Sáng kiến kinh nghiệm một số phương diện nghệ thuật cần khai thác khi dạy tác phẩm những đứa con trong gia đình” của nguyễn thi

Sáng ki ế
n kinh nghi ệ
m Môṭ sốph ươ
n g diên
̣ nghệ thuâṭ cân
̀ khai thać khi daỵ tać
phâm
̉ Nh ững đư
́a con trong gia đi ̀nh” cua
̉ Nguyên
̃ Thi
MỤC LỤC:
Trang
A. Đặt vấn đề:……………………………………………………………………………………..2

1.

Lời mởđầu…………………………………………………………………………………..3

2.

Thực trạng của vấn đề nghiên cứu……………………………………………………….3

II.1. Thực trạng của vấn đề………………………………………………………………….. 3
II.2. Mục đích của đề tài……………………………………………………………………….4
II.3. Phươ ng pháp nghiên cứu……………………………………………………………….4
II.4. Những luận điểm cần bảo vệ………………………………………………………….4
5.

5. Những đóng góp về lý luận và thực tiễn của đề tài…………………………..4

1.

Giải quyết vấn đề…………………………………………………………….6

1.

V ài nét về phong cách nghệ thuật của Nguyễn Thi và truyện ngắn “Những đứa con trong
gia đình”………………………………………………………………………..6

2.

Những phương diện nghệ thuật cần khai thác khi dạy tác phẩm “Những đứa con trong gia
đình” của Nguyễn Thi………………………………………………..7

II.1. Tình huống truyện……………………………………………………………………7
II.2. Nghệ thuật trần thuật của tác phẩm……………………………………………8
II.3. Sử dụng nghệ thuật đồng hiện………………………………………………….12
II.4 Nghệ thuật xây dựng và miêu tả tâm lý nhân vật…………………………14
II.4.1. Nghệ thuật xây dựng nhân vật………………………………………………14
II.4.2. Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật………………………………………..16
III. Kêt́ quả thực nghiêm:……………………………………………………………………..17
̣
III.1.Kêt́ quả giờday……………………………………………………………………..17
̣
III.2. So sanh
́ kêt́ quả baì kiêm
̉ tra…………………………………………………..18


III.3. So sanh

́ kêt́ quả đội tuyển………………………………………………………18

1.

Kết thúc vấn đề………………………………………………………………………..19


ĐẶT VẤN ĐỀ
1.

LỜI MỞ ĐẦU:

Nguyên
̃ Thi ( 1928 – 1968), làmôṭ nhàvăn chiên
́ sĩma ̀cuôc̣ đơì va ̀s ự nghiêp
̣
sang
́ tać đãđể laị nhiêu
̀ baì hoc̣ lơn
́ cho cả môṭ thếhệ nha ̀văn th ơì chông
́ Mi.̃
Ông đãhi sinh ở mặt trân
̣ Saì Gon
̀ trong chiên
́ dich
̣ Mâu
̣ Thân 1968. Trong di san
̉
văn hoc̣ viêt́ vềchiên
́ tranh cua

̉ ông, cótać phâm
̉ đãhoan
̀ chinh,
̉
cótać phâm
̉
mới ở dang
̣ phać thao…
̉
nhưng tât́ thaỷ đêu
̀ ngôn
̀ ngôn
̣ chât́ sông
́ va ̀giau
̀ tinh
́
thâm
̉ mi,̃ chứng tỏ tać giả cua
̉ nólàmôṭ taì năng văn hoc̣ l ơn.
́
Tưng
̀ sông
́ ở Nam Bộ trươ ć cach
́ mang
̣ vàsau naỳ laị tham gia chiên
́ đâu
́ trên
chiên
́ trường ây,
́ Nguyên

̃ Thi rât́ hiêu
̉ con ngươì vàcanh
̉ vâṭ n ơi nay.
̀ Cóthê ̉ noí
ông lànhàvăn cua
̉ ngươì nông dân Nam Bộ trong cuôc̣ chiên
́ tranh chông
́ Mi ̃ać
liêt.
̣ Ông đãtrut́ tâm huyêt́ xây dựng họ thanh
̀ nh ưng
̃ nhân vâṭ văn hoc̣ đang
́
nhơ,́ đâỳ cátinh,
́ cólong
̀ yêu nươć vàcólong
̀ căm thùgiặc sâu săc,
́ sông
́ bôc̣
trực, hôn
̀ nhiên, giau
̀ tinh
̀ nghia.
̃
Nguyên
̃ Thi cónhiêu
̀ truyên
̣ ngăn
́ hay, trong đóNhững đứa con trong gia đình từ
lâu đãđược đanh

́ giálàmôṭ trong nhưng
̃ truyên
̣ ngăn
́ xuât́ săć nhât́ cua
̉ ông,
đông
̀ thời làmôṭ tać phâm
̉ tiêu biêu
̉ cua
̉ nên
̀ văn hoc̣ cach
́ mang
̣ Viêṭ Nam 1945
– 1975. Những đứa con trong gia đình thể hiên
̣ taì năng cua
̉ Nguyên
̃ Thi trên nhiêu
̀
mặt: khả năng khaí quat́ cao, dựng canh,
̉
dựng ngươi,̀ mô tả tâm li ́sâu săc,
́ ngôn
ngữNam Bộ biên
́ hoa,́ linh hoaṭ vơí nh ưng
̃ triêt́ líriêng toat́ lên t ừhiên
̣ th ực.
Chung
́ hoàhợp vơí nhau hêt́ sưć tự nhiên lam
̀ cho ng ươì đoc̣ không con
̀ thâý la ̀

văn màđólàcuôc̣ sông.
́
Tao
̣ điêu
̀ kiên
̣ thuân
̣ lợi cho giao
́ viên vàhoc̣ sinh được đoc̣ – hiêu
̉ môṭ trong
những tać phâm
̉ tiêu biêu
̉ cua
̉ văn hoc̣ cach
́ mang
̣ Viêṭ Nam 1945 – 1975 găn
́
liên
̀ vơí tên tuôỉ cua
̉ Nguyên
̃ Thi.Trong chương trinh
̀ thay sach
́ giao
́ khoa Ng ữ
Văn lớp 12THPT mới (từ2007), Những đứa con trong gia đình đãđược đưa vao
̀
giang
̉ daỵ vơí thơì lượng 2 tiêt́ nhăm
̀ giup
́ cho ng ươì hoc̣ hiêu
̉ được:

+ Hiên
̣ thực đau thương, đâỳ hi sinh gian khổ nh ưng rât́ đôĩ anh hung,
̀ kiên
cươ ̀ng, bât́ khuât́ cua
̉ nhân dân miêm
̀ Nam trong nh ưng
̃ năm chông
́ Mi ̃c ưu
́
nước. Sự găn
́ bósâu nặng giưa
̃ tinh
̀ cam
̉ gia đinh
̀ vàtinh
̀ cam
̉ yêu nươc,
́ cach
́
mang,
̣
giưa
̃ truyên
̀ thông
́ gia đinh
̀ vàtruyên
̀ thông
́ dân tôc̣ đãtao

̣ nên s ưć manh
̣
tinh thân
̀ to lơn
́ cua
̉ con ngươì Viêṭ Nam, dân tôc̣ Viêṭ Nam trong cuôc̣ khang
́
chiên
́ chông
́ Mi.̃
+ Biêt́ trân trong
̣ yêu thương vàcam
̉ phuc̣ nh ưng
̃ con ng ươì binh
̀ th ương
̀ ma ̀
trung hâu,
̣ dung
̃ cam
̉ đãđem mau
́ xương để bao
̉ vệ đât́ nươc.
́
+ Nghệ thuâṭ trân
̀ thuât,
̣ khăć hoạ tinh
́ cach
́ vàphân tich
́ tâm li ́nhân vât,
̣ ngôn

ngữphong phu,́ giau
̀ mau
̀ săć tao
̣ hinh
̀ vàđâm
̣ chât́ Nam Bô.̣
Đócung
̃ lànhững lído khiên
́ tôi chon
̣ đềtaì Một số phương diện nghệ thuật cần
khai thác khi dạy tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” của Nguyễn Thi để
nghiên cứu, ap
́ dung
̣ vao
̀ thực tếgiang
̉ daỵ ch ương trinh
̀ Ng ữVăn 12, ở tr ương
̀
THPT Lam Kinh năm hoc̣ 2009 – 2010, 2010 – 2011
1.

THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU:

II.1. Thực trạng của vấn đề:
Tuy nhiên viêc̣ daỵ hoc̣ tać phâm
̉ Những đứa con trong gia đình trong nhàtrươ ̀ng
làmôṭ vân
́ đềkhông hềđơn gian,
̉ bởi nhiêu
̀ le:̃

– Tać phâm
̉ cang
̀ hay, thìcang
̀ giau
̀ ýnghia;
̃ vàcon đương
̀ đi tim
̀ hiêu
̉ vàkham
́
phánócang
̀ không dễdang.
̀
– Bên canh
̣ đo,́ truyên
̣ ngăn
́ naỳ mơí đưa vao
̀ giang
̉ daỵ trong nha ̀tr ương,
̀
nên
taì liêu
̣ nghiên cưu
́ con
̀ it́ vàhiêm.
́
– Phong cach
́ cua
̉ Nguyên
̃ Thi đâm

̣ đàmau
̀ săć dân gian màhiên
̣ đai,̣ lôí kê ̉
chuyên
̣ tự nhiên như cach
́ cam,
̉ cach
́ nghĩcua
̉ ng ươì nông dân Nam Bô,̣ nhân
vâṭ được trinh
̀ baỳ trong môí quan hệ phưć tap
̣ vàvân
̣ đông
̣ phat́ triên
̉ đâỳ ân
́
tượ ng: trẻ trung, bôc̣ trực, manh
̃ liêt,
̣ đang
́ yêu.


– Do giới han
̣ thơì gian vàdung lượng SGK nên tać phâm
̉ đãđược l ược b ơt,
́ tâp
̣
trung vao
̀ hoc̣ phân
̀ văn ban

̉ khi Viêṭ tinh
̉ dâỵ lân
̀ th ứt ư va ̀hôì t ưởng viêc̣ hai chi ̣
em tranh nhau ghi tên đi bộ đôi,̣ nhưng
̃ tinh
́ toan
́ cua
̉ chi ̣ Chiên
́ trong đêm tr ươć
ngaỳ lên đương.
̀ Phân
̀ văn ban
̉ được lựa chon
̣ đãtâp
̣ trung thể hiên
̣ chủ đềtać
phâm.
̉ Tuy để hiêu
̉ sâu săć phâm
̉ chât,
́ tinh
́ cach
́ cua
̉ “ Những đứa con trong gia
đình”, không thể không quan tâm đên
́ phân
̀ tom
́ tăt́ nhưng
̃ đoan
̣ văn ban

̉ đãđược
lượ c lượ c gon,
̣ đặc biêṭ hinh
̀ tượ ng nghệ thuâṭ vềdong
̀ sông gia đinh
̀ được phat́
biêu
̉ qua nhân vâṭ chúNăm Chiên,
́ Viêṭ làhinh
̀ anh
̉ khuć sông gia đinh
̀ đang
chaỷ vao
̀ biên
̉ lơn
́ “ rộng bằng cả nước ta và ra ngoài cả nước ta”. Nguôn
̀ manh
̣ lam
̀
nên dong
̀ chaỷ ây,
́ nôí tiêp
́ cho dong
̀ chaỷ âý chinh
́ làkhuć th ượng nguôn
̀ cua
̉
truyên
̀ thông
́ gia đinh

̀ kêt́ tinh trong cać nhân vâṭ nh ư chúNăm, ba, ma ́Viêṭ ….
Do vây,
̣ trươ ́c khi hươ ́ng dân
̃ hoc̣ sinh phân tich
́ tinh
́ cach,
́ phâm
̉ chât́ cua
̉ hai
nhân vâṭ Chiên
́ vàViêt,
̣ người giao
́ viên cân
̀ g ợi cho hoc̣ sinh căn c ứvao
̀ phân
̀
tom
́ tăt́ để nhân
̣ ra nhưng
̃ đặc điêm
̉ chung găn
́ kêt́ cać nhân vât,
̣ cung
̃ la ̀cać thế
hệ laị vơí nhau ở gia đinh
̀ ây.
́ Từđóhoc̣ sinh thâý được sự găn
́ kêt́ tinh
̀ cam
̉ gia

đinh
̀ vàtinh
̀ yêu quê hương đât́ nước, truyên
̀ thông
́ gia đinh
̀ vàtruyên
̀ thông
́ dân
tôc̣ đãgăn
́ kêt́ hoàquyên
̣ để tao
̣ nên sưć manh
̣ to lơn
́ cho con ngươì Viêṭ Nam
thơì chông
́ Mĩcưu
́ nước. Môṭ trong nhưng
̃ đặc điêm
̉ thanh
̀ công cua
̉ thiên truyên
̣
làở mặt nghệ thuât:
̣ tao
̣ tinh
̀ huông,
́ cach
́ trân
̀ thuâṭ theo điêm
̉ nhin

̀ nhân vât,
̣
phân tich
́ tâm lýnhân vât,
̣ nghệ thuâṭ đông
̀ hiên,
̣ chât́ Nam Bô ̣ …la ̀nh ưng
̃ đặc
điêm
̉ riêng cân
̀ chúý khi tiêp
́ cân
̣ tać phâm.
̉
Vìvây,
̣ khi daỵ Những đứa con trong gia đình không it́ giao
́ viên rât́ lung
́ tung,
́ đólà
thực tếkhông chỉ vơí nhưng
̃ giao
́ viên trẻ m ơí ra tr ương,
̀ màv ơí ca ̉ nh ưng
̃ giao
́
viên lâu năm – dùcókinh nghiêm.
̣ Bởi v ơí ho,̣ Nguyên
̃ Thi vân
̃ làmới mẻ khi
những năm thang

́ ngôì trên giang
̉ đương
̀ đaị hoc,
̣ nhàvăn naỳ vân
̃ ch ưa được
cómôṭ vị tríxứng đang
́ như hiên
̣ nay.
2.

2. Mục đích, nhiệm vụ của đề tài:

Từthực trang
̣ trên, ban
̉ thân tôi đãmanh
̣ dan
̣ nghiên c ưu
́ những phương phap
́
tiêp
́ cân
̣ vàkham
́ phátać phâm
̉ Những đứa con trong gia đình :
1.

Mục đích của đề tài:


– Nhăm

̀ giup
́ cho giao
́ viên daỵ văn, nhât́ làgiao
́ viên đang tr ực tiêp
́ giang
̉ daỵ ở
lớp 12- trung hoc̣ phổ thông cóthêm nguôn
̀ t ư liêu
̣ vê ̀Nguyên
̃ Thi va ̀truyên
̣
ngăn
́ Những đứa con trong gia đình.
– Đôí vơí người hoc:
̣ Đây làmôṭ trong nhưng
̃ phương phap
́ quan trong,
̣
giup
́
cać em thâý được caí hay, caí đep
̣ môṭ tać phâm
̉ văn hoc̣ xuât́ săć nhât́ cua
̉
Nguyên
̃ Thi, đông
̀ thơì làmôṭ truyên
̣ ngăn
́ tiêu biêu
̉ cua

̉ nên
̀ văn hoc̣ cach
́ mang
̣
Viêṭ Nam 1945 – 1975 . Nhăm
̀ gop
́ phân
̀ lam
̀ tăng s ưć hâp
́ dân
̃ cua
̉ baì hoc̣ đôí
với hoc̣ sinh, trong thơì điêm
̉ màhưng
́ thúhoc̣ văn cua
̉ cać em con
̀ nhiêu
̀ điêu
̀
đang
́ phaỉ suy tư, trăn trở.
1.

Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài:

– Đi sâu vao
̀ kham
́ phánhưng
̃ phương diên
̣ nghệ thuâṭ đặc săć nhăm

̀ lam
̀ nên
giátrị đôc̣ đao,
́ sưć hâp
́ dân
̃ cua
̉ tać phâm
̉ Những đứa con trong gia đình. Từđó
hướng dân
̃ hoc̣ sinh đoc̣ – hiêu
̉ để cam
̉ nhân
̣ sâu săć ýnghia
̃ cua
̉ tać phâm.
̉
II.3. Phương pháp nghiên cứu:
1.

Về lí thuyết:

– Tim
̀ hiêu
̉ cać taì liêu
̣ viêt́ vềvăn hoc̣ cach
́ mang
̣ Viêṭ Nam 1945 – 1975.
– Cać baì nghiên cưu,
́ líluân
̣ phê binh

̀ vềnhàvăn Nguyên
̃ Thi.
– Cać taì liêu
̣ nghiên cưu
́ về tać phâm
̉ Những đứa con trong gia đình .
1.

Về thực tiễn:

– Dự giờdaỵ baì Những đứa con trong gia đình cua
̉ đông
̀ nghiêp.
̣
– Thực nghiêm
̣ triên
̉ khai đềtaì trong giờdaỵ baì Những đứa con trong gia đình.
– Chon
̣ hai lơp
́ cơ ban
̉ cótrinh
̀ độ ngang nhau: môṭ l ơp
́ chu ́y ́khăć sâu, nhân
́
manh
̣ vềcać phương diên
̣ nghệ thuâṭ đặc săć cua
̉ truyên
̣ ngăn
́ trong hai gi ờhoc;

̣
con
̀ môṭ lớp không chúýkhăć sâu cać phương diên
̣ nay.
̀
II.4. Những luận điểm cần bảo vệ:
* Vaì net́ vềphong cach
́ nghệ thuâṭ cua
̉ Nguyên
̃ Thi vàtruyên
̣ ngăn
́ Những đứa
con trong gia đình .
* Những phương diên
̣ nghệ thuâṭ đặc săć lam
̀ nên sưć hâp
́ dân
̃ cua
̉ truyên
̣
ngăn
́ Những đứa con trong gia đình .


* Kêt́ quả thực nghiêm.
̣
II.5. Những đóng góp về lý luận và thực tiễn của đề tài .
1.

Đối với giáo viên:

– Đềtaì sẽgiup
́ cho giao
́ viên khi giang
̉ daỵ tać phâm
̉ Những đứa con trong gia
đình sẽcómôṭ trong nhưng
̃ hương
́ khai thać hợp li,́ lam
̀ nôỉ bâṭ taì năng nghệ
thuâṭ cua
̉ tać giả vàýnghia
̃ sâu săć cua
̉ truyên
̣ ngăn.
́ Đông
̀ th ơì lam
̀ cho gi ờhoc̣
sinh đông,
̣
dễđi vao
̀ tâm trívàtinh
̀ cam
̉ cua
̉ hoc̣ sinh.
– Qua baì day,
̣ phân
̀ nao
̀ giao
́ viên sẽnăm

́ được năng lực tiêp
́ nhân
̣ vàkham
́ pha ́
tać phâm
̉ cua
̉ hoc̣ sinh.
1.

Đối với học sinh: Đề tài này giúp các em:

– Nâng cao khả năng tiêp
́ nhân
̣ vàcam
̉ thụ truyên
̣ ngăn
́ đặc săc,
́ tiêu biêu
̉ cho
phong cach
́ cua
̉ Nguyên
̃ Thi: Môṭ cây but́ đâm
̣ đàmau
̀ săć dân gian ma ̀hiên
̣ đai,̣
lôí kể chuyên
̣ tự nhiên như cach
́ cam,
̉ cach

́ nghĩcua
̉ ng ươì nông dân Nam Bô,̣
nhân vâṭ được trinh
̀ baỳ trong môí quan hệ ph ưć tap
̣ va ̀vân
̣ đông
̣ phat́ triên
̉ đâỳ
ân
́ tượ ng: trẻ trung, bôc̣ trực, manh
̃ liêt,
̣ đang
́ yêu. Được coi lànhàvăn cua
̉ người nông dân Nam Bộ trong khang
́ chiên
́ chông
́ Mi ̃ać liêt.
̣ Ngoì but́ Nguyên
̃ Thi
cóbiêṭ taì phân tich
́ tâm li,́ thâm nhâp
̣ sâu vao
̀ nôị tâm nhân vât.
̣ Ông đãsang
́ tao
̣
nên nhưng
̃ trang viêt́ vưa
̀ giau
̀ chât́ trữtinh

̀ v ưa
̀ đâỳ chât́ sông
́ hiên
̣ th ực, v ơí
những hinh
̀ tượng, nhưng
̃ tinh
́ cach
́ gân guôc,
́ cócátinh
́ manh
̃ liêṭ
– Cónhân
̣ thưć sâu săć vẻ đep
̣ cua
̉ con ngươì cua
̉ con ngươì Nam Bộ trong
khang
́ chiên
́ chông
́ Mi.̃ đông
̀ thơì giup
́ cać em cam
̉ nhân
̣ vềs ự tr ưởng thanh
̀ cua
̉
thếhệ trẻ Viêṭ Nam trong chiên
́ đâu.
́ Vẻ đep

̣ âý kêt́ tinh chủ nghia
̃ anh hung
̀ cach
́
mang
̣ Viêṭ Nam, sưć manh
̣ lam
̀ nên chiên
́ thăng
́ cua
̉ nhân dân Viêṭ Nam – môṭ
phâm
̉ chât́ cao quícon
̀ để laị nhưng
̃ tâm
́ g ương cho thếhê ̣ sau noi theo, t ừđó
xać đinh
̣ được môṭ lôí sông
́ đung
́ đăn
́ cho ban
̉ thân.

1.

GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:


1.

Vài nét về phong cách nghệ thuật của Nguyễn Thi và truyện ngắn
“Những đứa con trong gia đình”

– Nguyên
̃ Thi bước vao
̀ hoaṭ đông
̣ văn hoc̣ khi văn hoc̣ Viêṭ Nam đãđaṭ được
nhiêu
̀ thanh
̀ tựu rực rơ.̃ Con đương
̀ nghệ thuâṭ cua
̉ Nguyên
̃ Thi la ̀con đương
̀ ve ̉
vang cua
̉ môṭ nhàvăn chiên
́ si,̃ nhàvăn cua
̉ chủ nghia
̃ anh hung
̀ cach
́ mang.
̣
Không chỉ cuôc̣ đơì anh hung
̀ màchinh
́ nh ưng
̃ trang viêt́ đãla ̀băng
̀ ch ưng
́ cho
cây but́ không bao giờchiu
̣ đưng

́ ngoaì hay tuṭ laị trong cuôc̣ hanh
̀ quân vi ̃đaị
cua
̉ dân tôc̣ để du dương hoa,́ tiêu
̉ thyêt́ hoácuôc̣ đơi.̀ Ông bam
́ riêt́ lâý cuôc̣ đơì
đên
́ phut́ cuôí cung,
̀ trên nhưng
̃ muĩ nhon
̣ nhât́ vàđinh
̉ cao nhât́ cua
̉ no ́băng
̀ ca ̉
thể xać vàtâm hôn,
̀ để quan sat,
́ ghi chep,
́ suy nghi,̃ kham
́ pháva ̀sang
́ tao
̣ băng
̀
thứngôn ngữchăt́ loc̣ từcuôc̣ sông
́ ây.
́ Bởi vâỵ sang
́ tao
̣ cua
̉ ông không phaỉ la ̀
thứnghệ thuâṭ mong
̉ manh màthơì gian dễlam

̀ hư nat.
́ Đóla ̀hiên
̣ th ực cach
́
mang
̣ tự biêu
̉ hiên
̣ trong caí phân
̀ gân guôć nhât,
́ manh
̃ liêṭ nhât́ cua
̉ no ́.Ông đa ̃
phat́ huy ưu thếcua
̉ truyên
̣ ngăn,
́ nâng thể loaị naỳ lên tâm
̀ cao h ơn. Điêu
̀ đó
khiên
́ nhàvăn cómôṭ phong cach
́ nghệ thuâṭ đôc̣ đao,
́ tr ở thanh
̀ “ Người nghệ sĩ
duy nhất của thời đại ta nắm vững đến điêu luyện nghệ thuật viết làm sao cho lời chật
mà ý rộng”.
– Qua môṭ sốtać phâm
̉ tiêu biêu,
̉ cóthể thâý phong cach
́ nôỉ bâṭ trong truyên
̣

ngăn
́ cua
̉ Nguyên
̃ Thi đâm
̣ đàmau
̀ săć dân gian màhiên
̣ đai,̣ lôí kê ̉ chuyên
̣ t ự
nhiên như cach
́ cam,
̉ cach
́ nghĩcua
̉ ng ươì nông dân Nam Bô,̣ nhân vâṭ được
trinh
̀ baỳ trong môí quan hệ ph ưć tap
̣ vàvân
̣ đông
̣ phat́ triên
̉ đâỳ ân
́ t ượng: tre ̉
trung, bôc̣ trực, manh
̃ liêt,
̣ đang
́ yêu. Được coi lànhàvăn cua
̉ người nông dân
Nam Bộ trong khang
́ chiên
́ chông
́ Mĩać liêt.
̣ Ngoì but́ Nguyên

̃ Thi co ́biêṭ taì phân
tich
́ tâm li,́ thâm nhâp
̣ sâu vao
̀ nôị tâm nhân vât.
̣ Ông đãsang
́ tao
̣ nên nh ưng
̃
trang viêt́ vưa
̀ giau
̀ chât́ trữtinh
̀ vưa
̀ đâỳ chât́ sông
́ hiên
̣ th ực, v ơí nh ưng
̃ hinh
̀
tượ ng, nhưng
̃ tinh
́ cach
́ gân guôc,
́ cócátinh
́ manh
̃ liêṭ . Nghia
̃ làs ự đôc̣ đao
́ cua
̉
phong cach
́ con

̀ năm
̀ ở nhưng
̃ “mạch ngầm” cua
̉ văn ban.
̉ Đăng
̀ sau hinh
̀ thưć
nghệ thuâṭ phaỉ thể hiên
̣ nhưng
̃ dong
̀ chaỷ ngâm
̀ nhiêu
̀ tâng,
̀ nhiêu
̀ l ơp
́ cua
̉ ý
nghia:
̃ nghia
̃ đen, nghia
̃ bong,
́ nghia
̃ t ương
̀ minh, ham
̀ ân.
̉ Lam
̀ nên nh ưng
̃ “ mạch
ngầm” âý làtoan
̀ bộ cać yêu

́ tốnghệ thuâṭ được kêt́ h ợp v ơí nhau trong môṭ môí
quan hệ hêt́ sưć tinh xao.
̉ Vìvâỵ muôn
́ kham
́ nh ưng
̃ tâng
̀ ýnghia
̃ tać phâm
̉ cua
̉


Nguyên
̃ Thi cân
̀ phaỉ thân
̣ trong
̣ vàxem xet́ kĩcang
̀ cać yêu
́ tốnghê ̣ thuâṭ cua
̉
văn ban.
̉
– Truyên
̣ ngăn
́ Những đứa con trong gia đình làmôṭ kiêṭ tac,
́ bôc̣ lộ rõtaì năng
truyên
̣ ngăn
́ cua
̉ Nguyên

̃ Thi. Tać phâm
̉ được viêt́ ngay trong nh ưng
̃ ngaỳ chiên
́
đâu
́ ać liêṭ vơí đếquôć Mĩ, khi ông công tać vơí tư cach
́ lànhàvăn – chiên
́ sĩở
tap
̣ chívăn nghệ Quân giaỉ phong
́ năm 1966, sau được in trong “ Truyện và kí”
NXB văn hoc,
̣ HàNôi,̣ 1978. Xuât́ hiên
̣ trong hoan
̀ canh
̉ đo,́ Những đứa con trong
gia đình mang đâm
̣ dâu
́ ân
́ thơì sự cua
̉ xãhôị Viêṭ Nam luć bâý giơ.Tac
̀ ́ phâm
̉ là
baì ca ca ngợi vẻ đep
̣ tâm hôn
̀ cua
̉ người dân Nam Bộ đông
̀ thơì khẳng đinh
̣ long
̀

yêu nước, căm thùgiặc đãtrở thanh
̀ truyên
̀ thông
́ gia đinh,
̀ lànguôn
̀ s ưć manh
̣
tinh thân
̀ to lơn
́ khiên
́ dân tôc̣ ta cóthể v ượt qua nôĩ đau l ơn
́ nhât́ để tôn
̀ taị và
chiên
́ thăng
́ trong cuôc̣ chiên
́ tranh giaỉ phong
́ dân tôc̣ tr ường kìgian khô.̉
– Làmôṭ truyên
̣ ngăn
́ tiêu biêu
̉ cua
̉ nên
̀ văn hoc̣ cach
́ mang
̣ Viêṭ Nam 1945 –
1975, Những đứa con trong gia đình hiên
̉ nhiên mang đâm
̣ tinh
́ sử thi vàcam

̉
hứng lang
̃ man.
̣ Tuy vây,
̣ noí đên
́ tać phâm
̉ naỳ ng ươì ta không thê ̉ noí đên
́ tinh
́
hiên
̣ thực sâu săć cua
̉ no.́ Sự chinh
́ xać vàsông
́ đông
̣ cua
̉ cać chi tiêt́ luôn được
đềcao. Chi tiêt́ nao
̀ cung
̃ gây ân
́ t ượng, nh ư được lâý “ trực tiếp” từđơì sông
́
nong
́ hôi,̉ giau
̀ sưć biêu
̉ hiên,
̣ giau
̀ tinh
́ thâm
̉ my.̃ Chinh
́ công viêc̣ chuân

̉ bi ̣ t ư liêu
̣
chu đao,
́ cân
̉ thân,
̣ viêc̣ ghi chep
́ miêṭ maì nhưng
̃ điêu
̀ măt́ thây,
́ tai nghe vao
̀ sô ̉
tay đãhỗtrợ đăć lực cho Nguyên
̃ Thi ở phương diên
̣ nay.
̀ Đoc̣ tưng
̀ trang viêt́
cua
̉ ông, ta cam
̉ nhân
̣ được môṭ trữlượng dôì dao
̀ nh ưng
̃ kinh nghiêm
̣ sông
́ thâp
́
thoang
́ ở phia
́ sau. Truyên
̣ ngăn
́ mànhiêu

̀ khi cós ưć ch ưa
́ cua
̉ môṭ tiêu
̉ thuyêt́
lớn. Tham vong
̣ khaí quat́ cua
̉ nhàvăn luôn được thể hiên
̣ thông qua cach
́ ông
sử dung
̣ nhiêu
̀ thủ phap
́ nghệ thuâṭ khać nhau, nh ưng tham vong
̣ đókhông hê ̀
khiên
́ ông quên đưa ra nhưng
̃ đương
̀ net́ cham
̣ khăć rach
̣ roì vềnhân vât,
̣ bôí
canh.
̉
Sự hứng thúquan sat,
́ miêu tả ngôn ng ư,̃ tâm lýnhân vât,
̣ s ự vân
̣ dung
̣
đâỳ ýthức ngôn ngữNam Bộ trong trân
̀ thuâṭ cómôí liên hệ lô gich

́ v ơí đông
̣ cơ
sang
́ tao
̣ nay.
̀ Ngoaì ra, viêc̣ hoc̣ tâp
̣ kinh nghiêm
̣ cua
̉ cać nha ̀tiêu
̉ thuyêt́ hiên
̣ đaị
phương Tây trong vân
́ đềtaí hiên
̣ dong
̀ ýthưć nhân vâṭ cung
̃ được chu ́y ́đung
́
mưc,
́ tao
̣ nên nhưng
̃ trang viêt́ xuât́ thân,
̀ đang
́ quý( đoan
̣ miêu ta ̉ dong
̀ hôì


tưở ng, suy nghĩcua
̉ nhân vâṭ Viêṭ khi bị thương năm
̀ laị trên trân

̣ đia
̣ la ̀môṭ vi ́du ̣
cụ thê,̉ điên
̉ hinh).
̀
Tât́ cả những ýnghia
̃ cao đep
̣ nay,
̀ được nhàvăn gửi găm
́ ở tać phâm
̉ Những
đứa con trong gia đình, với môṭ hinh
̀ thưć nghệ thuâṭ đặc săc,
́ tao
̣ nên sưć hâp
́
dân
̃ diêu
̣ kìcómôṭ không hai cua
̉ truyên
̣ ngăn.
́ Cam
̉ nhân
̣ được điêu
̀ đo,́ đôc̣ giả
ngaỳ nay không thể không tiêć nuôí khi nghĩvềs ự ra đi qua ́s ơm
́ cua
̉ Nguyên
̃ Thi
– môṭ hiên

̣ thượ ng “ bùng nổ về tài năng” – Nguyên Ngoc̣ trong cać thếhệ nhà
văn trưở ng thanh
̀ sau cach
́ mang
̣ thang
́ Tam.
́

1.

Những phương diện nghệ thuật cần khai thác khi dạy tác phẩm
“Những đứa con trong gia đình ” của Nguyễn Thi.

Lam
̀ nên sức cuôn
́ hut́ cua
̉ tać phâm
̉ làsự kêt́ h ợp nhuân
̀ nhuyên
̃ nhiêu
̀ yêu
́ tô ́
nghệ thuâṭ đặc săc:
́

II.1.Trước hết là ở tình huống truyện:
Những đứa con trong gia đình lôi cuôn
́ vàhâp
́ dân
̃ trước hêt́ b ởi môṭ côt́ truyên

̣
gian
̉ dị .Đây làcâu chuyên
̣ cua
̉ gia đinh
̀ anh giaỉ phong
́ quân tên Viêt.
̣ Nhân vâṭ
naỳ rơi vao
̀ môṭ tinh
̀ huông
́ đặc biêt:
̣ trong môṭ trân
̣ đanh,
́ bị th ư ơng nặng phaỉ
năm
̀ laị giữa chiên
́ trường, anh nhiêu
̀ lân
̀ ngât́ đi tinh
̉ lai,̣ tinh
̉ rôì laị ngât.
́

Sơ đồ tóm tắt cốt truyện:
ChúNăm

Ba máViêṭ

Hình tượng dòng sông gia đình

– Việt tỉnh dậy lần thứ nhất….

Chiên
́

Viêṭ

Biển lớn


+ Anh cố bò đi tìm đồng đội, tuy bị thương khắp người và mắt không thấy gì… Anh lại ngất đi..
– Việt tỉnh dậy lần thứ hai lúc trời mưa lất phất…
+ Anh nhớ lại chuyện đi bắt ếch với chị Chiến, chuyện phân xử của chú Năm với hai chị em,
chuyện cốn sổ gia đình…
– Việt tỉnh dậy lần thứ ba giữa ban ngày….
+ Tiếng chim gù gợi Việt nhớ đến cái ná thun, nhớ chuyện má đi đòi đầu ba…
– Việt tỉnh dậy lần thứ tư….

– Truyên
̣ được kể theo dong
̀ nôị tâm cua
̉ nhân vâṭ khi đưt́ (ngât́ đi) khi nôí (tinh
̉
lai).
̣ Nghệ thuâṭ miêu tả tâm lýnhân vâṭ băng
̀ cah
́ n ương theo dong
̀ hôì ưć cua
̉

nhân vât.
̣ Bôn
́ lân
̀ Viêṭ tinh
̉ rôì laị mê trên trân
̣ đia
̣ làbôn
́ lân
̀ Viêṭ nh ớva ̀nghi ̃theo
dân
̃ dụ hinh
̀ anh
̉ ngoaị canh.
̉
Tâm líph ưć tap
̣ nh ưng vân
̃ lô gić . Kêt́ câu
́ t ừ
những giâć mơ châp
̣ chơn
̀ mê tinh,
̉
từđómở rông
̣ vàđao
̀ sâu vao
̀ đơì sông
́ hiên
̣
thực vàtâm hôn
̀ nhân vât.

̣ Tom
́ lai,̣ tinh
̀ huông
́ truyên
̣ dân
̃ đên
́ môṭ cach
́ trân
̀
thuâṭ riêng cua
̉ thiên truyên
̣ theo dong
̀ ýth ưć cua
̉ nhân vât.
̣
II.2. Thứ hai: Nghệ thuật trần thuật của tác phâm:
Những đứa con trong gia đình làmôṭ trong nhưng
̃ thiên truyên
̣ ngăn
́ xuât́ săć nhât́
vàtiêu biêu biêu
̉ nhât́ cua
̉ Nguyên
̃ Thi. Tao
̣ nên net́ đặc săć nhât́ cua
̉ thiên truyên
̣
phaỉ kể tới nghệ thuâṭ kể chuyên
̣ ( trân
̀ thuât)

̣ đôc̣ đao,
́ linh hoaṭ cua
̉ tać gia.̉
Tać phâm
̉ kể chuyên
̣ môṭ gia đinh
̀ cach
́ mang,
̣
moị thanh
̀ viên đêu
̀ làchiên
́ sĩdiêṭ
Mĩkiên cường. Thùnha,̀ nợ nươć thông
́ nhât́ lam
̀ môt.
̣ Tinh
̀ gia đinh
̀ vàtinh
̀ cach
́
mang
̣ hoàlân
̃ vao
̀ nhau: Ba máViêṭ đêu
̀ ngãxuông
́ trong chiên
́ đâu.
́ Nh ưng
̃ đưa

́
con cua
̉ họ ( Viêt,
̣ Chiên
́ ) đêu
̀ găn
́ bóvơí nhau trong tinh
̀ ruôṭ thiṭ vàtrong niêm
̀
tự hao
̀ vềtruyên
̀ thông
́ cach
́ mang
̣ cua
̉ gia đinh.
̀ Ngươì mẹ nuôi con l ơn
́ lên để
trả thùcho cha. Nhưng
̃ đưa
́ con gianh
̀ nhau nhâp
̣ ngu ̃để tra ̉ thu ̀cho ba ma…
́
Môṭ câu chyên
̣ như thếtuy cam
̉ đông
̣ nhưng khánặng nê,̀ dễđơn điêu
̣ vàtrung
̀

lặp nêu
́ không tao
̣ ra môṭ cach
́ trân
̀ thuâṭ đôc̣ đao,
́ linh hoat.
̣


– Giao
́ viên đưa ra bang
̉ đôí chiêu
́ cać sự viêc̣ theo trâṭ t ự th ơì gian t ự nhiên va ̀
cać sự viêc̣ được kể trong tać phâm.
̉ Yêu câu
̀ hoc̣ sinh quan sat́ va ̀đưa ra nhân
̣
xet:
́ Taị sao Nguyên
̃ Thi cóthể săp
́ xêp
́ cać sự viêc̣ theo trâṭ t ự nh ư vây?
̣ Câu
chuyên
̣ sẽnhư thếnao
̀ nêu
́ được kể đung
́ theo tuân
̀ tự cać s ự viêc̣ trong đơì
sông

́ tự nhiên?

Trình tự các sự việc đã sảy
ra với “ những đứa con
trong gia đình”

Trình tự các sự kiện được kể lại trong truyện

– Chú Năm và cuốn sổ gia

– Việt bị thương, nằm trong bệnh viện, rờ rờ từng dòng viết

đình.

thư báo tin cho chị Chiến, anh hồi tưởng lại cảnh trận đánh
và bị thương, lạc đồng đội giữa chiến trường.
– Việt tỉnh lại lần thứ nhất, bò đi tìm đồng đội.

– Việt tỉnh lại lần thứ hai, trời lất phất mưa, anh nhớ lại
chuyện đi soi ếch ở nhà, chuyện về chú Năm và cuốn sổ gia
– Ba Việt hy sinh, má Việt
chèo chống nuôi gia đình và
tham gia đấu tranh, bị bom
đạn giặc giết hại.
– Việt và Chiến tranh nhau
ghi tên tòng quân, tính toán,

đình.
– Việt choàng tỉnh lại lần thứ ba, anh nhớ tới chuyện cái ná
thun, chuyện hy sinh của ba, chuyện về má.

– Việt choàng tỉnh lại lần thứ tư, anh chuyện đi bộ đội của
mình và chị Chiến.

sắp xếp việc gia đình để lên

– Anh Tánh cùng đồng đội tìm thấy Việt và đưa anh về bệnh

đường.

viện, anh Tánh giục Việt viết thư cho chị Chiến

– Việt tham gia chiến đấu,
trong một trận đọ lê với giặc ,


bị thương và lạc đồng đội
giữa chiến trường.
– Sau ba ngày, anh Tánh và
đồng đội tìm thấy Việt và đưa
anh vào bệnh viện. Anh Tánh
giục Việt viết thư cho chị
Chiến.
* HS quan sat́ bang,
̉
đôí chiêu
́ cać sự viêc,
̣ đưa ra nhân
̣ xet,
́ lígiaỉ vàđanh
́ gia ́

* Trên cơ sở đo,́ GV tông
̉ hợp vềnghệ thuâṭ trân
̀ thuâṭ cua
̉ tać phâm
̉ :
– Nhin
̀ vao
̀ bang
̉ liêṭ kê cać sự viêc̣ đãxaỷ ra theo trinh
̀ t ự th ơì gian đôí v ơí
“Những đứa con trong gia đình” vàcać sự viêc̣ được kể laị trong truyên,
̣ chung
́ ta
cóthể nhân
̣ thâý sự khać biêṭ thể hiên
̣ ở cach
́ kể truyên
̣ cua
̉ nha ̀văn. Vân
̃ la ̀cać
sự kiên
̣ xaỷ ra đôí với gia dinh
̀ nông dân Nam Bô,̣ n ơi Chiên
́ va ̀Viêṭ được sinh
ra, nuôi nâng
́ trưởng thanh,
̀ đi lam
̀ cach
́ mang,
̣

nh ưng trong tać phâm,
̉ trâṭ t ự kê ̉
laị chung
́ đãđược xao
́ trôn.
̣ Chuyên
̣ xaỷ ra sau nh ưng laị được kể tr ươc.
́ Ng ược
laị cónhưng
̃ sự viêc̣ trong côt́ truyên
̣ tự nhiên phaỉ xaỷ ra tr ươć song laị được kê ̉
sau. Thếnhưng câu chuyên
̣ vân
̃ hiên
̣ lên rât́ rõrang,
̀ hâp
́ dân,
̃ mach
̣ lac̣ trong
cach
́ cam
̉ nhân
̣ cua
̉ người đoc.
̣ Lôí thuâṭ kể naỳ giup
́ tać giả dê ̃dang
̀ căt́ bo ̉
những vach
́ ngăn giưa
̃ cać khoang

̉ thơì gian để mach
̣ kể thoaỉ maí đi vê ̀gi ưa
̃
quákhứvàhiên
̣ tai,̣ giưa
̃ caí đang diên
̃ ra trươć mặt vàkỉ niêm
̣ xa x ưa, giưa
̃
những chi tiêt́ thoang
́ đên
́ thoang
́ đi tưởng nh ư bâng qu ơ, ngâu
̃ nhiên v ơí nh ưng
̃
tư tưở ng, tinh
̀ cam
̉ l ơn
́ lao, trong
̣ đai.̣ Xâu chuôĩ tât́ cả nh ưng
̃ gi ̀được nha ̀văn kê ̉
lai,
̣ chung
́ ta hinh
̀ dung thâý trươć măt́ nhưng
̃ thanh
̀ viên, cać thếhê ̣ kê ́tiêp
́ nhau
lam
̀ thanh

̀ hinh
̀ tượ ng dong
̀ sông vềtruyên
̀ thông
́ gia đinh
̀ nh ư l ơì môṭ nhân vâṭ
trong tać phâm
̉ đãphat́ biêu.
̉ Điêu
̀ gìđãlam
̀ nên “mach
̣ lac”
̣ câu chuyên
̣ v ơí cać
sự kiên
̣ đựoc xao
́ trôn
̣ không tuân theo trâṭ tự thơì gian thông th ương
̀ ây?
́ Chinh
́
làdong
̀ tâm tưở ng, nhưng
̃ hôì ưć đưt́ nôí cua
̉ Viêṭ khi bị th ương n ơi chiên
́
trươ ̀ng. Người kể chuyên
̣ đãnương theo nhưng
̃ manh
̉ kíưć ch ợt đên,

́ ch ợt đi,


chợt nao
́ nức, chợt hiên
̉ hiên,
̣ chợt thoang
́ qua âý ma ̀lam
̀ nên mach
̣ chuyên
̣ ở
“Những đứa con trong gia đình”.
– Trong tać phâm
̉ tự sự, điêu
̀ tao
̣ nên sưć hâp
́ dân
̃ cua
̉ sang
́ tać không phaỉ chỉ ở
nôị dung câu chuyên
̣ vơí cać sự kiên,
̣ chi tiêt,
́ hinh
̀ anh
̉ được kể lai,̣ ma ̀con
̀ ở
cach
́ kê,̉ ngôn ngư,̃ giong
̣ điêu,

̣ điêm
̉ nhin
̀ cua
̉ ngươì kể chuyên.
̣ Xet́ ở ph ương
diên
̣ nay,
̀ môṭ thanh
̀ công trong sang
́ tać cua
̉ nha ̀văn Nguyên
̃ Thi la ̀nghê ̣ thuâṭ
trân
̀ thuât.
̣ Viêc̣ chon
̣ cach
́ kể chủ yêu
́ dựa trên điêm
̉ nhin
̀ cua
̉ nhân vâṭ Viêṭ đã
đem laị hâp
́ dân
̃ riêng cho câu chuyên
̣ về“Những đứa con trong gia đình”.
+ Kể băng
̀ điêm
̉ nhin
̀ cua
̉ Viêt,

̣ môṭ chiên
́ sĩquân giaỉ phong
́ gan da ̣ t ừtrong
trưng
́ nươ ́c, vao
̀ trân
̣ lân
̀ đâu
̀ đãthể hiên
̣ tinh thân
̀ cua
̉ môṭ dung
̃ si ̃diêṭ Mi,̃
nhưng đông
̀ thời cung
̃ làmôṭ thanh niên mơí l ơn,
́ vô t ư, lôc̣ ngôc,
̣ hôn
̀ nhiên, cho
nên tât́ cả sự kiên,
̣ kíưć đêu
̀ được khuć xạ qua thếgi ơí tâm hôn
̀ âý tr ở nên m ơí
mẻ hơn, vô tư hơn, đông
̀ thơì dương
̀ như cung
̃ tao
̣ ân
́ tượng chân thâṭ h ơn trong
măt́ ngưoì đoc.

̣
+ Kể chuyên
̣ băng
̀ hôì tưở ng cua
̉ Viêt,
̣ môṭ chiên
́ sĩbị th ương giưa
̃ chiên
́ tru ơng,
̀
trong nhưng cốgăng
́ đi tim
̀ đông
̀ đôi,̣ hay săn
̃ sang
̀ chờgiặc đên,
́ đãngât́ đi tinh
̉
laị nhiêu
̀ lân,
̀ nhât́ đinh
̣ câu chuyên
̣ âý phaỉ it́ nhiêu
̀ co ́liên quan hoặc được g ợi
ra từtinh
̀ huông
́ ngươì chiên
́ sĩđang phaỉ đôí mặt. Vành ư vây,
̣ viêc̣ tổ chưc,
́ săp

́
xêp
́ (kêt́ câu)
́ cać sự viêc,
̣ sự kiên
̣ trở nên linh hoat,
̣ t ự nhiên h ơn. Chuyên
̣ goị
chuyên,
̣ sự viêc̣ naỳ gợi liên tưong
̉ đên
́ sự viêc̣ khac,
́ cứnhự thê ́câu chuyên
̣ vê ̀
gia đinh
̀ giông
́ như môṭ cuôn
́ phim quay châm
̣ lân
̀ l ượt hiên
̣ ra v ơí nh ưng
̃ ki ́ưć
sâu đâm
̣ nhât.
́ Câu chuyên
̣ vềviêc̣ đăng kíđi bộ đôị cua
̉ hai chi em trong lân
̀ tinh
̉
dâỵ thứtư naỳ cua

̉ Viêṭ được gợi laị từbong
́ dang
́ thâp
́ thoang
́ cua
̉ hinh
̀ anh
̉
ngươ ̀i mẹ trong lân
̀ hôì tưởng thứba. Câu chuyên
̣ vê ̀tinh
̀ yêu cua
̉ ba ma,́ vê ̀ban
̀
tay to ban
̉ bao boc,
̣ che ch ở đan
̀ con, vềanh
́ măt́ v ượt sông, v ượt biên
̉ cua
̉ ma ́
vân
̃ con
̀ thoang
́ qua trong đâu
̀ anh. Nónhăć cho anh nh ớt ơí “ ngày má chết rồi ý
nghĩ đi bộ đội cũng thôi thúc Việt như vậy”. Thêm nưa
̃ làtiêng
́ đan
̣ nổ rât́ gân

̀ bao
́ tin
răng
̀ đông
̀ đôị Viêṭ đang ở đâu đây, nhưng
̃ ngươì đông
̀ đôị mơí gặp thôi màgân
̀
guĩ thân yêu, đãcoi anh như môṭ “út em” trong gia đinh
̀ vây,
̣ cung
̃ lam
̀ cho mach
̣
chuyên
̣ vềviêc̣ hai chị em tranh nhau đi tong
̀ quân tr ở nên rât́ t ự nhiên va ̀linh
hoat,
̣ sông
́ đông,
̣
thêm nhưng
̃ ngãre,̃ khuć quanh bât́ ng ơ.̀


+ Nhưng phaỉ noi,́ kể chuyên
̣ băng
̀ điêm
̉ nhin
̀ cua

̉ Viêṭ lànhàvăn đãm ượn
ngươ ̀i kể chuyên
̣ để trao ngoì but́ cho nhân vâṭ t ự viêt́ vềminh.
̀ Cach
́ trân
̀ thuâṭ
naỳ tao
̣ nên nhưng
̃ trang văn đâm
̣ mau
̀ săć trữtinh,
̀ chân th ực vê ̀tâm trang
̣ cua
̉
nhân vâṭ chinh.
́ Bị thương vao
̀ măt́ sau môṭ trân
̣ đọ lê quyêt́ liêṭ v ơí đich
̣ va ̀lac̣
đông
̀ đôị giưa
̃ chiên
́ trường, Viêṭ chỉ con
̀ cam
̉ nhân
̣ vềthếgiơí xung quanh hoan
̀
toan
̀ băng
̀ cam

̉ giać vàsự hôì tưởng. Lân
̀ tinh
̉ dâỵ thứt ư nay,
̀ Viêṭ biêt́ đêm nưa
̃
đãlaị đên
́ qua tiêng
́ nhac̣ dế“ u u cao vút mãi lên”. Vàđộ sâu cua
̉ đêm được “ đo”
băng
̀ âm thanh quen thuôc,
̣ gân
̀ guĩ nay.
̀ Viêṭ nhân
̣ thâý đólàđêm “ sâu thăm
thẳm” bởi quáyên tinh.
̃ Caí thăm thẳm cua
̉ đêm lam
̀ cho Viêṭ như vân
̃ sông
́ trong
giâć mơ vềmá“ Người Việt như đang tan ra nhè nhẹ”. Másẽlaị bơi xuông,
̀ ghélaị
qua nha,̀ xoa đâu
̀ Viêt,
̣ đanh
́ thưć Viêṭ rôì lâý xong cơm đi lam
̀ đông
̀ vềcho anh
ăn,…Những manh

̉ dư âm cua
̉ hôì tưởng đôṭ ngôṭ tan biên
́ bởi tać đông
̣ cua
̉ hiên
̣
thực. Mâý gioṭ mưa đãlam
̀ cho Viêṭ tinh
̉ hẳn để cam
̉ nhân
̣ vềthực tai.̣ Nhâp
̣ thân
vao
̀ dong
̀ tâm trang
̣ cua
̉ nhân vâṭ chinh,
́ nhàvăn đãtaí hiên
̣ nh ưng
̃ cam
̉ giać rât́
chân thực vàsinh đông
̣ cua
̉ môṭ thanh niên m ơí l ơn,
́ lân
̀ đâu
̀ tiên nêm
́ traĩ cam
̉
giać bị lac̣ đông

̀ đôị ở giưa
̃ chiên
́ trương.
̀ Viêṭ không sợ phaỉ đôí đâu
̀ vơí giặc,
không sợ hy sinh. Nhưng anh s ợ caí văng
́ lặng vàcô đơn n ơi chiên
́ tr ương
̀ – “ sự
vắng lặng như từ trên trời lao xuống chạy từ cổ Việt, lan dài cho tới ngón chân”. Cam
̉
giać môṭ minh
̀ không chỉ xuât́ hiên
̣ trong ýnghi.̃ Nótr ở thanh
̀ vô van
̀ câu hoỉ bâṭ
lên dôị tơí tưng
̀ đương
̀ gân thớthit.
̣ “ Cái cảm giác một mình bật lên một cách rõ
ràng nhất, mênh mông nhất” đãkhiên
́ Viêṭ muôn
́ “ chạy thật nhanh, thoát khỏi sự vắng
lặng này, về với ánh sáng ban ngày”. Bởi lẽbong
́ đêm không chỉ mang theo sự cô
đơn. Bong
́ đêm đôí vơí chang
̀ thanh niên lôc̣ ngôc,
̣ mơí l ơn
́ màcon

̀ đang
́ s ợ vìno ́
mang đên
́ “ con ma cụt đầu vẫn ngồi trên cây xoài mồ côi và thằng chỏng thụt lưỡi hay
nhảy nhót trong những đêm mưa ngoài vàm sông, cái mà Việt vẫn nghe chị nói hồi ở
nhà”. Chang
̀ dung
̃ sĩdiêṭ Mỹâý vân
̃ đang con
̀ ở tuôỉ s ợ ma khi vao
̀ trân!
̣
Chỉ trong cam
̉ giać cô đơn, môṭ minh
̀ rõrang
̀ nhât́ đo,́ cam
̉ nhân
̣ cua
̉ Viêṭ về
tiêng
́ sung
́ mới thâṭ đặc biêt.
̣ Băng
̀ thinh
́ giać vàsự nhaỵ ben
́ cua
̉ ng ươì chiên
́ si ̃
vao
̀ trân,

̣ Viêṭ phân biêṭ tiêng
́ nổ lênh
̃ lang
̃ cua
̉ phao
́ giặc và“ những tiếng quen
thuộc, gom vào một chỗ”, “ súng lớn và súng nhỏ quyện vào nhau như tiếng mõ và tiếng
trống đình đánh dậy trời dậy đất hồi Đồng khởi”. Cung
̃ chỉ trong canh
̉ đo,́ tiêng
́ sung
́


mới trở nên thân thiêt́ vàvui la.̣ Nógoị Viêṭ t ơí phia
́ cua
̉ “ sự sống”. “Tiếng súng đã
đem lại sự sống cho đêm vắng lặng”. Nơi cótiêng
́ sung
́ làđông
̀ đôị anh , làanh
Tanh,
́ lànhưng
̃ “ anh em đơn vị mình”, nơi “ đạn ta đang đổ lên đầu giặc Mĩ những
đám lửa dữ dội, và những mũi lê nhọt hoắt trong đêm đang bắt đầu xung phong”. Tiêng
́
sung
́ đông
̀ đôị goị chiên
́ đâu

́ đãtiêp
́ thêm sưć manh
̣ mơí để goị Viêṭ đên.
́ Sự thôi
thuć chưa bao giờmanh
̣ mẽvàquyêt́ liêṭ đên
́ nh ư vây.
̣ Nóđơn gian
̉ h ơn nhiêu
̀
so với viêc̣ phaỉ “ giành nhau” với chị để đi bộ đôị đặng trả thùcho ba ma,́ cho
những ngươ ̀i thân trong gia đinh
̀ vàcung
̃ làcho quê h ương đât́ n ươc.
́ Để cho
Viêṭ trong tư thếđôí mặt vơí caí chêt́ vàban
̉ thân chỉ nghĩđên
́ nhiêu
̀ nhât,
́ lâu
nhât́ đên
́ nhưng
̃ ngươì thân yêu trong gia đinh
̀ minh,
̀ tać gia ̉ đãtim
̀ được cach
́
thưć hưu
̃ hiêu
̣ nhât́ để chưng

́ tỏ răng:
̀ gia đinh
̀ đólàphân
̀ nguôn
̀ côị sâu thẳm
nhât́ cua
̉ con ngươì ây.
́ Truyên
̀ thông
́ gia đinh
̀ thực sự thiêng liêng hiên
̣ lên trong
thơì khăć thiêng liêng. đólàcông phu sang
́ tao
̣ nghệ thuâṭ cua
̉ tać gia ̉ để biêu
̉
hiên
̣ những kham
́ phávềnôị dung.
+ Cứnhư vây,
̣ dong
̀ trân
̀ thuâṭ qua tâm t ưởng nhân vâṭ Viêṭ đãthể hiên
̣ thâṭ ro ̃
net́ vơí ngươ ̀i đoc̣ nhưng
̃ suy nghi,̃ cam
̉ nhân
̣ vàđơì sông
́ nôị tâm cua

̉ nhân vâṭ
âý trong tinh
̀ huông
́ đặc biêṭ nơi chiên
́ trương
̀ màanh đang gặp. Đóla ̀ưu thế
nghệ thuâṭ màmôṭ điêm
̉ nhin
̀ trân
̀ thuâṭ khać không thê ̉ co ́được.
Đâý làmôṭ thủ phap
́ nghệ thuât,
̣ nhưng không phaỉ ai cung
̃ s ử dung
̣ thanh
̀ công
được. Phaỉ am hiêu
̉ sâu săć tâm lýnhân vât,
̣ phaỉ nhâp
̣ vai nhân vâṭ va ̀noí được
đung
́ giong
̣ noí cua
̉ nhân vât…
̣
đâý làsở trương
̀ vàtaì năng đôc̣ đao
́ cua
̉ Nguyên
̃

Thi – nhàvăn cua
̉ nông dân Nam Bô.̣
II.3. Thứ ba: Sử dụng nghệ thuật đồng hiện:
– Đây làmôṭ thủ phap
́ kháquen thuôc̣ vềkêt́ câu
́ tać phâm,
̉ môṭ yêu
́ tốthuôc̣ vê ̀
hinh
̀ thức. Kêt́ câu
́ làviêc̣ tổ chưć , săp
́ xêp
́ cać yêu
́ tốnôị dung trong văn ban
̉
tać phâm
̉ để nóđaṭ hiêu
̣ quả nghệ thuâṭ cao nhât.
́ Thủ phap
́ đông
̀ hiên
̣ gop
́ vai
tròquan trong
̣ trong công viêc̣ nay.
̀ Đólàmôṭ trong nh ưng
̃ thủ phap
́ tao
̣ ra được
kêt́ câu

́ đôc̣ đao.
́ Từđo,́ côt́ truyên,
̣ nhân vât,
̣ chủ đềđược thể hiên,
̣ gây hiêu
̣ quả
nghệ thuâṭ sâu săc.
́ Sau môṭ cuôc̣ giao tranh quyêt́ liêṭ v ơí ke ̉ thu,̀ Viêṭ lac̣ đơn vị
giưa
̃ rưng
̀ đâỳ xać giặc, chân tay tê daị nhưć nhôi,́ khăp
́ ngươì ri ̉ mau,
́ miêng
̣ tê


cưng
́ không la lên được, sau đóngât́ đi. Nhưng Viêṭ vân
̃ cốbo ̀đi vàsăn
̃ sang
̀
chiên
́ đâu
́ băng
̀ khâu
̉ sung
́ cua
̉ minh.
̀ Mươì ngon
́ tay không lên đan

̣ được. Viêṭ
dung
̀ răng giâṭ cơ bâm,
̉ đưa môṭ viên đan
̣ lên nong.
̀ Chi tiêt́ naỳ noí lên y ́chi ́diêṭ
giặc cua
̉ Viêṭ rât́ manh
̣ me.̃ Trong tâm trang
̣ luôn nh ớtơí ng ươì thân( nh ớchi ̣
Chiên,
́ chúNăm…). Sang ngaỳ thứhai, Viêṭ băt́ đâu
̀ cam
̉ thâý nong
́ vàđoi,́ măt́
bị thương nặng, đau khăp
́ người. Đên
́ đây hoan
̀ canh
̉ cua
̉ Viêṭ cang
̀ gay go.
Đường vềvơí đông
̀ đôị cang
̀ khókhăn gâp
́ bôi.̣ Dùvâỵ anh vân
̃ săn
̃ sang
̀ nô ̉
sung

́ với môṭ ngon
́ tay caí săn
̃ sang
̀ nhuć nhich
́ do chin
́ ngon
́ con
̀ laị đãbi ̣
thươ ng. Tâm tríthìnhớvềngaỳ tong
̀ quân, nh ớngaỳ theo máđi đoì đâu
̀ ba, nh ớ
mátân
̀ tao
̉ lo nuôi cać con, nhớcaí chêt́ cua
̉ ma.́ Trong hoan
̀ canh
̉ hiêm
̉ ngheo,
̀
Viêṭ không sợ chêt́ màchỉ (sợ không còn gặp được đồng đội, không được cầm súng)
màhướng vềba ma.́ Khi vềđêm. Khi vềđêm thìViêṭ cam
̉ thâý kiêṭ sưć hoan
̀
toan,
̀ cam
̉ thâý không con
̀ bòđược nưa
̃ , cam
̉ giać s ờs ợ caí văng
́ lặng, lanh

̣ le ̃
cua
̉ đêm tôi.́ Luć naỳ tâm trang
̣ cua
̉ Viêṭ luôn h ương
́ vềđông
̀ đôi,̣ điêu
̀ đórât́ h ợp
lývìViêṭ đãnghe tiêng
́ sung,
́ tiêng
́ khen
̀ xung phong cua
̉ ta vàđang cam
̉ thâý
cuôc̣ chiên
́ đâu
́ băn
́ ra. Do đo,́ Viêṭ laị bòđược môṭ đoan,
̣ bòvềphia
́ trân
̣ đanh,
́
phia
́ đông
̀ đôi,̣ phia
́ sự sông.
́ Nhưng trân
̣ đanh
́ ở xa Viêt,

̣ cho nên tâm tri ́Viêṭ
lăng
́ lai,̣ hôì tưởng ngaỳ gianh
̀ đi bộ đôị vơí chị Chiên
́ vàcanh
̉ hai chi ̣ em ban
̀
đinh
̣ viêc̣ nhàtrước khi lên đương
̀ gia nhâp
̣ ngu.̃ Cam
̉ đông
̣ nhât́ la ̀khi hai chị em
ban
̀ vàgửi ban
̀ thờma:́ đôí vơí hai chị em d ương
̀ nh ư đólàviêc̣ hệ trong
̣ nhât.
́
Hai chị em lo cung
́ mátrươć khi lo d ơì ban
̀ th ờ( càng cảm động hơn khi hai chị em
em lo làm cơm cúng má trong tiếng hò như vỡ ra, như nhắn nhủ, tha thiết rồi ngắt lại
như một lời thề dữ dội của chú Năm). Tać giả nương theo theo ýnghĩcua
̉ nhân vât,
̣
để hai chị em đong
́ vai tròkể chuyêṇ trươć đótać giả đưng
́ ra kể chuyên
̣ – ma ̀

dung
̀ cać từngữ“ đưa má sang ở tạm nhà chú” , “ khiêng má” – chứkhông phaỉ
khiêng ban
̀ thơ,̀ rôì đên
́ ngaỳ đôc̣ lâp
̣ laị “ đưa má về”. Cung
̃ qua cam
̉ nghĩcua
̉ hai
chị em vàcua
̉ riêng Viêṭ ở đoan
̣ naỳ “ chúng con đi đánh giặc trả thù cho ba má…
Việt thấy thương chị lạ. Còn mối thù thằng Mĩ nó đang đè nặng lên vai”, ta thâý chị em
Viêṭ nhâp
̣ ngũkhông phaỉ vìýthich
́ nông nôỉ màdo chiêu
̀ sâu nhân
̣ th ưc:
́ đi đanh
́
giặc vìcăm thùvàyêu thương sâu nặng. Viêṭ đãnhin
̀ laị quákh ứbăng
̀ con măt́
cua
̉ ýchi,́ cua
̉ tâm tưở ng. Qua đónhân vâṭ bôc̣ lộ ýchi,́ nghị l ực, tinh thân
̀ chiên
́

đâu
́ cao vàtinh
̀ yêu thương đâm
̣ đa,̀ hôn
̀ nhiên. Tuy Viêṭ hay tranh gianh
̀ v ơí chi,̣
nhưng biêt́ nghe lơì chi.̣ Viêṭ cung
̃ làmôṭ đưa
́ trẻ hôn
̀ nhiên, thâm
̣ chi ́trẻ
con( luôn mang chiên
́ náthun bên minh,
̀ s ợ ma, không muôn
́ mât́ chi…).
̣
Chinh
́
tinh
̀ chị em, chúchau,
́ mácon, đông
̀ đôị đãtiêp
́ sưć cho Viêṭ v ượt qua th ử thach
́
khăć nghiêt..
̣
– Qua môṭ vaì điêu
̀ trên, ta thâý thủ phap
́ nghệ thuâṭ đông
̀ hiên

̣ trong khăć hoa ̣
nhân vâṭ Viêt,
̣ chủ yêu
́ dựa trên cơ sở cua
̉ phep
́ liên tưởng , phep
́ băć câu
̀ t ừs ự
kiên
̣ naỳ sang sự kiên
̣ khac,
́ từchi tiêt,
́ nhân vâṭ naỳ sang chi têt́ nhân vâṭ kia…
Trong sự liên kêt́ đo,́ dong
̀ hôì tưởng cua
̉ nhân vâṭ vân
̃ làs ợi dây nôí quan trong
̣
nhât.
́ Từchi tiêt́ anh, em trong quân y viên
̣ goị anh la ̀câu
̣ T ư, Viêṭ ch ợt nh ớt ơí
chị Chiên,
́ anh Tanh,
́ nhớlaị trân
̣ đanh…
́
Cach
́ tinh
̀ tiêt́ truyên

̣ diên
̃ ra rât́ t ự
nhiên. Thủ phap
́ nghệ thuâṭ naỳ ta đãgặp ở truyên
̣ “ Đôi mắt” cua
̉ Nam Cao. ở
đo,́ câu chuyên
̣ diên
̃ ra trong hôì tưởng cua
̉ Đô,̣ khać chăng làNam Cao để độ
xưng “ tôi” vàtự kê.̉ Con
̀ ở đây, Nguyên
̃ Thi trực tiêp
́ miêu tả nhân vâṭ Viêt.
̣ Ông
vưa
̀ miêu tả diên
̃ biên
́ tâm trang
̣ nhân vât,
̣ v ưa
̀ m ượn tâm trang
̣ âý noí lên câu
cuyên
̣ minh
̀ muôn
́ kê.̉ Đây cung
̃ làmôṭ lôí kể chuyên
̣ đôc̣ đao.
́

– Vân
̃ băng
̀ cach
́ trên, theo lơì đôc̣ thoaị cua
̉ nhân vâṭ Viêt,
̣ tać giả lân
̀ lượt gi ơí
thiêu
̣ vàđông
̀ hiên
̣ cać nhân vât:
̣ Chiên,
́ chúNăm, ba máViêt,
̣ anh Tanh…Cung
́
̃
như Viêt,
̣ Chiên
́ tong
̀ quân chiên
́ đâu
́ trong môṭ tiêu
̉ đôị n ữđia
̣ ph ương. Chiên
́ chỉ
khać Viêṭ ở chỗvai tròngươ ̀i chị cả nên sơm
́ trưởng thanh,
̀ biêt́ lo toan, tinh
́ toan
́

giàdặn hơn lưa
́ tuôỉ 20. Cô làmôṭ ngươì chị yêu th ương, nh ương
̀ nhin
̣ em, môṭ
ngươ ̀i mávơí vơí nôĩ lo toan tinh
́ moị mặt, môṭ ngươì chiên
́ sĩv ơí tâm hôn
̀ khao
khat́ trả thu,̀ cótinh thân
̀ chiên
́ đâu
́ cao nh ư tên cua
̉ cô “ Quyết Chiến”, với câu noí
“ Nếu giặc còn thì tao mất”. Chiên
́ cónhiêu
̀ net́ giông
́ mánhưng khać mácô đã
vươn lên manh
̣ me,̃ cóđiêu
̀ kiên
̣ trả thu.̀ ChúNăm làmôṭ nhân vâṭ được thoang
́
qua trong dong
̀ tâm tưởng, gợi lên t ừmôṭ tiêng
́ êch
́ trong trân
̣ chiên
́ đãim tiêng
́
sung…

́
Môĩ lân
̀ Viêṭ vàChiên
́ đi soi êch
́ vê,̀ chúđêu
̀ “ kiếm con trọng trọng đem về
nhậu” , “ nhậu vào ba hột là chú nói tới hay hò lên mấy câu”. Câu hòkhiên
́ chúxuć
đông
̣ “ đôi mắt mở to, đọng nước”. Chúlàsử gia lưu giữtruyên
̀ thông
́ gia đinh
̀ , là
tać giả cuôn
́ “ gia phả”. Cuôn
́ sổ lân
̀ vềquákhư,́ lân
̃ trong hiên
̣ tai.̣ đólàch ưng
́
tinh
́ lich
̣ sử được khơi dây,
̣ chep
́ laị bởi caí nhin
̀ đa cam,
̉ caí yêu, caí ghet́ cua
̉

môṭ tư cach
́ Nam Bộ trong
̣ nghia,
̃ bôc̣ trực, sôi nôi,̉ yêu đơi….
̀ Ba ma ́Viêṭ hiên
̣ vê ̀
trong Viêṭ như nhưng
̃ kỷ niêm
̣ vềlong
̀ yêu thương vàcăm thu.̀ Nh ưng
̃ đoan
̣ văn
naỳ Nguyên
̃ Thi như đông
̀ cam
̉ vơí nhân vâṭ vàviêt́ lên băng
̀ n ươć măt́ khiên
́ cho
ngươ ̀i đoc̣ thâý xuć đông,
̣
đau nôĩ đau cung
̀ nhân vât.
̣
– Chinh
́ nghệ thuâṭ đông
̀ hiên
̣ lam
̀ cho câu chuyên
̣ tham
̉ khôć va ̀hao

̀ hung,
̀ đâm
̣
đàtinh
̀ người… tưởng như châp
̣ chơn,
̀ đưt́ nôi,́ rơì rac…
̣
liên
̀ laị trong mach
̣
nguôn
̀ tâm tưở ng kháchặt che.̃ Chặt chẽnhưng vân
̃ giữđược caí ve ̉ bê ̀bôn
̣ cua
̉
tâng
̀ tâng,
̀ lớp lơp
́ chi tiêt́ trong cuôc̣ sông
́ th ương
̀ vàtrong chiên
́ tranh. Cać
mang
̉ sự kiên,
̣ nhưng
̃ đoan
̣ đơì trong quákhứvàhiên
̣ taị nh ư cô ́tinh
̀ đan cheo

́
vao
̀ nhau, bổ sung cho nhau môṭ cach
́ h ợp ly,́ lam
̀ cho tinh
́ cach
́ nhân vâṭ được
khăć hoạ rõnet́ vàchủ đềcua
̉ truyên
̣ được bôc̣ lộ khánôỉ bât.
̣ Lôí kêt́ câu
́ đặc
biêṭ naỳ buôc̣ tać giả phaỉ đi đên
́ tân
̣ cung
̀ trong viêc̣ phân tich
́ vàdiên
̃ biên
́ ph ưć
tap
̣ nhưng tinh tếcua
̉ tâm lýnhân vât.
̣ Tât́ cả điêu
̀ naỳ được Nguyên
̃ Thi v ượt
qua vàthể hiên
̣ rât́ thanh
̀ công. Truyên
̣ taí hiên
̣ hiên

̣ th ực nong
́ bong
̉ cua
̉ môṭ
vung
̀ quê vơí nhưng
̃ con ngươì chân chât,
́ hôn
̀ nhiên v ơí quyêt́ tâm câm
̀ sung
́ tra ̉
thùnha,̀ nợ nước. Qua cać nhân vâṭ ta thâý truyên
̀ thông
́ đâu
́ tranh cua
̉ gia đinh,
̀
quê hương. đông
̀ thơì môĩ ngươì laị gop
́ môṭ “ khúc sông” vao
̀ con sông gia đinh
̀
kiên cường, tao
̣ thanh
̀ biên
̉ cả truyên
̀ thông
́ dân tôc.
̣
II.4. Thứ 4 : Nghệ thuật xây dựng và miêu tả tâm lí nhân vật.

II.4.1: Nghệ thuật xây dựng nhân vật.
– Nguyên
̃ Thi cóbiêṭ taì dựng ngươi,
̀ dựng canh.
̉
Vôn
́ sông
́ cua
̉ ông phong phu ́
khiên
́ cho cać chi tiêt́ màông “lẩy” ra bao giờcung
̃ như giâỹ trên trang sach
́ rât́
sinh đông.
̣
Nhiêu
̀ nhân vâṭ chỉ xuât́ hiên
̣ thoang
́ qua trong truyên
̣ nh ưng đãkip
̣ để
laị môṭ ân
́ tượng khóquên cả vềhanh
̀ đông
̣ lân
̃ ngôn ng ư.̃ Chu ́Năm cua
̉ Viêṭ
thâṭ dễnhớvới “giọng hò đục và tức như tiếng gà gáy”. Gong
̣ hòcua
̉ chútuy không

hay nhưng chưa
́ đựng môṭ caí gìtha thiêt́ khiên
́ cho chi ̣ em Viêṭ buôn
̀ c ươì
nhưng vân
̃ rât́ cam
̉ đông.
̣
Ông làngươì it́ noí nhưng nh ưng
̃ câu noí cua
̉ ông
được chị em Chiên
́ khăć sâu vao
̀ tâm kham.
̉ Nót ương tự nh ư nh ưng
̃ châm ngôn
kêt́ tinh cả môṭ đơì tưng
̀ traỉ sông nươc,
́ lăn lôn
̣ v ơí ruông
̣ v ươn
̀ va ̀thuy ̉ chung
với cach
́ mang.Bên
̣
canh
̣ nhân vâṭ chúNăm làhinh
̀ anh
̉ ma ́Viêṭ cung
̃ hiên

̣ lên
với net́ cham
̣ khăć rach
̣ roi.̀ đólàngươì đan
̀ bàxôć vac,
́ gan da.̣ Tać giả đãchon
̣


được nhiêu
̀ chi tiêt́ taì tinh
̀ để xây dựng chân dung con ng ươì ây,
́ đặc biêṭ la ̀chi
tiêt́ bàđôí mặt với quân thùgiup
́ ta hinh
̀ dung rõnet́ hinh
̀ anh
̉ môṭ ng ươì me ̣ n ơi
thanh
̀ đông
̀ Tổ quôc.
́
– Hai nhân vâṭ được khăć hoạ đâm
̣ net́ trong tać phâm
̉ làChiên
́ va ̀Viêt.
̣ Chiên
́
làchi.̣ Theo lơì chúNăm, cô “ không khác mẹ một chút nào’. Ngay cả Viêṭ cung
̃

nhân
̣ thâý thê.́ Cô cóđưć tinh
́ kiên tri,̀ chiu
̣ kho,́ chi tiêt́ “ bo ̉ ăn để ngồi đánh vần
cuốn sổ gia đình suốt từ trưa đến trời choạng vặng” đãchứng tỏ điêu
̀ đo.́ Cô cung
̃
thưa
̀ hưở ng ở mẹ đưć tinh
́ gan goc.
́ Trong ngaỳ tong
̀ quân, cô noí v ơí em “ Tao
đã thưa với chú Năm rồi. Đã làm thân con gái ra đi thì tao chỉ có một câu: Nếu giặc còn
thì tao mất, vậy à!”. Ở cô, khả năng vun ven,
́ thu xêp
́ gia đinh
̀ cung
̃ thể hiên
̣ rât́ ro.̃
Trước khi cung
̀ em đi bộ đôi,̣ moị chuyên
̣ nhàđãđược cô xêp
́ đặt đâu vao
̀ đo,́ tỉ
mi,̉ chu đao,
́ “ nói nghe thiệt gọn” khiên
́ cho chúNăm cung
̃ phaỉ cóchut́ s ưng
̃ s ơ,̀
“ nhìn hai cháu thiệt lâu” rôì noí “ Khôn! Việc nhà nó thu gọn được thì việc nước nó mở

được rộng, gọn bề gia thế, đặng bề nước non. Con nít bây kì đánh giặc này khôn hơn chú
hồi trước”. Câu noí cua
̉ chúNăm thể hiên
̣ sự yên tâm cua
̉ thê ́hệ tr ươć đôí v ơí
ngươ ̀i lơp
́ sau. Rõrang
̀ họ đãtrưởng thanh,
̀ cóthể ganh
́ vać nh ưng
̃ viêc̣ l ơn
́ cua
̉
đât́ nước.
– Khać với chị Chiên,
́ Viêṭ vân
̃ giữnguyên tinh
́ chât́ cua
̉ môṭ câu
̣ be.́ “ Cậu
Tư” cóđiêu
̣ cười “ lỏn lẻn” rât́ dễthương, hay tranh phân
̀ hơn vơí chi,̣ t ừchuyên
̣
băt́ êch
́ đên
́ chuyên
̣ đi bộ đôị trươć chi.̣ Trươć khi chị ban
̀ nh ưng
̃ viêc̣ phaỉ lam

̀
trong ngaỳ mai, Viêṭ vân
̃ đua
̀ nghich
̣ “ chụp một con đom đóm úp trong lòng tay” và
thúvị quan sat́ điêu
̣ bô,̣ cử chi,̉ cach
́ noí năng “ in hệt má” cua
̉ chi.̣ Vao
̀ bộ đôị rôi,̀
câu
̣ vân
̃ “ giấu chị như giấu của riêng vậy” vìsợ mât́ chị trươ ́c nhưng
̃ lơì gạ gâm
̃
đua
̀ têu
́ cua
̉ anh, em. Trong hanh
̀ trang ngươì linh
́ cua
̉ minh,
̀ ngoaì caí vong,
̃ bô ̣
quân phuc,
̣ Viêṭ con
̀ mang caí theo caí náthun – môṭ vâṭ bât́ li thân t ưng
̀ găn
́ bo ́
từngaỳ “để đầu trần, mình mầy tèm lem sình đất từ chỗ móc mương lên, lội tắt trong

vườn, đi tìm chim”. Tuy con
̀ rât́ trẻ con nhưng Viêṭ đãchiên
́ đâu
́ rât́ dung
̃ cam
̉
không thua kem
́ ai. Anh đãtiêu diêṭ được môṭ chiêć xe boc̣ thep
́ cua
̉ đich.
̣
Bi ̣
thươ ng, Viêṭ quyêt́ bòđi tim
̀ đông
̀ đôị . Nghe tiêng
́ xe, phao
́ cua
̉ giặc, Viêṭ năm
̀
chờvới tâm niêm:
̣ “ Tao sẽ chờ mày! Trên trời có mày, dưới đất có mày, cả khu rừng
này chỉ có mình tao”. Cóbao nhiêu làquyêt́ tâm, bao nhiêu làniêm
̀ triu
̀ mên
́ v ơí


đông
̀ đôi,̣ bao nhiêu làsự coi thương,
̀ khinh rẻ kẻ thùthể hiên

̣ qua l ơì đôc̣ thoaị
ây.
́ Quả thât,
̣ Viêṭ đãlàmôṭ ngươì linh
́ chưng
̃ chac̣ trong khi con
̀ mang đâỳ đủ
net́ ngây thơ, trong sang,
́ đang
́ yêu cua
̉ môṭ câu
̣ bév ưa
̀ đên
́ tuôỉ thanh
̀ niên.
Nhin
̀ chung trong xây dựng nhân vât,
̣ Nguyên
̃ Thi rât́ quan tâm đên
́ viêc̣ ca ́thê ̉
hoa.́ Nhân vâṭ nao
̀ cung
̃ cónhưng
̃ net́ riêng, đôc̣ đao
́ hiên
̣ lên ro ̃môn
̀ môṭ tr ươć
măt́ đôc̣ gia.̉ ChúNăm noí khać máViêṭ vàViêṭ noí khać chị Chiên.
́ L ơì noí cua
̉ ai

thể hiên
̣ rõtinh
́ cach
́ ngươì đo.́ Nhưng mặt khac,
́ nhàvăn cung
̃ cóýth ưć nhân
́
manh
̣ điêm
̉ giông
́ nhau giưa
̃ ho.̣ Chẳng thếmàông nhiêu
̀ lân
̀ qua l ơì chu ́Năm,
qua lơì Viêṭ so sanh
́ Chiên
́ vơí ngươì mácua
̉ cô, vàđể ngươì máâý noí vềViêt:
̣
“ Đó, lại giống cái thằng cha nó rồi!”. Noí lên điêm
̉ giông
́ nhau ở đây tưć lànoí đên
́
net́ bên
̀ vững trong môṭ gia đinh
̀ giau
̀ tinh thân
̀ cach
́ mang,
̣

co ́long
̀ căm thu ̀gi ặc
sâu săc,
́ sông
́ rât́ mực tinh
̀ nghia
̃ thuỷ chung. Đây chinh
́ làđiêm
̉ nut́ se ̃giup
́ ta li ́
giaỉ được sưć manh
̣ tinh thân
̀ nao
̀ đãgiup
́ cać nhân vâṭ v ượt qua được nh ưng
̃
thử thach
́ l ơn
́ lao, gay găt́ đên
́ như vây.
̣ Mở rông
̣ ra, đâý cung
̃ làđiêm
̉ nut́ khiên
́
cho moị chi tiêt,
́ sự viêc̣ được mô tả trong tać phâm
̉ qui tụ lai,̣ thông
́ nhât́ ở tinh
thân

̀ chung làkhẳng đinh
̣ nhưng
̃ phâm
̉ chât́ đep
̣ đẽcua
̉ ngươì dân Nam Bộ trong
chiên
́ tranh chông
́ Mĩcưu
́ nươc.
́ Nhiêu
̀ câu noí thôt́ lên t ừmiêng
̣ chu ́Năm hay t ừ
miêng
̣ máViêt,
̣ vìvây,
̣ cótâm
̀ khaí quat́ triêt́ li,́ mang triêt́ lícua
̉ cả môṭ dân tôc̣
bât́ khuât,
́ dùnóđược biên
̉ hiên
̣ ra trong môṭ hinh
̀ th ưć rât́ mực gian
̉ di-̣ gian
̉ dị
đên
́ bât́ ngờ: Vídụ câu noí noí cua
̉ máViêt:
̣ “người chết có cái vui của người chết,

nếu không người ta sanh con ra làm gì?”.Ở đây, cóthể nhân
̣ ra môṭ đặc điêm
̉ trong
sang
́ tać cua
̉ Nguyên
̃ Thi: tinh
́ triêt́ lírât́ cao, nh ưng đâý làtriêt́ lícua
̉ chinh
́ cuôc̣
đơì – môṭ cuôc̣ đơì được taí hiên
̣ sinh đông
̣ qua nhưng
̃ biêu
̉ hiên
̣ mang tinh
́ ban
̉
chât.
́ Điêu
̀ đóđãđược chưng
́ minh băng
̀ chi tiêt́ “cực đắt” mànhàvăn đãđưa
vao
̀ cuôí tać phâm:
̉ chi tiêt́ hai chị em Viêṭ vàChiên
́ khiêng ban
̀ th ờma ́sang g ửi
nhàchúNăm: “ Chị Chiến đứng giữa sân, kéo cái khăn trên cổ xuống, cũng sắn tay áo
để lộ hai bắp tay tròn vo và chắc nịch của mình nhấc bổng một đầu bàn thờ má lên. Việt

ghé vào một đầu. Nào, đưa má sang ở tạm nhà chú, chúng con đi đánh giặc trả thù cho
ba má, đến chừng nước nhà độc lập con lại đưa má về.” Đoan
̣ văn đãnoí hêt́ sưć cô
đong
̣ vềcuôc̣ chiên
́ đâu
́ cua
̉ chung
́ ta: cóyêu thương, cócăm thu,̀ cómât́ mat́
nhưng cócaí vinh
̃ hăng,
̀ cósự quyêt́ liêṭ nhưng cung
̃ cós ự thanh than,
̉ co ́yêu
́ tô ́


hanh
̀ đông
̣ nhưng cung
̃ cóyêu
́ tốtâm linh… Và“muì hoa cam”, nóchi ̉ thoang
̉
qua môṭ lân
̀ màthơm mai.̃ Trong văn Nguyên
̃ Thi, muì h ương “ tr ữtinh”
̀ naỳ
thươ ̀ng chỉ được dung
̀ rât́ dèsen,
̉ nhưng chinh

́ vìvâỵ mànóvô cung
̀ quy,́ để laị
trong long
̀ ngươì đoc̣ nhưng
̃ tinh
̀ cam
̉ sâu xa.
II.4.2: Nghệ thuật phân tích tâm lí nhân vật.
Môṭ thanh
̀ công cơ ban
̉ cua
̉ Nguyên
̃ Thi trong Những đứa con trong gia đình là
nghệ thuâṭ phân tich
́ tâm lýnhân vât.
̣ Đólàcaí taì cua
̉ ông khi l ựa chon
̣ cać chi
tiêt́ đặc săć lam
̀ nôỉ bâṭ cátinh
́ nhân vât.
̣ Điêu
̀ đặc biêṭ cân
̀ l ưu ýrăng
̀ truyên
̣
ngăn
́ naỳ được tổ chưć dựa trên dong
̀ hôì ưć cua
̉ nhân vâṭ Viêṭ khi bị th ương

trên trân
̣ đia.
̣ Miêu tả tâm lýngười tinh
̉ tao
́ đãkhómàở đây laị la ̀tâm ly ́cua
̉ con
ngươ ̀i luôn năm
̀ trong trang
̣ thaí giưa
̃ mê vàtinh,
̉
hiên
̉ nhiên nhiêm
̣ vu ̣ nghê ̣ thuâṭ
đặt ra cang
̀ khóbôị phân.
̀ Nhưng nhàvăn đãthể hiên
̣ môṭ cach
́ xuât́ săć trang
̣
thaí “ chập chờn cơn tỉnh cơn mê” đócua
̉ nhân vât.
̣ Bôn
́ lân
̀ Viêṭ “ tỉnh dậy” trên trân
̣
đia,
̣ môĩ lân
̀ Viêṭ nhớgìđêu
̀ được nhàvăn miêu tả rât́ cụ thê,̉ tinh tếvàchinh

́
xac.
́ thông thường, mach
̣ hôì tưởng cua
̉ nhân vâṭ trong b ươć kh ởi đâu
̀ phu ̣ thuôc̣
rât́ nhiêu
̀ vao
̀ yêu
́ tốdân
̃ dụ cua
̉ ngoaị canh.
̉
Lân
̀ th ứhai Viêṭ tinh
̉ dây,
̣ nghe tiêng
́
êch
́ nhaí kêu dâỵ lên, Viêṭ tự nhiên nh ớvềnhưng
̃ đêm đi soi êch,
́ nh ớ“ khi đổ
ếch vào thùng, chú Năm thế nào cũng sang”. Thếlàhinh
̀ anh
̉ chúNăm hiên
̣ lên vơí
những câu hòvàcuôn
́ sổ gia đinh
̀ cung
̀ ýnghia

̃ cua
̉ no.́ Lân
̀ th ứba tinh
̉ dây,
̣
tiêng
́ cu rừng nhăć Viêṭ nhớtơí chiêć náthun, rôì chiêć náthun nhăć t ơí hanh
̀
trang trong trong chiêć ba lô ngaỳ nhâp
̣ ngũla ̀ngaỳ ma ́Viêṭ v ưa
̀ mât,
́ thê ́rôì nôĩ
nhớ“ chuyển vùng” sang hinh
̀ anh
̉ người máthân yêu. Viêṭ tinh
̉ dâỵ lân
̀ thứt ư
trong tiêng
́ sung
́ thôi thuc.
́ Sự thôi thuć âý khiên
́ Viêṭ liên hệ t ơí y ́nghi ̃thôi thuć
ngaỳ đi bộ đôi,̣ liên hệ chuyên
̣ chị em gianh
̀ nhau đi nhâp
̣ ngu ̃tr ươc,
́ sau, sau đo ́
làchuyên
̣ chuyên
̉ ban

̀ thờmáđi gửi bên nhàchu…Nhin
́
̀ chung Nguyên
̃ Thi năm
́
rât́ chăć quy luâṭ diên
̃ biên
́ tâm lýcon ng ươi.̀ Ông đãkheo
́ leo
́ tao
̣ ra cho tać
phâm
̉ môṭ hinh
̀ thưć kêt́ câu
́ đôc̣ đao
́ tương đông
̀ vơí “kêt́ câu”
́ cua
̉ nh ưng
̃ giâć
mơ châp
̣ chơn,
̀ từđócứmở rông
̣ dân
̀ đôí tượng được miêu tả vàđi môĩ luć môṭ
sâu vao
̀ đơì sông
́ tâm hôn
̀ cua
̉ nhân vât.

̣
Trong khi lam
̀ sang
́ tỏ tâm lýnhân vât,
̣ nhàvăn đãsử dung
̣ môṭ ngôn ng ữtrân
̀
thuâṭ đặc biêṭ phùhợp. đâý làngôn ngữcua
̉ chinh
́ nhân vâṭ noí vê ̀minh
̀ va ̀kể về


ngươ ̀i khac,
́ mặc dùbềngoaì cóvẻ làngôn ngữkhach
́ quan cua
̉ ng ươì trân
̀
thuât.
̣ Điêu
̀ đóthể hiên
̣ ngay ở cach
́ xưng hô rât́ đôĩ thân th ương, găn
́ bo:́ “ Việt” (
chứkhông phaỉ là“ anh” hay “chú bé”,“chị Chiến”(chứkhông phaỉ là“ cô”, “ chị”) ,
“ chú Năm” ( chứkhông phaỉ là“ ông Năm”), “ má” ( chứkhông phaỉ là“ má Việt”)…
Điêu
̀ đócung
̃ thể hiên
̣ ở mau

̀ săć đia
̣ phương cua
̉ lơì trân
̀ thuâṭ ( ch ưa kể đên
́ l ơì
noí thực thụ cua
̉ nhân vât):
̣ “ Chúít nói, nhưng đã nhậu vào ba hột là chú nói tới”,
“ Thím Năm vừa khóc vừa kể thôi là kể”, “ Hai bên giáp mặt, ba cười hề hề, nhưng má
chẳng thèm dòm, hai mắt hứ một cái “ cóc”, rồi đi thẳng”…Thâṭ khókể hêt́ nhưng
̃ ví
dụ sinh đông
̣ như thê.́ Nhiêu
̀ ngươì tưng
̀ biêu
̉ d ương Nguyên
̃ Thi rât́ thao
̣ ngôn
ngữNam Bô.̣ Cân
̀ phaỉ thâý răng
̀ cach
́ sử dung
̣ ngôn ng ữcua
̉ ông ở đây tr ươć
hêt́ cótać dung
̣ lam
̀ nôỉ bâṭ tâm lýnhưng
̃ con ng ươì sông
́ ở vung
̀ đât́ ây,

́ sau n ưa
̃
mới goị dâỵ không khícua
̉ môṭ vung,
̀ môṭ thơi…
̀
III. Kết quả thực nghiệm:
Với nhưng
̃ suy nghĩtrên vàbăng
̀ nhưng
̃ thể nghiêm
̣ cua
̉ ban
̉ thân trong gi ờdaỵ
baì Những đứa con trong gia đình ( tiêt́ 67, 68 trong chương trinh
̀ NgữVăn 12 c ơ
ban̉ THPT), đãgiup
́ tôi đaṭ được kêt́ quả nhât́ đinh:
̣
Hoc̣ tròtrong cać l ơp
́ tôi tr ực
tiêp
́ giang
̉ daỵ dùchỉ lơp
́ c ơ ban̉ cać em đêu
̀ h ưng
́ thútrong gi ờhoc.
̣ Cać em
đêu
̀ thâý tự tin, thoaỉ mai,́ vàyêu thich

́ để rôì từđócać em nhân
̣ ra nhưng
̃ tâng
̀
nghia
̃ sâu săć cua
̉ tać phâm.
̉ Trên cơ sở đo,́ từnhưng
̃ l ơp
́ binh
̀ th ương
̀ vân
̃ phat́
hiên
̣ ra nhưng
̃ hoc̣ sinh cónăng lực hoc̣ văn để bôì dương
̃ vào đội tuyển.
III.1. So sánh kết quả giờ học:
Tôi đãtiên
́ hanh
̀ thực nghiêm
̣ đềtaì ở lơp
́ 12A2 vàđôí chưng
́ v ơí l ơp
́ 12A8, đêu
̀
làhai lớp Ban cơ ban̉ trươ ng
̀ trung hoc̣ phổ thông Lam Kinh, năm hoc̣ 20102011.
1.

a. Lớp 12A2: Không chú ý nhiều đến việc khai thác các phương diện nghệ
thuật của truyện ngắn Những đứa con trong gia đình :

– Giờhoc̣ buôn,
̀ khô khan; hoc̣ sinh không h ưng
́ thútim
̀ hiêu
̉ tać phâm.
̉
– Hoc̣ sinh không thâý rõđược đặc săć nghệ thuâṭ cua
̉ truyên
̣ ngăn
́ co ́gìkhać
với truyên
̣ ngăn
́ cua
̉ cać nhàvăn cung
̀ thơì ở văn hoc̣ Viêṭ Nam. Laị cang
̀ không


thâý được điêm
̉ nôỉ bâṭ trong phong cach
́ nghệ thuât.,
̣ taì năng nghê ̣ thuâṭ cua
̉
môṭ nhàvăn kiêṭ xuât́ Nguyên
̃ Thi.
– Vìthếmàviêc̣ tự tim
̀ hiêu,

̉ kham
́ pháýnghia
̃ cua
̉ tać phâm
̉ Những đứa con
trong gia đình ở hoc̣ sinh rât́ hơì hợt, không khaí quat́ được chiêu
̀ sâu, vàs ự
rông
̣ l ơn
́ cua
̉ no.́
1.

Lớp 12A8: Tập trung khai thác sâu sắc các phương diện nghệ thuật đặc sắc
của truyện ngắn Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi. Kết quả là:

– Giờhoc̣ trở nên sôi nôi:̉ Hoc̣ sinh thoaỉ mai,́ tự tin, tim
̀ toi,̀ kham
́ pháva ̀thao
̉
luân
̣ để tim
̀ ra nhưng
̃ phương diên
̣ nghệ thuâṭ đặc săć lam
̀ nên gia ́tri ̣ cua
̉ tać
phâm.
̉
– Cać em con

̀ hao
̀ hứng phân tich,
́ chưng
́ minh s ự hâp
́ dân,
̃ s ưć cuôn
́ hut́ cua
̉
những phương diên
̣ nghệ thuâṭ âý đôí vơí đôc̣ gia.̉ Hoc̣ sinh thâý băng
̀ but́ phap
́
nghệ thuâṭ taì năng cua
̉ nhàvăn đãlam
̀ nên vẻ đep
̣ riêng cho tać phâm
̉ Những
đứa con trong gia đình, đông
̀ thời thể hiên
̣ được phong cach
́ truyên
̣ ngăn
́ đôc̣ đao
́
cua
̉ nhàvăn- chiên
́ sĩNguyên
̃ Thi.
– Qua hinh
̀ thức nghệ thuât,

̣ hiêu
̉ rõ hiên
̣ thực đau thương, đâỳ hi sinh gian khổ
nhưng rât́ đôĩ anh hung,
̀ kiên cương,
̀ bât́ khuât́ cua
̉ nhân dân miêm
̀ Nam trong
những năm chông
́ Mĩcưu
́ nước. Sự găn
́ bósâu nặng giưa
̃ tinh
̀ cam
̉ gia đinh
̀ va ̀
tinh
̀ cam
̉ yêu nước, cach
́ mang,
̣
giưa
̃ truyên
̀ thông
́ gia đinh
̀ vàtruyên
̀ thông
́ dân
tôc̣ đãtao
̣ nên sức manh

̣ tinh thân
̀ to l ơn
́ cua
̉ con ng ươì Viêṭ Nam, dân tôc̣ Viêṭ
Nam trong cuôc̣ khang
́ chiên
́ chông
́ Mi.̃
+ Biêt́ trân trong
̣ yêu thương vàcam
̉ phuc̣ nh ưng
̃ con ng ươì binh
̀ th ương
̀ ma ̀
trung hâu,
̣ dung
̃ cam
̉ đãđem mau
́ xương để bao
̉ vệ đât́ nươc.
́
+ Nghệ thuâṭ trân
̀ thuât,
̣ khăć hoạ tinh
́ cach
́ vàphân tich
́ tâm li ́nhân vât,
̣ ngôn
ngữphong phu,́ giau
̀ mau

̀ săć tao
̣ hinh
̀ vàđâm
̣ chât́ Nam Bô.̣
III.2. So sánh kết quả bài kiểm tra:


1.

Sau khi dạy thực nghiệm đối chứng ở bài học ở hai lớp 12A2, 12A8, tôi đã
tiến hành cho cả hai lớp làm bài kiểm tra để đối chứng kết quả, trong 90
phút.

Đề: Những phương diện nghệ thuật đặc sắc làm nên vẻ đẹp độc đáo và sức hấp dẫn của
truyện ngắn Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi.
(Đáp án: Hs cần trình bày được)
* Các phương diện nghệ thuật đặc sắc: Bốn ý chính:
– Tinh
̀ huông
́ truyên.
̣
– Nghệ thuâṭ trân
̀ thuâṭ cua
̉ tać phâm.
̉
– Sử dung
̣ nghệ thuâṭ đông
̀ hiên
̣
– Nghệ thuâṭ xây dựng vàmiêu tả tâm línhân vât.

̣
+ Nghệ thuâṭ xây dựng nhân vât.
̣
+ Nghệ thuâṭ phân tich
́ tâm línhân vât.
̣
* Tạo nên nét độc đáo của tác phẩm và ngòi bút của nhà văn
– Ngôn ngữ đâm
̣ đàmau
̀ săć dân gian màhiên
̣ đai.̣
– Lôí kể chuyên
̣ tự nhiên như cach
́ cam,
̉ cach
́ nghĩcua
̉ ng ươì nông dân Nam
Bô.̣
1.

Kết quả kiểm tra:

Lớp

Số
bài

Điểm 0- 4
SL

Điểm 5 – 6
TL

SL TL

Điểm 7 – 8

Điểm 9 – 10

SL

TL

SL

TL

12A2
(Đối chứng)

50

12

24%

31

62%

7

4%

0

0

46

4

8,7%

22

47,8%

17

7%

3

0,5%

12A8
(Thực nhiệm)