Đặc điểm tiểu thuyết Vi Hồng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM


THIỀU THỊ PHƢƠNG NGA

ĐẶC ĐIỂM TIỂU THUYẾT VI HỒNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ NGỮ VĂN

Thái nguyên năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM


THIỀU THỊ PHƢƠNG NGA

ĐẶC ĐIỂM TIỂU THUYẾT VI HỒNG

Chuyên ngành: Văn Học Việt Nam
Mã số: 60.22.34

LUẬN VĂN THẠC SĨ NGỮ VĂN

Người hướng dẫn khoa học 1 : PGS. TS Đào Thuỷ Nguyên

Người hướng dẫn khoa học 2 :TS. Cao Thị Hảo

Thái nguyên năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




MỤC LỤC
Trang
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................1
2. Lịch sử vấn đề ................................................................................................1
3. Nhiệm vụ nghiên cứu .....................................................................................5
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................5
5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................6
6. Bố cục của đề tài ............................................................................................6
CHƢƠNG 1 TIỂU THUYẾT VI HỒNG TRONG DÒNG CHẢY CỦAVĂN
XUÔI CÁC DÂN TỘC THIỂU SỐ VIỆT NAM HIỆN ĐẠI .....................................7
1.1 Khái quát về văn xuôi các dân tộc thiểu số Việt Nam hiện đại. ..................7
1.2 Vài nét về nhà văn Vi Hồng. ......................................................................14
1.2.1 Quê hương, gia đình, bản thân ................................................................14
1.2.2 Tiểu thuyết trong sự nghiệp sáng tác của Vi Hồng. ................................19
1.2.3 Quan điểm sáng tác nghệ thuật của Vi Hồng ..........................................23
CHƢƠNG 2 HIỆN THỰC CUỘC SỐNG VÀ CON NGƢỜI MIỀN NÚI
TRONG TIỂU THUYẾT CỦA VI HỒNG ...........................................................31
2.1 Hiện thực cuộc sống miền núi. ...................................................................31
2.1.1. Những xung đột chủ yếu của xã hội miền núi trong tiểu thuyết Vi Hồng. ...... 31
2.1.2 Những phong tục tập quán của người miền núi Việt Bắc trong tiểu

thuyết của Vi Hồng. ..................................................................................................48
2.1.3 Thiên nhiên miền núi trong tiểu thuyết Vi Hồng. ...................................58
2.2 Con người miền núi trong tiểu thuyết của Vi Hồng ...................................66
2.2.1 Con người với số phận bi kịch ................................................................66
2.2.2 Con người lí tưởng – con người tận thiện. ..............................................69
2.2.3 Con người xấu xa- con người tận ác .......................................................72
2.2.4. Con người bản năng ...............................................................................75
2.2.5 Con người tha hoá ...................................................................................77

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




CHƢƠNG 3 MỘT SỐ PHƢƠNG DIỆN NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU
THUYẾT CỦA VI HỒNG .......................................................................................80
3.1 Nghệ thuật xây dựng cốt truyện và các yếu tố ngoài cốt truyện. ...............80
3.1.1 Cốt truyện ................................................................................................80
3.1.2 Yếu tố ngoài cốt truyện. ..........................................................................92
3.2. Nhân vật. ...................................................................................................96
3.2.1. Khắc hoạ nhân vật qua yếu tố ngoại hình. .............................................97
3.2.2 Khắc hoạ nhân vật qua tính cách, nội tâm.............................................101
3.2.3 Khắc hoạ nhân vật qua hình ảnh thiên nhiên. .......................................107
3.3 Nghệ thuật ngôn từ ...................................................................................115
3.3.1 Hệ thống từ ngữ gắn với cuộc sống và con người miền núi. ................115
3.3.2 Ngôn từ giàu hình ảnh, giàu chất thơ ....................................................118
KẾT LUẬN ............................................................................................................122
THƢ MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................125

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1 Trong nền văn học Việt Nam hiện đại, mảng văn học các dân tộc thiểu số
tuy chiếm một tỉ lệ khiêm tốn nhưng lại có một vị trí quan trọng, góp phần không
nhỏ làm nên diện mạo phong phú của nền văn học Việt Nam hiện đại. Vì vậy việc
nghiên cứu mảng văn học miền núi là một việc làm cần thiết khi dựng lại bức tranh
toàn cảnh văn hoá, văn học Việt Nam, nhất là trong thời kì hiện đại.
1.2 Trong đội ngũ nhà văn dân tộc thiểu số Việt Nam hiện đại, Vi Hồng là một
cái tên được nhiều người biết đến. Tác phẩm của ông không chỉ được khẳng định ở
trong nước mà giá trị của nó còn vượt ra ngoài biên giới quốc gia (tác phẩm Vãi
Đàng của Vi Hồng được dịch ra tiếng Nga in trong “Tuyển tập chọn lọc 6 nhà văn
châu Á” được ấn hành tại Liên Xô cũ). Tính từ tác phẩm đầu tay năm 1959 đến lúc
nhà văn qua đời năm 1997, Vi Hồng đã sáng tác được một số lượng tác phẩm không
nhỏ, ở nhiều thể loại khác nhau: truyện ngắn, truyện vừa, tiểu thuyết, tiểu luận, phê
bình, nghiên cứu văn học, kịch. Trong đó, thể loại để lại dấu ấn sâu đậm nhất và cũng
thể hiện rõ phong cách của Vi Hồng nhất là thể loại tiểu thuyết. Tuy nhiên, cho đến
nay vẫn chưa có một công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện và hệ thống về
thể loại tiểu thuyết trong sáng tác của Vi Hồng. Vì vậy, việc tìm hiểu đặc điểm tiểu
thuyết của Vi Hồng là việc làm cần thiết có ý nghĩa thực tiễn và khoa học. Công trình
sẽ trở thành tài liệu tham khảo cho cán bộ và sinh viên khoa Ngữ văn nói riêng và cho
những người yêu thích văn học các dân tộc thiểu số Việt Nam nói chung.
1.3. Là một sinh viên trưởng thành từ ngôi trường Đại học Sư phạm Thái
Nguyên – nơi nhà văn Vi Hồng công tác suốt một thời gian dài, việc thực hiện đề tài
này đối với chúng tôi còn là sự tri ân của thế hệ học trò đối với một người thầy, một

nhà văn tiêu biểu của quê hương mình.
2. Lịch sử vấn đề
Năm 1980, cuốn tiểu thuyết đầu tay - Đất Bằng của Vi Hồng được ấn hành.
Đây là một cái mốc quan trọng đánh dấu và khẳng định sự nghiệp văn chương của
Vi Hồng. Đọc bản thảo cuốn tiểu thuyết đầu tay này, nhà văn Nguyên Ngọc đã có
nhận xét : “Tôi thấy cách viết của anh rất khác đối với cách viết của ta - hay ít ra là
của tôi - vẫn thường quen thuộc…Cách viết, bao gồm cách hình dung về nhân vật,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




2
xây dựng nhân vật, dẫn dắt cốt truyện, lựa chọn tình tiết, tập trung chú ý tình tiết
này hơn tình tiết kia… cho đến kết cấu, bố cục tả người, tả cảnh, tả tình, đặt câu
chọn từ…” [Báo Nhân dân ngày 19/4/1980]. Có thể coi đây là ý kiến đáng chú ý
đầu tiên của một nhà văn có uy tín đánh giá về văn chương Vi Hồng. Từ những
nhận xét bước đầu của Nguyên Ngọc đến nay đã có một số bài viết về tiểu thuyết
của Vi Hồng được đăng tải trên báo chí, kỉ yếu hội nghị khoa học và một số luận
văn tốt nghiệp đại học, luận văn thạc sĩ, đề tài nghiên cứu khoa học đáng chú ý như:
1. Hoàng Văn Huyên (2003), Tính dân tộc trong tiểu thuyết của Vi Hồng.
Luận văn thạc sĩ.
2. Ma Thị Ngọc Bích (2004), Thế giới nhân vật trong tác phẩm của Vi
Hồng, luận văn thạc sĩ.
3. Phạm Mạnh Hùng (2006), Bản sắc dân tộc trong ngôn ngữ tác phẩm Vi
Hồng, tạp chí Ngôn ngữ và đời sống số 4.
4. Phạm Mạnh Hùng, Thế giới nhân vật trong tiểu thuyết Vi Hồng, tạp chí
Nghiên cứu Văn học số 2.
5. Ngô Thu Thuỷ (2006), Giọng điệu trần thuật trong một số tiểu thuyết

của Vi Hồng, kỉ yếu HTKH khoa Ngữ văn trường ĐHSPTN.
6. Lâm Tiến (2006), Cách viết tiểu thuyết của nhà văn Vi Hồng, tạp chí
Non nước Cao Bằng số 3.
7. Phạm Mạnh Hùng (2006), Tìm hiểu sự nghiệp sáng tác của nhà văn Vi
Hồng, đề tài nghiên cứu KH cấp bộ.
8. Vũ Tú Anh (2006), Tiểu thuyết Gã ngược đời của Vi Hồng, kỉ yếu HTKH
khoa Ngữ văn trường ĐHSPTN.
9. Nguyễn Long (2006), Người trong ống của Vi Hồng, kỉ yếu HTKH khoa
Ngữ văn trường ĐHSPTN.
10. Dương Thị Xuân (2007), Thế giới nghệ thuật trong tiểu thuyết của Vi
Hồng, luận văn thạc sĩ.
11. Nguyễn Thị Thu Hương (2008), Đặc điểm ngôn ngữ trong tiểu thuyết
của Vi Hồng, luận văn tốt nghiệp đại học.
12. Phạm Duy Nghĩa (2009), Đặc điểm văn xuôi Vi Hồng, tạp chí Hội Nhà
văn Việt Nam.
................

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




3
Những công trình nghiên cứu về nhà văn Vi Hồng kể trên đã chú ý và phát
hiện được một số phương diện đặc sắc về nội dung và nghệ thuật trong tiểu thuyết
của nhà văn.
Về nội dung:
Phương diện được nhiều tác giả chú ý nghiên cứu nhất chính là hình ảnh con người
miền núi trong tiểu thuyết của Vi Hồng. Tuy nhiên các tác giả mới chủ yếu nghiên cứu
phương diện này trong sự chi phối của tính dân tộc đến tính cách nhân vật. Tác giả

Hoàng Văn Huyên trong Tính dân tộc trong tiểu thuyết của Vi Hồng đã chỉ ra 3 đặc
điểm cơ bản của con người miền núi trong tiểu thuyết của Vi Hồng là: con người giàu
sức sống, con người bộc trực thật thà và con người giàu khát vọng tình yêu, chung thuỷ.
Phạm Mạnh Hùng trong công trình Tìm hiểu sự nghiệp sáng tác của nhà văn Vi Hồng
lại sử dụng tiêu chí thành phần trong xã hội để phân chia hình ảnh con người trong tiểu
thuyết của Vi Hồng thành 2 loại: người trí thức và người lao động. PGS Phạm Mạnh
Hùng khi nghiên cứu về hình ảnh con người trí thức cũng đã chạm đến vấn đề đạo đức,
lối sống của người cán bộ vùng cao trong giai đoạn cách mạng mới. Qua đó tác giả nhận
định: “Sáng tạo nhân vật trí thức với sự đan xen giữa những con người thánh thiện và
những kẻ xấu xa bẩn thỉu, Vi Hồng thể hiện sự trân trọng, ngợi ca những người trí thức
có tài năng, nhân cách và sự căm phẫn, lên án những kẻ bất tài, bất nhân, bất nghĩa.”
[32. Tr 52] Tuy nhiên sự nghiên cứu của Phạm Mạnh Hùng còn chưa thật sâu sắc và khái
quát bởi vấn đề này chỉ được ông đặt ra trong phạm vi rất hẹp (chủ yếu trong tác phẩm
Người trong ống và trong khuôn khổ hơn 1 trang của công trình nghiên cứu mà thôi).
Trong công trình nghiên cứu của mình, chúng tôi sẽ nghiên cứu hình ảnh con người ở
diện khái quát, toàn diện hơn, đặt hình ảnh con người trong tiểu thuyết của Vi Hồng
trong thế đối sánh với hình ảnh con người trong tác phẩm của những nhà văn miền núi
khác để chỉ ra nét riêng có, độc đáo của Vi Hồng mà không chỉ bó hẹp cái nhìn con
người trong phạm vi tính dân tộc hay thành phần xã hội.
Phương diện phong tục, tập quán và hình ảnh thiên nhiên trong tiểu thuyết
của Vi Hồng cũng mới chỉ được nghiên cứu rải rác trong một vài công trình và bài
viết chứ chưa được nghiên cứu một cách toàn diện và hệ thống. Và nhất là các tác
giả mới chỉ ra được đóng góp chứ chưa đề cập đến những hạn chế của các phương
diện này trong tiểu thuyết của Vi Hồng. Đó sẽ là phần mới và cũng là đóng góp
chúng tôi trong công trình nghiên cứu này.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

4
Về nghệ thuật:
Hai phương diện được các tác giả đi trước chú ý nghiên cứu là ngôn ngữ và
nghê thuật xây dựng nhân vật.
Về phương diện ngôn ngữ: Các tác giả (nhất là tác giả Nguyễn Thu Hương trong
khóa luận tốt nghiệp đại học Đặc điểm ngôn ngữ trong tiểu thuyết Vi Hồng) đã
nghiên cứu các phương thức tu từ và nghiên cứu trên 2 cấp độ của ngôn ngữ trong tác
phẩm là từ ngữ và lời văn. Từ đó chỉ ra một số đặc điểm nổi bật của ngôn ngữ trong
tiểu thuyết của Vi Hồng. Có thể nói đây là phương diện nghệ thuật được nghiên cứu
một cách toàn diện, sâu sắc nhất trong tiểu thuyết của nhà văn Vi Hồng. Chính vì vậy
trong công trình nghiên cứu của mình, chúng tôi chỉ dành một dung lượng nhỏ viết về
phương diện này trên cơ sở kế thừa và cố gắng phát hiện thêm một vài yếu tố mới khi
đặt Vi Hồng trong thế đối sánh với ngôn ngữ tiểu thuyết của Triều Ân và Cao Duy Sơn
để làm rõ thêm đặc trưng ngôn ngữ tiểu thuyết của Vi Hồng.
Phương diện nghệ thuật xây dựng nhân vật cũng đã được Phạm Mạnh Hùng
chú ý đến. Tuy nhiên tác giả chỉ nhấn mạnh tới những tới những thành công của Vi
Hồng ở nghệ thuật miêu tả nhân vật qua ngoại hình và ngôn ngữ mà chưa khai thác
những mặt hạn chế (dù không nhiều) về nghệ thuật xây dựng nhân vật trong tiểu
thuyết của Vi Hồng. Các phương diện được tác giả công trình nghiên cứu cũng mới
chỉ dừng lại ở mức độ khái quát và khá sơ sài (nghiên cứu phương diện miêu tả
ngoại hình, tác giả chỉ dừng lại ở chưa đầy một trang viết). Trong công trình của
mình, chúng tôi không chỉ đi sâu nghiên cứu các phương diện ngoại hình, nội tâm
mà còn phát hiện ra một đặc điểm nổi bật trong cách xây dựng nhân vật của Vi
Hồng là miêu tả, khắc hoạ nhân vật qua hình ảnh thiên nhiên. Đồng thời, bên cạnh
việc khẳng định những nét độc đáo, đóng góp của nhà văn trong tiến trình phát triển
của văn xuôi miền núi nói chung và của thể loại tiểu thuyết nói riêng, chúng tôi
cũng chỉ rõ những hạn chế trong cách xây dựng nhân vật của Vi Hồng.
Nhà nghiên cứu Lâm Tiến đã chỉ ra một số nét riêng trong cách viết tiểu thuyết
của Vi Hồng ở các phương diện: nhân vật, kết cấu...[50]. Nhưng nhìn chung đó mới
chỉ là những nhận xét khái quát, chung chung mà chưa được phân tích làm rõ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




5
Ngoài những công trình trên, hầu hết các công trình khác đều chỉ nghiên cứu
tiểu thuyết Vi Hồng trên phạm vi một phương diện, một tác phẩm cụ thể chứ chưa
có sự khai thác một cách toàn diện trên phạm vi thể loại. Đặc biệt các phương diện
như: xung đột chủ yếu của xã hội miền núi trong tiểu thuyết của Vi Hồng; cốt
truyện và yếu tố ngoài cốt truyện; khắc hoạ nhân vật qua hình ảnh thiên nhiên chưa
được nghiên cứu trong bất cứ công trình nào. Chính vì vậy chúng tôi sẽ tập trung
nghiên cứu những phương diện ấy và đó sẽ là đóng góp của công trình nghiên cứu
trong việc tìm hiểu tiểu thuyết của Vi Hồng .
Điểm lại các công trình, bài báo nghiên cứu về văn chương Vi Hồng nói chung,
tiểu thuyết của Vi Hồng nói riêng, chúng tôi nhận thấy: Đã có một số công trình
nghiên cứu về tiểu thuyết của nhà văn ở các phương diện nội dung và nghệ thuật.
Nhưng những công trình này thường chỉ dừng ở một số phương diện cụ thể hoặc một
vài tác phẩm. Chưa có một công trình chuyên biệt nào nghiên cứu tiểu thuyết Vi
Hồng một cách có hệ thống, ở diện rộng và khái quát. Vì vậy, việc tìm hiểu, nghiên
cứu đặc điểm tiểu thuyết Vi Hồng được đặt ra như một đòi hỏi tất yếu.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Trên cơ sở tìm hiểu đặc điểm tiểu thuyết của Vi Hồng ở cả 2 phương diện nội
dung và nghệ thuật, đề tài chỉ ra những đóng góp của Vi Hồng trong tiến trình vận
động, phát triển của văn học dân tộc thiểu số, đồng thời cũng chỉ ra những hạn chế
của nhà văn ở thể loại tiểu thuyết. Từ đó, khẳng định vị trí của Vi Hồng trong đội
ngũ các nhà văn dân tộc thiểu số Việt Nam nói riêng, trong đội ngũ các nhà văn
hiện đại Việt Nam nói chung.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: đặc điểm tiểu thuyết của Vi Hồng ở hai phương diện

nội dung và nghệ thuật.
- Phạm vi nghiên cứu: Vi Hồng sáng tác ở nhiều thể loại: tiểu thuyết, kịch,
truyện vừa, truyện ngắn… Tuy nhiên, do điều kiện thời gian và khuôn khổ của đề
tài chúng tôi chỉ nghiên cứu các tác phẩm thuộc thể loại tiểu thuyết của nhà văn.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




6
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng các phương pháp:
Phương pháp phân tích tác phẩm theo đặc trưng thể loại
Phương pháp thống kê, phân loại
Phương pháp so sánh, đối chiếu
Phương pháp khái quát, tổng hợp
6. Bố cục của đề tài
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Thư mục tham khảo, nội dung chính của đề
tài gồm 3 chương:
Chƣơng 1. Tiểu thuyết của Vi Hồng trong dòng chảy của văn xuôi các dân tộc
thiểu số Việt Nam hiện đại.
Chƣơng 2. Hiện thực cuộc sống và con người miền trong tiểu thuyết của Vi Hồng.
Chƣơng 3. Một số phương diện nghệ thuật trong tiểu thuyết của Vi Hồng.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....



data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not

read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....