Lý thuyết tài chính tiền tệ BTVN

Họ và tên : Trần Mỹ Hoa

Môn : Lý Thuyết Tài chính & Tiền tệ

Lớp : Kinh Doanh Quốc Tế 57A CLC
MSV : 11151645
ĐỀ TÀI : LỊCH SỬ RA ĐỜI – BẢN CHẤT – CHỨC NĂNG VÀ VAI TRÒ CỦA
NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG
I.Sự ra đời và bản chất của Ngân hàng trung ương
1. Khái niệm về Ngân hàng trung ương
- Ngân hàng trung ương là một định chế quản lý nhà nước về tiền tệ và tín dụng, độc
quyền phát hành tiền, thực hiện nhiệm vụ cơ bản là ổn định giá trị tiền tệ, bảo đảm sự
an toàn ổn định của toàn bộ hệ thống vì lợi ích quốc gia
- Ở Việt Nam, Ngân hàng Trung Ương là Ngân hàng Nhà Nước Việt Nam là thành
viên của chính phủ. Cơ quan lãnh đạo cao nhất là Hội đồng quản trị gồm 10 thành
viên. Chủ tịch là thống đốc ngân hàng nhà nước, Phó chủ tịch là phó thống đốc, 4
thành viên cấp thứ trưởng tài chính, thương mại, kế hoạch và đầu tư và 4 uỷ viên khác
được chọn từ các chuyên gia trong lĩnh vực kinh tế- tiền tệ. Thống đốc là chủ tịch
được bổ nhiệm như thành viên khác của chính phủ, còn các thành viên khác do Thủ
Tướng chính phủ bổ nhiệm theo đề nghị của Thống đốc ngân hàng nhà nước. Nhiệm
kỳ hội đồng quản trị là 5 năm.
2. Quá trình ra đời của ngân hàng trung ương
- Hệ thống ngân hàng của mỗi quốc gia qua các thời kì :
+ Thời kì thứ nhất : từ thế kỉ V trở về trước
+ Thời kì thứ hai : từ thế kỉ V -> thế kỉ XV
+ Thời kì thứ ba : từ thế kỉ XVI đến nay
a, Thời kì thứ nhất : Thời kì sơ khai hình thành nghề NH
Trước công nguyên 3500 năm : chiến tranh, cướp bóc và nảy sinh yêu cầu giữ tiền
bạc như bảo vệ an toàn tiền bạc và chuyển đổi các đồng tiền để lưu hành . Thêm nữa
để đáp ứng yêu cầu về chùa chiền, nhà thờ, những người quyền quý. Thời kì này xuất

hiện thuật ngữ Bancus và hình thành các tổ chức cho vay nặng lãi. Việc sản xuất, lưu
thong hang hoá cũng phát triển kéo theo hoạt động bảo quản, đổi chác tiền bạc
b, Thời kì thứ hai
Từ V-VII sau công nguyên Ngân hàng có những bước phát triển tiến bộ mới . Chủ
ngân hàng biết sử dụng số hiệu khoản để ghi chép, giao dịch. Từ thế kỉ XII-XV sau
Công nguyên, các nghiệp vụ ngân hàng phát triển đa dạng, bước đầu hình thành các
dịch vụ ngân hang quốc tế
c, Thời kì thứ ba :
- Thời kì này được coi là thời kì phát triển sôi động nhất của hệ thống ngân hang diễn
ra từ thế kỉ XVI – XX . Tuy nhiên thời kì này xuất hiện sự cạnh tranh giữa các ngân
hàng. Từ đó có sự phân hoá hệ thống ngân hang thành 2 cấp.
- Thời kì này gồm có 3 giai đoạn chính :
+ Giai đoạn I : giai đoạn phát triển từ loại NHTM ( Commercial Bank) trở thành loại
ngân hang phát hành ( Issuing Bank )
+ Giai đoạn II : giai đoạn phát triển từ ngân hàng phát hành trở thành các ngân hàng
phát hành độc quyền ( Exclusive Issuing Bank ) ( Khoảng từ đầu TK XVIII đến TK
XX )
+ Giai đoạn III : Giai đoạn phát triển từ ngân hàng phát hành độc quyền thành ngân
hàng Trung Ương ( từ giữa TK XX ) Hai xu thế đầu thế kỉ XX là tách rời chức năng
độc quyền phát hành và kinh doanh tiền tệ ; thành lập mới các NHTW với đầy đủ bản
chất. Do ảnh hưởng của NHTW Anh, Pháp và hội nghị TC-TT ( 1920 ) dấn đến việc
thành lập hang loạt NHTW : Bank of England (1694 tại Anh ) ; Risksbank ( 1668 tại
Thuỵ Điển ) ; Bank of Japan ( 1882 tại Nhật Bản ) ; Federal reserve system- Fed
( 1913 tại Mỹ )
3. Sự ra đời ngân hàng trung ương ở Việt Nam
- Ngày 6/5/1951 thành lập NH Quốc Gia Việt Nam ( NBV )
- Tháng 10/1961 đổi tên NGQGVN thành NHNNVN ( SBV )
- Tháng 7/1976 tiếp quàn và hợp nhất toàn bộ hệ thống ngân hàng miền nam vào SBV
- Ngày 26/3/1988 chuyển hệ thống ngân hàng một cấp thành hệ thống ngân hàng hai

cấp


- Ngày 24/5/1990 công bố 2 pháp lệnh ngân hàng, đánh dấu sự ra đời hàng loạt của
ngân hang thương mại và các tổ chức tín dụng khác trong nền kinh tế Việt Nam
- Ngày 2/12/1997 thay thế 2 pháp lệnh ngân hang bằng 2 luật Ngân hàng
4. Bản chất của NH Trung ương
Ngân hàng Trung Ương là ngân hàng phát hành công quản, có thể độc lập hoặc phụ
thuộc chính phủ, vừa thực hiện chức năng độc quyền phát hành giấy bạc ngân hang và
lưu thong , vừa thực hiện quản lý nhà nước trên lĩnh vực tiền tệ - tín dụng – ngân
hàng. Trong hoạt động, nó không giao dịch với công chúng mà chỉ giao dịch với kho
bạc nhà nước và các Ngân hàng trung gian .
II. Chức năng và vai trò của Ngân hàng Trung Ương
1. Chức năng của Ngân hàng trung ương
a. Độc quyền phát hành tiền và điều tiết khối lượng tiền cung ứng
- Đây được coi như một chức năng rất quan trọng . Phát hành tiền: tiền giấy, tiền đúc,
tiền chuyển khoản. NHTW phát hành tiền qua ngõ chính phủ; qua ngõ các NHTM và
các tổ chức tín dụng phi ngân hàng; qua ngõ thị trường mở và qua ngõ thị trường
vàng và ngoại hối.
- Vai trò :
+ Đảm bảo cho Chính phủ kiểm soát được sự thay đổi trong phạm vi toàn quốc
+ Tạo điều kiện cho NHTW kiểm soát được khả năng mở rộng tín dụng của các
NHTM và điều chỉnh lượng tiền phát hành cho phù hợp với nhu cầu tiền của kinh tế
+ Tạo sự thống nhất lưu thông tiền tệ, đảm bảo giấy bạc ngân hang phát hành cps cơ
sở kinh tế và pháp lý cao
+ Thu nhập qua phát hành tiền của NHTW được sử dụng vì lợi ích quốc gia
- Nguyên tắc phát hành tiền :
+ Phát hành dựa trên cơ sở trữ kim loại đảm bảo : Nguyên tắc này quy định khối
lượng giấy bạc ngân hàng phát hành vào lưu thông phải được đảm bảo bằng dự trữ
kim loại quý hiếm có trong kho dữ trữ của ngân hàng

+ Phát hành có tài sản đảm bảo : Theo nguyên tắc này , đảm bảo duy nhất cho khối
lượng tiền trong lưu thông giờ đây là hàng hoá, thong qua các chứng khoán của chính
phủ hoặc các giấy nhận nợ được phát hành từ các doanh nghiệp. Yêu cầu phát hành


tiền dựa vào cơ sở hang hoá nhằm duy trì vừa đủ cho nhu cầu của nền kinh tế.
- Việc phát hành tiền của NHTW phải đảm bảo phù hợp với nhu cầu của nền kinh tế
cả về số lượng lẫn cơ cấy cũng như yêu cầu quản lý vĩ mô. NHTW phát hành tiền vào
lưu thông qua các kênh :
+ Kênh chính phủ : NHTW cho chính phủ vay tiền để cân đối ngân sách nhà nước
+ Kênh Ngân hàng trung gian : NHTW cho NHTG vay tiền
+ Kênh thị trường mở : NHTW mua các chứng khoán ngắn hạn trên thị trường tài
chính
+ Kênh thị trường hối đoái : NHTW mua ngoại hối
- Ngân hàng Trung Ương điều tiết khối lượng tiền cung ứng bằng các công cụ thực thi
chính sách tiền tệ
- Ý nghĩa : Đồng tiền pháp định là cơ sở tạo tiền gửi của các ngân hang trung gian nên
các hoạt động cung ứng tiền của NHTW sẽ ảnh hưởng đến tổng phương diện thanh
toán trong nền kinh tế và do đó ảnh hưởng tới toàn bộ nền kinh tế
- Liên hệ Việt Nam : Theo K1.D17 Luật Ngân hàng và các tổ chức tín dụng đã quy
định Ngân hàng nhà nước Việt Nam là cơ quan duy nhất được phát hành tiền. Chức
năng độc quyền phát hành được NHNNVN thực hiện đúng đắn và có hiệu quả. Các
hoạt động cung ứng tiền của NHNN sẽ ảnh hưởng tới toàn bộ nền kinh tế . Như năm
2003, NHNN đã mua lượng ngoại tệ gấp 3 lần cùng kì năm trước, đồng thời lượng
tiền trung ương cũng được đưa vào lưu thong. Hay Tết Nguyên Đán năm 2014, khi
tình hình nhu cầu tiền với mệnh giá thấp tăng cao đột biến, NHNN với tư cách độc
quyền phát hành đã phát hành tiền với các mệnh giá từ 5000đ trở lên. NHNNVN đã
thực hiện tốt chức năng này
b. Ngân hàng trung ương là ngân hàng của các ngân hàng
Chức năng này thể hiện qua các nội dung sau :

- NHTW mở tài khoản và nhận tiền gửi của các ngân hàng trung gian bao gồm :
+ Tiền gửi dự trữ bắt buộc ( Ngân hàng trung gian bắt buộc phải kí gửi tại NHTW
một phần của tổng số tiền gửi huy động được. Mục đích của việc bắt buộc dữ trữ này
là tạo công cụ để NHTW can thiệp vào khối tiền tệ và khối tín dụng của KT )


+ Tiền gửi thanh toán ( nhằm đáp ứng nhu cầu thanh toán thường xuyên giữa các
ngân hàng với nhau và điều chỉnh tiền gửi dự trữ bắt buộc đúng theo quy định của
NHTW )
- Ngân hàng trung ương tổ chức thanh toán giữa các ngân hàng trung gian
- Ngân hàng trung ương cấp tín dụng cho các ngân hàng trung gian
- NHTW thực hiện việc quản lý nhà nước đối với hệ thống Ngân hàng trung gian :
+ NHTW thẩm định và cấp giấy phép thành lập, giấy phép hoạt động cho các ngân
hàng trung gian
+ Điều tiết các hoạt động kinh doanh của ngân hàng trung gian
+ Thanh tra và kiểm soát hoạt động của các ngân hàng trung gian
- Liên hệ Việt Nam : Hiện nay NHNNVN cũng thực hiện cung cấp đầy đủ các dịch vụ
ngân hang như đã nêu trên. Các NHTG cũng thực hiện mở tài khoản tiền gửi tại
NHNN với tỉ lệ DTBB năm 2012 đối với tiền đồng áp dụng chung cho các ngân hang
là 3% tổng vốn huy động, tỷ lệ này đã được duy trì không thay đổi suốt năm 2012…
Thêm vào đó, NHNN còn cung cấp tín dụng cho các NHTG thong qua nghiệp vụ tái
chiết khấu với lãi suất tái chiết khấu hiện nay, tháng 5-2014 là 4,5%
c. NHTW là ngân hàng của nhà nước
Chức năng này thể hiện qua các nội dung sau :
- NHTW thuộc sở hữu nhà nước
- NHTW tham gia xây dựng chiến lược phát triển Kinh tế - Xã hội, soạn thảo chính
sách tiền tệ, kiểm tra việc thực hiện chính sách tiền tệ
- NHTW thay mặt nhà nước kí kết các hiệp định tiền tệ - tín dụng – thanh toán với
nước ngoài
2. Vai trò của ngân hàng trung ương

- Góp phần ổn định và phát triển kinh tế - xã hội, thông qua điều tiết khối lượng tiền
trong lưu thông. Qua các nghiệp vụ như: lãi suất, hạn mức tín dụng, tỉ lệ dự trữ bắt
buộc, lãi suất tái chiết khấu, hoạt động của thị trường mở...
- Thiết lập và điều chỉnh cơ cấu nền kinh tế.
+ Tham gia xây dựng chiến lược phát triển KT - XH.
+ Tài trợ tín dụng thông qua ngân hàng thương mại cho việc duy trì sự hoạt động có


hiệu quả của cơ cấu kinh tế đã thiết lập.
+ Góp phần điều chỉnh kịp thời cơ cấu kinh tế phù hợp với thực tiễn nền kinh tế đất
nước và hội nhập với sự phát triển kinhh tế trong khu vực và thế giới.
- Ổn định sức mua của đồng tiền quốc gia.
+ Góp phần cân đối tổng cung và tổng cầu của toàn xã hội thông qua ổn định sức mua
đối nội (Ổn định chỉ số giá hàng hóa, giá vàng ).
+ Tác động mạnh đến việc cân đối cung cầu ngoại tệ, ổn định tỷ giá ngoại tệ.
- Chỉ huy toàn bộ đối với hệ thống ngân hàng.
+ Về mặt lý thuyết, ngân hàng trung ương chỉ thực sự là sản phẩm tất yếu của quá
trình phát triển hệ thống ngân hàng khi nó chỉ huy được toàn bộ hệ thống này
+ Về mặt thực tiễn: Việc chỉ huy này là một trong những giải pháp hữu hiệu để xử lý
các công cụ tiền tệ, tín dụng và thanh toán phục vụ cho hoạt động kinh tế xã hội.