Văn mẫu lớp 9: Nghị luận về câu tục ngữ “Đói cho sạch, rách cho thơm”

Nghị luận về câu tục ngữ “Đói cho sạch, rách cho thơm”
Đề bài: Nghị luận về câu tục ngữ “Đói cho sạch, rách cho thơm”
Bài văn mẫu 1
Trong kho tàng tục ngữ, ca dao của cha ông ta có rất nhiều câu nói mang ý nghĩa
răn dạy lối sống lành mạnh để ngày càng hoàn thiện bản thân mình. Câu tục ngữ
“Đói cho sạch, rách cho thơm” thể hiện rõ nét lối sống mà con người cần hướng
tới đó.
Cha ông ta lấy bối cảnh nghèo khó của xã hội để thử thách lòng người. Câu tục
ngữ gồm hai vế, sóng đôi bổ sung ý nghĩa cho nhau. Xét về nghĩa đen câu tục ngữ
muốn nói đến những thói quen sinh hoạt trong cuộc sống. Mặc dù đói nghèo thì
việc ăn uống cũng cần phải sạch sẽ, hợp vệ sinh, không nên ăn thức ăn bẩn, ôi thiu
sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của bản thân. Nhà dù có nghèo, quần áo dù có rách
rưới thì ít nhất cũng cần phải giữ thơm tho. Đây là lối sống sạch, sống đẹp, sống
thơm tho. Điều kiện vật chất thiếu thốn nhưng trước hết thì chúng ta cần phải giữ
được sự sạch sẽ trong cách sống. Như vậy thì vẻ bề ngoài cũng như nhân phẩm
của con người phần nào cũng sẽ được đánh giá.

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí


Xét về nghĩa bóng thì ý câu tục ngữ muốn nhắn nhủ đến mọi người rằng dù có
sống trong bần hàn, nghèo khổ thì cũng phải luôn giữ cho lương tâm mình trong
sạch. Đây là lối sống cần phải trân trọng và rèn luyện hằng ngày. Điều kiện vật
chất là rất cần thiết nhưng cũng không nên vì “tiền”, vì “danh lợi” mà đánh mất đi
nhân phẩm của mình. Điều này thật không nên và nó ảnh hưởng đến cốt cách của
mỗi con người.
Để giữ cho bản thân mình trong sạch, không bị vướng bẩn khi xung quanh có
nhiều kẻ muốn dụ dỗ, lôi kéo bạn vào những con đường mờ ám. Bản lĩnh của bạn
là phải vượt qua được những cám dỗ, lôi kéo ấy. Nhân cách con người không thể
bị đánh mất bởi những thứ hào nhoáng bên ngoài.
Trong thực tế, có nhiều gia đình nghèo và thiếu thốn đủ điều nhưng vẫn được

người khác ngưỡng mộ và khâm phục. Đó chính là vì họ có được một nhân cách
đang được tôn trọng. Dù nghèo, dù đói nhưng tấm lòng sạch trong và đáng kính.
Chúng ta bắt gặp rất nhiều người trong những tác phẩm như Lão Hạc, Làng, Chị
Dậu. Họ là những con người bần hàn, bị đẩy đến tận cùng của xã hội nhưng tấm
lòng của họ, chữ tâm của họ vẫn luôn khiến người đọc ngưỡng mộ và khâm phục.
Tuy nhiên có một thực tế đáng buồn chính là việc nhiều người vì thiếu thốn vật
chất mà dẫn đến những hành động sai trái, đi ngược với lương tâm và nhân cách
của bản thân mình. Khi đã có suy nghĩ tiêu cực thì sẽ dẫn đến những hành động
tiêu cực, ảnh hưởng đến bản thân và cả xã hội.
Mỗi người chúng ta là một tế bào của xã hội, việc sống lành mạnh, không hổ thẹn
với lương tâm sẽ tạo nên một tương lai tốt đẹp hơn. Điều này sẽ khiến cho bản
thân có thể hoàn thiện mình, vừa trở thành một người có ích, đóng góp sức lực vào
xây dựng đất nước.
Bản thân học sinh đang ngồi trên ghế nhà trường thì cần nhìn nhận bản thân mình
cần trở thành một học trò chăm ngoan, học giỏi, không chạy theo bệnh thành tích.
Câu tục ngữ “Đói cho sạch, rách cho thơm” chính là lời nhắn nhủ của cha ông ta
đối với con người. Hãy không ngừng hoàn thiện bản thân, đừng để cái xấu xa dụ
dỗ, lôi kéo, như thế mỗi người sẽ trở thành công dân có ích cho xã hội hơn.
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí


Bài văn mẫu 2
Từ xưa đến nay, ca dao tục ngữ luôn là những kinh nghiệm quý báu, những lời
khuyên răn mà ông cha ta để lại cho con cháu. Trải qua bao nhiêu năm, đó vẫn
luôn là những món quà tinh thần có giá trị rất lớn trong cuộc sống của chúng ta mà
không bị lỗi thời. Và câu tục ngữ “Đói cho sạch, rách cho thơm” cũng là một lời
khuyên cho mỗi chúng ta, rằng sống phải không được làm điều gì trái với lương
tâm cho dù hoàn cảnh có khó khăn đến đâu.
Về nghĩa đen, đó chính là câu cao dao khuyên nhủ chúng ta về cách ăn ở hàng
ngày. Dù cho đói, nhưng cũng không được ăn những thứ bậy bạ, không hợp vệ

sinh mà dẫn đến không đảm bảo cho sức khỏe. Trong thời phong kiến, khi lâm vào
cảnh đói nghèo, con người ta trong lúc túng quẫn có thể ăn mọi thứ mà mình có
được, làm mọi thứ để có được cái ăn, như câu nói: “Đói ăn vụng, túng làm càn”.
Cái đói thúc đẩy người ta làm rất nhiều điều không đúng với đạo lí và nguyên tắc
bình thường. Tiếp đến, ở vế thứ hai, đó là dù phải ăn mặc quần áo rách, quần áo vá
nhưng vẫn phải giữ cho quần áo của mình thơm tho, sạch sẽ, không hôi hám, bẩn
thỉu. Con người ta khi bị cái ăn, cái mặc làm cho túng quẫn, bần cùng, họ sẽ trở
nên túng quẫn, bản năng sẽ trỗi dậy, phần “con” sẽ lấn át phần người, liệu có bao
nhiêu người còn giữ được tỉnh táo để có thể làm chủ được bản thân? Khi đói mà
thấy cái ăn dù là mất vệ sinh, khi đang mặc rách mà thấy cái mặc, dù bẩn thì cũng
có mấy ai đủ tỉnh táo để từ bỏ? Bần cùng sinh đạo tặc, những thứ nhu cầu thiết yếu
nhất sẽ làm cho con người ta trở nên mất đi lí trí.
Câu tục ngữ lấy bối cảnh là ngay thực tế của những người nông dân ta thời phong
kiến. Đó là lúc mà người nông dân phải vất vả trên đồng, lại phải chịu đủ loại sưu
thuế nặng nề, khiến cho việc ăn mặc của họ - những nhu cầu thiết yếu nhất cũng
khó có thể đảm bảo được. Trong hoàn cảnh ấy, phải có một sự quyết tâm rất lớn,
cùng với việc mọi người thường xuyên nhắc nhở nhau, người nông dân mới có thể
giữ được đạo đức và bản tính trong sạch, lương thiện của mình.
Đó là nghĩa đen. Nhưng những câu tục ngữ của ông cha ta luôn có hàm nghĩa sâu
xa nào đó. Ở đây, câu tục ngữ khuyên chúng ta nên cố gắng giữ cho mình trong
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí


sạch, dù cho hoàn cảnh có khó khăn thế nào. Trong cuộc sống của chúng ta, sẽ có
rất nhiều chông gai, trắc trở. Những lúc ấy, con người ta rất dễ đánh mất bản ngã
của mình, sẽ rất dễ bị sa vào những tội lỗi, rất dễ lầm đường lạc lối. Có bao nhiêu
người được như lão Hạc trong truyện ngắn cùng tên của Nam Cao, khi bị đẩy vào
đường cùng, ông quyết tâm tự tử chứ không chịu làm điều trái với lương tâm của
mình. Rất nhiều người mặc kệ lương tâm của mình vì những cám dỗ trong cuộc
sống. Vì thế, ông cha ta khuyên chúng ta, dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, vẫn phải

giữ vững bản ngã của mình, sống sao cho không phải thẹn với lương tâm, không
thẹn với mọi người.
Mỗi chúng ta, hãy sống như câu tục ngữ trên của ông cha ta: “Đói cho sạch, rách
cho thơm”, để mỗi chúng ta là một công dân tốt, cả xã hội là một xã hội tốt, luôn
giữ một tinh thần vững vàng, tự tin và không thẹn với lòng khi gặp những khó
khăn, trắc trở.
Bài văn mẫu 3
Trong cuộc sống, nhân cách và đạo đức muôn đời là thước đó giá trị của mỗi
người chúng ta. Chính vì lẽ đó chăng mà từ ngàn đời nay, ông cha ta đã luôn chú
trọng việc giáo dục đạo đức cho cháu con mình? Như vậy, việc tu dưỡng đạo đức
của bản thân trong đời sống hằng ngày đã trở thành những bài học quý giá mà
chúng ta cần phải thấm nhuần. Và "Đói cho sạch, rách cho thơm" – một câu tục
ngữ quen thuộc đã cho chúng ta thấy rằng cuộc sống dù có khó khăn, thiếu thốn
đến đâu thì chúng ta nhất thiết luôn phải sống sao cho trong sạch, sao cho giữ gìn
được nhân cách và phẩm chất của chính bản thân mình. Vậy nhân cách là gì? Tại
sao chúng ta phải gìn giữ nhân cách bản thân? Là những điều ta cần tìm hiểu trong
câu tục ngữ này.
Trước hết, ta có thể hiểu câu tục ngữ là một lời khuyên về việc ăn, cách mặc của
con người. Đó là dù bản thân có đói đến đâu chăng nữa thì ta cũng phải biết ăn
uống cho hợp vệ sinh - "đói cho sạch"; quần áo tuy có cũ nhường nào nhưng vẫn
còn sử dụng được thì ta phải chú ý ăn mặc sao cho sạch sẽ, tinh tươm - "rách cho
thơm". Nhưng sâu xa trong câu tục ngữ này, ngoài việc nhắc nhở con cháu trong
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí


cách ăn, mặc, cha ông ta còn nhắn nhủ một lời khuyên quý báu về lối sống, về
cách gìn giữ đạo đức, nhân cách của bản thân con người thông qua lối nói ẩn dụ.
Cặp hình ảnh "đói - rách" là nói về hoàn cảnh sinh sống của con người còn rất khó
khăn, thiếu thốn nhiều về mặt vật chất; còn "sạch - thơm" là cặp hình ảnh nói về
nhân cách, đạo đức và phẩm chất của con người. Như vậy, ta có thể khẳng định

được rằng, nguyên cả câu tục ngữ là một lời khuyên cho mọi người về việc gìn giữ
nhân phẩm bản thân trong bất kì hoàn cảnh nào của cuộc sống.
Vậy thế nào là nhân cách? Nói chung, nhân cách là những đức tính tốt đẹp của con
người và phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức mà xã hội quy định như lòng biết
ơn, sự hiếu thảo, lòng dũng cảm, tính kiên trì, tinh thần yêu nước…
Thế tại sao con người phải giữ gìn nhân cách của mình? Đầu tiên, đó là bởi, chính
nhân cách là thước đó giá trị của mỗi con người, khẳng định vị trí của người đó
trong cộng đồng xã hội. Chẳng phải vậy sao mà xã hội luôn trân trọng, yêu quý và
tôn vinh những người có nhân cách, có đạo đức tốt đẹp. Từ đó mà luôn lấy họ làm
tấm gương sách để răn dạy cháu con mình noi theo. Thật vậy, lịch sử chẳng bao
giờ quên tôn vinh những tấm gương con người có nhân cách, đạo đức đáng khâm
phục, và tiêu biểu chính là người thầy đạo cao, đức trọng Chu Văn An. Thầy đã
đem nhân học suốt cuộc đời mình để truyền dạy cho tất cả học trò để rồi cho đến
cả một con vật, do quá kính trọng thầy nên đã hóa thành người mà đến theo học
lớp thầy dạy. Năm tháng trôi qua, nghe thầy giảng đạo lí, nó đã được thầy cảm hóa.
Tôn kính thầy, nghe lời răn dạy của thầy mà thấm nhuần trong tim, nó đã phá luật
trời, cho mưa xuống vùng nhiều năm hạn hán để người dân đỡ khổ, đỡ cực. Ngoài
ra, thầy thuốc - vị danh y Lê Hữu Trác cũng là một người như thế. Và tấm gương
đạo đức ngời sáng về lòng kiên trì vượt mọi trở ngại, khó khăn của cụ đồ Nguyễn
Đình Chiểu cũng cần chúng ta phải nhắc đến. Bên cạnh đó, trong tài cầm quân
đánh giặc, thao lược trong chiến trận, Trần Hưng Đạo quả thực là một đại tướng
tài giỏi. Và còn rất nhiều tấm gương ngời sáng khác trong thực tế cuộc sống của
chúng ta hiện tại… Tuy nhiên, bên cạnh việc tôn vinh những con người như vậy,
xã hội ta cũng luôn lên án những kẻ thiếu đạo đức, coi nhân phẩm của mình nhẹ
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí


hơn tiền tài, vật chất… Nhìn lại lịch sử, trong thời đại phong kiến nước
nhà, thường có những kẻ phản dân hại nước như Nguyễn Ánh, như Lê Chiêu
Thống hay ngay cả vua Khải Định… và còn nhiều kẻ khác nữa. Đặc biệt trong thời

đại ngày nay cũng có không ít kẻ hám tiền, tham quyền rồi làm nhũng nhiễu nhân
dân bằng cách tham nhũng, nhận hối lộ … khiến cho đất nước ngày một thêm
nghèo.
Mặt khác, nhân cách trong bản thân mỗi người thường được biểu hiện qua hành
động và việc làm của họ. Chính vì thế mà người ta có thể dùng hành động để làm
ra tiền bạc nhưng chắc chắn không thể dùng tiền bạc mua nhân cách bản thân mình.
Cụ thể, với một kẻ đã vào tù vì những hành động phi pháp của anh ta thì tất nhiên,
anh ta chẳng thể dùng tiền để mua chuộc mọi người xóa mờ đi quá khứ lỗi lầm ấy
được… Mà anh ta chỉ có thể làm lại chính mình bằng những việc làm tốt đẹp, bằng
những cố gắng thay đổi bản thân của chính con người anh thôi. Hơn nữa, trong
thực tế, con người chúng ta thường có một thói quen xấu khá phổ biến là "Đói ăn
vụng, túng làm liều". Nghĩa là, khi ở trong hoàn cảnh quá khó khăn, đói khổ mà
không tìm ra giải pháp và lối thoát cho mình, con người thường không còn tỉnh táo
để suy xét về hành động của bản thân mà lại sinh ra thói trộm cắp nhằm giải quyết
cái đói, cái khát trước mắt nên vì thế mà đánh mất nhân cách của bản thân. Ngoài
ra, trong xã hội hiện tại còn có một số cá nhân thích đua đòi theo bè bạn để đúng
với thời thượng, đẳng cấp. Họ ăn chơi xa hoa, coi trọng vật chất, tiền tài, danh
vọng hơn cả phẩm giá của bản thân mình, chính thế mà những người này sẵn sàng
bán rẻ nhân phẩm vì những mục đích xa xỉ. Vậy ra những việc làm tai hại như thế
đâu chỉ ảnh hưởng trực tiếp tới họ – bản thân những người gây ra như bị bè bạn
khinh rẻ, bị mọi người lánh xa, bị luật pháp trừng trị nghiêm khắc mà còn ảnh
hưởng rất xấu tới xã hội, tới cộng đồng khi gây mất trật tự, an ninh và cũng còn
muôn vàn tệ nạn xã hội khác nữa…
Và chúng ta cũng biết rằng, từ xưa đến nay, việc giữ gìn nhân cách, phẩm chất đã
trở thành một truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta, dân tộc Việt Nam anh hùng.
Chính thế mà chúng ta luôn phải tiếp thu, biết kế thừa và phát huy để mãi mãi gìn
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí


giữ vẻ đẹp này của dân tộc. Như vậy, để lời khuyên về nhân cách luôn được truyền

lưu cho các thế hệ mai sau, các thể loại văn học dân gian đã đúc kết đưa ra những
bài ca dao, các câu tục ngữ thực sự ý nghĩa như bài ca dao "Con cò mà đi ăn đêm"
hay "Giấy rách phải giữ lấy lề", "Chết vinh hơn sống nhục", "Chết đứng hơn sống
quỳ"… cũng là những câu tục ngữ thực sự thâm thúy. Và đặc biệt nhất có lẽ là lời
dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu của chúng ta, người đã bảo: "Có đức mà
không có tài thì làm việc gì cũng khó. Có tài mà không có đức thì là người vô
dụng"
Tóm lại, câu tục ngữ "Đói cho sạch, rách cho thơm" mãi mãi là một lời khuyên
đúng đối với tất cả mọi người trong mọi thời đại. Vì một lẽ rằng: nhân cách chính
là tài sản vô giá mà chúng ta cần phải biết coi trọng và giữ gìn nhưng cũng đừng
quên thường xuyên rèn giũa. Chúng ta cần sống một cách chân thật với mình, với
mọi người, sống trong sạch, lương thiện để bản thân ta là một người tốt. Điều đó
không chỉ đem lại lợi ích cho chính bản thân ta mà còn góp phần đảm bảo cuộc
sống tốt đẹp chung cho tất cả mọi người. Để gìn giữ nhân cách cho bản thân, thực
sự có rất nhiều cách nhưng có lẽ phổ biến nhất là việc siêng năng, cần cù và chăm
chỉ học tập là những đức tính mà trước tiên ta phải chú ý đến.

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí