Tổ chức xêmina theo quan điểm dạy học tích cực trong quá trình dạy môn giáo dục học ở trường Cao đẳng thể dục thể thao Thanh Hóa

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Việt Nam đang tiến vào công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện
phát triển như vũ bão, sự bùng nổ thông tin làm cho khối lượng kiến thức tăng
nhanh. Điều này vừa tạo ra thuận lợi nhưng cũng là khó khăn đối với chúng
ta. Để nhanh chóng hội nhập với khu vực và thế giới, chúng ta không thể chạy
theo mà phải đón đầu khoa học công nghệ, làm chủ thông tin tri thức... trong
cuộc chạy đua này thì khoa học và giáo dục luôn giữ vị trí vô cùng quan
trọng. Nhiệm vụ của giáo dục hiện đại là phải đào tạo ra những con người
phát triển toàn diện đáp ứng nhu cầu tuyển dụng trong nước và trên thế giới.
Vì vậy mà chất lượng giáo dục là vấn đề được Đảng, Nhà nước, Bộ giáo dục
và nhân dân luôn quan tâm.
Để nâng cao chất lượng giáo dục cần phải cải cách, đổi mới quá trình
giáo dục, vấn đề đặt ra là đổi mới cái gì và từ đâu? Theo các nhà khoa học,
các chuyên gia hàng đầu Việt Nam thì phương pháp giáo dục là nhân tố cần
được xem xét, đổi mới, đòi hỏi phải trở thành một cuộc cách mạng trong các
nhà trường. Thời gian gần đây chúng ta thấy có rất nhiều hội nghị khoa học
bàn về đổi mới phương pháp dạy học theo hướng: Lấy người học làm trung
tâm, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, khắc phục phương pháp dạy
học cổ truyền: thầy đọc – trò chép. Nghị quyết BCHTW2 khóa 8 đã nêu rõ
đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục – đào tạo khắc phục lối truyền thụ
một chiều, rèn luyện thói quen, nếp sống tư duy của người học. Từng bước áp
dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy
học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh nhất là
sinh viên Đại học.
Giáo dục học là một bộ môn nghiệp vụ, giúp sinh viên có được những
hiểu biết, kỹ năng cơ bản của người dạy học. Cùng với các môn tâm lí học,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

1

phương pháp giảng dạy bộ môn, môn giáo dục học trở thành bàn đạp để sinh
viên Sư phạm bước đầu tiếp cận với hoạt động sư phạm - hoạt động phong
phú và phức tạp bởi nhiều tình huống liên tục lặp lại nhưng không hoàn toàn
giống nhau. Vì vậy, cần phải nâng cao hứng thú và chất lượng học tập môn
giáo dục học cho sinh viên Sư phạm.
Như vậy, nâng cao chất lượng dạy học môn giáo dục học là một nhu
cầu cấp thiết đòi hỏi giảng viên dạy giáo dục học phải đổi mới hình thức tổ
chức dạy học liên tục, nhanh chóng và hiệu quả. Có nhiều hình thức dạy học
khác nhau, xêmina là một hình thức được đánh giá là có nhiều ưu điểm, góp
phần nâng cao hứng thú, tích cực, sáng tạo, kỹ năng phát hiện và giải quyết
vấn đề của sinh viên. Trong các trường Đại học, Cao đẳng xêmina là một
trong những hình thức dạy học cơ bản. Kết quả nghiên cứu lý thuyết cho thấy
lý luận về quy trình tổ chức xêmina trong quá trình dạy học nói chung và môn
GDH nói riêng còn hạn chế. Tuy nhiên, kết quả khảo sát tại trường Cao đẳng
thể dục thể thao (CĐ TDTT) Thanh Hoá cho thấy: Mặc dù 100% giảng viên
nhận thức được vị trí, vai trò của việc tổ chức xêmina trong quá trình dạy môn
giáo dục học nhưng có tới 50% giảng viên có kỹ năng tổ chức xêmina còn hạn
chế. Vì vậy, việc tổ chức xêmina trong quá trình dạy môn giáo dục học chưa
thực sự mang lại hiệu quả cao. Do đó kết quả học tập của sinh viên chưa cao.
Từ thực tế trên, việc nghiên cứu vận dụng hình thức xêmina vào giảng
dạy môn giáo dục học là việc làm có ý nghĩa khoa học và rất cần thiết.
Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi lựa chọn đề tài: “Tổ chức
xêmina theo quan điểm dạy học tích cực trong quá trình dạy môn giáo dục
học ở trường Cao đẳng thể dục thể thao Thanh Hóa”.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu nhằm mục đích xây dựng quy trình tổ chức xêmina có
hiệu quả trong dạy học môn giáo dục học.

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2




3.1. Đối tượng nghiên cứu
Quy trình tổ chức xêmina trong môn giáo dục học ở trường Cao đẳng thể
dục thể thao Thanh Hóa.
3.2. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học môn giáo dục học ở trường Cao đẳng thể dục thể thao
Thanh Hóa.
4. Giả thuyết khoa học
- Chất lượng dạy học môn giáo dục học được nâng cao nếu coi xêmina
là một trong những hình thức dạy học cơ bản trong các trường Đại học, Cao
đẳng.
- Quy trình tổ chức xêmina bao gồm 3 giai đoạn
+ Giai đoạn 1: Giai đoạn định hướng - chuẩn bị
+ Giai đoạn 2: Giai đoạn tổ chức thực hiện
+ Giai đoạn 3: Giai đoạn kết thúc
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu những vấn đề lí luận về quan điểm dạy học tích cực và hình
thức tổ chức dạy học xêmina
5.2. Khảo sát thực trạng tổ chức xêmina trong quá trình dạy môn giáo dục học
ở trường Cao đẳng thể dục thể thao Thanh Hóa
5.3. Xây dựng quy trình tổ chức xêmina trong quá trình dạy học môn giáo dục
học
5.4. Tổ chức thực nghiệm và đánh giá hiệu quả sử dụng xêmina ở một số bài

trong chương trình GDH hệ CĐSP thể dục thể thao Thanh Hóa.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết
Đề tài nghiên cứu sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

3




Phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát, hệ thống hóa một số tài liệu
liên quan đến vấn đề nghiên cứu để xây dựng cơ sở lí luận cho đề tài.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Đề tài nghiên cứu sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp quan sát: Tiến hành quan sát một số giáo án và một số
giờ dạy của giảng viên khi tổ chức xêmina nhằm thu thập những thông tin cho
đề tài.
- Phương pháp đàm thoại: Trực tiếp đàm thoại với các giảng viên dạy
giáo dục học để tìm hiểu về nhận thức của họ về sự cần thiết của việc tổ chức
xêmina.
- Phương pháp điều tra viết: Điều tra sinh viên và giảng viên để thu
thập những số liệu cần thiết phục vụ cho quá trình nghiên cứu.
6.3. Nhóm phương pháp thống kê toán học
Sử dụng các công thức toán học để xử lí kết quả thu được nhằm phục vụ
cho kết quả nghiên cứu.
7. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu tổ chức xêmina trong quá trình dạy học phần I, môn GDH đối
với hệ Cao đẳng Sư phạm thể dục thể thao Thanh Hóa.

8. Những đóng góp của đề tài
Kết quả nghiên cứu của đề tài làm sáng tỏ hơn lý luận về xêmina theo
quan điểm dạy học tích cực.
Đề xuất quy trình và biện pháp thực tiễn tổ chức xêmina có hiệu quả trong
QTDH.
9. Cấu trúc luận văn
Cấu trúc luận văn bao gồm:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

4




Phần mở đầu; 3 chương; kết luận và kiến nghị; phụ lục; danh mục và tài
liệu tham khảo.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

5




CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC TỔ CHỨC XÊMINA
TRONG QUÁ TRÌNH DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC HỌC
1.1 Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Vào khoảng những năm 50 của thế kỷ XX, đứng trước yêu cầu nâng
cao chất lượng dạy và học theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập, phát

huy tính tích cực, chủ động của người học, một trong những hướng nghiên
cứu chính của các nhà giáo dục học là dạy học lấy người học làm trung tâm
và xêmina. Nổi bật hơn là các công trình nghiên cứu của các tác giả: Nguyễn
Kỳ, Trần Bá Hoành, Nguyễn Kế Hào, Vũ Văn Tảo, Đặng Thành Hưng... Tuy
nhiên, mỗi người lại khai thác theo một góc độ khác nhau.
Trong cuốn sách “Mô hình dạy học tích cực lấy người học làm trung
tâm”, tác giả Nguyễn Kỳ đã trình bày các vấn đề về cơ sở khoa học, đặc
trưng, quy trình của dạy học lấy người học làm trung tâm (hay dạy học hướng
vào người học) có tính hệ thống, thuyết phục, có tính hiệu quả cao [13].
Đã có một số tác giả thiết kế một số bài học theo mô hình dạy học
hướng vào người học. Cụ thể như: Nguyễn Nghĩa Dân - Nguyễn Kỳ: Môn
giáo dục công dân; GS.TS Nguyễn Cảnh Toàn: môn đại số; GS.TS Trần Bá
Hoành: môn sinh học.
Trong cuốn “phương pháp dạy học giáo dục học” của tác giả Phan Thị
Hồng Vinh coi xêmina là hình thức tổ chức dạy học cơ bản trong quá trình
dạy học GDH [31].
Theo GS TSKH Nguyễn Văn Hộ trong cuốn “Lí luận dạy học” coi
xêmina là hình thức tổ chức dạy học cơ bản trong các trường Đại học, Cao
đẳng [10].
Tuy nhiên, chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu việc xây dựng
biện pháp tổ chức xêmina trong quá trình dạy môn giáo dục học.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

6




1.2. Cơ sở tâm lý của việc tổ chức xêmina theo quan điểm dạy học tích cực

1.2.1. Khái niệm tính tích cực nhận thức
Khái niệm này có thể xem xét dưới nhiều góc độ: Triết học, xã hội học,
tâm lý–giáo dục học:
- Dưới góc độ triết học, các tác giả B.P Exipốp, L.P Aristova coi tính
tích cực nhận thức của học sinh là thái độ biểu hiện của họ đối với đối tượng
và phương tiện học tập. Thái độ tích cực nhận thức được chia làm 2 loại:
+ Thái độ tích cực nhận thức bên trong
+ Thái độ nhận thức bên ngoài
Tương ứng với thái độ đó là những biểu hiện khác nhau. Các tác giả
cũnglưu ý mọi người không được nhầm lẫn giữa thái độ và biểu hiện của thái
độ đó.
- Dưới góc độ tâm lý – giáo dục học:
Tính tích cực nhận thức là thái độ cải tạo của chủ thể đối với khách thể
thông qua việc huy động ở mức độ cao nhất các chức năng tâm lý nhằm giải
quyết các vấn đề học tập, nhận thức.
Tính tích cực nhận thức vừa là mục đích, vừa là phương tiện, là điều
kiện của hoạt động, nó là phẩm chất hoạt động của mỗi cá nhân. Ba yếu tố cơ
bản nhất của nhân cách được huy động trong nhận thức tích cực là: Nhận
thức, tình cảm, ý chí [30].
Quan niệm về bản chất của tính tích cực nhận thức như vậy xuất phát từ
lập luận: Trong quá trình học tập, người học thể hiện mình như một cá nhân
độc lập. Học sinh tích cực suy nghĩ, không phải tư duy đang suy nghĩ mà cá
nhân, con người, nhân cách đang suy nghĩ, học sinh quyết tâm hành động,
không chỉ vì sự phát huy của ý chí mà của cả tri thức và tình cảm nữa.
- Theo tác giả Đặng Vũ Hoạt, trong quá trình dạy học (QTDH), tính
tích cực nhận thức được thể hiện qua 4 mức độ:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

7

+ Mức độ tích cực nhận thức bình thường: Người học lĩnh hội lời giải
thích của thầy, nắm những mâu thuẫn hành động trí tuệ do thầy thực hiện khi
giải quyết vấn đề, hoàn thành những công việc và những bài tập độc lập có
tính chất tái hiện.
+ Mức độ độc lập một nửa: Người học vận dụng tri thức vào tình huống
mới, song cùng với giáo viên tham gia tìm hiểu cách giải quyết vấn đề do giáo
viên nêu lên.
+ Mức độ độc lập: Người học hoàn thành những công việc độc lập,
kiểu tái hiện, tìm kiếm, trong đó các em độc lập làm việc theo sách giáo khoa,
vận dụng những tri thức cũ vào tình huống mới, thiết kế và giải quyết những
bài tập có mức độ phức tạp, trung bình, chứng minh giả thuyết bằng phân tích
logíc với sự giúp đỡ không đáng kể của giáo viên.
+ Mức độ tích cực sáng tạo: Học sinh hoàn thành những công việc độc
lập, đòi hỏi phải có sự tưởng tượng, sáng tạo, sự phân tích logíc, sự phán
đoán, sự phát kiến cách thức giải quyết mới cũng như sự chứng minh có tính
sáng tạo, từ đó rút ra các kết luận độc lập.
Cũng theo tác giả, việc chuyển tính tích cực nhận thức từ mức độ thấp
đến mức độ cao nhất chính là việc thể hiện kết quả của việc tổ chức xêmia.
Các công trình nghiên cứu TLH, nguồn gốc của tính tích cực nhận thức
của con người là nhu cầu nhận thức.
1.2.2. Nhu cầu nhận thức
* Nhu cầu
Theo quan điểm tâm lý học duy vật biện chứng thì nhu cầu là sự biểu
hiện mối quan hệ tích cực của cá nhân đối với hoàn cảnh, là sự đòi hỏi tất yếu
mà con người thấy cần phải thỏa mãn để tồn tại và phát triển [30].
Nhu cầu bao giờ cũng có đối tượng, sự tồn tại của đối tượng trong nhu
cầu của mỗi cá nhân ở các mức độ khác nhau, đối tượng của nhu cầu càng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

8




được xác định cụ thể, ý nghĩa xã hội của nhu cầu đối với đời sống cá nhân
càng được nhận thức sâu sắc bao nhiêu thì nhu cầu càng chóng được nảy sinh,
củng cố và phát triển. Chính nhờ có sự tồn tại của đối tượng trong nhu cầu,
giúp cho cá nhân định hướng được hoạt động của mình trong môi trường. Vì
thế, muốn hình thành và phát triển nhu cầu hay cải tạo một nhu cầu nào đó
người ta cần phải tạo ra hay loại bỏ những điều kiện và phương thức hoạt
động tương ứng với nhu cầu đó. Quá trình này diễn biến rất phức tạp, trải qua
nhiều bước, nhiều khâu và cần có sự đầu tư công sức, thời gian, nhu cầu
thường có tính chất chu kỳ: một khi nhu cầu nào đó được thỏa mãn không có
nghĩa là nhu cầu đó mất đi mà với những điều kiện và phương thức hành động
cũ vẫn tồn tại thì nhu cầu lại tái hiện theo một chu kỳ nhất định.
* Nhu cầu nhận thức
Nhu cầu nhận thức là đại diện nổi bật nhất trong các nhu cầu tinh thần
của con người. Đối tượng của nhu cầu nhận thức không phải toàn bộ nền văn
hóa, kinh nghiệm của xã hội loài người mà chỉ là một phần, một bộ phận thực
sự có ý nghĩa đối với cá nhân, do đó mỗi cá nhân sẽ có nhu cầu nhận thức
khác nhau hoặc có cùng một nhu cầu nhận thức nhưng cũng có thể biểu hiện ở
nhiều mức độ khác nhau, có thể chỉ biểu hiện ở lòng mong muốn, ý thích ở
mức độ cao hơn như lòng say mê, nhiệt tình, hăng hái tìm hiểu một vấn đề
nào đó mà mình ham thích.
Theo quan điểm tâm lý học duy vật biện chứng thì nhu cầu có quan hệ chặt
chẽ với hoạt động, nhu cầu được nảy sinh, hình thành và phát triển trong hoạt
động. A.M.Lêônchiev đưa ra mối quan hệ giữa nhu cầu và hoạt động như sau:

Hoạt động – Nhu cầu - Hoạt động
Vậy để hình thành được nhu cầu nhận thức về một lĩnh vực nào đó, bản
thân con người phải được hoạt động trong lĩnh vực khoa học đó, tức là phải
học, phải được nghiên cứu. Dần dần con người phản ánh, lĩnh hội và nhận thấy
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

9




được sự cần thiết phải chiếm lĩnh nó bằng mọi con đường, mọi phương thức
khác nhau, khi đó xuất hiện nhu cầu nhận thức. Đối với học sinh, sinh viên để
hình thành nhu cầu nhận thức về một môn học nói chung và môn giáo dục học
nói riêng đòi hỏi nội dung môn học phải hấp dẫn, đòi hỏi giáo viên phải đổi
mới phương pháp giảng dạy đặc biệt là đổi mới hình thức tổ chức dạy học,
đồng thời chính bản thân người học cũng phải ý thức được sự cần thiết của quá
trình chiếm lĩnh tri thức khoa học đó. Khái quát chung để có được hứng thú
nhận thức một môn học nào đó cần hội tụ đầy đủ các điều kiện sau:
+ Nội dung môn học phải phong phú, hấp dẫn
+ Phương pháp giảng dạy của giáo viên phải phù hợp
+ Hình thức tổ chức dạy học phải phong phú
+ Nội dung môn học phải phong phú, hấp dẫn
+ Người học phải có ý thức học tập ở mức độ cần thiết
+ Những điều kiện để thỏa mãn nhu cầu nhận thức của người học
(sách, vở, tài liệu tham khảo, đồ dùng thí nghiệm...)
Nhu cầu của con người được nảy sinh trong điều kiện con người được
giao tiếp trực tiếp với nhau. Xêmina là một trong những hình thức tổ chức dạy
học tạo điều kiện để người học có cơ hội hoạt động chung cùng nhau, được
giao tiếp với nhau thông qua việc giải quyết các tình huống học tập khi tiến

hành xêmina.
Khi nhu cầu gặp đối tượng thì nhu cầu đó trở thành động cơ.
1.2.3. Động cơ nhận thức
* Động cơ
Tâm lý học duy vật biện chứng đã có những nghiên cứu về động cơ và
vai trò của động cơ trong hoạt động tâm lý của con người. Theo
F.A.Kôlimôp: Động cơ là nhân tố thúc đẩy con người vươn tới một cái gì đó,
là niềm băn khoăn liên quan đến những điều kiện chưa được thỏa mãn, nghĩa
là không phải cho hiện tại mà cho tương lai. X.L – Rubinstein định nghĩa:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

10




data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....



data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....