Bài giảng Phương pháp dạy Hóa học 1 dành cho sinh viên ĐH, CĐ

Y BAN NHÂN DÂN T NH QU NG NGÃI
TR

NGă

I H C PH MăV Nă

NG

---------00---------

V

NGăC MăH

NG

BÀI GI NG
PH

NGăPHÁPăD Y H C HÓA H C 1

Qu ng Ngãi, 11/2013

1


Y BAN NHÂN DÂN T NH QU NG NGÃI
TR

NGă

I H C PH MăV Nă

NG

---------00---------

V

NGăC MăH

NG

BÀI GI NG
PH

NGăPHÁPăD Y H C HÓA H C 1

Qu ng Ngãi, 11/2013

2


L IM
Bài gi ngăPh
chi ti tăPh

U

ngăphápăd y h c Hóa h că1ăđ

c biên so nătheoăch

ngătrìnhă

ngăphápăd y h c Hóa h c 1 c a h Caoăđ ngăS ăph mă(C SP)ăđưăđ

T b môn Hóa h c - khoaăC ăb năTr
dungă côă đ ng,ă chínhă xác,ă rõă rƠngă đ
kh o và phù h p v iăđ iăt

ngă

i h c Ph mă↑ nă

ng phát hành. N i

c ch n l c t nhi u giáo trình, tài li u tham

ngăsinhăviênăC SP.

t oăđi u ki năchoăsinhăviênăC SPăt ngăc
trong m iă ch

c

ng vi c t h c, t nghiên c u,

ngă c a bài gi ng có nh ng bài t p và v nă đ c n th o lu n. Tuy

m căđ là m t bài gi ng tôi ch trình bày nh ng n i dung c t lõi, không th

nhiên

đ yăđ các ph năđ c thêm, m r ng ki n th c nên khi nghiên c u bài gi ng này các
em sinh viên nên k t h p v iăcácăgiáoătrìnhăkhácăđ m r ng thêm ki n th c cho
mình.
iăt

ng ph c v ch y u c a bài gi ng là sinh viên các ngành Hóa, Hóa -

Sinh, Hóa - Lí, Hóa -

aăcácătr

ngăC SP.ă

li u tham kh o cho các giáo viên Hóa h cătr

ng th i bài gi ngăc ngăcóăth là tài
ng THCS.

S không tránh kh i s thi u sót trong quá trình so n bài gi ng này nên tôi
r t mong s quan tâm góp ý c aăđ ng nghi p, b năđ căvƠăcácăemăsinhăviênăđ bài
gi ngăđ

c hoàn thi năh n,ăgiúpăcácăemăh c t p t tăh n.

Tôi xin chân thành c mă nă Lưnhă đ oă nhƠă tr
Hóa h c ậ khoaăC ăb năTr

ngăđ i h c Ph mă↑ nă

đ aăbƠiăgi ng này lên Website c aătr

ng, Ban ch nhi m khoa,T
ngăđưăt oăđi u ki n cho tôi

ng.
Tác gi

1


Ch

ngă1.ăPH

NGăPHÁPăD Y H C HÓA H C ậ M T B

PH N C A

KHOA H C GIÁO D C
1.1.ă

iă t

ng, nhi m v

c a môn h că ph

ngă phápă d y h c hóa h c

(PPDHHH)
iăt

1.1.1.

ng c a PPDHHH

PPDHHH nghiên c u quá trình d y h c môn Hóa h că trongă tr

ng ph

thông nh m góp ph n th c hi n m cătiêuăđƠoăt o.
PPDHHH có nh ng qui lu tăđ căthùăđ

căxácăđ nh b i n i dung c u trúc c a

khoa h c Hóa h c và môn Hóa h c, nh ngăđ căđi m c a quá trình nh n th c và d y
h c Hóa h c. Hóa h c là m t khoa h c v a th c nghi m v a lí thuy t.
1.1.2. Nhi m v c a PPDHHH
1.1.2.1. M căđíchăvƠănhi m v c a môn Hóa h c
Cung c p và ti p thu n n h c v n Hoá h c ph thông,ă đ ng th i chú ý t i
nhi m v giáo d c th gi iăquan,ăđ oăđ c và trí tu c a h c sinh.
1.1.2.2. N i dung c a môn h c
Coi tr ng vai trò ch đ o c a các h c thuy t Hóa h că c ă b n,ă t ngă c
m căđ hi năđ i c aăcácăquanăđi m lí thuy t v Hóa h c,ăt ngăc

ng

ng th c nghi m,

rènăk ăn ngăth c hành và v n d ng ki n th c, tính th c ti n, m i liên h liên môn.
1.1.2.3. Ph

ngăpháp,ăph

ngăti n và hình th c t ch c d y h c.

PPDHHH ph i nghiên c u nh ngăph
b oăđ m

ngăphápăvƠăhìnhăth c t ch c d y h c

m căđ cao nh t tính t giác, tích c c và t l c c a h c sinh, phát tri n

h h ng thú h c t p,ă n ngă l c sáng t o, góp ph n c i ti nă ph
gi ng d y phù h p v i n iădungăvƠăph

ngă pháp,ă thi t b

ngăphápăd y h c m i.

1.1.3. M i liên h c a PPDHHH v i các môn h c khác
C ăs ph

ngăpháp lu n c a PPDHHH là tri t h c duy v t bi n ch ng và duy

v t l ch s . Qua vi c d y hóa h c HS nh n th că đ

c các ch t và bi n hóa c a

chúng. Nh ng qui lu t c a ch ngh aăduyăv t l ch s c ngălƠănh ng qui lu t c a vi c
ch đ o vi c xây d ng lí lu n v PPDHHH theo th c ti nă đ tă n
chính sách c aă

ng và NhƠăn

c.

2

că vƠă đ

ng l i


PPDHHH g n bó ch t ch v i Tâm lí h c và Giáo d c h c,ăđ c bi t là Tâm lí
h căs ăph m và Lí lu n d y h căđ iăc

ng.

PPDHHH có m i liên h ch t ch nh t v i khoa h c Hóa h c. N i dung và
ph

ngăphápălu n c a khoa h c Hóa h c s xácăđ nh n iădung,ăph

ngăphápăd y và

h c giáo trình Hóa h c,ădoăđóăxácăđ nh nh ngăđi măđ cătr ngăc a PPDHHH.
PPDHHH v iăt ăcáchălƠăm t khoa h căđ c l p trong h th ng các khoa h c
giáo d c, ch có th

phát tri n v ng ch c trong m i liên h qua l i ch t ch v i các

khoa h c khác.
1.2. S phát tri n c a chuyên ngành PPDHHH và s nghiên c u môn Hóa h c
1.2.1. S xu t hi n và phát tri n c a PPDHHH
B mônăPPDHHHăraăđ i ch măh năsoăv i khoa h c Hóa h c. Trong xã h i
phong ki n, PPDHHH ch y u tìm cách nh i nhét cho h c sinh m t kh iăl

ng s

ki n v các ch t hóa h c.
Vi tă Nam,ă tr

că n mă 1954ă ch m i có m t s sách giáo khoa Hóa h c

b ng ti ng Vi t. T n mă1956ăđưăcóăcácăsáchăgiáoăkhoaăHóaăh cătr

ng ph thông

c p II, c păIIIăvƠăđưăcóăm t s bài vi t l t v gi ng d y Hóa h c.ăGiáoătrìnhăđ u
tiên v môn h că đ c l p -PPDHHH- raă đ iă n mă 1962.ă Sauă g nă 15ă n m,ă t p giáo
trình th hai v môn h c này m iă đ
mônăđ

căhìnhăthƠnhăb

c xu t b n. T p giáo trình v th c hành b

căđ uăn mă1965ăvƠăđ

c hoàn ch nhăvƠoăn mă1980.

1.2.1.1. Nhi m v c a môn h c
Trang b choăng

iăgiáoăviênăt

ngălaiănh ng ki n th c,ăk ăn ng,ăk ăx oăc ă

b năsauăđơy:
- Hi u rõ nh ng nhi m v doă

ngă vƠă NhƠă n

că đ raă trongă l nhăv c phát

tri n ngành Hóa h c và vai trò c a nó trong n n kinh t qu c dân, trong công cu c
xây d ng và b o v đ tăn

c.

- Hi u bi t toàn di n và sâu s c nh ng nhi m v c a vi c d y h c Hóa h c
tr

ng THCS, bi t th c hi n nhi m v d y ch , d yăng

i và phát tri n ti m l c trí

tu h c sinh thông qua d y h c b môn Hóa h c.
- V n d ng các ki n th c Tâm lí h c, Giáo d c h c, Tri t h c, các môn Hóa
h c thu căch

ngătrìnhăC SPăđ d y t t môn Hóa h c

3

tr

ng THCS.


- Có ki n th că vƠă k ă n ngă xácă đ nh, l a ch n n i dung d y h c Hóa h c
tr

ng THCS, bi tăphơnătíchăch

ngătrình,ăsáchăgiáoăkhoaăvƠătƠiăli u tham kh o v

Hóa h c l p 8, 9; bi t phân tích s phát tri n c a m t s ki n th căc ăb n nh t trong
ch

ngătrìnhăHóaăh cătr

ng THCS có liên h v iăch

- Bi t s d ngăcácăph

ngătrìnhăTHPT.

ngăphápăd y h c phù h p v i m căđích,ăn i dung d y

h c và v i m i lo i bài lên l păđ đi u khi n quá trình nh n th c c a h c sinh.
- Có ki n th căvƠăk ăn ngăs d ng thí nghi m,ăcácăph
ph

ngăti n tr c quan, các

ngăti năk ăthu t d y h c trong d y h c Hóa h c.
- Có ki n th căvƠăk ăn ngăso n bài, chu n b cho bài lên l p và th c hi n các

giáo án.
- Hi u bi t các nhi m v , n iă dung,ă ph
khóa v Hóa h c và ti n hành công tác giáo d căh

ngă pháp,ă t ch c công tác ngo i
ng nghi p cho h c sinh.

1.2.1.1. N i dung, c u trúc c a giáo trình
G m 2 ph n: Lí thuy t và th c hành
Ph n lí thuy t: g m các bài gi ng v nh ng v năđ đ iăc
ph

ngăăc a PPDHHH,

ngă phápă d y h c nh ng v nă đ c th c a sách giáo khoa Hóa h că tr

ng

THCS.
Ph n th c hành: g m các bài thí nghi m th c hành, các bu i xêmina v bài
t p Hóa h c, v phơnătíchăch

ngătrìnhăvƠăsáchăgiáoăkhoaăHóa h cătr

ng THCS,

t p so n bài và t p gi ng.
1.2.2. Ph

ngăphápăh c t p b môn

- C n th c hi năđ yă đ ph

ngăphápăh c t p

đ i h c và áp d ng kiên trì

vào vi c h c t p b môn: chú ý nghe gi ng và s d ngăgiáoătrình,ăcóăph

ngăphápă

t h c, t nghiên c u.
- Coi tr ng vi că rènă k ă n ngă d y h c và giáo d c thông qua b môn. Coi
cácătr

tr ng vi c liên h lí thuy t v i th c ti n d y h c Hóa h c

ki n v n d ng nh ng lí lu năđưăh c vào th c t gi ng d y

tr

ng THCS, d

ng ph thông.

- Có ý th c và b n b s uăt m,ătíchăl yăd năcácăt ăli u nghi p v s ăph m,
ghi chép s tay nghi p v s ăph m.

4


1.3.ă Ph

ngăphápănghiênăc u khoa h c áp d ngătrongăph

ngă phápăd y h c

hóa h c
1.3.1. Công tác nghiên c u khoa h c có t m quan tr ng to l n
Trong ho tă đ ng th c ti n c aă mình,ă ng

i giáo viên Hóa h c s ph i ti n

hành công tác nghiên c u khoa h c khiăđiătìmănh ngăconăđ

ng m i, nh ngăph

ngă

ti n m iăđ gi i quy t có hi u qu h nănh ng nhi m v d y h c và giáo d c, khi
ng

i giáo viên không ch ti p thu nh ngăđi u m i m mà còn t ki m tra l i nhi u

đi u;ăđ ng th iăth

ng xuyên phân tích công tác c a b n thân.

1.3.2. Qui trình nghiên c u m tăđ tài nghiên c u khoa h c s ăph m ng d ng
1.3.2.1. Tênăđ tài
- Th hi n rõ n iădung,ăđ iăt

ngăvƠătácăđ ng.

- Cóăýăngh aăth c ti n.
1.3.2.2. Hi n tr ng
- Nêuăđ

c hi n tr ng.

- Xácăđ nhăđ

c nguyên nhân gây ra hi n tr ng.

- Ch n m tănguyênănhơnăđ tácăđ ng, gi i quy t.
1.3.2.3. Gi i pháp thay th
- Mô t rõ ràng gi i pháp thay th .

- Gi i pháp kh thi và hi u qu .
1.3.2.4. V năđ nghiên c u, gi thuy t nghiên c u
- Trình bày rõ ràng v năđ nghiên c uăd
- Xácăđ nhăđ

i d ng câu h i.

c gi thuy t nghiên c u.

1.3.2.5. Thi t k
- L a ch n thi t k phù h p,ăđ m b o giá tr c a nghiên c u.
1.3.2.6.

oăl

ng

- Xây d ngăđ
- D li uăthuăđ

c công c vƠăthangăđoăphùăh păđ thu th p d li u.
căđ m b oăđ tin c yăvƠăđ giá tr .

1.3.2.7. Phân tích d li u và bàn lu n
- L a ch n phép ki m ch ng th ng kê phù h p v i thi t k .
- Tr l iărõăđ

c v năđ nghiên c u.

5

1.3.2.8. K t qu
- K t qu nghiên c u:

ã gi i quy tăđ

c các v năđ đ tăraătrongăđ tƠiăđ y

đ , rõ ràng, có tính thuy t ph c.
- Nh ngă đóngă gópă c aă đ tài nghiên c u: Mang l i hi u bi t m i v th c
tr ng,ăph

ngăpháp,ăchi năl

c…

- Áp d ng các k t qu : Tri n v ng áp d ng t iă đ aă ph

ng,ă c n

c, qu c

t …
1.3.2.9. Minh ch ng cho các ho tăđ ng nghiên c u c aăđ tài
K ho ch bài h c, bài ki m tra, b ng ki m,ăthangăđo,ăb ngăhình…
1.3.2.10. Trình bày báo cáo
- ↑ năb n vi t
- Báo cáo k t qu tr

c h iăđ ng.

Ví d tênăđ tài: S d ng ph n m m mô ph ng flash nh m làm t ng h ng thú
và k t qu h c t p c a h c sinh khi h c ch
h c 10 tr

ngă1ăắC u t o nguyên t ” môn Hóa

ng THPT A.

(1) Gi i pháp thay th : S d ng ph n m m mô ph ng flash.
(2) V năđ nghiên c u: Có 2 v năđ nghiên c u
Vi c s d ng ph n m m mô ph ng flash trong d y h c ch

ngă 1ă ắC u t o

nguyên t ”ă môn Hóa h c có làm t ng h ng thú h c t p c a h c sinh l pă10ătr

ng

A không?
Vi c s d ng ph n m m mô ph ng flash trong d y h c ch

ngă 1ă ắC u t o

nguyên t ”ă môn Hóa h c có làm t ng k t qu h c t p c a h c sinh l pă10ătr

ng A

không?

(3) Gi thuy t nghiên c u
Có, vi c s d ng ph n m m mô ph ng flash trong d y h c ch

ngă1ăắC u t o

nguyên t ”ă môn Hóa h c s lƠmăt ngăh ng thú h c t p c a h c sinh.
Có, vi c s d ng ph n m m mô ph ng flash trong d y h c ch
nguyên t ”ă môn Hóa h c s lƠmăt ngăk t qu h c t p c a h c sinh.
BÀI T PăCH
1. Traoăđ i v ph

NGă1

ngăphápăh c t p môn h c PPDHHH.

6

ngă1ăắC u t o


2. Traoăđ i v m tăvƠiăđ tài, bài t p môn h c PPDHHH.
3. Hưyănêuătênă1ăđ tƠiăắNghiênăc u khoa h căs ăph m ng d ng”ăvƠăhưyăch rõăđơuă
là:
- Gi iăphápătácătácăđ ng.
- V năđ nghiên c u.
- Gi thuy t nghiên c u.

7

Ch

ngă2.ăNHI M V

TR

D Y H C HÓA H C

NG TRUNG

H CăC ăS
2.1. Khái quát v nhi m v c a môn hóa h c và vi c d y h c hóa h c
2.1.1. V trí, vai trò c a môn hóa h c trong vi c th c hi n m căđíchăđƠoăt o c a
tr

ng trung h căc ăs

2.1.1.1. V trí, vai trò c a môn hóa h c trong vi c th c hi n m cătiêuăđƠoăt o c a
tr

ng THCS
- M c tiêu c a giáo d c PT: giúp HS phát tri n toàn di n v đ oăđ c, trí tu ,

th ch t, th măm ăvƠăcácăk ăn ngăc ăb n nh m hình thành nhân cách, chu n b cho
HS ti p t c h c lên ho căđiăvƠoăcu c s ngălaoăđ ng, xây d ng và b o v t qu c.
- M c tiêu chung c a giáo d c THCS: c ng c và phát tri n nh ng k t qu
c a giáo d c Ti u h c, ti p t c hình thành nhân cách cho HS, có h c v n ph thông
c ăb n, có nh ng hi u bi t c n thi t v k ăthu tăvƠăh

ng nghi păđ có th ti p t c

h c THPT, trung h c chuyên nghi p, h c ngh ho căđiăvƠoăcu c s ngălaoăđ ng.
- H c xong THCS, h c sinh có nh ngăn ngăl c:ăn ngăl c thích ng, t ch ,
t l pă trongă laoă đ ng, trong cu c s ng và hòa nh p v iă môiă tr

ng ngh nghi p,

n ngăl căhƠnhăđ ng, ng x , n ng l c t h c…
- Nhi m v c a môn hóa h c:
(1)

Ơoăt o ngh có chuyên môn v Hóa h c ph c v cho s phát tri n kinh t xã

h i,ăđ c bi t cho ngành hóa h c c a đ tăn

c.

(2) Góp ph n vào vi căđƠoăt o chung cho ngu n nhân l c, coi h c v n Hóa h cănh ă
m t b ph n h tr .
(3) Góp ph n phát tri n nhân cách, giúp cho th h côngădơnăt

ngălaiăcóăýăth c v

vai trò Hóa h cătrongăđ i s ng, s n xu t, hình thành các giá tr t ăt

ng,ăđ oăđ c,

l i s ng phù h p v i m c tiêu giáo d c chung và thích h p v iătrìnhăđ l a tu i c a
HS.
2.1.2. Nh ng nhi m v c ăb n c a vi c d y h c Hóa h c

2.1.2.1. Nhi m v trí d c c a môn Hóa h c
- HSăcóăđ

b c THCS

c m t h th ng ki n th căc ăb n v Hóa h c: nh ng khái ni măc ă

b n,ăđ nh lu t, h c thuy t, m t s ch t hóa h c quan tr ng.

8


- Hình thành m t s k ăn ngăthaoătácăv i ch t hóa h c, v i thi t b hóa h c
đ năgi n. Bi t quan sát và gi i thích m t s hi năt
gi i bài toán Hóa h c theo công th c và ph

ng hóa h c trong t nhiên, bi t

ngătrìnhăhóaăh c.

- Cung c p m t s khái ni măđ năgi n v k ăthu t t ng h p và ngh nghi p
hóa h c.
2.1.2.2. Nhi m v phát tri năn ngăl c nh n th c cho HS
- Phát tri năn ngăl căquanăsát,ătríăt

ngăt

ng khoa h c.

- Rèn luy nă cácă thaoă tácă t ă duy:ă phơnă tích,ă soă sánh,ă đ i chi u, khái quát

hóa…và các hình th căt ăduy:ăphánăđoán,ăsuyălíăquiăn p, di n d ch…Phát tri năn ngă
l căt ăduyălogicăvƠăt ăduyăbi n ch ng.
- Xây d ngăchoăHSăn ngăl c t h c, t nghiên c u và óc sáng t o.
- Phát hi n và b iăd

ngăcácăHSăcóăn ngăkhi uăđ i v i b môn.

2.1.2.3. Nhi m v giáo d c
- Hình thành th gi i quan duy v t bi n ch ng.
- Giáo d căđ oăđ c, xây d ngăt ăcáchăvƠătrách nhi m công dân.
2.1.3. M i quan h gi a 3 nhi m v trên
Quan h r t ch t ch : Quaă conă đ
th c và giáo d căt ăt

ngăđ oăđ c.ă

ng trí d c giúp phát tri nă n ngă l c nh n

c d c là k t qu t t y u cho s hi u bi t.

2.2. Vai trò c a hóa h c trong vi c hình thành th gi i quan duy v t bi n
ch ng và nhân sinh quan xã h i ch ngh a
2.2.1. Hình thành th gi i quan duy v t bi n ch ng
2.2.1.1. Th gi i là v t ch t
- Theo tri t h c: V t ch tă đ

c coi là th c ti n khách quan, trong hóa h c

đ aăraăkháiăni m v ch t,ăđơyălƠă1ăd ngăc ăb n c a v t ch t,ăđ

c hình thành cho

h c sinh t THCS, h c sinh bi t r ng trong t nhiên có r t nhi u ch t khác nhau.
B n ch t v t ch t c a các ch t là

ch chúng do nguyên t và phân t t o nên.

- Tính th ng nh t v t ch t c a th gi i : Nh ng phân t c a m t h p ch tăđ u
do các nguyên t c a nh ng nguyên t nh tăđ nh h p thành, dù phân t đóă b t kì
đơu.ăKhiănghiênăc uăđ nh lu t tu n hoàn, b ng tu n hoàn các nguyên t hóa h c và

9


c u t o nguyên t , h c sinh s bi t r ng các nguyên t hóa h căkhôngăđ c l p, tách
r i nhau mà liên quan m t thi t v i nhau, n m chung trong m t s th ng nh t.
- S v nă đ ng c a v t ch t: Hi nă t

ng hóa h c hay ph n ng hóa h c là

d ng v năđ ng hóa h c c a v t ch t.ăLúcăđ u HS ch m i hi u r ng hi năt

ng hóa

h c là s bi nă đ i c a ch t này thành ch tă khác,ă sauă đóă s bi t r ng b n ch t c a
nh ng bi nă đ iă đóă lƠă s v nă đ ng c a các nguyên t , là s chuy nă đ ng c a các
electron hóa tr , là s tác d ng c aăcácăionămangăđi n trái d u.
2.2.1.2. Các qui lu t c a phép bi n ch ng
a. Quy lu t th ng nh tăvƠăđ u tranh c a các m tăđ i l p
B ng tu n hoàn các nguyên t hóa h c th hi n rõ r t quy lu t th ng nh t và

đ u tranh c a các m tăđ i l p. Nh ng nguyên t hóa h căcóăđ c tính r t khác nhau,
đ i l p nhau, t p h p thành m t th th ng nh t. Trong cùng m t chu kì: b tăđ u t
m t kim lo iă đi n hình và k t thúc là nh ngă phiă kimă đi n hình và các khí hi m.
Trong cùng m t nhóm: Các nguyên t v a có tính ch t gi ng nhau, v a th hi n
tínhăđ i l p nhau. Ví d : Nhóm halogen là nhómăphiăkimăđi năhìnhănh ngănh ng
nguyên t cu i nhóm b tăđ u th hi n tính kim lo i.
b. Qui lu t chuy n hóa t nh ngăthayăđ i v l
ch tăvƠăng

ng bi năđ i thành nh ngăthayăđ i v

cl i

ng-ghen phát bi u: ắHóa h c có th g i là khoa h c c a nh ng bi năđ i v
ch t và c a các v t, x y ra do nhă h
l

ng c a nh ng bi nă đ i v thành ph nă đ nh

ng”.
Ví d : Kimăc

ng,ăthanăchì,ăm hóngăđ u do các nguyên t cacbon t o thành

nh ngă cóă c u t o khác nhau nên có các tính ch t khác nhau. Khí CO2 khôngă đ c
nh ngăCOăr tăđ c.
nh lu t tu n hoàn các nguyên t hóa h c là bi u hi n rõ nh t c a qui lu t
bi n ch ng ắl

ng đ i ch tăđ i”.ă↑íăd : Trong m t chu kì theo chi uăt ngăd n c a

đi n tích h t nhân tính kim lo i gi m d nătínhăphiăkimăt ngăd n. S t ng d n t ng
đ năv đi n tích h t nhân (bi năđ i v l

ng) d năđ n s xu t hi n nguyên t m i có

nh ng tính ch t khác (bi năđ i v ch t).

10


2.2.2. Giáo d călòngănhơnăái,ălòngăyêuăn

c, tinh th n qu c t vƠăđ oăđ c cách

m ng trong d y h c hóa h c.
2.1.3.1. Giáo d c lòng yêuăn

c

Gi i thi u ngu n tài nguyên phong phú c aăđ tăn

c, s l n m nh c a ngành

khoa h c Hóa h c và công nghi p hóa ch t. Giáo d călòngă yêuăn
yêu c u giáo d c tinh th n b o v T qu c,ăyêuămôiătr

c g n li n v i

ng, không s d ng ch tăđ c

hóa h c, bom nguyên t ,ăv ăkhíăh t nhân nh m gi t h iăloƠiăng

i, tiêu di t s s ng

trênătráiăđ t.
2.1.3.2. Tinh th n qu c t
Nêu nh ng t măg

ngălaoăđ ng khoa h c kiên trì c a các nhà Hóa h c ti n

b trên th gi i, s giúpăđ c ng tác c aăcácăn
h c

n

c trên th gi iăđ i v i ngành Hóa

c ta.

2.1.3.3. Giáo d c ph m ch tăđ oăđ c
HS ph i h căđ n m v ng tri th c khoa h c, v n d ng nh ng ki n th c Hóa
h căvƠăk ăn ngăđ đemăph c v trongălaoăđ ng, s n xu t.
LƠăsinhăviênăs ăph m yêu c u trong gi ng d y Hóa h c ph i t o cho HS s
h ng thú sayămêăđ i v i b môn, có tính sáng t o trong vi c áp d ng ki n th c Hóa
h c vào nh ng m căđíchăth c ti n.
2.3. Phát tri n nh ngăn ngăl c nh n th c c a h c sinh trong d y h c hóa h c
2.3.1. Vai trò c a hóa h c trong vi c phát tri nă n ngă l c nh n th c c a h c
sinh
Hóa h c là m t khoa h c v a lí thuy t, v a th c nghi m, nên có r t nhi u

kh n ngătrongăvi c phát tri năn ngăl c nh n th c cho h c sinh n u vi c d y và h c
mônănƠyăđ

c t ch căđúngăđ n.
th c hi n m căđíchăphátătri n ti m l c trí tu c a h c sinh, c năxácăđ nh

rõ nh ng nhi m v c th c a vi c phát tri n ho tăđ ng nh n th c h c t p c a h c
sinh.ă óălƠ:
- Phát tri n trí nh vƠăt ăduyăc a h c sinh.
- Hình thành d n d nă vƠăcóăđ nhăh
th c hành, th c nghi m.

11

ngăk ăn ngăkháiăquátăhóaăv trí tu và


- Ph i h p h pălíăcácăph

ngăphápăvƠăph

ngăti n d y h căđ tích c c hóa

t t c các ho tăđ ng c a nh n th c, h c t p v Hóa h c,ăt ngăd n tính ph c t p c a
các ho tăđ ngănƠy,ăt ngăc

ng (áp d ng)ăph

ngăphápănghiênăc u và d y h c gi i

quy t v năđ .
- T ngăc

ng giáo d căđ ngăc ăh c t p và phát tri n d n h ng thú nh n th c

c a h căsinhăđ i v i Hóa h c.
- Xây d ng nh ngăđi u ki nănơngăcaoăđ

c tính t giác, tính tích c c c a h c

sinh. Phát tri n d n tính ch đ ng, tích c c và sáng t o c a h c sinh.
2.3.2. N i dung, bi n pháp phát tri nă n ngă l c nh n th c c a h c sinh trong
d y h c Hóa h c
2.3.2.1. Phân tích và t ng h p
Phân tích là ho tăđ ngăt ăduyăphơnăchiaăm t v t, m t hi năt

ng ra các y u

t , các b ph n nh m m căđíchănghiênăc uăchúngăđ yăđ , sâu s c, tr n v n h nătheoă
m tăh

ng nh tăđ nh.
T ng h p là ho tăđ ngăt ăduyăk t h p các b ph n, các y u t đưăđ

c nh n

th căđ nh n th c cái toàn b .
2.3.2.2. So sánh
So sánh là s xácăđ nh nh ngăđi m gi ng nhau và khác nhau c aăs ăv t, hi n
t

ng và c a nh ng khái ni m ph n ánh chúng.
Trong d y h c Hóa h căth

ng dùng hai cách so sánh: So sánh tu n t và so

sánhăđ i chi u.
So sánh tu n t lƠăsoăsánhătrongăđóănghiênă c u xong t ngăđ iăt
sánh v iănhau.ăTh

ng so sánh nh ngăđ iăt

ng r i so

ng gi ng nhau. Ví d : H c xong kim

lo i nhôm r i t i s t và so sánh v i nhôm, h c xong metan r i h c etilen và so sánh
v i metan.
Soăsánhă đ i chi u là cách nghiên c uă haiă đ iă t

ng cùng m t lúc ho c khi

nghiên c uăđ iăt

ng th hai, phân tích thành t ng b ph n r iăđ i chi u v i t ng

b ph n c aăđ iăt

ng th nh t. Ví d : So sánh axit v iăbaz , ch t tinh khi t và h n

h p.
2.3.2.3. Khái quát hóa

12


Khái quát hóa là tìm ra nh ng cái chung và b n ch t trong s nh ng d u
hi u, tính ch t và nh ng m i liên h gi a chúng thu c v m t lo i v t th ho c hi n
t

ng.
Ví d : axit HCl, axit H2SO4, axit HNO3 đ u có g c axit liên k t v i nguyên

t H, có ion H+, có tính ch tălƠmăđ quì, tác d ng v i kim lo i, oxit…D u hi uăắcóă
ion H+”ă lƠă chungă vƠă b n ch t, các d u hi uă khácă c ngă lƠă chungă nh ngă khôngă b n
ch t nh ătácăd ng v i kim lo i gi i phóng H2 là d u hi uăchungănh ngăkhôngăb n
ch t.
2.3.3. Rèn luy n cho h c sinh kh n ngăt ăduy
2.3.3.1. Rèn kh n ngăkháiăquátăhóa
Làm bi n thiên nh ng d u hi u không b n ch t c a v t hay hi năt

ng kh o

sát,ăđ ng th i gi khôngăđ i d u hi u b n ch t.
Ví d : Tính hóa tr c a các nguyên t không nên ch đ aăchoăh c sinh làm
các ví d : Al2O3, Cr2O3, Fe2O3 vì các em s hi u nh m ch s c a nguyên t này là
hóa tr c a nguyên t kia, ph i cho h c sinh làm thêm các ví d : SO3, CO2, CuO..
- Ch n s bi n thiên h p lí nh t nh m nêu b tăđ
t n t i) và tr uăt

c d u hi u b n ch t (luôn

ng hóa d u hi u th y u (bi n thiên).

Ví d : Khi hình thành khái ni m ph n ng phân h y, n u ch đ aăraăm t ví
d KClO3 thì d gây cho h c sinh k t lu n sai l m là ắph n ng phân h y là quá
trìnhătrongăđóăm t h p ch t t o thành 2 ch t m i”. Ph i cho thêm ví d :
2KMnO4

K2MnO4 + MnO2 + O2

D u hi u b n ch t: T m t ch t t o thành 2 hay nhi u ch t.
D u hi u bi n thiên: Có th t o ra 2 h p ch t, 1 h p ch tăvƠă1ăđ năch t hay 3
h p ch t,…
- Có th s d ng nh ng cách bi n thiên khác nhau có cùng m tăýăngh aătơmă
lí h c,ănh ngăl i hi u nghi m.
Ví d : vi t công th c c u t o c a butan (C4H8) có th vi t nhi u ki u khác
nhau không nên vi tăđúngătheoăm u trong sách ch toàn m ch th ng.

13


- Ph i cho h c sinh t mình phát bi uăđ

c thành l i nguyên t c bi n thiên

vƠănêuălênăđ c tính c a nh ng d u hi u không b n ch t.
2.3.3.2. Rèn cho h căsinhăph

ngăphápăsuyălýăquyăn p, di n d ch, lo i suy

a. Phép qui n p: LƠăcáchăphánăđoánăd a vào s nghiên c u nhi u hi năt

ng,ătr

ng

h păđ năl đ điăt i k t lu n chung, t ng quát v nh ng tính ch t, nh ng m i quan
h t

ngăquanăb n ch t nh t và chung nh t.

đơyăs nh n th căđiăt cái riêng bi t

đ n cái chung. Ví d : d a trên nhi u hi năt

ng riêng l nh ăs t b g (b oxi hóa),

than cháy trong oxi, k m tác d ng v i axit clohiđric t o khí, h c sinh rút ra nh n xét
chung là trong các hi n trên các ch tăbanăđ u b bi năđ i và có ch t m i t o thành
(có quá trình bi nă đ i ch t này thành ch t khác). T đóă điă đ n k t lu n chung v
đ nhăngh aăph n ng hóa h c.
b. Phép di n d ch (suy di n): LƠăcáchăphánăđoánăđiăt nguyênălíăchungăđúngăđ n t i
m tătr

ng h p riêng l đ nănh t. Ch ng h n t nh ng quy t c,ăđ nh lu t, nguyên lí

đi t i nh ng cái riêng l . Ví d : T v trí c a nguyên t trong b ng HTTH, t c u
t o nguyên t c a nguyên t , d aăvƠoăđ nh lu t tu n hoàn h c sinh có th suy ra tính
ch t c a nguyên t , t c là t m tăđ nh lu t t ngăquátăđiăt i nh ngătr

ng h păđ nă

nh t, riêng l .
c. Phép lo i suy: Là s phánăđoánăđiăt cái riêng bi tănƠyăđ n cái riêng bi tăkhácăđ
tìm ra nh ngăđ c tính chung và nh ng m i liên h có tính qui lu t c a các ch t và
hi năt

ng.
B n ch t c a phép lo i suy là d a vào s gi ngănhauăhayăt

hai v t th hay hi năt

ngăt nhau c a

ng v m t s d u hi uănƠoăđóămƠăđiăt i k t lu n v s gi ng

nhau c a chúng c v nh ng d u hi u khác.

14


Ví d : Axit HCl có ch a H trong thành ph n, có tính ch tălƠmăđ quì tím, tác
d ng v i baz t o mu iă vƠă n

c, tác d ng v i k m gi i phóng H2.ă T

ngăt axit

H2SO4 c ngă cóă Hă trongă thƠnhă ph n,ă c ngă lƠmă đ quì, tác d ng v i baz ,ă nh ngă

ch aăbi t có tác d ng v i k m không, d a vào phép lo i suy axit H2SO4 c ngăcóăHă
trong thành ph n gi ngăaxităHClănênăc ngătácăd ngăđ

c v i k m.

2.4. Th c hi n nguyên lí giáo d c trong d y h c Hóa h c

tr

ng ph thông

2.4.1. Trong ho tăđ ng h c t p n i khóa
2.4.1.1. Cung c p cho HS nh ng ki n th c v c ăs khoa h c c a n n s n xu t hóa
h c,ăcoiănh ăm t trong nh ng ngành công nghi p hi năđ i nh t.
Quá trình s n xu tăđ

c th c hi nătrênăc ăs c a nh ng ph n ng hóa h c.

C n nâng cao hi u qu s n xu t và h giá thành s n ph măđòiăh i m t s bi n pháp
k ăthu t. Bên c nhăcácăph

ngăphápătiênăti nănh ăđi năkhíăhóa,ăc ăkhíăhóa,ăt đ ng

hóa, nguyên t c liên t c, tiêu chu n hóa, chuyên môn hóa và liên h p hóa, b o v
môiătr

ng, còn v n d ng các nguyên t c r tăđ cătr ngăc a n n s n xu t hóa h c:
- T ngăn ngăđ các ch t tác d ng, có l yăd ăn ngăđ c a m t trong nh ng tác

nhân r ti n.

- Dùng nhi tăđ h p lí.
- Dùngăxúcătácăơmăhayăd

ng.

- T ngăm t cách h p lí di n tích ti p xúc gi a các ch t tác d ng.
Chínhătrênă c ăs nh ng nguyên t că đóă vƠă cóă chúă ýă t iă đ că đi m riêng bi t
c a nguyên li u, ph m v t trung gian và s n ph m cu iăcùngămƠăng

i ta t o nên c

m t h th ng ho tăđ ng liên t c nh ng công c c ăkhíăhóaăvƠăt đ ng hóa c a s n
xu t hóa ch t, v ch ra ch đ làm vi c cho nh ng công c đó,ăt ch c vi c ki m tra
vƠăđi u khi năchuăđáoăvƠăh p lí quá trình s n xu t.
2.4.1.2. Tìm hi u nh ng ng d ng c a Hóa h c trong nh ng ngành s n xu t quan
tr ngăkhácăđ
- N ngăl

căđ aăvƠoăch

ngătrìnhăHóaăh c ph thông nh :

ng h c

- Luy n kim
- C u t o máy
- S n xu t nông nghi p

15

- Xây d ng…
2.4.1.3. Nh ng thành t u c a Hóa h c và công nghi p hóa h că trongă n

c và th

gi i
Vi c tìm hi u nh ng thành t u c a công nghi p hóa ch tăđ aăph
ýăngh aăr t to l n: Nh ng s li u v tài nguyên và khoáng s năđ aăph

ngăc ngăcóă
ng,ăquáătrìnhă

ch bi n hóa h c các nguyên li u thành s n ph m c n thi t cho n n kinh t đ a
ph

ng.ăQuaăthamăquanăs n xu t, h c sinh t n m t th yăđ

ph căkhóăkh nătrongălaoăđ ng và nh ngăg

c nh ng c g ng kh c

ngălƠmăvi c kiên trì, sáng t o.

2.4.1.4.ăRènăk ăn ng,ăk ăx o th c hành v Hóa h c,ăđ c bi t chú ý nh ngăk ăn ng,ăk ă
x o có tính ch tăk ăthu t t ng h p.
- K ăn ng,ăk ăx o c n thi t cho vi c ti n hành thí nghi m Hóa h c: K n ngă
quan sát, gi i thích, l p ráp, s d ng d ng c và hóa ch t, th c hi n các thaoătácăc ă
b n c a thí nghi m hóa h c.
- K ăn ng,ăk ăx o ghi chép: Bài so n cho bu i th c hành, vi tăt

ng trình thí

nghi m, v s ăđ , ghi chép quá trình nghiên c u…
- K ăn ngăt ch călaoăđ ng: B oăđ m s ch s ,ăng năn păn iălƠmăvi c, b o v
d ng c , ti t ki m hóa ch t, tr t t n iălƠmăvi c.
- K ăn ngăv n d ng lí thuy t vào vi c gi i thích các hi năt

ng, gi i thích các

bài t p hóa h c,ăđ c bi t các bài có n i dung s n xu t.
2.4.1.5. T ch c tham quan s n xu t
M t hình th c b oăđ m k t qu ch c ch n cho vi c giáo d c k t h p v i lao
đ ng s n xu t là t ch căthamăquanăcácăc ăs s n xu t. Nên t ch c cho h c sinh
tham quan m t cách có h th ng và toàn di n quy trình c a m t s ngành s n xu t
hóa h cănêuătrongăch

ngătrình và nh ng ngành s n xu t hiên có

s n xu t vôi, g ch, s n xu tăđ

đ aăph

ngănh ă

ng…

2.4.2. Trong ho tăđ ng ngo i khóa
Nh m m căđíchăk t h p h c v i hành, ho t đ ng ngo i khóa có th bao g m:
- Các t ngo i khóa: T thí nghi m Hóa h c, t Hóa h c Nông nghi p, câu

l c b Hóa h c, nhóm h c sinh gi i Hóa h c…

16


- T ch călaoăđ ng công ích: Ph c v nhƠătr
này có tác d ng ch y u trong vi c giáo d căt ăt

ngăvƠăđ aăph

ng.ăHìnhăth c

ng và tình c măc ngănh ăquană

đi mălaoăđ ng.
BÀI T PăCH

NGă2

1. Traoăđ i nh n th c v v trí, vai trò c a môn hóa h c trong nh ngăn măcònăđangă
h c

tr

ng trung h c, phân tích các nguyên nhân chi ph i nh n th c,ătháiăđ c a

h căsinhăđ i v i môn hóa h c.
2. Giáo sinh t xácăđ nh, phát bi u m căđíchăyêuăc u (v ki n th c,ăk ăn ng,ătháiăđ )
c a m t bài hóa h c

tr

ng THCS.

3. Nh n xét tình hình th c hi n ba nhi m v c ăb n c a b môn c a các giáo viên
tr

ng THCS hi n nay.

17


Ch

ngă3.ăN I DUNG VÀ C U TRÚC C AăCH

H CăTR

NGăTRÌNHăHịAă

NG THCS

3.1. Nh ng nguyên t c l a ch n n i dung và c u trúc ch
khoa Hóa h c

tr

ngătrình,ăsáchăgiáoă

ng ph thông

3.1.1. Nguyên t căđ m b o tính khoa h c
Tính khoa h c bao g m c tínhăc ăb n và tính hi năđ i.
Tínhă c ă b n là ph iă đ aă vƠoă ch

ngătrìnhă vƠă sáchă nh ng ki n th că c ăb n

nh t v Hóa h c.
Tính hi nă đ i là ph iă đ aă trìnhă đ c a môn h că đ n g nă trìnhă đ c a khoa
h c,ă đ aă vƠoă mônă h c nh ng h th ngă quană đi mă c ăb n c a ki n th c Hóa h c,
tínhăđúngăđ n và tính hi năđ i c a các s ki năđ

c l a ch n.

Nguyên t căđ m b o tính khoa h c bao g m các nguyên t c nh sau:
- Nguyên t c v vai trò ch đ o c a lí thuy t.
- Nguyên t căt

ngăquanăh p lí c a lí thuy t và s ki n.

- Nguyên t căt

ngăquanăh p lí gi a ki n th c lí thuy tăvƠăk ăn ng.

3.1.2. Nguyên t căđ m b oătínhăt ăt

ng

N i dung môn h c ph i mang tính giáo d c, ph i góp ph n th c hi n m c
tiêu ch y u c aătr

ng ph thông.

N i dung sách giáo khoa Hóa h c ph thông có ch aăđ ng các s ki n và các
quy lu t duy v t bi n ch ng c a s phát tri n c a t nhiênăvƠăcácăt ăli u ph n ánh
chính sách c aă

ngăvƠăNhƠăn

môn h c g n li n v iătínhăt ăt

c v c i t o t nhiên. Tính khoa h c c a n i dung
ng.ă

nâng cao m căđ t ăt

ng chính tr c a n i

dung môn h căđòiăh i ph iăđ aăvƠo sách giáo khoa nh ngăquanăđi m c a h c thuy t
Mac-Lênin,ăv năki n c aă
ch ngh aăMac-LêninăvƠăt ăt

ngăvƠăNhƠăn

c, ho c t nh ng tác ph măkinhăđi n c a

ng H Chí Minh.

3.1.3. Nguyên t căđ m b o tính th c ti n và giáo d căk ăthu t t ng h p
đ m b o nguyên t c này, trong d y h c môn Hóa h c ph i ch aăđ ng các

n i dung:
- Nh ngăc ăs c a n n s n xu t hóa h c.

18


- H th ng nh ng khái ni m công ngh h căc ăb n và nh ng s n xu t c th
(các hóa ph m thông d ng, các v t li u xây d ng…).
- Nh ng ki n th c ng d ng, ph n ánh m i liên h c a hóa h c v i cu c
s ng, c a khoa h c v i s n xu t, nh ng thành t uăvƠăh

ng phát tri n.

- H th ng nh ng ki n th c làm sáng t b n ch tă vƠă ýă ngh aă c a hóa h c,
công nghi p hóa h c và công cu c hóa h c hóa n n kinh t qu c dân.
- Nh ng ki n th c v b o v thiênănhiên,ămôiătr

ng b ngăph

ngăti n hóa

h c.
- Tài li u giáo khoa cho phép gi i thi u nh ng ngh nghi p hóa h c thông
th

ng và th c hi n vi căh

ng nghi p.

3.1.4. Nguyên t căđ m b oătínhăs ăph m

3.1.4.1. Nguyên t c phân tánăcácăkhóăkh n
C uă trúcă ch

ngă trìnhă sáchă giáoă khoaă hóaă h că tr

ng ph thông ph i l a

ch n và phân chia tài li uăgiáoăkhoaătheoăđ căđi m l a tu i và tâm lí c a vi c ti p
thu tài li uăđó.ăTínhăph c t p c a tài li u giáo khoa ph iăt ngălênăd n d n.
Nguyên t căphơnătánăcácăkhóăkh năđòiăh i ph i x p xen k nh ng v năđ lí
thuy t v i các tài li u th c nghi m, xen k v nă đ tr uă t

ng v i v nă đ c th .

Nguyên t căphơnătánăcácăkhóăkh năcóăxemăxétăđ n s v năđ ng c a ki n th c t đ nă
gi n v m t nh n th căđ n ph c t p, t quen bi t g năg iăđ n ít quen bi tăh n,ăt
riêng l , c th đ năkháiăquátăh năvƠăsơuăs căh n.ă↑íăd : Nghiên c uăs ăb v c u
t o nguyên t đưăđ
t o nguyên t đưăđ

căđ aăvƠoăđ u l p 8 và s nghiên c u thuy t electron v c u
căđ aăvƠoăđ u l p 10.

3.1.4.2. Nguyên t căđ
C uă trúcă ch

ng th ng và nguyên t căđ ng tâm
ngă trìnhă Hóaă h c PT d aă đ ng th i vào nguyên t că đ

th ng và nguyên t căđ ngătơm.ă óălƠănhơnăt b oăđ m xây d ngăđ

ng

c các ki n th c

có h th ng, có liên h l nănhau,ăphơnăchiaăđ u tài li u giáo khoa ph c t p.
3.1.4.3. Nguyên t c phát tri n các khái ni m
Nguyên t cănƠyăxétăđ n s phát tri n v a s c các khái ni m quan tr ng nh t
c aăch

ngătrìnhăHóaăh c PT và yêu c u có liên h v iăch

19

ngătrìnhă c p h c trên


và c p h căd

i, m r ng và đƠoăsơuăn i dung các khái ni m, thi t l p và xây d ng

l i các m i liên h c a chúng trong khi m r ng ra nh ng ki n th c m i.
3.1.4.4. Nguyên t căđ m b o tính l ch s
Thành t u c a Hóa h c hi năđ i là k t qu c a m t ch ngăđ

ng l ch s dài

c a s phát tri n c a nó, là s n ph m c a th c ti n l ch s xã h i.
3.1.5. Nguyên t căđ m b oătínhăđ cătr ngăb môn
Hóa h c là khoa h c th c nghi m, vì v y trong d y h c Hóa h c c n coi

tr ng thí nghi m và m t s k ăn ngăc ăb nănh ăth c hành thí nghi m Hóa h c.
3.2. Nh ngă c ă s c a hóa h c là n i dung ch y u c a ch
giáo khoa hóa h c

tr

ngă trìnhă vƠă sáchă

ng ph thông

3.2.1. Nh ng ki n th căc ăb n nh t v hóa h c
Ki n th căc ăb n nh t là nh ng ki n th c mà h c sinh bu c ph i bi t. Bên
c nhăđóăcònăcóănh ng ki n th căc ăb n c n thi t và có nh ng ki n th c có th bi t.
Ki n th că c ă b n nh t v Hóa h c là h c sinh bu c ph i bi t và hi u. H
th ng nh ng ki n th căc ăb n nh t v Hóa h c:
- H th ng các ki n th c v nguyên t hóa h c.
- H th ng các ki n th c v ch t.
- H th ng ki n th c v ph n ng hóa h c.
- H th ng ki n th c v c u t o các ch tăvƠăcácăđ nh lu t hóa h c.
- H th ng ki n th c v các h phân tán.
- H th ng ki n th c v cácăph

ngăphápănghiênăc u Hóa h c và ho tăđ ng

h c t p.
- H th ng các ki n th căk ăthu t t ng h p.
- H th ng ki n th c có tính ch t th gi i quan.
3.2.2. Tinh th n ch đ o v m t khoa h c c aăch

ngătrìnhăHóaăh c PT

Lí thuy t ch đ o c a toàn b h th ng ki n th căc ăb n v Hóa h c là: C u
t o nguyên t ,ăđ nh lu t tu n hoàn và h th ng tu năhoƠnălƠăc ăs lí thuy t ch đ o.
Ch

ngătrìnhăHóaăh căđưăch năc ăs c a vi c c u t oăch

ngătrìnhăHóaăh c

PTălƠăquanăđi m c uătrúc.Theoăquanăđi m này, h th ng các ki n th c v ch t, s
ph thu c tính ch t c a các ch t vào c u t o c aăchúngăđ

20

c coi là ch y u.


3.2.3. Nguyên t c l a ch n h th ng ki n th c v các ch t và v các ph n ng
hóa h c
3.2.3.1. H th ng ki n th c v các ch t
- Các ch tă cóă ýă ngh aă toă l n v m t nh n th c, ch ng h nă nh ă hidro,ă oxi,ă
n

c, m t s kim lo i và phi kim, các oxit, axit, baz , mu iăđi n hình.
- Các ch tăcóăýăngh aăth c ti n to l nănh ăphơnăbón,ăthu c tr sâu, d u m …
- Các ch t có vai trò quan tr ngătrongăthiênănhiênănh ăcácăh p ch t c a silic

và canxi, ch tăbéo,ăprotit…
- Các ch t giúp h c sinh có nh ng bi uăt

ng v các quá trình công ngh và

s n xu t hóa h cănh ăch tăxúcătác,ăcaoăsu,ăt ăt ng h p, ch t d o,ăkimăc

ngănhơnă

t o.
3.2.3.2. H th ng ki n th c v các ph n ng hóa h c
Nh ng ki n th c th c nghi m v ph n ng hóa h că đ
ch

că đ aă ngayă t đ u

ngătrìnhăhóaăh c, ti n tri n song song v i ki n th c th c v ch t.
nh lu t b o toàn kh iăl

ng các ch t làm sáng t m tăđ nhăl

ph n ng hóa h c, các phép tính theo công th căvƠăph

ng c a các

ngătrìnhă hóaăh căđ hi u

sâu và ph năánhăýăngh aăth c ti n v ph n ng hóa h c.
nh lu tă Avogađroă v th tích các ch t khí, các y u t c a nhi t hóa h c
đ

c nghiên c u ti p theo cho phép khái quát hóa các ki n th c v m tăđ nhăl

ng

trong Hóa h c.
H c thuy t v ph n ng hóa h că đ

c phát tri nă đ yă đ trênă c ă s thuy t

electron. Nh ng khái ni m v đ âm đi n, s oxi hóa, liên k t hóa h c cho phép làm
sáng t b n ch t c a các ph n ng oxi hóa- kh ,ăc ăch ph n ng.
Ti p theo nghiên c u các phi kim, kim lo i, h p ch t h uăc ,ăph n ng hóa
h căđ

c làm giàu thêm b ng nh ng khái ni m v t căđ ph n ng hóa h c, xúc tác,

cân b ng hóa h c.
Thuy tăđi năliălƠătrìnhăđ caoăh năc a s nh n th c v các ch t và ph n ng
hóa h c, làm khái quát hóa các h p ch tăvôăc ,ăv ph n ng hóa h c x y ra trong
dung d chăn

c, làm rõ b n ch t c a ph n ngătraoăđ i và ph n ng oxi hóa kh .

21


3.3. C uătrúcăch

ngătrìnhăhóaăh cătr

ng ph thông

3.3.1. V trí c aăđ nh lu t và b ng tu n hoàn, c u t o nguyên t và liên k t hóa
h c
3.3.1.1. V trí h p lí c aăđ nh lu t tu n hoàn và h th ng tu n hoàn các nguyên t
hóa h c, c u t o nguyên t và liên k t hóa h c
căđ aăvƠoăkho ng g n gi aăch

ngătrình,ătr

căđóăh căsinhăđưăđ

c ti p

thu m t s ki n th căc ăs đ chu n b . Khi h căđ nh lu t tu n hoàn, b ng tu n hoàn
và c u t o nguyên t , h căsinhăđ

c h th ng hóa nh ng tài li uăđưătíchăl y. Sauăđóă

h c sinh l i có d p nghiên c u các tài li uăkhácăd

i ánh sáng c a nh ng lí thuy t

c ăb n v a h c.ăNh ăv y là logic và bi n ch ng.ăCóănh ăth ,ăđ nh lu t tu n hoàn,
c u t o nguyên t và liên k t hóa h c m i th c s là m căđíchăkhoaăh căvƠăph
ti năs ăph m trong vi c nghiên c u Hóa h c

tr

ngă

ng ph thông.

1.3.1.2. Nh ngă quană đi m khác v vi c s p x p v trí c aă đ nh lu t tu n hoàn và
c u t o nguyên t trongăch

ngătrìnhăHóaăh cătr

ng ph thông

Quanăđi m 1: Vi c nghiên c uăđ nh lu t tu n hoàn, c u t o nguyên t đ
đ aăvƠoăcu iăch

ngătrìnhăHóaăh c.ăTr

c

c h t nghiên c u các nguyên t hóa h c-

đóălƠănh ng s ki n c th - r i k t thúc b ng lí thuy t,ăđóălƠă đ nh lu t tu n hoàn,
b ng tu n hoàn và thuy t c u t o nguyên t .ăQuană đi m này làm gi m giá tr c a
đ nh lu t tu năhoƠn.ă

nh lu tănƠyăkhôngăđ

c s d ng nhi u l năđ soi sáng cho

vi c nghiên c u các nguyên t hóa h c. Ph n v n d ng, áp d ngăđ nh lu tăcoiănh ă
không có. Vì v y h c sinh ti p thu thi u sáng t o.
Quanăđi mă2:ăTr

c h t ph i nghiên c u c u t o nguyên t r iăđ năđ nh lu t

tu n hoàn và b ng tu nă hoƠn,ă trênă c ăs đóă h c các nguyên t hóa h c theo t ng
nhóm t nhiên.ăNgh aălƠăđ aăvi c nghiên c u b ng tu n hoàn và c u t o nguyên t
vƠoăđ uăch

ngătrình,ăkhiăh căsinhăch aăcóăđ v n ki n th c c n thi t nên h c sinh

ch bi t công nh năđ nh lu t mà không th hi uăđ

c sâu s c.

Quanăđi m 3: B ng tu n hoàn và thuy t c u t o nguyên t đ
l n, l nă đ uă tr

căđ aăraăhaiă

c khi nghiên c u các nguyên t hóa h c, r i l n th hai sau khi

nghiên c u m t s l n nguyên t hóa h c và c Hóa h c h uă c ,ă t c là vào cu i
ch

ngătrình.

22


Quanăđi m này l p l i khuy tăđi m c a c haiăquanăđi m 1, 2

trên.

1.3.2. S đ quá trình hình thành m t s khái ni mă c ă b n nh t v Hóa h c
trongăch

ngătrình ph thông
CH T

CH T TINH KHI T-H N H P
NGUYÊN T

Thuy t
nguyên t

Hi n t ng hóa h c
(ph n ng hóa h c)

NGUYÊN T HÓA H C

NăCH T-H P CH T

Thuy t nguyên t
Phân t

PHÂN T

CÔNG TH C HH. HÓA TR

nh lu t b o
toàn kh i l ng

PH

NGăTRỊNHăHịAăH C

OXIT-OXI-KHÔNG KHÍ

HI RO

N

C

DUNG D CH

S

PHÂN LO I CÁC CH Tă↑ỌăC

23

S oxi hóa
Ph n ng hóa h p
Ph n ng phân h y

Ph n ng th
Ph n ng oxi hóa-kh