Ky nang giao tiep trong cuộc sống để đạt được thành công

Tài liệu đọc

KỸ NĂNG
GIAO TIẾP HIỆU QUẢ

Thiết kế và thực hiện bởi:

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Địa chỉ: 347 Đội Cấn, Ba Đình, Hà Nội, Việt Nam
Điện thoại: 04. 3994.0785 - 2217 9022; E-mail:


Website: www.tamviet.edu.vn

MỤC LỤC ....................................................................................... Error! Bookmark not defined.
LỜI NÓI ĐẦU.................................................................................................................................3
1 KỸ NĂNG GIAO TIẾP .............................................................................................................4
1.1
Khái niệm ....................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.1 Khái niệm giao tiếp .....................................................................................................4
1.1.2 Bản chất của giao tiếp.................................................................................................4
1.2
Nguyên nhân giao tiếp kém hiệu quả ..........................................................................5
1.2.1 Nhìn điểm đen: ...........................................................................................................5
1.2.2 Thói quen đổ lỗi: .........................................................................................................6
1.2.3 Nhận thức khác nhau ..................................................................................................6
1.2.4 Truyền tin kém hiệu quả: .............................................................................................7
1.2.5 Bất đồng về ngôn ngữ : ...............................................................................................7
1.2.6 Thời gian không phù hợp: ...........................................................................................8
1.2.7 Định kiến,....................................................................................................................8
1.3

Kỹ năng giao tiếp hiệu quả...........................................................................................8
1.3.1 Các nguyên tắc giao tiếp và ứng xử ............................................................................8
1.3.2 Bí quyết thành công trong giao tiếp ........................................................................... 11
2 GIAO TIẾP ỨNG XỬ TRONG GIA ĐÌNH .............................................................................. 19
2.1
Gia đình truyền thống và gia đình hiện đại với vấn đề giao tiếp ứng xử ................. 19
2.2
Giao tiếp ứng xử giữa hai vợ chồng.......................................................................... 20
2.3
Năm giai đoạn phát triển của hôn nhân ..................................................................... 20
3 ỨNG XỬ VỚI HAI BÊN NỘI, NGOẠI .................................................................................... 28
3.1
Nguyên nhân dẫn đến khó xử giữa hai bên nội ngoại .............................................. 28
3.2
Ứng xử của người chồng với gia đình nhà vợ .......................................................... 29
3.3
Ứng xử của người vợ với gia đình nhà chồng .......................................................... 30
3.4
Ứng xử với mẹ chồng: ............................................................................................... 31
3.5
Ứng xử của vợ chồng với bạn bè .............................................................................. 33
3.6
Quan hệ với hàng xóm láng giềng ............................................................................. 35
4 GIAO TIẾP ỨNG XỬ NƠI CÔNG SỞ ................................................................................... 37
4.1
Giao tiếp và ứng xử với đồng nghiệp ........................................................................ 37
4.2
Giao tiếp và ứng xử với cấp trên ............................................................................... 38
4.3
Giao tiếp và ứng xử với đối tác.................................................................................. 41

4.3.1 Phá vỡ sự im lặng ..................................................................................................... 42
4.3.2 Bối rối ư - chuyện nhỏ? ............................................................................................. 42
4.3.3 Tích cực hỏi, không phải tích cực nói ........................................................................ 42
5 NGHI THỨC GIAO TIẾP ....................................................................................................... 43
5.1
Chào hỏi ...................................................................................................................... 43
5.1.1 Ai chào trước ............................................................................................................ 43
5.1.2 Các cách chào .......................................................................................................... 44
5.2
Giới thiệu .................................................................................................................... 45
5.2.1 Tự giới thiệu.............................................................................................................. 45
5.2.2 Giới thiệu người khác ................................................................................................ 46
5.3
Bắt tay ......................................................................................................................... 46
5.3.1 Tư thế ....................................................................................................................... 47
5.3.2 Tay ........................................................................................................................... 47
5.3.3 Ánh mắt: ................................................................................................................... 48
5.3.4 Khoảng cách ............................................................................................................. 48
5.3.5 Thời gian bắt tay ....................................................................................................... 48
5.3.6 Lưu ý ........................................................................................................................ 48
5.4
Đưa danh thiếp, tài liệu .............................................................................................. 49
5.4.1 Vai trò của danh thiếp ............................................................................................... 49
5.4.2 Trao danh thiếp......................................................................................................... 49
5.4.3 Nên thực hiện quy ước sau ....................................................................................... 50
5.5
Ngồi ............................................................................................................................. 50
5.5.1 Nguyên tắc ngồi bàn ................................................................................................. 50
5.5.2 Nguyên tắc ngồi ô tô ................................................................................................. 52
5.6

Dự tiệc ........................................................................................................................ 53
5.6.1 Tiệc đứng ................................................................................................................. 53


6

7

8
9

5.6.2 Tiệc ngồi ................................................................................................................... 53
5.6.3 Tiệc trà ..................................................................................................................... 54
5.6.4 Tiệc đêm................................................................................................................... 54
5.6.5 Những nguyên tắc khi dự tiệc kinh doanh .................................................................. 54
5.6.6 Những nguyên tắc khi dự tiệc Buffet.......................................................................... 56
5.6.7 Những điều cần tránh khi khi dự tiệc ........................................................................ 57
KỸ NĂNG LẮNG NGHE ........................................................................................................ 59
6.1
Khái niệm và tầm quan trọng của lắng nghe ............................................................. 59
6.1.1 Khái niệm.................................................................................................................. 59
6.1.2 Tầm quan trọng của lắng nghe : ................................................................................ 59
6.2
Nguyên nhân nghe kém hiệu quả .............................................................................. 60
6.2.1 Nghe không nỗ lực, tập trung .................................................................................... 60
6.2.2 Nghe “phục kích”....................................................................................................... 60
6.2.3 Quá tải thông điệp..................................................................................................... 60
6.2.4 Nghe “phòng thủ” ...................................................................................................... 60
6.2.5 Võ đoán ngộ nhận..................................................................................................... 61
6.2.6 Không chuẩn bị : ....................................................................................................... 61

6.2.7 Không muốn nghe: .................................................................................................... 61
6.3
Kỹ năng lắng nghe ...................................................................................................... 61
KỸ NĂNG GIẢI QUYẾT XUNG ĐỘT ..................................................................................... 65
7.1
Xung đột trong cuộc sống.......................................................................................... 65
7.2
Giải quyết xung đột .................................................................................................... 65
7.3
Cơ chế hoạt động của não và ứng dụng để giải quyết xung đột ............................. 66
7.4
Tư duy tích cực: ......................................................................................................... 67
VII. KỸ NĂNG ĐẶT CÂU HỎI ................................................................................................ 68
8.1
Các loại câu hỏi .......................................................................................................... 68
8.2
Những chú ý khi đặt câu hỏi ...................................................................................... 69
KỸ NĂNG ĐIỆN THOẠI ......................................................................................................... 71
9.1
Đặc điểm của giao tiếp qua điện thoại ....................................................................... 71
9.2
Qui tắc chung khi giao tiếp qua điện thoại: ............................................................... 71
9.3
Thực hiện cuộc gọi ..................................................................................................... 72
9.4
Nhận cuộc gọi ............................................................................................................. 73


KỸ NĂNG
GIAO TIẾP HIỆU QUẢ

LỜI NÓI ĐẦU
Một quốc gia có Bộ ngoại giao. Quốc gia đó có thu hút được sự quan tâm và đầu
tư của nước ngoài hay không, có khẳng định vị thế của mình trên trường quốc tế
hay không. Điều đó không chỉ phụ thuộc vào tiềm lực kinh tế, nguồn lực tài
nguyên.... mà còn được quyết định bởi chính sách và phương thức đối ngoại của
quốc gia đó. Tương tự như vậy, đối một tổ chức phòng đối ngoại, lễ tân để xây
dựng hình ảnh của tổ chức, xác định vị thế của mình trong xã hội. Ngày nay, các
công ty không chỉ cạnh tranh với nhau về sản phẩm mà còn cạnh tranh về cách
quản trị nguồn nhân lực.
Đối với một cá nhân giao tiếp không chỉ ảnh hưởng đến cuộc sống đời
thường mà nó còn quyết định đến
hiệu quả làm việc cũng như mức
độ thành công trong sự nghiệp
của mỗi người. Những người có
chuyên môn trung bình nhưng
hợp tác tốt với đồng nghiệp, ứng
xử linh hoạt sẽ thành công hơn
những người chỉ khá về chuyên
môn nhưng thiếu tinh thần hợp tác
hoặc không biết cách hợp tác.
Khi đề nghị một người là hãy giới thiệu về bản thân bạn thì họ thực sự lúng
túng Xưa kia, người Việt chỉ giao tiếp bó hẹp sau lũy tre làng. Mặc dù không gian
giao tiếp rất nhỏ hẹp nhưng được rèn rũa rất cẩn thận. Cha mẹ dạy con từ những
điều nhỏ nhất "ăn trông nồi, ngồi trông hướng" đến những vấn đề như "Lời chào
cao hơn mâm cỗ", "Nhập gia tùy tục"... Ngày nay, chúng ta giao tiếp trong môi
trường quốc tế hóa. "Một cây làm chẳng lên non. Ba cây chụm lại nên hòn núi
cao". Ai cũng nhận thức được tầm quan trọng của nó và luôn ý thức là phải tự tin,
hòa nhã, thân thiện và lịch sự để hợp tác với mọi người...Nhưng thực tế còn quá
nhiều điều cản trở khiến việc giao tiếp của mỗi người chưa thực sự hiệu quả. Vậy
làm thế nào để giao tiếp đạt hiệu quả cao? Đó là câu hỏi đặt ra cho không ít

người, đặc biệt là giới trẻ. Trong xu thế hội nhập quốc tế


1
1.1

KỸ NĂNG GIAO TIẾP
Khái niệm giao tiếp

Hiện nay, đứng ở những góc độ khác nhau, mục đích nghiên cứu khác nhau,
người ta đã đưa ra nhiều quan niệm khác nhau về giao tiếp. Có những quan niệm
khác nhau như: “Giao tiếp là nói một điều gì đó với ai đó"; “Giao tiếp là việc
chuyển tải các ý tưởng giữa loài người"; “Giao tiếp là sự trao đổi thông tin"; “Giao
tiếp là sự chia sẻ thông tin và tạo quan hệ"; “Giao tiếp là việc truyền đạt hướng
dẫn, chỉ dẫn giữa người này và người khác, có dẫn đến hành động."
Đứng ở góc độ một công ty, “giao tiếp"được hiểu như sau: Giao tiếp là hành động
xác lập mối quan hệ và sự tiếp xúc giữa con người với nhau nhằm thoả mãn nhu
cầu nhất định. Trên cơ sở thu nhận thông tin hai bên giao tiếp sẽ xây dựng, điều
chỉnh mục tiêu, điều chỉnh hành vi qua sựtác động lẫn nhau để cùng hiểu biết về
tình huống, có cùng tiếng nói, đem lại lợi ích nhiều nhất có thể.
Ngoài ra, giao tiếp còn là giao lưu tình cảm, tư tưởng để phát triển nhân cách con
người cho hoàn chỉnh. Ở một phạm vi rộng hơn, chúng ta cũng có thể hiểu giao
tiếp là: “việc trao đổi thông tin giữa con người và thường dẫn tới hành động"
Là một quá trình
Khi được hỏi giao tiếp là gì? Rất nhiều người đã cho rằng giao tiếp là thời điểm
hai người nói chuyện với nhau. Nếu coi giao tiếp là một quá trình, mỗi chúng ta sẽ
thấy cần xây dựng và phát triển nó, chúng ta sẽ cư xử với nhau chân thành,
nhường nhịn hơn để có quan hệ tốt đẹp trong tương lai, đây là một quan niệm
mang tính nhân văn sâu sắc.
Quan trọng với mỗi cá nhân, nhóm, xã hội

Không chỉ là một quá trình, giao tiếp còn rất quan trọng với mỗi cá nhân, nhóm, xã
hội. Vì không chỉ những công chức, tri thức mới giao tiếp mà ai cũng cần giao tiếp
và giao tiếp hàng ngày.
Bao gồm tạo ra và hồi đáp lại thông điệp
Khi nói đến giao tiếp thường chúng ta nghĩ rằng giao tiếp là nói ra một điều gì đó
nhưng thực tế nếu chỉ nói chưa làm nên giao tiếp mà giao tiếp bao gồm tạo ra và
hồi đáp lại thông điệp. Đây là hai khía cạnh không thể thiếu của giao tiếp.
Thích nghi với môi trường và con người
Giao tiếp quan trọng song nó cần thích nghi với môi trường và con người. Với
những hoàn cảnh khác nhau cần có cách giao tiếp phù hợp. Khi đến đám cưới
cần có cách giao tiếp phù hợp với đám cưới, đến đám ma cần có cách giao tiếp
phù hợp với đám ma.
1.2

Bản chất của giao tiếp

Dù chúng ta đứng ở góc độ nào, mục đích nghiên cứu nào khi đưa ra những quan
niệm về “giao tiếp". Nhưng nói cho cùng, các quan niệm đều có những điểm
chung nhất thuộc về bản chất của giao tiếp.
Giao tiếp là một quá trình truyền đi một thông điệp. Nó bao gồm một người gửi và
một hay nhiều người nhận.


Thông điệp là ý tưởng đã được mã hoá để người phát giao tiếp và người nhận.
Thông điệp đảm bảo có 3 yếu tố cơ bản: nội dung phải đúng nghĩa thể hiện tình
cảm người phát tin và người nhận tin và tình cảm người nhận tin đối với người
phát tin.
Theo quan niệm này, giao
tiếp là một quá trình dựa
trên sự trao đổi giữa hai

hay nhiều người sử dụng
một mã cử chỉ, từ ngữ để
có thể hiểu được một
thông tin chính thức hay
phi chính thức được
chuyển từ người phát tin
đến người nhận tin.
“Giao tiếp" là một tập hợp các hoạt động trước hết nhằm thực hiện sự kết nối
quan hệ giữa các cá nhân với nhau. Mọi sự giao tiếp vì vậy đều chứa thông tin và
nó thường làm cho thông tin được chuyển theo 2 chiều.
 Một thông điệp được chuyển tải hoặc chia sẻ giữa 2 hay nhiều người.
 Số lượng người tham gia và chia sẻ thông tin tùy thuộc vào nội dung, nhu
cầu của người nhận tin. Có những loại thông tin trong giao tiếp chứa đựng
thông tin của 1 cá nhân, có những loại thông tin nội dung của nó chứa
đựng liên quan đến sự quan tâm của nhiều người.
 Giao tiếp là một cuộc đối thoại hai chiều làm thay đổi cả người gửi lẫn
người nhận (tức là có sự chia sẻ thông tin, 2 bên điều chỉnh mục tiêu, điều
chỉnh hành vi qua sự tác động lẫn nhau để cùng hiểu biết về tình huống, có
cùng tiếng nói, đem lại lợi ích nhiều nhất có thể.
1.3

Nguyên nhân giao tiếp kém hiệu quả

1.3.1 Nhìn điểm đen:
"Chiến thắng lớn nhất" Rào cản lớn nhất khiến giao tiếp kém hiệu quả nằm trong
chính bản thân người đó. Bạn không thể giao tiếp tốt khi bạn thấy mình yếu kém.
Bạn cũng không thể giao tiếp tốt khi bạn bị dằn vặt những lỗi lầm, thất bại của
mình, những đau khổ trong quá khứ. Đó chính là bức tường cản trở thành công.
Tất cả những người thành công và hạnh phúc trong cuộc sống không phải là
không có điểm yếu kém, cũng không phải là họ chưa bao giờ mắc lỗi, chưa bao

giờ thất bại. Cổ nhân từng đúc kết "nhân vô thập toàn". Những điểm yếu kém tồn
tại như một lẽ hiển nhiên. Vấp ngã, thất bại là quy luật tất yếu để con người phát
triển và đi lên phía trước. Sự khác nhau giữa người thành công và người thất bại,
người hạnh phúc và đau khổ chính là cách họ vượt lên trên những nỗi đau, họ
phát huy sở trường của mình. Nếu như người ta chỉ nhìn vào điểm yếu kém của
mình thì chắc chắn là họ sẽ tự ti. Ai cũng từng thất bại, ai cũng từng đau khổ
Những người lạc hạnh phúc. Những người suy nghĩ tiêu cực về bản thân, cuộc
sống và những người xung quanh. Thực tế, mọi hành động, lời nói của con người
đều xuất phát từ suy nghĩ. Đó là bức tường lớn ngăn trở khiến họ rất khó khăn khi
giao tiếp. Truyện cô bé và bông hoa. Không quên đi được quá khứ đau buồn


1.3.2 Thói quen đổ lỗi:
Khi mắc lỗi ta hay tìm mọi cách đổ cho người khác hoặc cho hoàn cảnh. Nguyên
nhân sâu xa là vì ta luôn tin là mình đúng, mình tốt. Chắc chắn là ta đúng. Vậy tại
sao công việc lại không đạt yêu cầu? Đó là vấn đề. Để giải quyết vấn đề đó cách
tốt nhất và nhanh nhất là đổi lỗi cho người khác hoặc đổ lỗi cho hoàn cảnh. Ví dụ:
không in được tài liệu vì máy in hỏng, không hoàn thành kế hoạch vì cấp trên giao
cho quá nhiều việc... Khi đổ lỗi cho bên ngoài ta vẫn lý giải được tại sao lỗi đó xảy
ra và chứng minh mình vô tội. Khi đó vấn đề được giải quyết. Ta cảm thấy an tâm.
Thói quen này vô tình được cha mẹ rèn luyện ngay từ khi chúng ta còn nhỏ. Ngày
bé, mỗi lần ngã đau bố mẹ thường dỗ con bằng cách "đánh chừa cái ghế làm đau
con mẹ. Đánh chừa chị Linh làm em ngã". Thậm chí trẻ hư bị người lớn mắng. Trẻ
khóc ăn vạ cũng được dỗ bằng cách. "Đánh chừa bác Bảo trêu cháu". Khi "đánh
chừa" trẻ vẫn không khóc thì bác Bảo phải giả vờ khóc để trẻ nín.
Ba điều nguy hiểm của thói quen đổ lỗi. Thứ nhất, ta đánh mất cơ hội phát triển
của chính mình. Vì trong cùng một thời điểm chỉ có một suy nghĩ. Nếu ta tìm lỗi
của người khác thì ta sẽ không sửa lỗi của chính mình. Khi ta không sửa lỗi,
không tìm giải pháp cho vấn đề của mình thì ta sẽ không bao giờ giải quyết được
vấn đề. Lần sau vấn đề lại tiếp tục nảy sinh ta lại tiếp tục đổ lỗi. Cuối cùng ta biến

mình thành "nạn nhân của hoàn cảnh. Nguy hiểm thứ hai là mọi người né tránh.
Không ai muốn làm việc với một người tìm mọi lý do để giải thích tại sao minh
không làm được. Mọi người có thể chấp nhận bạn mắc lỗi một vài lần đầu. Nhưng
họ không thể chấp nhận một người chuyên đổ lỗi, một "nạn nhân chuyên nghiệp".
Họ cũng không thể chấp nhận một người không phát triển. Thứ ba là gây hiềm
khích mất đoàn kết. Khi đổ lỗi chắc chắn là xảy ra tranh cãi. Vấn đề sẽ không
dừng lại ở công việc mà chuyển sang giải quyết vấn đề cá nhân. Tất cả sẽ tập
trung "bới lông tìm vết". Người nọ chứng minh người kia sai, kém. Hiềm khích rồi
thù hằn cá nhân cũng nảy sinh từ đó.
1.3.3 Nhận thức khác nhau
Bên cạnh thói quen đổ lỗi là việc nhận thức khác nhau giữa các cá nhân. Trong
các hoàn cảnh khác nhau, với các tính cách khác nhau, cách nhìn nhận vấn đề sẽ
khác nhau. Ngày nay, vấn đề nổi cộm nhất là sự chênh lệch giữa các thế hệ quá
lớn. Hiện tượng "lệch pha" giữa ông bà cha mẹ và con cái, giữa người già và
người trẻ tạo nên nhiều xung đột. Trong gia đình, con cái thì kêu cha mẹ bố mẹ
không tâm lý, cha mẹ thì kêu con cái là không chăm chỉ, đua đòi... Thế hệ già than
phiền là thế hệ trẻ "mất gốc". Thế hệ trẻ chê thế hệ già cổ hủ, lạc hậu.
Thiển cận: Người xưa đã dạy con người sống là phải "tu nhân tích đức". Trong
cuộc sống hay trong giao tiếp vậy, để có kết quả tốt cần phải có quá trình. Không
nhìn thấy lợi ích lâu dài hoặc không tin tưởng vào kết quả lâu dài về sau khiến cho
nhiều người quyết định vội vàng. Tưởng là được lợi nhưng lâu dài lại là thiệt hại.
Thấy khó khăn trước mắt mà không dám đương đầu với thách thức để bỏ lỡ cơ
hội.
Có một tập đoàn kinh tế làm ăn phát đạt ở Nhật, người ta tuyển nhân sự bằng cả
một quá trình rất công phu. Vượt qua hàng ngàn đối thủ với gần chục vòng thi
tuyển không ít khó khăn, có 100 người lọt vào vòng phỏng vấn cuối cùng. Giám
đốc nhân sự hẹn 100 ứng cử viên xuất sắc đó đến phỏng vấn lần cuối trước hội
đồng tuyển dụng. Đúng hẹn, 100 người đến và ông dẫn họ đến trước một ngọn núi

cao và bảo họ hội đồng phỏng vấn đang chờ họ trên đỉnh núi. Và điều gì đã xảy
ra? Có tới nửa trong số đó bỏ cuộc vì nghĩ đó là một sự khó khăn hay một trò đùa
mới. Còn nửa số đó quyết tâm leo lên đỉnh núi. Khi lên đến nơi thì không hề có hội
đồng phỏng vấn nào mà thay vào đó là một bữa tiệc đã dọn sẵn để chào đón các
thành viên mới của công ty. Sự quyết tâm, đam mê, kiên định đến cùng được xây
dựng tập đoàn đó là điều mà các nhà lãnh đạo trong chờ ở họ. Với họ,đó là
những người xứng đáng nhất.
Trong cuộc sống luôn tạo cho ta những thử thách như vậy, nếu ta không vượt qua
thì cơ hội thành công là rất khó đạt được. Đôi khi ta không dám hi sinh cái nhỏ để
đổi lấy cái lớn hơn, ta sợ mất hơn là được. Cuộc sống có những lúc, nếu ta không
chấp nhận mất gì thì sẽ mất tất cả! Ta sợ thiệt thòi một chút so với đối tác để rồi
cơ hội tuột mất khỏi tầm tay. Giống như khi mâu thuẫn xảy ra ta thích cãi, thích
chửi mắng cho hả giận mà không biết là đằng sau đó là sự rạn nứt của mối quan
hệ, giống như một vết thương rất khó lành và lần sau mắc phải sẽ rất dễ đứt.
Cuộc sống là cho và nhận, thành công của ngày hôm nay là do sự nỗ lực của
ngày hôm qua. Nó là một quá trình lâu dài chứ không phải chỉ là những thứ bày ra
trước mắt, nhất là quan hệ giao tiếp thì điều này càng trở nên quan trọng. Nếu ta
không biêt nhìn nhận lâu dài mà hành động giống như đi đánh quả thì khó có thể
có sự thành công lớn
.
1.3.4 Truyền tin kém hiệu quả:
Như ta đã thấy, sức mạnh khí ta truyền một thông điệp đi cho người khác thì tỉ lệ
ngôn từ chỉ chiếm 7%, giọng nói 38% và hình ảnh chiếm tới 55%. Lâu nay trong
cuộc sống của chúng ta cũng vậy. Khi xung đột xẩy ra người ta bị ảnh hưởng bởi
cách ta thể hiện thông điệp đó qua giọng nói và hình ảnh mà suy luận ra ý nghĩa
của câu nói chứ không chỉ căn cứ vào lời nói thôi. Cùng là một từ nhưng cách nói,
cách thể hiện khác nhau sẽ dẫn đến hậu quả khác nhau.Ví dụ như từ "Lại đây",
giọng nói bình thường và thân thiện thì khi nghe ai cũng muốn chạy tới. Nhưng chỉ
cần nói nhỏ và gằn giọng thôi thì người ta đã không dám lại. Nếu nói "Lại đây" mà
vác thêm cái ghế hoặc con dao để đe dọa với một ánh mắt hằn học thì hẳn là

người khác sẽ chạy rất xa rồi. Trong cuộc sống, khi xung đột leo thang cũng vậy,
phần lớn do người ta chưa biết cách thể hiện hợp lý nên dẫn đến việc hiểu lầm
hoặc "đổ thêm dầu vào lửa" làm cho vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn.
Một sai lầm nữa trong cách thể hiện của ta khi giao tiếp là truyền đạt quá nhiều
thông điệp. Với cách nói vòng vo quanh quẩn mà không đi thẳng vào chủ đề chính
khiến cho không ít người vừa mất thời gian, vừa hồi hộp lại thêm bực mình. Trong
cuộc sống có những lúc ta có thể đi đường vòng, nhưng không phải lúc nào cũng
thế. Hơn nữa, trí nhớ và tốc độ tiếp nhận thông tin của con người có giới hạn. Do
đó ta không nên đưa quá nhiều thông tin không cần thiết để bắt mình nhớ hay bắt
đối tác của mình nghe tất cả, và tùy từng đối tượng, trình độ và tuổi tác khác
nhau, văn hóa khác nhau thì cách ta thể hiện cũng phải khác nhau.Với người già
không nên nói qua nhanh, với thanh niên thì đừng nên nói quá chậm hoặc tác
phong chậm chạp sẽ gây hiệu ứng không tốt khi giao tiếp với nhau.
1.3.5 Bất đồng về ngôn ngữ :
Sẽ vô cùng khó khăn và gần như bất lực khi bất đồng ngôn ngữ mà vẫn phải giao
tiếp với nhau. Ngôn ngữ là công cụ hữu hiệu nhất để biểu đạt ý tưởng của con
người. Khi không còn ngôn ngữ con người vẫn có thể biểu đạt bằng ánh mắt, cử


chỉ... nhưng những biểu hiện đó rất khó hiểu và rất dễ bị hiểu lầm. Giao tiếp chắc
chắn sẽ không hiệu quả, thậm chí còn nguy hiểm.
1.3.6 Thời gian không phù hợp:
Ai cũng đã từng bị quấy rầy. Cảm giác nhớ nhất là khó chịu. Có thể liệt kê những
thời điểm không tốt như sau:... Tuy nhiên, mỗi một cá nhân đều có "đồng hồ sinh
học" cũng như lịch làm việc và sinh hoạt riêng. Tốt nhất khi giao tiếp nên tìm hiểu
trước và tránh những "giờ xấu".
1.3.7 Định kiến,
Ngoài ra, một nguyên nhân sâu xa nữa gây trở ngại cho chính bản thân người
giao tiếp, đó chính là sự chịu ảnh hưởng do định kiến của bản thân và xã hội. Ví
dụ như quan niệm "nam nữ thụ thụ bất thân" từ xa xưa để lai, mặc dù ngày nay đã

được giảm nhẹ rất nhiều nhưng thực tế đó vẫn là rào cản khi giao tiếp khác giới.
Sự gia trưởng của người trụ cột gia đình cũng gây ra không ít cảnh trớ trêu. Định
kiến xưa nay về quan hệ "nàng dâu mẹ chồng" cũng gây ra một áp lực cho
những cô con dâu mới hay sự ngỡ ngàng của chính các bà mẹ chồng về cách đối
xử quá "đề phòng" của các nàng dâu. Xét nguồn phong tục văn hóa truyền thống
xa xưa,quan niệm "vua - tôi", "cha con", "trọng nam khinh nữ"...vẫn ít nhiều ảnh
hưởng đến cách sống cũng như lối suy nghĩ của người phương Đông nói chung
và người Việt Nam nói riêng.
Tóm lại, ta có thể chia xét các nguyên nhân dẫn đến việc Giao tiếp kém hiệu quả
theo tháp Tam tài là do Thái độ, Kỹ năng và Kiến thức theo tỷ lệ 5/9, 3/9 và 1/9.
Thái độ ở đây là cách ta tư duy, cách ta suy nghĩ hay nhìn nhận một sự việc, một
vấn đề trong cuộc sống, hợp tác hay bất hợp tác. Kỹ năng ở đây chính là cách ta
thể hiện thông điệp khi giao tiếp với mọi người. Kiến thức là sự hiểu biết tri thức
cũng như văn hóa phong tục tập quán vùng miền. Cả 3 yếu tố đều mang tính
quyết định, song thái độ sống vấn là yêu tố quan trọng nhất để tạo nên một cuộc
Giao tiếp Thành công!
1.4

Kỹ năng giao tiếp hiệu quả

1.4.1 Các nguyên tắc giao tiếp và ứng xử
Muốn hoạt động giao tiếp có hiệu quả thì cần phải đảm bảo các nguyên tắc cơ
bản sau đây:
1.4.1.1 Đảm bảo hài hòa về lợi ích giữa các bên tham gia
Nguyên tắc này dựa trên một thực tế có
tính qui luật về mặt tâm lý của con người.
Bất kỳ ai, khi thực hiện các quan hệ giao
tiếp đều mong muốn, tin tưởng hoặc hy
vọng rằng thông qua việc giao tiếp có thể
đạt được một lợi ích nào đó cho mình hoặc

cho chủ thể mà mình đại diện. Lợi ích mà
con người hướng tới có thể là vật chất (tài
sản, đất đai…) cũng có thể là lợi ích tinh
thần (chẳng hạn trình bày oan ức bởi một


quyết định không đúng, chưa thoả đáng, mong được chia sẻ và cảm thông, hoặc
một đề nghị ghi nhận một sư đóng góp của bản thân cho tập thể, cho xã hội…).
Có thể nói, hầu như không một ai thực hiện giao tiếp lại không muốn hoặc không
hy vọng rằng sẽ đạt được mục đích đã đặt ra, ngay cả khi chính bản thân đối tác
biết rằng để đạt được lợi ích đó là hết sức khó khăn.
Xuất phát từ tâm lý này, những người đến giao tiếp với chúng ta (với cơ quan
hành chính Nhà nước) thường ít chuẩn bị tâm lý cho những yêu cầu, đề nghị của
họ không được đáp ứng, nhưng mong muốn của họ không được chia sẻ và cảm
thông. Khi không đạt được những điều như đã dự định, đối tác thường có những
phản ứng ở những mức độ khác nhau (có thể bực tức, buồn bã, chán nản, mất
lòng tin, tỏ thái độ bất hợp tác thậm chí lăng nhục, chửi bới chúng ta). Những
phản ứng này dù ở mức độ nào đi chăng nữa thì đều không có lợi cho 2 phía.
Chính vì vậy, một nguyên tắc cơ bản trong giao tiếp là phải cố gắng đảm bảo sự
hài hòa về lợi ích của 2 bên tham gia giao tiếp.
Nguyên tắc này đòi hỏi chúng ta trực tiếp giao tiếp với đối tác phải chú ý những
điểm cơ bản như sau:
 Điểm 1: Chúng ta phải hiểu tâm lý của đối tác khi đến giao tiếp, dành thời
gian để tìm hiểu mục đích của đối tượng giao tiếp, đồng thời trong hoạt
động giao tiếp này, cơ quan đơn vị mình cần đạt được mục đích gì.
 Ví dụ: khi thấy một đối tác đến cơ quan nộp đơn khiếu nại về nhà đất,
chúng ta cần phải hiểu rằng: đối tác muốn yêu cầu của mình được cơ quan
nhanh chóng tiếp nhận và giải quyết theo hướng có lợi, còn phía cơ quan
(chúng ta là người đại diện) lại mong muốn giải quyết nhanh và đúng pháp
luật các yêu cầu của đối tác, muốn đối tác tin ở chính quyền.

 Điểm 2: Nếu là giao tiếp gián tiếp, chúng ta cần dành thời gian giúp cơ
quan và cấp trên thu thập những thông tin về phía đối tác và những lợi ích
mà họ hướng tới.
 Điểm 3: Trong quá trình giao tiếp, chúng ta phải đặt mục tiêu sao cho mục
đích của cơ quan mình đạt và lợi ích của đối tượng tham gia giao tiếp (đối
tác) cũng được thỏa mãn một phần hay toàn bộ. Có như vậy, thì việc giao
tiếp mới đem lại kết quả cao. Ngược lại, nếu trong giao tiếp chúng ta chỉ
chú trọng tới lợi ích của cơ quan mình mà không chú ý tới hoặc gạt bỏ
hoàn toàn lợi ích của đối tác thì hoạt độg giao tiếp này chưa hẳn đã là
thành công (ngay cả khi kết quả được phía bên kia chấp thuận)
 Điểm 4: Ngay cả trong trường hợp lợi ích của đối tượng giao tiếp không
được thỏa mãn thì người thư ký cần phải tỏ thái độ cảm thông, chia sẻ chứ
không thể có thái độ hiếu thắng hoặc thờ ơ.
Tóm lại: Hoạt động giao tiếp được thực hiện theo nguyên tắc là sự giao tiếp dưới
hình thức thông cảm với nhau, thống nhất với nhau chứ không phải dưới hình
thức tranh đua, đối địch… Sự thành công của giao tiếp không chỉ là ở sự chiến
thắng đối tượng mà là sự đem lại lợi ích càng nhiều càng tốt cho cả 2 bên.
Nguyên tắc này phù hợp với bản chất của hoạt động hành chính là hoạt động mà
mọi người cùng hợp tác để cùng chiến thắng.
1.4.1.2 Đảm bảo nguyên tắc bình đẳng trong giao tiếp
Trong hoạt động giao tiếp, người chúng ta sẽ gặp phải nhiều đối tượng khác nhau
(già-trẻ, nam-nữ, đối tác tộc ít người, hoặc đại diện các tổ chức….) Vấn đề đặt ra
ở đây là phải bảo đảm sự bình đẳng trong giao tiếp. Thực tế, người chúng ta


trong hoạt động giao tiếp có khi gặp phải những tình huống rất khó xử, một bên là
công việc, một bên là những quan hệ có ảnh hưởng rất lớn đến cơ quan hoặc bản
thân mình. Để giải quyết tốt vấn đề này thì cách thức tốt nhất là cần thực hiện
nguyên tắc “ mọi người đều quan trọng" nghĩa là mọi đối tượng giao tiếp đều phải
được tôn trọng và đối xử tốt. Dĩ nhiên, nguyên tắc này giúp cho chúng ta tránh

được những sai lầm trong giao tiếp khi họ có quan niệm “người này không quan
trọng", không có ảnh hưởng gì ‘ến bản thân mình, cơ quan mình thì thờ ơ, thậm
chí coi thường.
Ví dụ: có 2 đối tác đến bộ phận tiếp dân thuộc Uûy ban nhân dân Quận để giải
quyết một số thủ tục hành chính vào lúc sắp hết giờ làm việc. Chúng ta đon đả
giải quyết cho đối tác mà chúng ta quen biết, còn người kia thì chúng ta trả lời một
cách ngắn gọn đến mức vô cảm"hết giờ, hẹn đến chiều"
Tuy nhiên, đối tác kia phải chấp nhận nhưng cách xử sự của chúng ta như vậy sẽ
làm mất uy tín của cơ quan và cả uy tín của bản thân chúng ta.
Và người chúng ta kia có bao giờ nghĩ rằng, có lúc nào đó mình đến cơ quan của
người kia để giao dịch và phải nhận lấy sự đối xử tương tự như vậy?
Một điều chúng ta cần khẳng định la: con người là tổng hòa mọi mối quan hệø.
Một cá nhân, một cơ quan, một tổ chức muốn tồn tại và phát triển cần phải thiết
lập và duy trì nhiều mối quan hệ khác nhau. Chúng ta thông qua hoạt động giao
tiếp trực tiếp với công dân, các tổ chức phải giúp cơ quan mở rộng mối quan hệ
và tăng cường mối quan hệ sẵn có, đồng thời phải thiết lập các mối quan hệ mới
chứ không phải , không thể và không được làm mất đi mối quan hệ tốt đẹp giữa
họ với đối tác, giữa cơ quan với tổ chức bên ngoài.
1.4.1.3 Nguyên tắc hướng tới giải pháp tối ưu:
Người chúng ta khi giao tiếp với công dân, với tổ chức cần đưa ra nhiều giải pháp
để đối tượng giao tiếp có thể chọn lựa và quyết định.
Nguyên tắc này dựa trên cơ sở nguyên tắc 1. Trong thực tế, để có thể tạo ra một
sự hài hòa về mặt lợi ích của các bên giao tiếp không phải là dễ dàng và đơn
giản. Điều này, ta dễ hiểu bởi mong muốn của các bên giao tiếp thì nhiều nhưng
đáp ứng và thỏa mãn những yêu cầu đó lại chỉ có hạn. Vì vậy, việc một trong các
bên hoặc nhiều bên khi tiến hành giao tiếp có thể không đạt lợi ích của mình như
mong muốn là chuyện thường tình. Vấn đề ở chỗ là chúng ta phải xử lý công việc
như thế nào để không chỉ thỏa mãn một phần hoặc toàn bộ yêu cầu củamọi đối
tượng giao tiếp mà còn phải làm cho đối tượng giao tiếp hiểu và chấp nhận thực
tế ngay cả khi mục đích của họ không đạt.

Để làm được điều đó, trong quá trình giao tiếp, cán bộ- công chức có thể đưa ra
một số giải pháp để đối tượng giao tiếp có thể chọn lựa và quyết định.
Để đưa ra các giải pháp thì mội bên tham gia vào quá trình giao tiếp cần xác định
mục đích (lợi ích) cần đạt được, nhưng đồng thời cũng xác định mục đích đó có
thể đạt được ở những mức độ nào (cao, trung bình hay thấp). Việc xác định
những mức độ có thể đạt được sẽ giúp cho các đối tượng tham giao giao tiếp
chuẩn bị sẵn sàng tư tưởng nhượng bộ trong điều kiện và giới hạn cho phép để
có thể thương lượng với bên kia khi các điều kiện, tiêu chuẩn lý tưởng không đạt


được. Nói cách khác, những người giao tiếp nào có ý thức rõ về lợi ích của họ và
lợi ích của bên kia trong một cuộc giao tiếp cũng sẽ rất giỏi trong việc dự kiến các
cách thức khác nhau đẻ có các lợi ích đó và họ sẽ suy nghĩ đến một sự lựa chọn
các giải pháp có thể có.
Đảm bảo nguyên tắc này, khi giao tiếp các bên sẽ dễ dàng tìm thấy những mục
tiêu chung, những lợi ích chung và trên cơ sở đó có thể cùng nhau tìm ra những
giải pháp có thể làm hài lòng tất cả các bên.
Vận dụng nguyên tắc này, chúng ta trong hoạt động giao tiếp có quan hệ trực tiếp
với công dân, với tổ chức cần chú ý một số điểm sau:
 Chúng ta phải lắng nghe yêu cầu của đối tượng giao tiếp và yêu cầu đó
không thể đáp ứng được toàn bộ thì chúng ta cần đưa ra một số giải pháp
có thể (trong phạm vi quyền hạn của mình) để họ có thể lựa chọn.
Ví dụ: Đối tượng giao tiếp xin gặp cấp trên cơ quan nhưng cấp trên đi
vắng. Sau khi nghe lời đề nghị của đối tượng giao tiếp thì chúng ta làm
nhiệm vụ trực tiếp tiếp dân có thể đưa ra một số giải pháp sau:
 Hẹn đối tượng (khách) quay lại vào đều buổi chiều hoặc thời
điểm nào đó mà cấp trên đơn vị có mặt.
 Đề nghị khách gửi lại lời nhắn (hoặc tài liệu) cho cấp trên thì
chúng ta sẽ chuyển cho cấp trên
 Hỏi khách có thể gặp phó cấp trên được không?

 Ghi lại tên, địa chỉ, số điện thoại của khách để cấp trên về và
nhắc lại….
 Khi được giao tổ chức, điều hành một cuộc họp, nếu có vấn đề phức
tạp, chưa thống nhất, cán bộ- công chức (thư ký) có thể đưa ra một
phương án để giải quyết vấn đề, sau đó đề nghị mọi người thảo
luận, cân nhắc và quyết định lựa chọn một trong các phương án đó.
 Sau khi đưa ra các giải pháp có thể được mà phía đối tượng giao tiếp vẫn
không chấp thuận thì thư ký có thể đề nghị đối tác đưa ra các giải pháp,
cac phương án đề nghị của họ để xem xét. Nếu vấn đề vượt quá thẩm
quyền quyết định, thư ký có thể ghi nhận các giải pháp của đối tượng giao
tiếp và hứa trao đổi lại với cấp trên cơ quan…
1.4.1.4 Tôn trọng các giá trị văn hóa
Giá trị văn hóa là một phạm trù rộng lớn; ở góc độ nguyên tắc giao tiếp phải tôn
trọng giá trị văn hóa, chúng ta có thể là: ứng xử giao tiếp phải mang tính dân tộc
và phản ánh truyền thống tốt đẹp của người Việt Nam như:

Tác phong, thái độ cởi mở, tế nhị và chu đáo

Một sự hiếu khách (tôn trọng)

Một sự lịch sự và nghiêm túc
đối với mọi đối tượng giao tiếp. Bởi vì, giao tiếp là một sự tương tác xã hội luôn
luôn chứa đựng yếu tố con người, luôn có các yếu tố tình cảm. Cần thấy rằng một
thái độ niềm nở, vui vẻ, hòa nhã, một sự hiếu khách, một sự lịch sự và nghiêm túc
vẫn là những chuẩn mực giao tiếp của một nền hành chính hiện đại.
1.4.2 Bí quyết thành công trong giao tiếp
1.4.2.1 Tự điều chỉnh mình trước khi điều chỉnh người khác:
Muốn giúp người khác thay đổi hãy làm gương và xuất phát từ "Tâm"

Truyện kể rằng, có một bà mẹ dắt một bé gái đến nhờ Gandi khuyên cháu không
ăn đường nữa vì cháu đã quá béo. Gandi nhìn bé gái rồi quay sang nói với bà mẹ.
 Bà cứ cho cháu về đi. Tuần sau đưa cháu đến đây.
 Bà mẹ đưa bé về rồi tuần sau quay lại. Gandi gặp cháu bé một thoáng
 Bà mẹ rất ngạc nhiên hỏi ông: Thưa ngài tại sao chỉ một việc đơn giản như
vậy sao ngài không nói luôn từ tuần trước. Ngài để mẹ con tôi phải chờ một
tuần rồi mới nói
 Gandi rất ân cần nói với bà mẹ: Vì tuần trước tôi cũng ăn đường. Tôi phải
bỏ đường đi thì mới khuyên được cháu bé
Người mẹ nhận thêm được một bài học về cách dạy con và hạnh phúc ra về.
Qua câu chuyện trên chúng ta thấm thía một điều là: "Điều chỉnh chính mình
trước khi điều chỉnh người khác".
Thông thường ta thích khuyên bảo người khác làm như thế này làm như thế kia
nhưng chính chúng ta lại không làm được. Ta khuyên người khác nhưng cho
mình quyền không phải làm. Cha mẹ nói tục, đánh chửi nhau không thể dạy con
không được nói tục chửi bậy. Lãnh đạo thường xuyên đến cơ quan muộn thì
không thể bắt nhân viên đến đúng giờ. Nhưng cha mẹ thường rất khó chịu và tức
giận khi con đánh nhau, chửi bậy. Lãnh đạo rất khó chịu khi nhân viên đi làm
muộn. Muốn giúp người khác thay đổi hãy làm gương. Người xưa dạy muốn
thành công thì hãy "Khắc kỷ dung nhân".
1.4.2.2 Cái "Tâm" làm nền tảng
Ngày xưa, có một người phụ nữ chồng mất sớm phải một mình nuôi con. Vì muốn
bù đắp cho con trai nên bà hết lòng yêu thương chiều chuộng. Thời gian dần trôi
qua, cậu bé lớn lên trở thành một chàng trai khỏe mạnh, cao lớn. Nhưng vì được
mẹ chiều chuộng nên người con trai không biết làm gì cả chỉ suốt ngày chơi bời
lêu lổng cùng đám thanh niên hư hỏng. Mẹ nói thì ngày đầu người con trai còn nổi
khùng vùng vằng bỏ đi, về sau quay ra mắng chửi đe dọa và bỏ nhà đi đến khi
không còn gì để ăn mới về. Bà mẹ rất buồn. Bà tìm đến một nhà thông thái nhờ
ông giúp. Nhà thông thái bày cách cho bà mẹ. Trong khu rừng phía xa có một con
hổ rất dữ. Bà hãy lấy ba sợi lông của nó rồi mang đến đây tôi sẽ giúp bà. Gánh lo

trong lòng bà mẹ giảm đi một nửa. Bà hăng hái vào rừng. Một ngày mong mỏi chờ
đợi, đến cuối ngày bà thấy con hổ ra bờ suối uống nước. Chưa kịp lấy lông hổ thì
bà đã bị hổ đuổi cho thừa sống thiếu chết. Về nhà, bà buồn bã và thất vọng tràn
trề. Hy vọng thay đổi con đã tiêu tan. Bà ngờ rằng nhà thông thái đùa cợt với bà.
Hôm sau bà lại tìm đến gặp nhà thông thái để kể lại sự tình. Rất nghiêm túc nhà
thông thái nói bà cứ an lòng khi lấy được ba sợi lông thì chắc chắn ông sẽ giúp
con trai bà. Bà mẹ ra về với tâm trạng lo lắng và vô cùng băn khoăn. Hôm sau bà
lại vào rừng để theo dõi con hổ. Bà kiên trì chờ đợi cho đến khi con hổ xuất hiện.
Bà nhận thấy rằng khi bình thường con hổ
rất hiền lành. Một ý nghĩ chợt lóe lên trong
đầu và bà vội vàng quay về nhà. Hôm sau
bà vào rừng nhưng khác với lần trước, lần
này đi bà mang theo một miếng thịt to. Bà
để miếng thịt ở chỗ con hổ vẫn hay nằm
nghỉ rồi bà quay lại bụi rậm và chờ nó lại
ăn. Bà quan sát con hổ ăn rồi lăn ra ngủ,


khi đó bà mới về. Một tuần liền như vậy, con hổ đã quen với sự xuất hiện của
miếng thịt. Tuần thứ hai, bà mẹ vẫn để sẵn miếng thịt ở đó. Khi hổ ăn xong bà vứt
thêm cho nó một miếng nhưng bà đứng từ rất xa. Lúc đầu con hổ rất dữ, nhưng
thấy miếng thịt nó liền lao lại ăn. Bà mẹ cứ kiên trì làm như vậy và mỗi lần bà mẹ
tiến gần con hổ thêm một chút cho đến khi bà có thể đứng bên cạnh và vuốt bộ
lông của nó. Lúc này, lấy ba sợi lông là việc quá đơn giản với bà. Bà mẹ vô cùng
hạnh phúc cầm ba sợi lông đến đưa cho nhà thông thái. Nhà thông thái cầm ba
sợi lông vứt đi. Bà mẹ rất tức giận nhặt ba sợi lông hổ lên và trách nhà thông thái.
"Tôi phải rất vất vả mới lấy được ba sợi lông này vậy mà ông vứt nó đi như vậy
sao?" Nhà thông thái mỉm cười và nói với bà mẹ: "Bây giờ bà có thể về để giúp
con trai của mình thay đổi được rồi". Bà mẹ vô cùng ngạc nhiên hỏi: "Nhưng ông
đã bảo tôi phải làm gì đâu?" Lúc này nhà thông thái ân cần nói với bà mẹ: "Bà có

thể thân quen với con hổ dữ như vậy thì không có cớ gì bà lại không thể giúp con
trai mình được". Bà mẹ như tỉnh ngộ ra vui vẻ cảm ơn ra về.
Câu truyện trên để lại cho chúng ta nhiều bài học. Muốn thay đổi người khác đầu
tiên là phải hết lòng yêu thương, thực sự mong muốn điều tốt đẹp. Nhưng chỉ có
tình yêu không vẫn chưa đủ. Cái gốc của tình yêu thương chính là sự hiểu biết,
lòng quyết tâm. Ta không thể giúp người khác thay đổi khi ta không hiểu gì về họ,
ta không biết họ mong muốn điều gì, họ gặp khó khăn gì khi thay đổi.
Về mặt tâm lý, con người ai cũng muốn thay đổi để tốt hơn họ không đủ quyết tâm
để theo đuổi đến cùng. Nhiều trường hợp do bản thân họ không nhận thấy cần
phải thay đổi nên vẫn bảo thủ theo cách cũ. Tuỳ từng tính cách, từng hoàn cảnh
mà chúng ta sẽ có cách nói chuyện và cách hỗ trợ khác nhau. Trong Chữ “Chí"
của Trung Quốc được cấu tạo từ 2 chữ “Sĩ" và “Tâm", trong đó “Sĩ" ở trên còn
“Tâm" ở dưới. Qua Chữ "chí" chúng ta thấy muốn thay đổi ý chí một con người
cần xuất phát từ tâm, thực tâm muốn người khác tốt lên. Với cái "Tâm" mong
muốn điều tốt cho người khác chúng ta sẽ tìm mọi cách để giúp họ. Có khi chúng
ta muốn giúp họ nhưng chính bản thân họ chưa cảm thấy cần thay đổi hoặc họ
không đủ quyết tâm để làm việc đó. Khi ấy chúng ta có thể dùng người có uy tín,
người mà họ vẫn tin yêu kính trọng để thuyết phục. Trong một số trường hợp có
thể nhờ chuyên gia ví dụ: vấn đề sức khỏe thì nhờ bác sĩ, chuyên gia tư vấn sức
khỏe, vấn đề giáo dục thì nhờ các chuyên gia giáo dục, thầy cô giáo, những người
nổi tiếng mà họ thần tượng như Bill Gate... Một người trong gia đình, trong cơ
quan có ảnh hưởng tích cực đến người đó. Chúng ta cũng có thể dùng sách báo,
đài, truyền hình,... để chia sẻ thông tin giúp họ tin hơn vào những điều ta nói. Vì
vậy ngoài xuất phát từ “Tâm" chúng ta cần có thêm thông tin và đặc biệt là hiểu rõ
tâm lý của con người khi thay đổi.
Lúc đầu họ có những phản kháng trước thay đổi là do họ có cảm giác không an
tâm vì thiếu thông tin, do làm theo thói quen cũ vẫn thuận tiện hơn. Vì vậy, hãy
đảm bảo đầy đủ những thông tin cần thiết về ý nghĩa của sự thay đổi. Đồng thời
liên tục động viên, hỗ trợ và khích lệ để họ có thêm động lực thay đổi.
Thường mọi người cho rằng nếu thay đổi họ sẽ mất cái gì đó, vì vậy cần cho họ

thấy họ sẽ được gì từ thay đổi một cách minh bạch và rõ ràng.
Thông thường mọi người sẽ không suy nghĩ tìm cách mới chừng nào cách làm
cũ chưa gây cản trở, khó chịu. Vì vậy, cần chỉ ra sự không phù hợp và ảnh hưởng
không tốt của thói quen cũ nếp sống cũ đến hạnh phúc gia đình, đến sự phát triển
của mỗi cá nhân.


Khi thay đổi, mọi người thường cảm thấy đơn độc mặc dù ai cũng phải trải qua
sự thay đổi. Vì vậy cần cho họ hiểu rằng thay đổi để hoà hợp và luôn có người
sẵn sàng thay đổi cùng để giúp họ tốt hơn, hãy chia sẻ thường xuyên hơn để họ
nhận ra điều đó và vững tin hơn vào bản thân trong quá trình thay đổi.
Bên cạnh đó mức độ thay đổi của mỗi người là khác nhau vì vậy cần rất nhạy
cảm để thấu hiểu cảm xúc của mình và những người xung quanh, đừng cho rằng
ai cũng có cảm xúc như nhau, hãy lắng nghe những người tiêu cực và phản
kháng, họ có thể có những lý do chính đáng.
Hơn nữa khi thay đổi ai cũng có những giới hạn của riêng mình, không thể có
sự thay đổi hoàn toàn, vì vậy cần hiểu đâu là giới hạn của họ, giới hạn này chắc
chắn lớn hơn rất nhiều so với những gì chúng ta nghĩ.
Cuối cùng khi sức ép không còn nữa, mọi người có xu hướng quay trở về
thói quen cũ, vì vậy cần hiểu rằng không thể cố gắng thay đổi người khác, chỉ
cung cấp cho họ thông tin và giúp họ cảm nhận tình cảm thực sự của mình từ đó
họ sẽ tự thay đổi bản thân mà không cần tác động nhiều. Mọi thứ khi xuất phát và
có “Tâm" làm nền tảng đều được cảm nhận và thấu hiểu sâu sắc hơn.
Người Việt Nam, với nền văn hóa lúa nước đặc trưng, sống phụ thuộc lẫn
nhau và rất coi trọng việc giữ gìn các mối quan hệ tốt với mọi thành viên trong
cộng đồng, chính đó là nguyên nhân dẫn đến việc coi trọng giao tiếp. Sự giao tiếp
tạo ra quan hệ : “Dao năng liếc thì sắc, người năng chào thì quen". Sự giao tiếp
củng cố tình thân : “Áo năng may năng mới, người năng tới năng thân". Năng lực
giao tiếp được người Việt Nam xem là tiêu chuẩn hàng đầu để đánh giá con
người : “Vàng thì thử lửa, thử than - Chuông kêu thử tiếng, người ngoan thử lời".

Tóm lại: Trên đây là những nguyên tắc trong giao tiếp. Nó cũng chính là nhằm
mục đích nâng cao hiệu quả hoạt động giao tiếp trong hành chính. Vấn đề cơ bản
nhất là người chúng ta phải biết vận dụng các nguyên tắc đó vào trog những
trường hợp cụ thể một cách linh hoạt và chính xác thì mới hy vọng đưa lại sự
thành công. Điều này lại phụ thuộc rất nhiều vào những năng lực và phẩm chất
của chúng ta khi giao tiếp.
1.4.2.3 Bí quyết xây dựng sự tự tin:

Tìm cách khác biệt để tạo nên sự đặc biệt:
Ngày xưa người đẹp Tây Thi khi đau
bụng nhăn mặt lại càng xinh đẹp.
Người đàn bà cùng làng thấy vậy
cũng bắt chước. Nhưng khi chị ta
nhăn mặt lại thì trông như ma quỉ.
Nhà giàu thấy phải đóng cửa. Nhà
nghèo thì bồng bế vợ con bỏ trốn.
Như hình bên chúng ta thấy. Bò chỉ
sống ở trên cạn. Con bò học đòi theo
cá heo thì sẽ bị chết đuối.
Mỗi chúng ta đều có thế mạnh riêng,
vẻ đẹp và nét đáng yêu riêng. Cách
tốt nhất để giao tiếp tốt là hãy tìm ra thế mạnh và phát huy. Với điểm mạnh của
người khác ta có thể tham khảo và học hỏi thêm. Nhưng nếu ta nhìn ra bên ngoài


quá nhiều thì sẽ lãng phí nguồn lực của chính chúng ta mà học theo người khác
thì nhiều khi trở thành lố bịch.
Tìm điểm mạnh bí quyết thành công cho chính bạn: Chúng ta hãy lấy giấy bút
và vẽ cho mình một đồ thị về quá trình thành công và thất bại của mình. Bắt đầu
từ ngày chúng ta đi học cho đến thời điểm hiện tại. Từ đó chúng ta sẽ khám phá

ra điểm mạnh và điểm yếu của mình, các qui luật phát triển của chính mình.
Xây dựng viễn cảnh: Hãy ngồi thật tĩnh tâm trong một không gian thoáng đãng.
Nếu bạn thích nghe nhạc thì hãy mở nhạc nhẹ. Chú ý là nhạc không lời. Ngồi thả
lỏng và hãy từ từ nhắm mắt lại và tưởng tượng. Khi bạn thành công nhất, khi bạn
là người hoàn hảo nhất bạn sẽ như thế nào. Cụ thể từ trang phục, đến tác phong
đi lại đến phong cách sống và chú ý nhất là phẩm chất và cách giao thiệp của bạn.
Hãy quan sát thật kỹ từng chi tiết và hãy cảm nhận giây phút bạn thành công, bạn
được mọi người quan tâm, yêu quí và ngưỡng mộ. Hãy cảm nhận thật sâu giây
phút đó. Hàng ngày, vào mỗi buổi sáng và trước khi đi ngủ hãy tưởng tượng lại
viễn cảnh đó.
Lập kế hoạch và hành động: Bạn đã xây dựng cho mình một bức tranh. Sự khác
nhau giữa ảo tưởng và lý tưởng giữa ước mơ và mơ mộng chính là ở hành động.
Khi hành động bạn hãy lưu ý. Chúng ta không
thể giải quyết vấn đề mới theo chuẩn mực cũ,
bằng cách cũ với những công cụ như cũ được.
Bắt buộc bạn phải thay đổi.
Muốn thêm phải bớt:
Kiên trì và tin tưởng rèn luyện. "Vàng thì thử
lửa, thử than" "Lửa thử vàng, gian nan thử
sức".
Chia nhỏ mục tiêu:
Ghi nhận và học hỏi từ sự phản đối và những
lời chỉ trích của bên ngoài. Khi bạn thay đổi sẽ có những người không ưng và có
thể có nhiều lời chỉ trích. "Biến đau thương thành hành động". Mỗi lần có lời phản
đối hãy xem lại viễn cảnh của bạn, hãy xem lại kết quả bạn đã nhận được. Đó
chính là động lực để bạn vượt qua.


Dám làm việc nhỏ
Để có mối quan hệ bền vững, chắc chắn việc đầu tiên phải bắt nguồn từ mong

muốn xây dựng, phát triển nó của mỗi cá nhân. Sau khi có mong muốn đó rồi, việc
tiếp theo mà mỗi người cần chú ý là dám làm những việc nhỏ. Một trong những
việc nhỏ tạo lên sự bền vững đó là biết nói “Cảm ơn", “Xin lỗi", biết chủ động tiếp
cận và không quên chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi giao tiếp, tự rút kinh nghiệm sau
mỗi quá trình giao tiếp với các đối tác khác nhau.
a) Cảm ơn và Xin lỗi
Tại sao chúng ta ít nói “Cảm ơn" và “Xin lỗi"
Thói quen giao tiếp của chúng ta không có nhiều từ “Cảm ơn" và “Xin lỗi". Hai
từ tưởng như rất đơn giản và phổ thông nhưng rất khó bắt gặp trong các cuộc nói
chuyện của người Việt ta. Đặc biệt là quá trình giao tiếp ở làng xã hay trong các
gia đình. Ở góc độ văn hóa dân tộc, “việc nhỏ" nhiều lợi ích mà chưa phổ biến bởi
một vài lý do sau:
Tính cộng đồng khiến cho người Việt Nam, dưới gốc độ chủ thể giao tiếp, có


đặc điểm là trọng danh dự: “Tốt danh hơn lành áo"; “Đói cho sạch rách cho thơm";
“Trâu chết để da, người ta chết để tiếng". Danh dự được người Việt Nam gắn với
năng lực giao tiếp. Lời nói ra để lại dấu vết, tạo thành tiếng tăm, nó được truyền
đến tai nhiều người, tạo nên tai tiếng. Chính vì quá coi trọng danh dự nên người
Việt Nam mắc bệnh sĩ diện: “Ở đời muôn sự của chung - Hơn nhau một tiếng anh
hùng mà thôi"; “Đem chuông đi dấm nước người - Không kêu cũng đấm ba hồi lấy
danh"; “Một quan tiền công, không bằng một đồng tiền thưởng"; “Một miếng giữa
làng, bằng một sàng xó bếp".
Đồng thời, người Việt ta quan điểm “Cảm ơn" và “Xin lỗi" là khách sáo, “vẽ
chuyện".
Tại sao phải Cảm ơn và Xin lỗi
Thứ nhất: Cảm ơn và Xin lỗi được sử dụng cho cả hai trường hợp, một dành
cho việc đã diễn ra; một là cho việc sẽ diễn ra.
Một câu chuyện về hiến máu nhân đạo rất hợp khi chúng ta liên kết với
ngành dịch vụ. Câu chuyện như sau: Hai xe lưu động phát động hiến máu nhân

đạo đến hai khu phố đông đúc khác nhau. Một xe dành tặng hoa hồng cho những
người vừa hiến máu nhân đạo xong ra về. Một xe tặng hoa hồng cho tất cả những
người đi ngang qua đó. Sau khi về tổng kết, tỉ lệ người hiến máu trong trường hợp
xe thứ hai nhiều hơn hẳn.
Tâm lý chung là con người đều ngại cảm giác mắc nợ, thường áy náy khi chỉ
nhận bất kỳ một điều gì đó từ người khác mà chưa đáp từ. Điều này khiến cho
việc cảm ơn trở thành một nét ứng xử lịch thiệp và tạo bước mở cho quá trình
giao tiếp tiếp theo.
Thứ hai: Người văn minh luôn mang sẵn nhận thức rằng mình có cái quyền
chính đáng là được ứng xử chu đáo, lịch sự. Vì vậy khi ta nói lời Cảm ơn – Xin lỗi
đối với họ thì cũng có ý nghĩa ta khẳng định lại một lần nữa rằng họ xứng đáng
được tôn trọng như vậy.
Thứ ba: Kể cả khi đối tác cảm thấy ngỡ ngàng vì lòng biết ơn, sự hối lỗi của
ta, thì lời Cảm ơn – Xin lỗi lại càng trở nên cần thiết. Khi đó nó có tác dụng như
một lời mời ngọt ngào và kín đáo để lần sau đối tác lại giao tiếp với ta, để họ lại
thấy mình được tôn trọng như một người văn minh thực sự.
Thái độ khi Cảm ơn và Xin lỗi
Khi nói lời Cảm ơn – Xin lỗi, ta cần phân biệt rõ 3 yếu tố sau để dễ thực hiện:
Thứ nhất : Ngôn từ
Thái độ chân thành khi hiểu được ý nghĩa thực sự của việc Cảm ơn – Xin lỗi
cũng cần có cách biểu hiện khác nhau theo từng tình huống.
Ví dụ với Cảm ơn: Không như nhiều người cho rằng Cảm ơn là nói "cảm
ơn", ngôn từ trong lời cám ơn khá đa dạng. Do truyền thống nặng về tình cảm và
linh hoạt nên người Việt Nam không có những từ cảm ơn, xin lỗi khái quát dùng
chung cho mọi người trường hợp như người phương Tây. Đối với mỗi người ta có
một cách cảm ơn, xin lỗi khác nhau : Con xin chú (Cảm ơn khi nhận quà), Chị chu
đáo quá, Anh tốt quá (cảm ơn khi được quan tâm), Bác bày vẽ quá (cảm ơn khi
được tiếp đón nồng hậu), Quý hóa quá (cảm ơn khi có khách đến thăm), Anh quá
khen (cảm ơn khi được khen), Cảm ơn cậu trước nhé (cảm ơn khi nhờ giúp đỡ)...
Thứ hai: Giọng nói

Giọng trong lời Cảm ơn – Xin lỗi, trước hết phải thể hiện sự chân thành.
Người nhận lời Cảm ơn – Xin lỗi phải cảm thấy mình đang nhận được cả tấm lòng
biết ơn hay hối lỗi chân thành chứ không thể là lời nói cho hết trách nhiệm.
Trong lời Cảm ơn phải có cả sự vui vẻ (vì mình vừa được ban ơn cơ mà!).
Miệng nói lời cám ơn phải tươi tắn, để giọng nói cũng trở nên ngọt ngào và truyền
cảm. Lời Xin lỗi lại cần nói bằng giọng nhẹ, hối lỗi, kết hợp với dáng điệu thu


mình, chờ mong sự tha thứ thực sự.
Trong trường hợp đã có giao tiếp hài hước, khi nói Cảm ơn – Xin lỗi bạn có
thể kết hợp cả nụ cười.
Thứ ba: Điệu bộ cử chỉ
Khi nói lời Cảm ơn – Xin lỗi, bắt buộc phải có giao tiếp bằng mắt với đối tác.
Đây là nguyên tắc tối thiểu. Kể cả khi đối tác đang không nhìn bạn, thì vẫn phải
thục hiện nghi thức này.
Dáng điệu khi nói lời Cảm ơn – Xin lỗi nên thể hiện sự nhiệt tình và chào đón
hồi đáp tích cực. Khuyến khích thực hiện động tác hơi cúi người về phía đối tác.
Cảnh giác với góc cúi quá mức dễ tạo phản cảm vì trông như học đòi phim Hàn
Quốc hay Nhật Bản…
Tay nên để thả tự nhiên, có thể đưa lên ngang rốn theo quy cách đứng diễn
thuyết. Khi thực hiện lời Cảm ơn – Xin lỗi ngay gần khách hàng, bạn có thể thực
hiện các động chạm tinh tế nếu là giao tiếp thân thiện (không khuyến khích nếu
bạn chưa thành thạo cách này, vì cũng dễ gây cả giác xâm phạm cá nhân khi bạn
chưa đủ tinh tế)
2. Trình bày ngắn gọn
Về cách thức giao tiếp, người Việt Nam ưa sự tế nhị, ý tứ và trọng sự hòa
thuận.
Lối giao tiếp ưa tế nhị khiến người Việt Nam có thói quen giao tiếp "vòng vo
tam quốc", không bao giờ mở đầu trực tiếp, nói
thẳng vào vấn đề như người phương Tây. Truyền

thống Việt Nam khi bắt đầu giao tiếp là phải vấn
xá cầu điền, hỏi thăm nhà cửa ruộng vườn. Cũng
để tạo không khí, để đưa đẩy, người Việt Nam
trước đây có truyền thống "miếng trầu là đầu câu
chuyện". Với thời gian, trong chức năng "mở đầu
câu chuyện" này, "miếng trầu" từng được thay thế
bằng chén trà, điếu thuốc, ly bia...
Để biết người đối ngoại với mình có còn cha
mẹ hay không, người Việt Nam thường hỏi : Các
cụ nhà ta vẫn mạnh giỏi cả chứ? Để biết người
phụ nữ đang nói chuyện với mình có chồng hay
không, người Việt Nam ý tứ sẽ hỏi : Chị về muộn thế liệu anh nhà( ông xã) có
phàn nàn không? Còn đây là lời tỏ tình rất vòng vo của ngời con trai Nam Bộ - nơi
mà người Việt có tiếng là bộc trực hơn cả : Chiếc thuyền giăng câu, Đậu ngang
cồn cát, Đậu sát mé nhà, Anh biết em có một mẹ già, Muốn vô phụng dưỡng, biết
là đặng không? ( Ca dao).
Lối giao tiếp "vòng vo tam quốc" kết hợp với nhu cầu tìm hiểu về đối tượng
giao tiếp tạo ra ở người Việt Nam thói quen chào hỏi - "chào" đi liền với "hỏi" :
"Bác đi đâu đấy?", "Cụ đang làm gì đấy ?"... Ban đầu, hỏi là để có thông tin, dần
dần trở thành một thói quen, người ta hỏi mà không cần nghe trả lời và hoàn toàn
hài lòng với những câu "trả lời" kiểu : "Tôi đi đằng này một cái" hoặc trả lời bằng
cách hỏi lại : Cụ đang làm gì đấy? Đáp : Vâng ! Bác đi đâu đấy?
Lối giao tiếp ưa tế nhị, ý tứ là sản phẩm của lối sống trọng tình và lối tư duy coi
trọng các mối quan hệ (tư duy biện chứng). Nó tạo nên một thói quen đắn đo cân
nhắc kĩ càng khi nói năng : Ăn có nhai, nói có nghĩ; Chó ba quanh mới nằm, người
ba năm mới nói; Biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe; Khôn cũng
chết, dại cũng chết, ai biết thì sống; Người khôn ăn nói nữa chừng, Để cho kẻ dại
nữa mừng nữa lo,...Chính sự đắn đo cân nhắc này khiến cho người Việt Nam có
nhược điểm thiếu tính quyết đoán. Để tránh phải quyết đoán, và đồng thời để
không làm mất lòng ai, để giữ được sự hòa thuận cần thiết, người Việt Nam rất

hay cười. Nụ cười là một phần quan trọng trong thói quen giao tiếp của người
Việt; có thể gặp nụ cười Việt Nam vào cả những lúc ít chờ đợi nhất.
3. Cho và nhận
Bản chất con người chỉ bộc lộ ra trong giao tiếp. Chữ "nhân" với
nghĩa là "tính người" bao gồm chữ "nhị" và bộ "nhân đứng" - tính
người bộc lộ trong quan hệ giữa hai người.


2 GIAO TIẾP ỨNG XỬ TRONG GIA ĐÌNH
2.1 Gia đình truyền thống và gia đình hiện đại với vấn đề giao tiếp ứng xử
Trong gia đình truyền thống với ba thế hệ trở lên (ông bà, cha mẹ, con cháu) tính
tôn ti, trật tự được đề cao. Người trên luôn đóng vai trò khuyên bảo dìu dắt người
dưới. Đối với những vấn đề cần thuyết phục thì những người trên thường dùng
quyền uy nhưng cũng luôn giữ thái độ thân mật và tình yêu thương, trách nhiệm
làm tiêu chí hàng đầu. Cách ứng xử này giúp gia đình có trật tự trên dưới rõ ràng.
Người trên xây dựng được cái uy. Người dưới tin tưởng, kính nể người trên
nhưng cũng có thể tự tin nói lên ý kiến của mình. Người dưới luôn giữ thái độ lễ
phép, kính trọng người trên, lắng nghe, học hỏi và đóng góp ý kiến cùng cả gia
đình.
Trong gia đình truyền thống, vai trò và trách nhiệm của những thành viên được
phân công rõ ràng. Người đàn ông bao giờ cũng là trụ cột gia đình. Phụ nữ lo tề
gia, nội trợ, chăm sóc con cái. Hình ảnh người phụ nữ mẫu mực là công dung
ngôn hạnh. Trong gia đình trẻ con không được can dự vào chuyện làm ăn của
người lớn.
Xung đột trong gia đình thường được tự hòa giải. Trong quá trình giải quyết xung
đột, người cao tuổi thường là trung gian hòa giải và đưa ra phán quyết cuối cùng.
Gia đình hạt nhân là gia đình gồm một hoặc hai thế hệ bố mẹ và con cái cùng
chung sống. Trong những gia đình này vai trò và trách nhiệm của các thành viên

cũng có sự khác biệt so với gia đình truyền thống. Nhưng về cơ bản, vai trò của
người vợ và người chồng vẫn giữ nguyên. Tư tưởng nam – nữ bình đẳng giúp
người phụ nữ có thêm nhiều cơ hội khẳng định mình qua những đóng góp cho gia
đình, xã hội. Tuy nhiên không được hiểu sai. Bình đẳng không có nghĩa là tráo đổi
hoàn toàn vai trò. Người vợ sẽ thay chồng làm trụ cột gia đình, phải làm những
việc nặng nhọc như cày, bừa, bổ củi, khuân vác... Người chồng sẽ phải thay vợ
chăm lo việc nhà cửa, cơm nước. Bình đẳng ở đây phải hiểu là cả hai đều được
quyền tiếp cận các cơ hội phát triển trong cuộc sống, được hỗ trợ để biến cơ hội
đó thành thành quả góp phần phát triển gia đình. Bình đẳng còn hiểu là quyền
được tham gia quyết định các vấn đề trong gia đình, cùng chia sẻ và ghánh vác
việc nhà. Nhận thức đúng đắn như vậy thì vợ chồng vừa đảm bảo thực hiện tốt
vai trò, trách nhiệm của mình vừa giúp nhau phát triển.
Trong cuộc sống hiện đại, tỉ lệ các gia đình truyền thống ngày càng giảm còn gia
đình hạt nhân tăng nhanh. Điều đó cũng tác động và làm thay đổi rất nhiều việc
giao tiếp ứng xử trong gia đình.
Ngày nay, hội nhập quốc tế với sự giao thoa và tiếp xúc của nhiều nền văn hóa và
các luồng tư tưởng khác nhau dẫn đến nhiều thay đổi. Cái cũ không còn phù hợp
nhưng cái mới vẫn chưa định hình. Ví dụ đơn giản như sự bình đẳng, có gia đình
lạm dụng thái quá dẫn đến tình trạng "cá mè một lứa", hoặc con cái không được
quyền tự quyết định nghề nghiệp mà chịu sự sắp đặt của cha mẹ... Những biến
động từ bên ngoài tác động rất lớn đến gia đình. Cùng với đó nguy cơ tan vỡ của
các gia đình ngày càng cao. Điều này đòi hỏi các bạn trẻ luôn luôn phải ý thức,
chắt lọc và tôn trọng các giá trị văn hóa dân tộc và tiếp nhận những tinh hoa văn
hóa của thế giới có chọn lọc để đảm bảo cho cuộc sống và gia đình phát triển bền
vững.


2.2 Giao tiếp ứng xử giữa hai vợ chồng
Gia đình là nơi ta bày tỏ tình yêu thương, sự chăm sóc của mình với người thân.

Gia đình cũng là nơi ta được che trở, chăm sóc và yêu thương. Cổ nhân đúc kết:
"Dù là vua hay dân thường, kẻ nào tìm thấy sự an bình trong gia đình là
người sung sướng nhất". Ai cũng mong muốn gia đình mình hạnh phúc. Vậy
hạnh phúc ở đâu ra? Làm thế nào để hạnh phúc? Một điều chắc chắn là hạnh
phúc không tự nhiên xuất hiện. Hạnh phúc do mỗi thành viên chủ động xây dựng
nên trong từng giây, từng phút. Hạnh phúc được vun đắp từ những điều rất nhỏ,
từ lời ăn tiếng nói từ cử chỉ nhỏ nhất như dọn dẹp nhà cửa, giặt quần áo, mỉm
cười với nhau, đến những việc lớn hơn như bươn trải ngoài cuộc sống để nuôi
sống gia đình.... Ứng xử giữa hai vợ chồng là điều cốt lõi để giữ “trong ấm ngoài
êm" tạo nên một gia đình hạnh phúc. Ngày nay, thời gian dành cho gia đình ngày
càng ít đi. Càng ít thời gian thì chúng ta càng phải biết gia tăng giá trị cho từng
giây phút chúng ta ở bên người thân. Chúng ta càng phải biết cách thể hiện tình
yêu thương, sự chăm sóc thì.
2.3 Năm giai đoạn phát triển của hôn nhân

Năm giai đoạn phát triển
Có nhiều cách phân chia thành các giaiTuckman
đoạn khác nhau, song trong tài liệu này,

các giai đoạn của một gia đình được phân chia dựa theo mô hình phát triển tinh
thần đồng đội của Tuckman. Các giai đoạn được phân chia như sau: Thành lập,
Sóng gió, Hình thành chuẩn mực; Duy trì và phát triển.

Giai đoạn thành lập
Giai đoạn yêu nhau trước hôn nhân là giai đoạn quan trọng đặt nền móng cho
ngôi nhà hành phúc. Đa số các cuộc hôn nhân đổ vỡ có nguyên nhân xuất phát từ
giai đoạn này. Khi yêu, cảm xúc chế ngự, bao trùm cả tư duy khiến con người dễ
lầm lẫn, mù quáng. Người ta thường nhìn phiến diện. Những điểm yếu kém,

những lỗi lầm dễ được bỏ qua và tô hồng. Khi yêu một mặt ta luôn cố gắng làm
mình đẹp hơn. Mặt khác, yêu và được yêu là quá trình chinh phục và thể hiện tài
năng và giá trị của chính ta. Mọi người vẫn tự hào vì người yêu của mình xinh
đẹp, tài giỏi, khéo léo. Điều đó không chỉ vì ta yêu cái đẹp, tôn trọng tài năng,
nâng niu sự khéo léo mà sâu thẳm bên trong là qua giá trị của người yêu ta khẳng
định với những người xung quanh và với bản thân giá trị của chính ta. Ta tự gán
cho người yêu những cái mà họ không có. Lý tưởng hóa người yêu khiến thói hư,
tật xấu trở nên dễ thương, đáng yêu. Một người không biết trật tự trên dưới sẽ
được coi là cá tính, một người độc đoán sẽ được nhìn nhận là mạnh mẽ, quyết
đoán, yếu đuối trở thành dịu dàng... Nếu có thấy được những điểm yếu đó thì ta
cũng hy vọng sau khi cưới mình sẽ giúp anh (cô) ấy thay đổi. Người xưa có câu:
“Giang sơn dễ đổi bản tính khó dời". Thực tế cho thấy, tính cách của con người
hầu như không thay đổi sau 18 tuổi.
Trong giai đoạn này, chúng ta hãy thể hiện hình ảnh thực của mình và nên dành
nhiều thời gian để chia sẻ về quan điểm sống, những tính cách, sở thích và
những điều cần thiết khác. Có những điều có thể nói bằng lời. Nhưng tính cách sẽ
thể hiện một cách trung thực nhất qua các tình huống. Vì vậy, cả hai người cùng
dành thời gian để tìm hiểu về gia đình, công việc, nên có những buổi sinh hoạt vui
chơi cùng bạn bè, các tình huống khác ngoài cuộc sống. Những hiểu biết và chia
sẻ trong giai đoạn này như những viên gạch đầu tiền xây dựng nền móng cho
ngôi nhà hành phúc.

Giai đoạn sóng gió
Giai đoạn sóng gió chính là giai đoạn sau khi cưới. Đây là giai đoạn xuất hiện
nhiều bất đồng, xung đột nhất. Các bạn trẻ luôn phải nhận thức rõ ràng rằng xung
đột là tất yếu trong cuộc sống gia đình. Nhiều nguyên nhân dẫn đến xung đột
nhưng nguyên nhân cơ bản đó là sự thay đổi về môi trường sống. Hai người đều
rời môi trường sống cũ để sống trong một môi trường mới. Sự xáo trộn về vai trò,
tâm lý và sinh lý có thể dẫn đến nhiều sự bất đồng.
 Xung đột trong cuộc sống gia đình

Xung đột trong cuộc sống gia đình có thể xuất phát bất cứ lúc nào từ bất kỳ
nguyên nhân nào. Xung đột có thể từ những việc nhỏ như rửa bát, quét nhà.. cho
đến những vấn đề lớn như ứng xử với đôi bên nội ngoại, sinh con và quan điểm
nuôi dạy con cái. Xung đột là tất yếu, ta không thể triệt tiêu xung đột, vấn đề là giải
quyết và duy trì ở mức độ nào. Chúng ta luôn phải ý thức rằng: “Bát đũa còn có
lúc xô xát"; “Răng môi còn có lúc cắn vào nhau" nhưng “môi hở thì răng lạnh" nên
xung đột và giải quyết xung đột trong cuộc sống gia đình tất yếu. Việc điều chỉnh
hành vi ứng xử của cả người vợ và người chồng là rất cần thiết để đảm bảo cho
cuộc sống hài hòa, hạnh phúc.

Nguyên nhân gây xung đột bất hòa
Bản chất của xung đột không phải xuất phát từ người vợ (chồng) mà xuất phát từ
trong kỳ vọng của chúng ta. Xung đột là sự khác biệt giữa điều ta mong muốn và
điều thực tế xảy ra. Ví dụ ta mong muốn vợ nấu cơm xong trước 6 giờ tối nhưng
đến 6 giờ 30 vẫn chưa xong hoặc ta muốn dạy con theo cách này nhưng vợ
(chồng) lại dạy theo cách khác. Sự khác biệt đó tạo ra xung đột. Xung đột cũng
nảy sinh từ các tình huống phát sinh trong cuộc sống. Khi có tình huống mới, đòi
hỏi chúng ta phải giải quyết theo cách mới nhưng bởi vì nhận thức, suy nghĩ và
cách làm của hai người khác nhau nên cần phải thống nhất. Nếu chúng ta không
thống nhất được mà ai cũng muốn làm theo ý mình thì dẫn đến cãi vã, giận dỗi,
hoặc bỏ mặc người kia muốn làm gì thì làm.
Xung đột luôn luôn có 2 bên chứ không chỉ xuất phát từ một phía. “Tại anh tại ả tại
cả đôi bên". Khi có xung đột thì nguyên nhân luôn có từ 2 phía nên chúng ta luôn
phải “tiên trách kỷ hậu trách nhân" nghĩa là luôn phải xem lại mình trước khi tìm lỗi


ở người khác. Một nghịch lý luôn xảy ra là chúng ta muốn tiến bộ, muốn tốt nhưng
lại luôn luôn tìm lỗi từ người khác. Khi tìm lỗi ở người khác ta sẽ không sửa mình.
Người xưa có câu “Chồng giận thì vợ bớt lời. Cơm sôi bớt lửa chẳng vơi hạt nào".
Có bao nhiêu lý do khiến hai người đi đến hôn nhân thì cũng có bấy nhiêu cách để

vun đắp hạnh phúc gia. Hãy đặt câu hỏi: "Mục đích cuối cùng là để làm gì? Vậy
giải pháp là gì" và hướng đến sự hòa thuận để “thuận vợ thuận chồng tát biển
đông cũng cạn" là nguyên lý cơ bản để giải quyết xung đột xây dựng hạnh phúc
lứa đôi.
Trong thực tế đã có không ít những hành động đáng tiếc xảy ra do mâu thuẫn gia
đình tích tụ lên đến đỉnh điểm và những người trong cuộc đã hoàn toàn không
kiểm soát được bản thân. Hiện tượng đó xảy ra từ hai xu hướng. Thứ nhất, đối
với những người chỉ quan tâm theo đuổi đời sống vật chất, họ thường rơi vào
trạng thái mất phương hướng khi họ đạt được những điều họ theo đuổi. Thứ hai,
đối với những người bất mãn trước một thực tại xảy ra, họ thường mất khả năng
kiềm chế bản thân và khi mâu thuẫn lên đến đỉnh điểm. Họ cảm thấy “cuộc đời
chẳng còn gì ý nghĩa" nên muốn buông xuôi mọi chuyện. Những người bất mãn
muốn tìm cách trả thù đời, sống buông thả hoặc tìm đến cái chết.

Giải quyết xung đột
Chúng ta sẽ xem ở phần kỹ năng giải quyết xung đột, chú ý:
Tránh đổ lỗi mà hãy trả lời câu hỏi. "Bạn sẽ làm gì để gia đình ấm cúng".
Tránh gặp những người có suy nghĩ tiêu cực hay đay nghiến, chê trách vợ
(chồng) để trò chuyện, tránh những người ghét vợ (chồng) mình để than vãn. Nên
gặp gỡ, nói chuyện với những người vui vẻ, lạc quan, gia đình hạnh phúc.
Hãy tự hỏi hoặc viết ra giấy những điểm tốt mà chồng (vợ) đã làm cho ta và cho
gia đình, sau đó là điểm ta không hài lòng. Ta hãy ghi nhận điểm tốt

Giai đoạn hình thành chuẩn mực

Những giá trị nền tảng của hạnh phúc
“Từ tình yêu tiến đến hôn nhân là dịch một bài thơ ra văn xuôi". Khi kết hôn, các
đôi bạn trẻ đối mặt với thực tế, tìm điểm hòa hợp cả về tinh thần lẫn vật chất, hòa
hợp giữa tình yêu và trách nhiệm. Tại sao cần phải có chuẩn mực? Có nhiều
người nghĩ rằng gia đình chứ không phải cơ quan làm việc Thực tế cuộc sống

không phải lúc nào cũng "trời yên, bể lặng". Những lúc xung đột nếu cả hai vợ
chồng cùng tất cả các thành viên trong gia đình thống nhất thước đo cho gia đình
mình thì khi sóng gió, xung đột các thành viên dễ lựa chọn và thống nhất với
nhau. Việc làm này không khó nhưng lại giúp cho gia đình không khí gia đình
đoàn kết rất nhiều.
Vậy nên xây dựng chuẩn mực như thế nào? Thực tế, khi yêu mỗi người sẽ theo
đuổi những giá trị khác nhau thì trong gia đình cũng vậy. Có gia đình đề cao vật
chất, có gia đình đề cao học thức, có gia đình đề cao tình cảm, nề nếp.... Chúng
tôi không đưa ra thước đo chung, chỉ chia sẻ để chúng ta tham khảo và tự xây
dựng chuẩn mực cho gia đình mình
Xây nền móng cho hạnh phúc: Với một ngôi nhà, móng là phần giúp ngôi nhà
đứng vững và chịu đựng mọi áp lực. Khi làm nhà, xây móng là công việc vất vả và
cần nhiều thời gian nhất. Xây dựng ngôi nhà hạnh phúc cũng như vậy, để có hạnh
phúc bền vững cần đầu tư thời gian xây móng. Vậy đâu là nền móng cho một gia
đình hạnh phúc?
Yêu thương
Nền móng đầu tiên của gia đình là tình yêu thương. Trước những khó khăn, thử
thách của cuộc sống chỉ có tình yêu mới cho ta sức mạnh vượt qua sóng gió để
đến bến bờ hạnh phúc. Khi yêu thương quý mến nhau ta dễ dàng bỏ qua khuyết
điểm, tha thứ lỗi lầm của người bạn đời. Cả hai cùng giúp nhau hoàn thiện.
Tôn trọng


Trong cuộc sống gia đình cả hai vợ chồng đều có vị trí và vai trò riêng. Mọi vấn đề
cần được trao đổi và thống nhất giữa hai người. Tôn trọng ý kiến trong những vấn
đề: nuôi dạy con cái, đối xử với hai bên nội ngoại, những vấn đề về tài chính,
những quyết định lớn và quan trọng nếu tự ý quyết định, khiến người bạn đời sẽ
cảm thấy mình không được tôn trọng. Khi đó sẽ không tránh khỏi tranh cãi. Tuy
nhiên, đối với những vấn đề nhỏ, để tránh rườm rà thì chỉ cần thống nhất trước
một vài quy tắc.

Ngày nay, rất nhiều trường hợp người vợ có trình độ và vị trí xã hội cao hơn
chồng, có khả năng kiếm tiền tốt hơn chồng. Trong trường hợp này, người vợ
càng phải khéo léo và cố gắng nhiều hơn. Lời ăn, tiếng nói hành động phải luôn
thể hiện sự tôn trọng và yêu thương đối với chồng, luôn nhìn nhận và tạo cơ hội
để chồng phát huy điểm mạnh. Người vợ đặc biệt tránh bỏ bê công việc gia đình,
tự mãn về bản thân, coi khinh miệt thị chồng, coi chồng là đồ vô tích sự và tự ý
quyết định mọi chuyện trong gia đình, so sánh chồng với những người đàn ông
khác... Ngược lại phải thể hiện tôn trọng qua việc hỏi ý kiến chồng chứ không
được tự ý làm mọi chuyện, lắng nghe và ghi nhận ý kiến của chồng. Khi nghe
không phải nghe cho xong chuyện rồi để đấy mà phải biết áp dụng để công việc
tốt hơn. Người vợ nên đóng vai trò là người bạn, khéo léo chia sẻ bí quyết thành
công và động viên khích lệ chồng giúp chồng tự tin và thành công hơn trong công
việc.
Trách nhiệm
Hôn nhân là sự gắn kết nam nữ cả tình cảm và pháp lý. Quan trọng nhất là cả hai
luôn chủ động xây dựng hạnh phúc. Hạnh phúc phải liên tục được vun xới, chăm
sóc. Không thể một bên ngồi chờ bên kia đem hạnh phúc đến cho mình. Những
lúc khó khăn hoạn nạn, ốm đau là những lúc người bạn đời cần sự quan tâm của
ta nhất. Cũng chính những giai đoạn đó tinh thần trách nhiệm của ta được thể
hiện và được đánh giá cao nhất.
Hạnh phúc không phải trên trời rơi xuống mà phải cùng nhau xây đắp hạnh phúc
hàng ngày hàng giờ. Mỗi cá nhân không nên chờ đợi mà chủ động chăm lo cho
hạnh phúc. Luôn luôn chủ động vun đắp cho hạnh phúc gia đình là điều tối thiểu
mà mỗi cá nhân khi xây dựng gia đình cần làm để đảm bảo một tương lai và hạnh
phúc rạng ngời.

Nguyên tắc và cách thức hình thành chuẩn mực
Để hình thành những chuẩn mực trong gia đình, chúng ta cần tuân theo một số
bước như sau:
 Cùng bàn tính tất cả các phương án. Để giải quyết một vấn đề có rất nhiều

phương án khác nhau. Hai người cùng trao đổi cởi mở để liệt kê tất cả các
phương án và mức độ tốt xấu của các phương án
 Thống nhất phương án tối ưu. Khi đã chọn phương án tối ưu thì cả hai
cùng phải thống nhất và chắc chắn mình hiều về phương án cũng như từng
bước thực hiện.
 Cùng quyết định và cam kết hành động. Đây là điều cần thiết vì chúng ta có
nhiều cam kết nhưng ít khi thực hiện đến cùng.
 Những chuẩn mực quan trọng cần xây dựng
Phân công công việc gia đình
Chuyện này tưởng nhỏ nhưng lại là nguyên nhân lớn gây bất đồng. Những công
việc nhà thường được quan niệm là trách nhiệm của người vợ. Tuy nhiên trong
cuộc sống hiện đại, cả hai đều có những công việc ngoài xã hội, thì việc phân
công, hỗ trợ thực hiện những công việc gia đình là điều quan trọng để đảm bảo
duy trì hạnh phúc.
Hoạch định tài chính
Đây là việc quan trọng mà ngay từ những ngày đầu chung sống, vợ chồng bạn


cần bàn bạc và hoạch định cụ thể. Hai người cần có sự nhìn nhận chuẩn mực về
thực tế tài chính của mình rồi từ đó đưa ra các kế hoạch về chi tiêu cũng như các
dự tính lớn cho việc sử dụng tài chính như: mua nhà, mua xe...
Việc hoạch định tài chính này sẽ giúp cho vợ chồng bạn có được một cái nhìn
“tổng quan"; đúng mực về mức sống của gia đình và luôn chủ động được trong
vấn đề tế nhị này. Như thế, vợ chồng cũng tránh được mâu thuẫn xung quanh câu
chuyện: muôn thuở của nhiều cặp vợ chồng trẻ về vấn đề tiền bạc.
Thời gian sinh con
Nhiều cặp vợ chồng ít có sự chuẩn bị tốt cho vấn đề lớn này. Bởi vậy, khi đứa con
chào đời, nhiều đôi không tránh khỏi mâu thuẫn, bất hoà. Do đó, ngay khi bước
vào cuộc sống hôn nhân, vợ chồng bạn nên bàn bạc và thảo luận về thời gian
sinh con, số con và những kế hoạch cụ thể hơn cho việc quan trọng này.

Hai người cần cân nhắc về khoảng thời gian thích hợp nhất cho việc này. Cũng
cần tính đến yếu tố sức khoẻ, tuổi tác khả năng tài chính để hai vợ chồng đưa ra
khoảng thời gian đón chào đứa con đầu tiên.
Thống nhất quan điểm nuôi dưỡng và giáo dục con cái
Khi đứa con xuất hiện, tình cảm của người bố, người mẹ dành cho đứa con khác
là rất khác nhau. Quan điểm dạy dỗ cũng rất khác nhau. Người cha thường sử
dụng các biện pháp giáo dục cứng rắng, người mẹ thương mềm mỏng và nhẹ
nhàng hơn. Tuy nhiên để giáo dục con hiệu quả thì hai bố mẹ cần có sự thống
nhất trong cách giáo dục và nuôi dạy. Có như vậy đứa trẻ mới phát triển tốt không
bị tổn thương bởi những bất đồng của bố và mẹ trọng quá trình nuôi dạy.
Những nguyên tắc phụng dưỡng cha mẹ
Việc này cũng cần được vợ chồng bạn đưa ra để có những phương án thực hiện
sao cho tốt nhất. Bởi việc phụng dưỡng cha mẹ hai bên cũng có tác động không
nhỏ đến hạnh phúc riêng của tổ ấm gia đình. Hai bạn cần có những thống nhất và
đặt ra những thoả thuận về việc này.
Ngăn ngừa những nguy cơ của cuộc sống chung
“Phòng tốt hơn chống" đó là một châm ngôn luôn luôn đúng trong việc bảo vệ
hạnh phúc mỗi gia đình. Vợ chồng bạn cần dự đoán về những nguy cơ có thể xảy
ra đối với cuộc sống chung để có biện pháp “đối phó" sớm nhất và luôn chủ động
để loại bỏ những nguy cơ đó. Việc này, yêu cầu vợ chồng bạn hết sức tỉnh táo và
luôn có cái nhìn cảm thông đối với bạn đời.
Kế hoạch hoàn thiện bản thân
Đây là việc dài lâu nhưng vợ chồng bạn hãy có sự chuẩn bị ngay từ thời kỳ trăng
mật. Mỗi người cần có những kế hoạch riêng để hoàn thiện bản thân mình, sao
cho ngày một hấp dẫn, quyến rũ trước bạn đời. Và hãy coi đây là cách giữ
chồng/vợ hiệu quả nhất.
Kế hoạch cho các kỳ nghỉ
Những kỳ nghỉ bổ ích và lý thú luôn là chất xúc tác tốt nhất để cuộc sống vợ
chồng luôn mới mẻ, thăng hoa và làm tăng thêm những cảm xúc yêu đương. Vợ
chồng bạn hãy cùng nhau lên kế hoạch về các kỳ nghỉ cho mỗi năm để cả hai hiểu

ra rằng: Cuộc sống vợ chồng ngoài những nỗi lo thường nhật cũng cần có phút
giây thư giãn để tình cảm vợ chồng luôn mặn nồng, gắn bó.

Giai đoạn duy trì và phát triển

Duy trì các chuẩn mực
Một khi các chuẩm mực đã được hình thành thì việc thực hiện hàng ngày là cực
kỳ quan trọng. Nếu chỉ thống nhất mà không thực hiện thì cũng giống ta viết khẩu
hiệu ra giấy rồi không bao giờ ngó đến và cũng chẳng bao giờ có kết quả.
Các chuẩn mực đã được thống nhất, đặt ra và thực hiện để đảm bảo cho một
cuộc sống hạnh phúc. Tuy nhiên việc duy trì vẫn là chưa đủ. Thể giới luôn thay
đổi, mối con người chúng ta cũng thay đổi theo thời gian và chịu sự tác động của