CHƯƠNG 20 Cung lượng tim, tuần hoàn tĩnh mạch và sự điều hòa

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor
To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

C h ư ơ n g 20

Tu n hoàn tĩnh m ch : là th tích máu ngo i vi đư c đưa v tim
qua tâm nhĩ m i phút. Tu n hoàn tĩnh m ch và cung lư ng tim
ph i cân b ng nhau ch tr trong m t vài nh p đ p khi máu đ v
và t ng đi t m th i t i tim và ph i.

Ch s sinh lý cung lư ng tim khi
ngh ngơi và khi g ng s c
Cung lư ng tim thay đ i ph thu c vào m c đ ho t đ ng c a
cơ th .M t s y u t có th làm thay đ i tr c ti p cung lư ng tim.
(1) Năng lư ng chuy n hóa cơ b n (2) ho t đ ng c a cơ th (3)
tu i (4) kích thư c cơ th .
Đ i v i ngư i nam tr kh e m nh ,cung lư ng tim khi ngh
trung bình là kho ng 5,6l/phút.Đ i v i ngư i n tr kh e m nh là
4,9l/phút.
Y u t tu i cũng c n đư c quan tâm b i vì khi càng nhi u tu i ,
ho t đ ng cơ th cũng như kh i lư ng mô cơ th (VD: mô cơ
xương) s gi m vì v y. Cung lư ng tim ngh khi kho ng 5l/phút
đ i v i ngư i trư ng thành.

Ch s cung lư ng tim

các nhà nghiên c u đã ch ra r ng cung lư ng
tim s tăng theo di n tích b m t cơ th .Do
v y, cung lư ng tim thư ng đư c đánh giá

qua ch s cung lư ng tim, đư c tính b ng
th tích cung lư ng tim trên 1m^2 di n tích
b m t cơ th . ngư i bình thư ng cân n ng
70 kg,ch s cung lư ng tim là kho ng 3l/
phút/m^2.

nh hư ng tu i đ n cung lư ng tim

hình 20.1,Cung lư ng tim tăng nhanh đ t đ nh kho ng
trên 4l/phút/ m^2 lúc 10 tu i.Sau đó gi m d n xu ng
trên 2,4l/phút/ m^2 tu i 80.Cung lư ng tim đư c đi u
ch nh su t cu c đ i thông qua chuy n hóa cơ b n chung
c a cơ th .Vì v y ch s cung lư ng tim gi m bi u th s
gi m ho t đ ng th ch t hay gi m kh i cơ tương ng v i
tu i

S đi u ch nh cung lư ng tim thông
qua tu n hoàn tĩnh m ch-Nguyên
lý Frank-starling
Cung lư ng tim đư c đi u hòa qua tu n hoàn tĩnh
m ch, nó có nghĩa là tim tham gia đi u hòa cung lư ng
tim,nhưng không đóng vai trò là y u t ch y u .M t s
y u t liên quan đ n lư ng máu tu n hoàn ngo i vi v
tim, g i là tu n hoàn tĩnh m ch m i đóng vai trò quy t
đ nh.

Cardiac index (L/min/m2)

Cung lư ng tim: là th tích máu đư c tim bơm vào đ ng m ch
ch m i phút,đó cũng đ ng th i là th tích máu lưu thông trong

vòng tu n hoàn chung c a cơ th . Cung lư ng tim là m t trong
nh ng y u t quan tr ng c a vòng tu n hoàn b i nó đánh giá t ng
lư ng máu cung c p cho t t c các mô trong cơ th .

UNIT IV

Cung lư ng tim, tu n hoàn tĩnh
m ch và s đi u hòa

4

4

3

3

2

2

1

1

0
(years) 0

0
10

20

30

40

50

60

70

80

Age

Hình 20.1: Bi u đ th hi n ch s cung lư ng tim
l a tu i khác nhau.

các

245


The Circulation

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

Các y u t ngo i biên cũng đóng vai trò quan tr ng
trong ki m soát cung lư ng tim;Tim ho t đ ng theo cơ ch
t l thu n,tim s t đ ng bơm m t kh i lư ng th tích t
l thu n v i kh i lư ng máu đư c tim đưa v tâm nhĩ ph i
t tĩnh m ch.Đó g i là cơ ch Frank-Staling,đư c mô t
chương 9 .Cơ ch này đư c phát bi u như sau: Khi m t
lư ng máu l n hơn tr v tim là cho s i cơ tim càng giãn
ra,thì s c co cơ tim
thành tâm thu càng m nh đ y
lư ng máu l n hơn vào tu n hoàn chung. Do đó máu
luôn luôn đư c bơm m t cách t đ ng vào đ ng m ch ch
đi kh p cơ th .

CUNG LƯ NG TIM LÀ T NG TU N
HOÀN MÁU V N CHUY N CHUY N
HÓA MÔ PH THU C CH Y U
VÀO TU N HOÀN NGO I VI
Tu n hoàn tĩnh m ch là t ng t t c các dòng máu l y t
các mô cơ th thông qua h tu n hoàn ngo i vi (Hình 20-2).
Vì v y s thay đ i cung lư ng tim cũng d n đ n thay đ i
tu n hoàn ngo i vi.
Quy lu t c a thay đ i tu n hoàn ngo i vi đã đư c đ c p
đ n chương 17, h u h t các mô, tu n hoàn máu tăng
ch y u ph thu c vào ph n trăm chuy n hóa t ng mô. Ví
d : tu n hoàn ngo i vi tăng khi nhu c u O2 c a mô tăng
,y u t này đư c minh h a hình 20-3 v i các đi u ki n
th l c khác nhau.Chú ý r ng v i m i cư ng đ ho t đ ng
th l c nh t đ nh .M c tiêu th CO2 và cung lư ng tim
tăng t l thu n v i nhau.
Tóm l i,cung lư ng tim xác đ nh b ng t ng hòa các

y u t đi u hòa tu n hoàn ngo i vi .T ng lưu lư ng máu
c a tu n hoàn ngo i vi chính là tu n hoàn tĩnh m ch,và
tim ho t đ ng m t cách t đ ng đ bơm máu quay tr l i
tu n hoàn chung c a cơ th .

246

Lungs

Brain
Heart
Venous
return
(vena cava)

Splanchnic
Kidneys

Left heart
14%
4%
27%

Cardiac
output
(aorta)

22%

Muscle

(inactive)

15%

Skin, other
tissues

18%

Hình 20-2: Cung lư ng tim b ng tu n hoàn tĩnh m ch và
cũng là t ng lư ng máu ngo i vi qua mô, cơ quan.

15

10

5

0

35

Cardiac output
and cardiac index

30

Oxygen
consumption

25
20
15

4
3
2

10
5
0

1

0
0
400
800
1200
1600
Work output during exercise (kg-m/min)

Oxygen consumption (L/min)

Dư i đi u ki n sinh lý bình thư ng ,cung lư ng tim
đư c ki m soát b ng các y u t ngo i biên, đư c xác đ nh
b i tu n hoàn tĩnh m ch.Tuy nhiên, chúng ta đ c p trong
chương sau,khi lư ng máu tr v l n hơn kh năng bơm
c a tim thì s tr thành y u t h n ch cung lư ng tim.

Right heart

Cardiac index (L/min/m2)

M t y u t quan tr ng khác đã đư c đ c p đ n
chương 10, s giãn n c a các s i cơ tim cũng làm cho
tim đ p nhanh hơn, k t qu nh p tim tăng. Đó là vì s giãn
ra c a nút xoang trên thành tâm nhĩ ph i đã tác đ ng tr c
ti p đ n ho t đ ng nh p c a tim tăng t 10%-15%. Ngoài
ra tâm nhĩ ph i giãn ra kích thích đáp ng th n kinh, g i là
ph n x Bain Bridge .Khi áp l c tâm nhĩ ph i tăng ,làm
tác đ ng lên th th áp l c trên trung khu tu n hoàn c u
não, c ch dây th n kinh X và đi ra theo các dây giao c m
làm nh p tim tăng.

Cardiac output = Total tissue blood flow

Cardiac output (L/min)

Unit IV

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Hình 20.3: Ho t đ ng th l c làm tăng giá tr cung lư ng
tim( đư ng đ ) và tăng nhu c u oxy ( đư ng xanh).

Cung lư ng tim t l ngh ch v i s c c n ngo i vi khi
huy t áp đ ng m ch không đ i
Hình 20-3 tương t như hình 19-6,chúng tôi đ c p l i

m t y u t quan tr ng nh hư ng đ n ki m soát cung
lư ng tim: s thay đ i cung lư ng tim t l ngh ch v i
s c c n ngo i vi khi huy t áp không đ i, hình 20-4. Chú
ý r ng khi s c c n ngo i vi bình thư ng ( m c 100%)
cung lư ng tim cũng không thay đ i,


Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Cardiac Output, Venous Return, and Their Regulation

Hypothyroidism

Removal of both arms and legs

20

out

put

Cardiac output (L/min)

100

Pulmonary disease
Paget’s disease
Normal

ia
c

Anemia

150

25

Hypereffective

15

UNIT IV

Beriberi
AV shunts
Hyperthyroidism

200

rd
Ca

Arterial pressure or cardiac output
(% of normal)

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

Normal

10
Hypoeffective
5

50

0

0
40

60

80

100

120

140

160

Total peripheral resistance
(% of normal)

ef

Khi s c c n ngo i vi tăng cung cung lư ng tim gi m và
ngư c l i.Hi n tư ng này có th gi i thích thông qua quy
lu t Ohm, đã đư c mô t chương 14

Cung lư ng tim =

huy t áp đ ng m ch
t ng s c c n ngo i vi

Vì v y,m i khi s c c n tu n hoàn ngoai vi thay đ i v i
các y u t ch c năng khác h ng đ nh thì cung lư ng tim
thay đ i t l ngh ch tương ng.

Tim có th tr thành các y u t
cung lư ng tim

c ch

Lư ng máu do tim có th bơm đư c bi u th thông qua
th tích đư c g i là đư ng cong cung lư ng tim sinh lý.
hình 20-5 bi u di n cung lư ng tim m i phút các
m c áp l c tâm nhĩ ph i khác nhau. Đó cũng là m t
d ng đư ng cong ch c năng tim, đã đư c đ c p
chương 9. Chú ý r ng cung lư ng tim có th đ t m c 13
lít/ phút g p 2,5 l n cung lư ng tim sinh lý 5 lít/ phút
v n đư c coi là bình thư ng. Đi u đó có nghĩa v i m t
ngư i kh e m nh tim ho t đ ng m c không ch u nh
hư ng b i các y u t kích thích, có th bơm 1 lư ng
máu vào tu n hoàn chung g p 2,5 l n bình thư ng trư c
khi tim tr thành y u t gi i h n cung lư ng tim.

−4

0

+4

+8

Right atrial pressure (mm Hg)

Hình 20.5: Đư ng cong cung lư ng tim tim bình
thư ng, và khi tăng , gi m hi u qu t ng máu c a tim.

khi tim ho t đ ng hi u qu t t hơn, lư ng t ng máu
nhi u hơn bình thư ng và ngư c l i

Các y u t
qu tim

nh hư ng đ n ho t đ ng hi u

Hai y u t làm tim bơm máu t t hơn (1)kích thích th n
kinh (2)s giãn n các d n cơ tim

Kích thích th n kinh làm tăng nh p tim
Trong chương 9,chúng ta nh n th y kích thích giao c m
và c ch phó giao c m là hai y u t làm tăng hi u qu
ho t đ ng c a tim(1) tăng nh p tim , ngư i tr nh p tim
bình thư ng là 72 nh p/phút có th tăng đ n 180- 200

nh p/phút(2) tăng l c co cơ tim( có th g p 2 l n l c co
tim bình thư ng) . S k t h p c a hai y u t , m t kích
thích th n kinh c c đ i làm cung lư ng tim đ t đ nh g p
2 l n bình thư ng đư ng cong cung lư ng tim cao
nh t v i 25l/phút, hình 20-5.
S giãn n tim làm tăng hi u qu bơm máu s giãn
n tim trong m t th i gian dài có th tăng hi u qu tim,
nhưng không ho t đ ng quá s c vì có th nh hư ng
đ n ch c năng tim vì s giãn n làm s i cơ tim tăng
kh i lư ng và l c co,tương t t p luy n th l c giúp
giãn n cơ.Ví d v i v n đ ng viên maratông,tim có
th to hơn 50-70% so v i bình thư ng. Y u t này có
th tăng đ nh cung lư ng tim lên 60 -100% và do đó có
th giúp tim có th t ng máu nhi u hơn bình thư ng.

Hình 20-5 còn ch ra các đư ng cong cung lư ng tim
khi tim ho t đ ng không sinh lý.
247


Unit IV

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

The Circulation

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

Khi k t h p kích thích th n kinh v i phì đ i cơ tim,
các v n đ ng viên đi n kinh thì tim có th bơm m t
th tích máu t 30 đ n 40 L/phút , g p 2,5 l n so v i
ngư i bình thư ng. Tăng cung lư ng tim cũng là m t
trong nh ng y u t quan tr ng nh hư ng th i gian thi
đ u c a các v n đ ng viên.

Y u t làm gi m hi u
su t ho t đ ng c a
tim
M i y u t làm gi m t ng lư ng máu c a tim đ u gây
ra gi m hi u su t tim. Trong đó:
- tăng áp l c đ ng m ch làm tim c n m t l c l n
hơn t ng máu, như tăng huy t áp ác tính
- c ch , kích thích th n kinh
- y u t bênh h c gây b t thư ng nh p tim
- nh i máu cơ tim
- B nh van tim
- b nh tim b m sinh
- viêm cơ tim
- thi u máu cơ tim

ĐI U HÒA HO T Đ NG TIM
B NG CƠ CH TH N KINH
Th n kinh đóng vai trò quan tr ng, trong đi u hòa
ho t đ ng tim, đ c bi t khi m ng ngo i vi giãn và
tu n hoàn tĩnh m ch, cung lư ng tim gi m. Hình
20-6 th hi n s thay đ i cung lư ng tim khi có hay
không có cơ ch th n kinh tham gia vào.Các đư ng
cong bi u di n s nh hư ng c a giãn m ch ngo i vi

With nervous control

chó kh e m nh khi tiêm dinitropherol, đã làm tăng
m c đ chuy n hóa các mô và cơ quan lên b n l n.Khi
cơ ch th n kinh còn nguyên v n, thì s giãn c a m ch
máu ngo i vi cũng như huy t áp đ ng m ch không đ i,
nhưng cung lư ng tim cũng tăng 4 l n. Tuy nhiên sau
khi c ch ho t đ ng th n kinh,dùng dinitriphenol đ
giãn m ch đã gây gi m đáng k huy t áp tĩnh m ch
xu ng 1,5 l n và cung lư ng tim ch tăng 1,6 l n thay vì
4 l n.
Như v y,cơ ch đi u hòa ho t đ ng tim thông qua
ph n x th n kinh và th d ch, đã đư c mô t
chương
18 là y u t đ c bi t quan tr ng đ tăng cung lư ng tim
khi m ng ngo i vi giám, tăng tu n hoàn tĩnh m ch.
nh hư ng cơ ch th n kinh đ n tăng huy t áp đ ng
m ch khi t p luy n th l cTrong quá trình ho t đ ng
th l c, quá trình trao đ i ch t tăng đáng k
các nhóm
cơ ho t đ ng, tác đ ng tr c ti p đ n tĩnh m ch vào cơ
giúp tăng lư ng máu, lư ng Oxi và ch t dinh dư ng đ
giúp duy trì quá trình co cơ.
Rõ ràng là giãn m ch ngo i vi s làm gi m s c c n
ngo i vi cũng như huy t áp đ ng m ch. Tuy nhiên cơ
ch th n kinh ho t đ ng t c thì đ bù tr l i. Đư ng d n
truy n xung th n kinh t não đ n làm co cơ và xung
th n kinh t h th n kinh t ch làm kích thích ho t
đ ng cơ tim di n ra đ ng th i, gây ra tăng nh p tim, tăng
l c cơ tim và co các tĩnh m ch l n. các ph n x này ph i

h p v i nhau đ duy trì huy t áp n đ nh, cung c p
lư ng máu l n đ n ho t đ ng cơ
Tóm l i khi m ch máu ngo i vi giãn, tu n hoàn tĩnh
m ch tăng, cơ ch th n kinh là y u t quy t đ nh ki m
soát huy t áp t t xu ng quá th p. Trên th c t ,khi v n
cơ,cơ ch th n kinh ki m soát m nh hơn d n đ n huy t
áp duy trì trên m c bình thư ng, giúp tăng cung
lư ng tim thêm 30 -100%.

Arterial pressure
(mm Hg)

Cardiac output
(L/min)

Without nervous control
6
5
4
3
2
0

Dinitrophenol

Tăng và gi m cung lư ng tim

100

nh ng ngư i kh e m nh ,ch s cung lư ng tim

sinh lý là h ng đ nh. Tuy nhiên m t s b nh trên lâm
sàng có th làm tăng ho c gi m cung lư ng tim.

75
50
0
0

10

20

30

Minutes

Hình 20.6: Thí nghi m trên chó v s c n thi t c a cơ
ch th n kinh trong đi u hòa huy t áp đ ng m ch. Chú ý
r ng, khi có cơ ch th n kinh, dinitropherol làm cung
lư ng tim tăng đáng k ; lo i b cơ ch này, huy t áp đ ng
m ch gi m m nh, cung lư ng tim t t xu ng r t th p.
248

Tăng cung lư ng tim do gi m s c c n ngo i
vi
Hình 20-7, phía bên trái minh h a các y u t làm
cung lư ng tim tăng cao hơn bình thư ng.


Edited with the trial version of

Foxit Advanced PDF Editor

Chapter 20 Cardiac Output, Venous Return, and Their Regulation

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

200

7

175

6

100

Hình 20.7: Cung lư ng tim

2
Cardiac shock (7)

Traumatic shock (4)

Severe valve disease (29)

Mild shock (4)

Myocardial infarction (22)

Mild valve disease (31)

Hypertension (47)

Control (young adults) (308)

3

1

0

các tr ng thái b nh h c khác nhau. , s đư c ghi trong m i c t là s b nh nhân tham gia nghiên c u

T t c các thông s trên đ u xu t phát t gi m s c
c n ngo i vi trong th i gian đ l n và không ph i h u
qu c a kích thích quá m c th n kinh n i t i tim.
1.Beriberi
B nh này gây ra do thi u vitamin B1 trong
kh u ph n ăn. Thi u vitamin này làm gi m kh
năng h p thu dinh dư ng mô và m ch ngo i
vi,cùng v i đó, s giãn ra. S c c n ngo i vi
gi m hơn 1.5 l n,vì v y làm tu n hoàn tĩnh
m ch và cung lư ng tim tăng g p đôi.
2. . Thông đ ng tĩnh m ch
Lu ng thông (shunt) t đ ng m ch l n sang
tĩnh m ch l n làm m t lư ng l n máu ch y
tr c ti p t đ ng m ch sang tĩnh m ch.
Đi u đó làm gi m s c c n ngo i vi và đ ng
th i gây tăng tu n hoàn tĩnh m ch và cung

lư ng tim.
3. .Cư ng giáp

Chuy n hóa t i t t c các mô cơ quan s
tăng khi b cư ng giáp. Nhu c u t i mô tăng
và các y u t giãn m ch đư c gi i phóng.
Khi đó, s c c n ngo i vi s gi m đáng k ,
k t qu là gi m cung lư ng tim,tu n hoàn
ngo i vi 40% đ n 80% so v i bình thư ng.

4. . Thi u máu

Paget’s disease (9)

Pregnancy (46)

Pulmonary disease (29)

Anxiety (21)

0

Beriberi (5)

50

Anemia (75)

75

Hyperthyroidism (29)

Average 45-year-old adult

Cardiac index
(L/min/m2)

4
Control (young adults)

AV shunts (33)

Cardiac output
(% of control)

5

125

25

UNIT IV

150

Khi b thi u máu, hai y u t ngo i vi làm
gi m đáng k t ng s c c n ngo i vi. Th
nh t là,gi m đ nh t c a máu, do gi m đ
t p trung c a t bào h ng c u. Th hai là,
gi m cung c p oxy cho mô làm giãn m ch

ngo i

vi.Do đó,,thi u máu làm tăng đáng k cung
lư ng tim.
Các y u t khác làm gi m s c c n ngo i vi đ u
làm tăng cung lư ng tim khi huy t áp đ ng m ch n
đ nh,không gi m xu ng quá m c.

Cung Lư ng Tim Gi m
Hình 20-7 v phía bên ph i mô t m t s các y u
t làm gi m cung lương tim. Nh ng y u t này có
th đư c chia theo 2 nhóm: 1, b t thư ng tim làm
gi m hi u qu t ng máu 2, gi m tu n hoàn tĩnh
m ch.
Gi m cung lư ng tim do các y u t t tim
Khi có m t nguyên nhân nào đó làm t n thương tim s
gi i h n kh năng bơm máu c a tim xu ng dư i ngư ng
đ cung c p máu cho mô. M t s y u t có th là:1, t c
đ ng m ch vành hoàn toàn và nh i máu cơ tim 2, b nh lý
van tim n ng 3, viêm cơ tim 4, h i ch ng chèn ép tim c p
5,r i lo n trao đ i ch t t i tim. T t c các y u t này trình
bày hình 20.7 cho th y đ u gây gi m cung lư ng tim.
Khi cung lư ng tim g am xu ng quá th p, t t c các mô
cơ th b t đ u tình tr ng thi u dinh dư ng,đư c g i là s c
tim. Chúng tôi s đ c p đ n ph n này trong ph n suy
tu n hoàn chương 22.
Gi m cung lư ng tim do nguyên nhân ngoài tim
m ch- gây gi m tu n hoàn tĩnh m ch
Các y u t nh hư ng đ n tu n hoàn tĩnh m ch đ u
gây ra gi m cung lư ng tim. M t s y u t đó là:

249


The Circulation

5. Gi m trao đ i ch t t i mô

Khi m c đ trao đ i ch t mô gi m xu ng,
thư ng trong trư ng h p n m vi n lâu ngày,
nhu c u oxy và ch t dinh dư ng cũng gi m
xu ng, làm gi m lưu lương máu và cung
lư ng tim. Ngoài ra, suy giáp cũng làm gi m
nhu c u chuy n hóa nên cũng gây gi m lưu
lương máu và cung lư ng tim.

Khi nói đ n nguyên nhân gây gi m cung lư ng
tim, k c do y u t t i tim hay ngoài tim gây gi m
cung lư ng tim xu ng dư i m c đ cung c p máu
cho mô thì đ u đư c g i là s c tu n hoàn. Sôc tu n
hoàn có th gây t vong trong vài phút đ n vài
gi .Đây là b nh lý quan tr ng trên lâm sàng s đư c
đ c p đ n chương 24.

CÁC NGHIÊN C U Đ NH LƯ NG
TRONG ĐI U HÒA CUNG LƯ NG
TIM
Các y u t đi u hòa cung lư ng tim trên đã khá đ y đ
trong h u h t các trư ng h p thông thư ng.Tuy nhiên,
đ làm rõ hơn s đi u hòa c a tim trong các trư ng h p

g ng s c,như ho t đ ng th l c n ng,
250

Áp l c ngoài tim nh hư ng đ n cung lư ng tim
Hình 20.8 bi u di n đư ng cong cung lư ng tim nh
hư ng b i các y u t thay đ i áp l c ngoài tim. Bình
thư ng, áp su t ngoài tim luôn cân b ng v i áp su t
khoang màng ph i ( áp su t trong l ng ng c), là -4
mmHg. Khi áp su t khoang màng ph i tăng lên -2
mmHg, đư ng cong cung lư ng tim d ch chuy n sang
ph i. S d ch chuy n này là do áp l c đ đ y tâm nhĩ
ph i tăng thêm 2 mmHg làm tăng áp su t ngoài tim.
Tương t như v y, khi áp l c lên đ n 2 mmHg, t c là
tăng 6 mmHg, đư ng cong cung lư ng tim s d ch
chuy n sang ph i 6 mmHg.

15

Hg
m 4)
m
=–
e

10

5

Hg

H

cơ
đ tu i nh t đ nh hay các nhóm cơ không
ho t đ ng lâu ngày thư ng xu t hi n gi m
kích thư c, kh i lư ng cơ:làm gi m nhu c u
cung c p máu và lư ng máu đ n mô. T đó,
làm gi m lưu lương máu t i cơ và cung lư ng
tim.

mm

4. Gi m kh i lư ng mô, đ c bi t là

= +2

Trong m t s vài trư ng h p, các tĩnh m ch l n
đưa máu tr v tim b l p t c,máu t ngo i vi
không tr v tim đư c, làm gi m r t l n cung
lương tim.

M t s đư ng cong cung lư ng tim bi u di n kh năng
ho t đ ng hi u qu c a tim đã đư c trình bày hình
20.5. Tuy v y, trong các ph n ti p, chúng ta s mô t
ho t đ ng tim nh hư ng b i thay đ i áp l c do các y u
t ngoài tim, thông qua các đư ng cong cung lư ng tim

g
on a d
amp

iac t
d
r
a
C

e

ssur
e

3. T c tĩnh m ch l n

ĐƯ NG CONG CUNG LƯ NG TIM
S D NG TRONG NGHIÊN C U
Đ NH LƯ NG

l pre

Giãn m ch c p thư ng x y ra khi h th ng
th n kinh giao c m b b t ho t đ t ng t. Ví
d , ng t thư ng gây ra khi ng ng ho t đ ng
th n kinh giao c m, làm cho các m ch ngo i
vi, đ c bi t là tĩnh m ch, giãn r ng. Giãn các
m ch này làm gi m áp l c đ đ y c a h
th ng m ch máu vì lư ng máu lưu thông
không t o đ áp l c đ y máu. K t qu là máu
tr
tu n hoàn ngo i vi, tr v tim ch m
hơn bình thư ng.

Int
rap
leur
a

2. Giãn m ch c p

Intra
pleur
al pres
r ma
sure
l (intr
=–
aple
5
ural p
res .5
Intr
su
aple
r
ural
press
ure =
–2
mm

Đây là y u t ch y u gây gi m cung lư ng

tim, thư ng do xu t huy t, ch y máu. M t
máu làm gi m áp l c đ đ y h th ng m ch
máu, t đó không cung c p đ máu đ t o áp
l c đưa máu v tim.

, suy tim,suy tu n hoàn, chúng ta s th o lu n sau đây.
Trong các phương pháp đ nh lư ng, chúng ta c n
làm rõ 2 y u t cơ b n sau: trong đi u hòa cung lư ng
tim: (1)kh năng bơm máu c a tim, đư c bi u di n
b ng đư ng cong cung lư ng tim(2) các y u t ngo i vi
nh hư ng đ n tu n hoàn máu tr v tim, đư c bi u
di n b ng đư ng cong tu n hoàn tĩnh m ch. Sau đó,
g p hai đư ng cong theo cùng m t phép đ nh lư ng đ
xem m i liên h gi a cung lư ng tim, tu n hoàn tĩnh
m ch và áp l c tâm nhĩ ph i trong cùng m t th i đi m.

No

1. , Gi m th tích tu n hoàn

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

Cardiac output (L/min)

Unit IV

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

0
–4

0
+4
+8
+12
Right atrial pressure (mm Hg)

Hình 20.8: Đư ng cong cung lư ng tim các áp su t
khoang màng ph i và áp l c chèn ép tim khác nhau.


Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Cardiac Output, Venous Return, and Their Regulation

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

M t s tác nhân làm thay đ i áp su t ngoài tim và
làm d ch chuy n đư ng cong cung lư ng tim sang ph i:

2. , Hít vào : làm tăng áp l c âm tâm nhĩ ph i, đư ng
cong d ch chuy n sang trái
3. Th ra : đư ng cong d ch chuy n sang ph i
4. L ng ng c h : áp l c âm khoang màng ph i
tăng lên 0 mmHg, đư ng cong d ch chuy n sang
ph i 4 mmHg.

5. H i ch ng chèn ép tim c p : khi m t lư ng l n
d ch trong khoang ngoài màng tim s d n đ n
tăng áp su t ngoài tim, đư ng cong d ch chuy n
sang ph i . hình 20.8, ph n đ nh đư ng cong
tăng nhanh v phía bên ph i hơn ph n đáy, đi u
này là do áp l c chèn ép tim l n hơn áp l c đ
đ y nhĩ khi cung lư ng tim đã tăng.

CÁC ĐƯ NG CONG TU N HOÀN TĨNH M CH

Toàn b h th ng tu n hoàn ngo i vi c n đư c đ c p
đ n khi đánh giá các y u t đi u hòa cung lư ng tim.
Đ đánh giá nh hư ng c a h th ng tu n hoàn ngo i
vi, trư c h t, chúng tôi đã lo i b tim và ph i trên đ ng
v t th c nghi m và thay b ng h th ng h tr tim ph i
nhân t o.Sau đó, các tác nhân khác, như th tích máu,
s c c n thành m ch và áp l c tĩnh m ch trung tâm thay
đ i đ đánh giá nh hư ng lên tu n hoàn.
Nghiên c u này đã kh ng đ nh 3 y u t quan tr ng liên
quan đ n tu n hoàn tĩnh m ch l y máu t h th ng tu n
hoàn ngo i vi:
1. Áp l c tâm nhĩ ph i : áp l c c n tr máu t tĩnh
m ch v tâm nhĩ ph i
2, Áp l c đ đ y h th ng m ch máu ( đư c đo
b ng áp l c đ đ y m ch máu trung bình) giúp đưa
máu tr v tim (áp l c này có th đo b t kì đâu trên
h th ng m ch ngo i vi khi dòng máu ng ng ch y
và s đư c mô t kĩ hơn ph n sau)

K t h p các y u t đ n thay đ i đư ng cong cung

lư ng tim
Hình 20.9 mô t đư ng cong thay đ i do các y u t
(a) áp su t ngoài tim (b) hi u qu t ng máu c a tim. Ví
d , tăng kh năng bơm máu cùng v i tăng áp su t
khoang màng ph i làm cung lư ng tim đ t đ nh vì tăng
ho t đ ng tim nhưng đư ng cong l i d ch sang ph i vì
áp su t khoang màng ph i tăng.

3,S c c n dòng máu :

m ch ngo i vi và tâm nhĩ

ph i
Các y u t trên s đư c mô t thông qua đư ng cong
tu n hoàn tĩnh m ch trong ph n sau c a bài.

ĐƯ NG CONG TU N HOÀN TĨNH M CH BÌNH
THƯ NG
Hypereffective + increased
intrapleural pressure
Cardiac output (L/min)

15

Đư ng cong cung lư ng tim liên quan đ n kh
năng bơm máu c a tim t i áp l c tâm nhĩ ph i. Tương
t như v y, đư ng cong tu n hoàn tĩnh m ch cũng liên
h v i dòng máu tr v tim thông qua áp l c tâm nhĩ
ph i, b i vì nó thay đ i theo áp l c khác nhau c a tâm
nhĩ ph i.

Normal

10

Hypoeffective + reduced
intrapleural pressure

5

0
–4

0

+4

+8

+12

Right atrial pressure (mm Hg)

Hình 20.9: nh hư ng c a tăng áp su t ngoài tim và hi u
qu t ng máu đ n đư ng cong cung lư ng tim.

Hình 20.10 mô t đư ng cong tu n hoàn tĩnh
m ch bình thư ng,khi kh năng t ng máu c a tim gi m
và áp l c tâm nhĩ ph i tăng, làm c n tr máu t ngo i vi
v tim. N u toàn b cơ ch th n kinh b b t ho t, thì tu n

hoàn tĩnh m ch có áp l c b ng 0 mmHg,trong khi đó áp
l c tâm nhĩ ph i s tăng lên 7 mmHg. V i m t s tăng
áp l c tâm nhĩ ph i nh cũng đ gây ra gi m tu n hoàn
tĩnh m ch đáng k ,vì khi tăng áp l c c n tr dong máu,
máu tr
ngo i vi thay vì tr v tim.
251

UNIT IV

1. ,Thay đ i áp su t âm khoang mang ph i khi th S
dao đ ng vào kho ng ±2 mmHg khi th bình thư ng và có
th t i ± 50 mmHg khi th g ng s c.

Vì v y, c n hi u rõ đi u gì s x y ra khi tăng áp su t
ngoài tim cũng như kh năng bơm máu c a tim,m i y u
t th hi n cung lư ng tim m t d ng đư ng cong
khác nhau.


The Circulation

Plateau
5

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

Transitional
zone

Do

wn

slo

pe

Mean
systemic
filling
pressure

0
–8

–4
0
+4
Right atrial pressure (mm Hg)

+8

Hình 20.10: Đư ng cong tu n hoàn tĩnh m ch bình
thư ng. Đ nh đư ng cong x y ra khi áp l c tâm nhĩ ph i
th p hơn áp l c khí quy n và tĩnh m ch l n đ v tim b
ép d t . Chú ý r ng tu n hoàn tĩnh m ch v 0 khi áp l c
tâm nhĩ ph i b ng áp l c h th ng m ch máu trung bình.

d

b
đ
đ

Tương t như v y, th tích t ng máu c a tim ti n
n v 0 khi gi m tu n hoàn tĩnh m ch. Khi áp l c toàn
h m ch máu d ng l i m c 7 mmHg thì huy t áp
ng, tĩnh m ch s cân b ng, và đư c g i là áp l c đ
y h th ng m ch máu.

Đư ng cong tu n hoàn tĩnh m ch đ t c c đ i khi
duy trì áp l c âm tâm nhĩ ph i
Trong trư ng h p áp l c tâm nhĩ ph i gi m xu ng dư i
0 mmHg, hay dư i áp su t khí quy n thì áp l c dòng
máu tr v tim s tăng. Khi tâm nhĩ ph i có áp l c -2
mmHg, tu n hoàn tĩnh m ch s đ t đ nh, và ti p t c duy
trì ngay c khi áp l c tâm nhĩ ph i gi m xu ng -20
mmHg,-50 mmHg ho c th p hơn. Hi n tư ng này gây
do tĩnh m ch đưa máu v tim r ng, áp l c âm kéo thành
tĩnh m ch x p l i l ng ng c, vì v y s ngăn c n máu
đư c đ y thêm v tim. K t qu là dù gi m áp l c tâm
nhĩ ph i xu ng th p hơn n a, v n không làm thay đ i
giá tr tu n hoàn tĩnh m ch nhi u so v i ch s bình
thư ng khi áp l c tâm nhĩ ph i là 0 mmHg.

Áp l c h th ng m ch máu trung bình,
áp l c tu n hoàn trung bình và các nh
hư ng
Khi tim ng ng đ p b i rung th t hay m t tác nhân nào
khác,dòng máu trong toàn b h th ng m ch s ngưng l i

vài giây sau đó.Không có dòng máu lưu thông,áp su t
b t k ch nào trong h tu n hoàn s h ng đ nh. Áp l c
cân b ng đó đư c g i là áp l c tu n hoàn trung bình.
nh hư ng c a th tích máu đ n áp l c tu n hoàn
trung bình
Th tích máu càng l n thì áp l c tu n hoàn trung
bình càng cao,vì làm tăng áp l c dòng máu lên thành
m ch. Đư ng cong đ
hình 20.11 th hi n m i liên
h gi a áp l c tu n hoàn bình thư ng các th tích
máu khác nhau. . C n chú ý r ng, khi th tích máu còn
4000mL, áp l c tu n hoàn trung bình s ti n v 0
mmHg vì nó là ‘th tích không áp l c’ cho h tu n
hoàn, nhưng khi tăng lên 5000 mL,áp l c tĩnh m ch
252

Mean circulatory filling pressure (mm Hg)

Venous return (L/min)

Unit IV

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Strong sympathetic
stimulation
Normal circulatory
system
Complete sympathetic

inhibition
Normal volume

14
12
10
8
6
4
2
0
0

1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000
Volume (milliliters)

Hình 20.11: Th tích máu nh hư ng đ n đư ng cong
tu n hoàn tĩnh m ch.

s tăng lên ch s bình thư ng 7 mmHg. Tương t ,
áp l c s tăng tuy n tính khi th tích máu tăng.
H th ng th n kinh giao c m làm tăng áp l c tu n
hoàn trung bình
Đư ng xanh lá cây và đư ng xanh nư c bi n hình
20.11 l n lư t bi u di n m i liên h khi kích thích hay
c ch th n kinh giao c m đ i v i áp l c tu n hoàn
trung bình. Tăng ho t đ ng giao c m s làm co toàn
b các m ch máu ch u chi ph i b i th n kinh, các
m ch máu l n ph i, k c bu ng tim. Th tích lòng
m ch h p l i s làm tăng áp l c tu n hoàn trung bình.

V i m t th tích máu bình thư ng, kích thích giao c m
c c đ i có th tăng áp l c tu n hoàn trung bình t 7
mmHg lên g p 2,5 l n, vào kho ng 17 mmHg.
Ngư c l i, khi h giao c m b b t ho t, tim và h
m ch ko ch u kích thích c a th n kinh s làm áp l c
tu n hoàn trung bình gi m t 7 mmHg xu ng còn 4
mmHg.Các đư ng cong d c đ ng hình 20.11 cho ta
th y, dù m t thay đ i r t nh c a th tích máu hay
s c ch a c a h th ng tu n hoàn các m c đ kích
thích th n kinh th c v t khác nhau cũng đã làm thay
đ i r t l n đ n giá tr c a áp l c tu n hoàn trung
bình.

Áp l c h th ng m ch máu trung bình và m i liên
quan v i áp l c tu n hoàn trung bình
Áp l c h th ng m ch máu trung bình ( psf ) có khác
đôi chút so v i áp l c tu n hoàn trung bình. Nó đư c
tính là áp l c trung bình c a toàn b h th ng m ch
máu, tr các m ch máu l n c a tim,


Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Chapter 20 Cardiac Output, Venous Return, and Their Regulation

S c c n tu n hoàn tĩnh m ch

10
Psf = 3.5

Psf = 7

No

5

Psf = 14

rm

al

0
–4

0

+4

+8

+12

Right atrial pressure (mm Hg)

Hình 20.12: Đư ng cong tu n hoàn tĩnh m ch sinh lý khi Psf
là 7 mmHg và thay đ i khi PSf là 3,5 ;14 mmHg.

vì v y tu n hoàn ph i không đư c đánh giá trong ch s
này. Ch s này r t khó đánh giá trên đ ng v t th c

nghi m s ng, tuy v y nó thư ng g n b ng áp l c tu n
hoàn trung bình vì vòng tu n hoàn nh qua ph i ch
chi m dư i 1/8 so v i tu n hoàn h th ng và chi m dư i
1/10 th tích máu toàn cơ th .
nh hư ng c a áp l c h th ng m ch máu trung
bình lên đư ng cong tu n hoàn tĩnh m ch. Hình
20.12 mô t s thay đ i đư ng cong tu n hoàn tĩnh
m ch thông qua s thay đ i áp l c h th ng m ch máu
trung bình. Chú ý r ng đư ng cong sinh lý khi psf là 7
mmHg, đư ng cong cao hơn khi psf là 14 mmHg và
th p hơn khi psf là 3,5 mmHg. Vì v y, v i m t giá tr
psf cao hơn ( hay áp l c đ đ y tăng) thì đư ng cong s
d ch chuy n lên trên và sang ph i. Ngư c l i, khi psf
xu ng th p, đ th s xu ng dư i, sang trái.
Nói m t cách khác, áp l c dòng máu trong lòng
m ch càng tăng thì máu di chuy n v tim càng d dàng,
và ngư c l i.
Khi không có chênh l ch áp l c, tu n hoàn tĩnh m ch
s tr v không
Khi áp l c tâm nhĩ ph i tăng lên đ b ng psf thì không
có s chênh l ch gi a áp l c tu n hoàn ngo i vi và tâm
nhĩ ph i. H u qu là, không có dòng máu tr v tim khi
cân b ng áp l c.Tuy v y, khi áp l c tâm nhĩ ph i gi m
xu ng t t , psf cũng tăng lên tương ng. Đi u này đã
đư c th hi n qua 3 đư ng cong hình 20.12, đó là
chênh l ch gi a áp l c tâm nhĩ ph i và psf càng l n,
tu n hoàn tĩnh m ch càng tăng. Vì th , s chênh l ch
này đư c coi là chênh l ch tu n hoàn tĩnh m ch.

Như chúng ta đã bi t, psf bi u th áp l c đ y máu v

tim, c n ph i th ng l i s c c n c a toàn b h tĩnh
m ch đ v . S c c n đó đư c g i là s c c n tu n hoàn
tĩnh m ch. H u h t s c c n này x y ra các tĩnh m ch,
nhưng cũng x y ra m t s đ ng m ch l n và nh .
T i sao s c c n tĩnh m ch l i đóng vai trò quan
tr ng đ đánh giá tu n hoàn tĩnh m ch? câu tr l i là
khi s c c n tĩnh m ch tăng, dòng máu s
tr
tĩnh
m ch, nhưng áp l c thành m ch l i không thay đ i
nhi u vì tĩnh m ch có tính chun giãn l n. Vì v y, tăng
áp l c tĩnh m ch s d n đ n tăng s c c n ngo i vi, trong
khi tu n hoàn máu v tim l i gi m đáng k . M t khác,
khi s c c n thành các đ ng m ch nh tăng lên, làm máu
l i đ ng m ch, nhưng s c ch a ch b ng 1/30 so v i
h th ng tĩnh m ch,nên huy t áp đ ng m ch tăng lên
g p 30 l n , và đ ng th i làm tăng s c c n thành m ch.
Tóm l i, s c c n h tĩnh m ch chi m 2/3 và s c c n
đ ng m ch nh chi m 1/3 trong t ng s s c c n tu n
hoàn tĩnh m ch.
S c c n tu n hoàn tĩnh m ch còn đư c tính theo
công th c sau:

VR =

Psf PRA
RVR

.
−

Trong đó: VR là tu n hoàn tĩnh m ch, Psf là áp l c h
th ng m ch máu trung bình,PRA là áp l c tâm nhĩ ph i,
RVR là s c c n tu n hoàn tĩnh m ch
ngư i trư ng thành kh e m nh, VR b ng 5L/phút, Psf
b ng 7 mmHg, PRA b ng 0 mmHg và RVR b ng 1,4
mmHg/ phút.

nh hư ng c a s c c n tu n hoàn tĩnh m ch lên đư ng
cong tu n hoàn tĩnh m ch
Hình 20.13 cho th y khi gi m s c c n xu ng còn 1 n a,
th tích dòng máu lưu thông tăng g p đôi và làm đư ng
cong đi lên, t o m t góc l n g p đôi so v i
hoành.Ngư c l i, khi s c c n tăng lên g p đôi, đư ng
cong đi xu ng và t o v i tr c hoành góc nh b ng n a
bình thư ng.
C n chú ý thêm r ng, khi áp l c tâm nhĩ ph i tăng
lên b ng psf thì tu n hoàn tĩnh m ch v 0 b t c giá
tr s c c n tu n hoàn tĩnh m ch nào vì không có s
chênh l ch áp su t. Vì v y, khi áp l c tâm nhĩ ph i
càng tăng và đ t đ n giá tr psf,có liên quan đ n kh
năng suy tu n hoàn.
253

UNIT IV

Venous return (L/min)

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

Unit IV

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

The Circulation
Cardiac output and venous return (L/min)

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

15

2
1/

10

re
sis
n
ta

Norm
al r
es
ista

5

2 ϫ resis
tance

ce

Venous return (L/min)

20

Psf = 7

nc
e

20

15

B

10

A

5

Psf = 7

Psf = 16

0
−4

0

+4

+8

+12

+16

Right atrial pressure (mm Hg)
0
–4

0
+4
+8
Right atrial pressure (mm Hg)

Hình 20.13: nh hư ng c a s c c n tu n hoàn
ngo i vi, Psf đ n tu n hoàn ngo i vi

th
Đi
ph

ph

Normal resistance

Venous return (L/min)

15

2 ϫ resistance
1/2 resistance
1/3 resistance

10

5
Psf = 10.5

Psf = 10
Psf = 2.3
0
–4

0

Psf = 7
+4

+8

+12

Right atrial pressure (mm Hg)

Hình 20.14:Đ th bi u di n m i tương quan các
y u t nh hư ng đ n áp l c h th ng m ch máu
trung bình và đư ng cong tu n hoàn tĩnh m ch.

Đ th bi u di n m i tương quan gi a các y u t
nh hư ng đ n đư ng cong tu n hoàn tĩnh m ch
Hình 20.14 mô t s nh hư ng đ ng th i c a Psf và
s c c n tu n hoàn tĩnh m ch lên tu n hoàn tĩnh
m ch.

ĐÁNH GIÁ CUNG LƯ NG TIM VÀ ÁP
L C TÂM NHĨ PH I THÔNG QUA
ĐƯ NG CONG CUNG LƯ NG TIM VÀ
ĐƯ NG CONG TU N HOÀN TĨNH
M CH
254

Hình 20.15: Hai đư ng cong đánh giá cung lư ng tim và
tu n hoàn tĩnh m ch tr ng thái bình thư ng . Khi truy n
thêm 20% th tích máu vào tu n hoàn h th ng thì tu n
hoàn tĩnh m ch là đư ng k r i và đi m cân b ng A d ch
chuy n sang đi m B.

Trong h th ng tu n hoàn hoàn ch nh, tim và h
ng m ch máu cùng ph i h p đ v n chuy n máu.
u này c n 2 y u t : (1) tu n hoàn tĩnh m ch đ v
i b ng cung lư ng tim (2) áp l c dòng máu đ v

i b ng áp l c trong tâm nhĩ ph i.

Vì v y, ta có th đánh giá cung lư ng tim và áp l c
tâm nhĩ ph i qua 2 cách : (1) đo lưu lư ng tim t i
kho ng th i gian nh t đ nh sau đó bi u di n trên đư ng
cong cung lư ng tim, (2) đo lưu lư ng tu n hoàn tĩnh
m ch đ v tim t i cùng kho ng th i gian trên và bi u
di n trên đư ng cong tu n hoàn tĩnh m ch, (3) sau đó
bi u di n 2 đư ng cong này trên cùng m t đ th , hình
20.15.
Trên đ th th hi n l n lư t đư ng cong cung lư ng
tim( màu đ ) và đư ng cong tu n hoàn tĩnh m ch ( màu
xanh). Giao đi m c a hai đư ng này t i đi m A khi
tu n hoàn tĩnh m ch b ng cung lư ng tim, cũng như áp
l c tâm nhĩ ph i b ng áp l c tĩnh m ch đ v . Vì v y,
đi m A đ ng th i bi u di n cung lư ng tim, tu n hoàn
tĩnh m ch,và áp l c tâm nhĩ ph i tr ng thái bình
thư ng,đư c g i là ‘đi m cân b ng’ , khi đó cung
lư ng tim b ng 5L/phút ,áp l c tâm nhĩ ph i b ng 0
mmHg.
nh hư ng c a tăng th tích tu n hoàn lên cung lư ng
tim
Tăng đ t ng t th tích tu n hoàn lên 20% có th làm
tăng cung lư ng tim t 2,5 đ n 3 l n.M i liên h này
đã đư c mô t
hình 20.15, khi truy n m t lư ng máu
l n vào cơ th , th tích tu n hoàn tăng làm Psf tăng lên
16 mmHg, đ th tu n hoàn tĩnh m ch d ch chuy n sang
ph i. Đ ng th i, tăng th tích tu n hoàn làm giãn m ch,
gi m s c c n m ch máu, hay gi m s c c n tu n hoàn

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Chapter 20 Cardiac Output, Venous Return, and Their Regulation

Cơ ch bù tr đi u hòa s tăng th tích tu n hoàn
S tăng cung lư ng tim khi tăng th tích máu trong lòng
m ch ch di n ra vài phút,vì đư c ki m soát b i các cơ
ch bù tr sau:
1, Tăng cung lư ng tim làm tăng tu n hoàn mao m ch,
th m d ch ra mô cơ th nên dòng máu lưu thông gi m v
bình thư ng.
2,Tăng áp l c lòng m ch d n đ n giãn tĩnh m ch t t ,
g i là s giãn n theo áp l c, làm máu ngo i vi,đ c
bi t là các cơ quan ch a máu như gan và lách,d n đ n
gi m Psf.
3,S tăng lưu lư ng tu n hoàn ngo i vi d n đ n tăng
s c c n lòng m ch theo cơ ch t đi u ch nh, làm tăng
s c c n tu n hoàn tĩnh m ch.
Các y u t trên s làm gi m Psf d n tr v ngư ng bình
thư ng, l i tăng s c c n tu n hoàn h th ng. Do đó,sau
kho ng 10 đ n 40 phút, cung lư ng tim s tr v bình
thư ng.

S kích thích th n kinh giao c m
đ n cung lư ng tim

nh hư ng

H giao c m tác đ ng đ n c tim và tu n hoàn ngo i
vi,(1) giúp tim đ p nhanh và m nh hơn (2) làm tăng
Psf vì làm co m ch, đ c biêt là các tĩnh m ch và tăng
s c c n tu n hoàn tĩnh m ch.
Hình 20.16 mô t cung lư ng tim và tu n hoàn tĩnh
m ch ngư ng bình thư ng. t i đi m cân b ng A, cung
lư ng tim và tu n hoàn tĩnh m ch là 7 mmHg và áp l c
tâm nhĩ ph i là 0 mmHg. Khi kích thích th n kinh giao
c m t i đa(đư ng xanh), Psf có th tăng đ n 17 mmHg
( th i đi m đư c mô t là tu n hoàn tĩnh m ch ti n đ n
không),đ ng th i làm tăng kh năng bơm máu c a tim
thêm g n 100%. K t qu là cung lư ng tim tăng t đi m
cân b ng A lên đ n đi m D có giá tr g p đôi,nhưng áp
l c tâm nhĩ ph i l i g n như không thay đ i. Như vây,
các m c đ kích thích giao c m khác nhau có th làm
tăng cung lư ng tim đ n giá tr g p đôi trong 1 th i gian ng n,cho đ n khi các các cơ ch bù tr tham gia sau
vài giây,đ n vài phút đ ki m soát cung lư ng tim tr
v ngư ng bình thư ng.

25

Maximal sympathetic
stimulation

20

Moderate sympathetic
stimulation

15

UNIT IV

tĩnh m ch, làm đư ng cong tu n hoàn tĩnh m ch d ch
chuy n lên trên. T hai cơ ch trên, đư ng cong m i s
d ch chuy n sang ph i, và đi m cân b ng s tr thành
đi m B, khi cung lư ng tim và tu n hoàn tĩnh m ch
cùng tăng lên 2,5 đ n 3 l n, và áp l c tâm nhĩ ph i
b . ng 8 mmHg.

Cardiac output and venous return (L/min)

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

Normal
Spinal anesthesia
D

10

C
A

5
B
0
−4

0

+4

+8

+12

+16

Right atrial pressure (mm Hg)

Hình 20.16: Đánh giá đi u hòa cung lư ng tim khi (1)
kích thích th n kinh giao c m( t đi m A đ n đi m C)
(2) kích thích giao c m c c đ i (đi m D) (3) c ch
th n kinh giao c m b ng gây tê t y s ng toàn b (đi m
B).
S c ch th n kinh giao c m nh hư ng đ n cung
lư ng tim
Ho t đ ng th n kinh giao c m có th b t ho t khi gây tê
toàn b t y s ng ho c s d ng thu c, như
hexamethonium ,giúp c ch quá trình d n truy n xung
th n kinh đ n h ch giao c m. Đư ng cong th p nh t khi
c ch giao c m b ng gây tê toàn b t y s ng,cho th y
(1) Psf gi m xu ng còn 4 mmHg,(2) kh năng bơm máu
c a tim gi m 80% so v i giá tr sinh lý. Khi đó, cung
lư ng tim gi m t đi m A xu ng đi m B và gi m
kho ng 60 % giá tr .
Thông đ ng tĩnh m ch nh hư ng đ n cung lư ng
tim

Hình 20.17 mô t s thay đ i ho t đ ng tu n hoàn
sau khi đ ng m ch l n thông v i tĩnh m ch l n.
1. Hai đư ng đ v i giao đi m t i A là các đư ng
cong sinh lý
2. Hai đư ng cong v i giao đi m t i B là đư ng
cong sau khi có thông đ ng tĩnh m ch. Chúng ta
nh n th y(1) đư ng cong tu n hoàn tĩnh m ch
gi m nhanh và đ t ng t vì làm gi m đáng k s c
c n ngo i vi khi máu ch y tr c ti p t đ ng m ch
l n sang h th ng tĩnh m ch, mà b qua h u h t
s c c n c a tu n hoàn ngo i biên,(2)đư ng cong
cung lư ng tim có tăng lên đôi chút vì khi gi m
s c c n k t h p v i gi m huy t áp đ ng m ch,tim
co bóp d dàng hơn. Trên th c nghi m,t i đi m
B,cung lư ng tim tăng t 5L/ phút lên 13 L/phút,
áp l c tâm nhĩ ph i tăng kho ng 3mmHg.

255


Unit IV

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

The Circulation

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

Cardiac output and venous return (L/min)

Flow (L/min)

D

20

C
15

B
0

10

1
Seconds

2

Hình 20-18. Đo dòng máu đi qua g c đ ng m ch ch
qua lưu lư ng k đi n t
A

5

0
−4

0

+4

+8

+12

Right atrial pressure (mm Hg)

Hình 20.17: Thay đ i áp l c tâm nhĩ ph i và cung
lư ng tim sau khi có thông đ ng tĩnh m ch. Đi m A là
đi m cân b ng sinh lý, Đi m B là ngay sau khi có thông
đ ng tĩnh m ch, Đi m C là sau thông đ ng tĩnh m ch 1
phút hay giai đo n cơ ch th n kinh giao c m b t đ u
ho t hóa, Đi m D là sau vài tu n khi th tích tu n hoàn
đã tăng và có hi n tư ng phì đ i cơ tim.

3.Đi m C là sau 1 phút, khi các cơ ch th n kinh
giao c m đi u hòa giúp ph c h i huy t áp đ ng
m ch và gây ra 2 tác d ng khác: (1) tăng Psf( vì
làm co toàn b đ ng m ch và tĩnh m ch) t 7 lên 9
mmHg, đư ng cong cung lư ng tim d ch chuy n
sang ph i 2 mmHg (2) tăng cung lư ng tim ( do
kích thích ho t đ ng tim). Lúc này, xung lư ng
tim tăng đ n 16 L/phút, và áp l c tâm nhĩ ph i
tăng đ n 4 mmHg.
4.Đi m d là sau vài tu n,th tích tu n hoàn tăng vì
huy t áp đ ng m ch gi m đôi chút, trong khi th n
kinh giao c m làm gi m bài ti t ure t m th i, tăng

gi mu i nư c. Psf lúc này là 12 mmHg, và
đư ng cong tu n hoàn tĩnh m ch d ch thêm 3
mmHg sang ph i.M t khác, tăng gánh cho tim
trong th i gian dài d n đ n phì đ i cơ tim,và tăng
cung lư ng tim thêm m t kho ng giá tr nh
n a.Như v y,t i đi m D cung lư ng tim tăng là
kho ng 20 L/phút, áp l c tâm nhĩ ph i tăng đ n 6
mmHg
Các y u t đánh giá khác
Trong chương 21, chúng tôi s th o lu n v s đi u
hòa cung lư ng tim khi ho t đ ng th l c, và chương
22 là s đi u hòa cung lư ng tim các giai đo n khác
nhau c a suy tim xung huy t.
256

20
15
10
5
0

CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ CUNG LƯ NG
TIM
Trên đ ng v t th c nghi m, có th đ t ng vào đ ng
m ch ch , đ ng m ch ph i và các m ch máu l n c a tim
đ đánh giá cung lư ng tim thông qua lưu lư ng k .
Ngoài ra, có th s d ng lưu lư ng k đi n t hay lưu
lư ng k siêu âm đ t đ ng m ch ch ho c đ ng m ch
ph i đ tính cung lư ng tim.
Trên ngư i,tr m t vài trư ng h p đ c bi t, đa s đ u

tính cung lư ng tim thông qua phương pháp tr c ti p
không c n m . 2 phương pháp thư ng đư c s d ng là
phương pháp thay đ i n ng đ oxy và phương pháp
dùng ch t ch th .
Cung lư ng tim có th đánh giá qua siêu âm
tim,phương pháp s d ng sóng âm truy n qua thành ng c
và th c qu n đ đánh giá kích thư c bu ng tim cũng như
v n t c máu lưu thông t tim ph i lên đ ng m ch ch .
Lưu lư ng máu s đư c tính thông qua t c đ v n chuy n
máu qua đ ng m ch ch ,di n tích m t c t ngang đ ng
m ch ch đư c đánh giá thông qua đo đư ng kính thành
m ch dư i hư ng d n siêu âm. Cung lư ng tim lúc này
đư c tính qua nh p tim và lưu lư ng máu ch y.

ĐÁNH GIÁ CUNG LƯ NG TIM THÔNG
QUA LƯU LƯ NG K ĐI N T HAY LƯU
LƯ NG K SIÊU ÂM

Hình 20.18 là k t qu th c nghi m trên chó đánh giá lưu
lư ng máu ch y g c đ ng m ch ch s d ng lưu
lư ng k đi n t , cho th y lưu lư ng máu tăng nhanh
thì tâm thu,và cu i thì tâm thu,dòng ch y d ng do van
đ ng m ch ch đóng, dòng máu ch y ngư c l i v 0.

ĐÁNH GIÁ CUNG LƯ NG TIM D A
VÀO NGUYÊN LÝ THAY Đ I N NG Đ
OXY
Trên hình 20.19,cho th y 200 ml oxy đư c ph i h p
thu m i phút đ đưa vào h th ng tu n hoàn máu.

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

Chapter 20 Cardiac Output, Venous Return, and Their Regulation

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

5 mg
injected

Oxygen used = 200 ml/min

Cardiac output =
5000 ml/min

O2 =
200 ml/L
left heart

Hình 20.19 Nguyên lý thay đ i n ng đ oxy đ tính
cung lư ng tim
a
N ng đ oxy tim ph i là 160 ml/l và tim trái là
200 ml/l.Như v y, m i lít máu qua ph i thì v n
chuy n thêm 40ml oxy.
Th tích oxy ph i c n đưa vào tu n hoàn m i phút là
200 lm, chia 200 cho 40 ta đư c 5 lít máu. Do đó, lưu
lư ng máu qua ph i c n trong 1 phút là 5 lít, hay là cung

lư ng tim. D a vào nguyên lý trên, ta có công th c tính:

Th tích máu ph i h p
th (ml/phút)
Cung lư ng tim = _____________________________

(ml/ phút)

chênh l ch n ng đ oxy đ ng
tĩnh m ch( ml/L máu)

Áp d ng nguyên lý trên đ tính cung lư ng tim
ngư i,đo n ng đ oxy dòng máu tĩnh m ch đư c đo qua
catheter đưa t tĩnh m ch cánh tay, qua tĩnh m ch dư i
đòn và vào tâm nhĩ ph i,cu i cùng là tâm th t ph i và
đ ng m ch ph i. Đo n ng đ oxy máu đ ng m ch đư c
đánh giá thông qua b t c đ ng m ch nào c a cơ th .Đo
n ng đ oxy ph i h p th thông qua s chênh l ch n ng
đ không khí khi hít vào và th ra, b ng oxy k .
PHƯƠNG PHÁP S
TH

D NG CHÁT CH

0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0

0

10

20

30

20

30

UNIT IV

O2 =
160 ml/L
right heart

Dye concentration in artery (mg/100 ml)

LUNGS

5 mg
injected

0.5
0.4
0.3
0.2
0.1

0
0

10
Seconds

Hình 20.20 Dùng đư ng cong n ng đ ch t
ch th ngo i suy đ tính cung lư ng tim b ng phương
pháp pha loãng ( di n tích hình ch nh t là n ng đ ch t
ch th trung bình t i th i đi m tương ng v i đ th ngo i
suy).

th i đi m ban đ u, 5 ml ch t ch th đư c bơm vào
máu, sau 3s ch t ch th chưa vào t i đ ng m ch, nhưng
sau đó n ng đ ch t ch th đ ng m ch tăng nhanh,và
đ t đ nh 6-7 s sau tiêm. Sau đó, đ t p trung thu c l i
gi m nhanh, nhưng m t lư ng thu c ch th l i đư c
đưa tr v tim, nên đ th l i tăng. V y đ tránh sai s ,
chúng ta c n s d ng phương pháp ngo i suy đ quy
đi m th p nh t c a đ t p trung sau l n gi m đ u v 0,
đư c bi u di n đư ng n m ngang trên đ th . Theo cách
này, đ th tính đư c đ t p trung ch t ch th l n đ u
và các l n ti p theo do ch t ch th quay l i tu n hoàn.
Khi đã th hi n trên đ th ngo i suy theo th i gian,
thì ta có th tính d t p trung ch t ch th
b t kì th i
đi m nào.
hình trên, ta có th tính đư c di n tích
đư ng cong v i tr c hoành c a c đ th ban đ u và đ
thì đã ngo i suy, nên có th tính đư c giá tr t p trung

trung bình t i m t th i đi m.D a vào hình ch nh t k
trên hình, ta có th tính đư c đ t p trung trung bình là
0,25 mg/dl và th i đi m 0,12s. T ng 5 mg ch t ch th
đư c đưa vào máu mà ch có 0,25 mg đư c v n chuy n
cho m i 100 ml máu, v i t ng th i gian 0,12s,5 mg
đã v n chuy n qua c tim và ph i.

Đ đánh giá cung lư ng tim, ngư i ta bơm m t lư ng
nh ch t ch th vào trong các tĩnh m ch l n, và vào
tâm nhĩ ph i. Ch t ch th ngay sau đó ch y t tim ph i
qua đ ng m ch ph i, vào tâm nhĩ trái, cu i cùng là tâm
th t trái, theo dòng máu vào tu n hoàn ngo i vi. Đ t p
trung c a ch t ch th đư c tính thông qua m t đ ng
m ch ngo i vi,đư c bi u di n hình 20.20.

257


Unit IV

Edited with the trial version of
Foxit Advanced PDF Editor

The Circulation

To remove this notice, visit:
www.foxitsoftware.com/shopping

. Vì v y th tích máu b ng 20 ph n 100 ml đư c tim
bơm s là 2l/ 12s hay 10l/phút. Tóm l i, cung lư ng

tim đư c tính theo công th c sau:
CLT =
(ml/phút)  n

kh i lư ngch t ch th × 60
ng đ ch t ch th trung


 bình

Bibliography

 
th i gian
 ×
  trung bình





s

Guyton AC: Determination of cardiac output by equating venous
return curves with cardiac response curves. Physiol Rev 35:123,
1955.
Guyton AC: The relationship of cardiac output and arterial pressure
cccontroool. Cir
ulati n 64:1079, 1981.
Guyton AC, Jones CE, Coleman TG: Circulatory Physiology: Cardiac

Output and Its Regulation. Philadelphia: WB Saunders, 1973.
Hall JE: Integration and regulation of cardiovascular function. Am J
Physiol 277:S174, 1999.

258

Hall JE: The pioneering use of systems analysis to study cardiac output
regulation. Am J Physiol Regul Integr Comp Physiol 287:R1009,
2004.
Hollenberg SM: Hemodynamic monitoring. Chest 143:1480, 2013.
Klein I, Danzi S: Thyroid disease and the heart. Circulation 116:1725,
2007.
Koch WJ, Lefkowitz RJ, Rockman HA: Functional consequences of
altering myocardial adrenergic receptor signaling. Annu Rev Physiol
62:237, 2000.
Lymperopoulos A, Rengo G, Koch WJ: Adrenergic nervous system in
e: pathophysiology and therapy. Circ Res 113:739,
heart failur
2013.
Rothe CF: Reflex control of veins and vascular capacitance. Physiol
Rev 63:1281, 1983.
Rothe CF: Mean circulatory filling pressure: its meaning and measure­
ment. J Appl Physiol 74:499, 1993.
Sarnoff SJ, Berglund E: Ventricular function. 1. Starling’s law of the
heart, studied by means of simultaneous right and left ventricular
function curves in the dog. Circulation 9:706, 1953.
Uemura K, Sugimachi M, Kawada T, et al: A novel framework of
circulatory equilibrium. Am J Physiol Heart Circ Physiol 286:H2376,
2004.
, Braunwald E: Cardiovascular control mechanisms in the

Vatner SF
conscious state. N Engl J Med 293:970, 1975.