Nguyên lý kế toán bài giảng, giáo trình dành cho sinh viên đại học, cao đẳng

TR

NG

I H C PH M V N

NG

KHOA KINH T

BÀI GI NG
MÔN: NGUYÊN LÝ K TOÁN
(Dùng cho đào t o tín ch )

Ng

i biên so n: ThS. Hu nh Th Thanh Dung

L u hành n i b - N m 2015


DANH M C CÁC CH

VI T T T

BHTN
BHXH
BHYT
CCDC
FIFO
GTGT

B o hi m th t nghi p
B o hi m xã h i
B o hi m y t
Công c d ng c
First in, First out (Nh p tr
Giá tr gia t ng

KK K
KPC
LIFO
NL, VL
NV
PP
SDCK

Ki m kê đ nh k
Kinh phí công đoàn
Last in, First out (Nh p sau xu t tr
Nguyên li u, V t li u
Ngu n v n
Ph ng pháp
S d cu i k

SD K
SPS
SXKD
TK
TNDN
TS

TSC

S d đ uk
S phát sinh
S n xu t kinh doanh
Tài kho n
Thu nh p doanh nghi p
Tài s n
Tài s n c đ nh

XDCB

Xây d ng c b n

-1-

c xu t tr

c)

c)


Ch

ng 1: M T S

V N

CHUNG V K TOÁN

1.1 Khái ni m v k toán
1.1.1 K toán
1.1.1.1 Quá trình hình thành và phát tri n c a k toán
S n xu t ra c a c i v t ch t là c s t ng t i và s phát tri n c a xã h i loài
ng i. Ngay t th i xa x a, v i công c lao đ ng h t s c thô s , con ng i c ng đã
ti n hành ho t đ ng s n xu t b ng vi c hái l m hoa qu , s n b n,... đ nuôi s ng
b n thân và c ng đ ng. Ho t đ ng s n xu t là ho t đ ng t giác, có ý th c và có
m c đích c a con ng i. Cho nên khi ti n hành ho t đ ng s n xu t, con ng i luôn
quan tâm đ n các hao phí b ra và nh ng k t qu đ t đ c. Chính s quan tâm này
đã đ t ra nhu c u t t y u ph i th c hi n qu n lý ho t đ ng s n xu t. Xã h i loài
ng i càng phát tri n thì m c đ quan tâm c a con ng i đ n ho t đ ng s n xu t
càng t ng và do đó, yêu c u qu n lý ho t đ ng s n xu t c ng đ c nâng lên.
qu n lý, đi u hành ho t đ ng s n xu t mà ngày nay g i là ho t đ ng kinh t , c n
ph i có thông tin v ho t đ ng kinh t đó. Thông tin đóng vai trò quy t đ nh trong
vi c xác đ nh m c tiêu, l p k ho ch, t ch c th c hi n và ki m tra, ki m soát ho t
đ ng kinh t . K toán là m t trong các công c cung c p thông tin v ho t đ ng
kinh t ph c v cho công tác qu n lý.
th i k Nguyên th y, các cách th c x lý, ghi chép, ph n ánh đ c ti n
hành b ng nh ng ph ng th c gi n đ n, nh : đánh d u lên thân cây, ghi lên vách
đá, bu c nút trên các dây th ng,... đ ghi nh n nh ng thông tin c n thi t, công vi c
trong th i k này ph c v cho l i ích c a t ng nhóm c ng đ ng. Khi xã h i chuy n
sang ch đ chi m h u nô l , v i vi c hình thành giai c p ch nô, nhu c u theo dõi,
ki m soát tình hình và k t qu s d ng nô l , tài s n c a ch nô đã đ t ra nh ng nhu
c u cao h n trong công vi c c a k toán. Các k t qu c a các nhà kh o c h c cho
th y các lo i s sách đã đ c s d ng đ ghi chép, k toán còn đ c s d ng trong
các phòng đ i ti n, các nhà th và trong tài chính nhà n c,.. đ theo dõi các nghi p
v v giao d ch, thanh toán và buôn bán.
M c dù có nhi u đ i m i v cách th c ghi chép, ph n ánh tr i qua các giai
đo n phát tri n c a xã h i, nh ng k toán v n ch a đ c xem là khoa h c đ c l p

cho đ n khi xu t hi n ph ng pháp ghi kép. N m 1494, Luca Pacioli m t nhà toán
h c, tu s dòng Phanxico ng i Ý đã tìm ra và gi i thi u ph ng pháp ghi kép. Ông
đã minh h a vi c s d ng khái ni m N và Có đ đ m b o m t l n ghi kép. Nhi u
nhà nghiên c u v l ch s k toán đã cho r ng s xu t hi n ph ng pháp ghi kép
c a k toán d a trên b y đi u ki n sau:

-2-


 Có m t ngh thu t ghi chép riêng
 S xu t hi n c a s h c
 Vi c t n t i s h u t nhân
 Vi c hình thành ti n t
 Vi c hình thành các quan h tín d ng
 Vi c t n t i các quan h mua bán
 S d ch chuy n c a đ ng v n.
Nhi u nhà nghiên c u đã đánh giá cao vai trò c a ghi kép đ i v i s phát tri n
ch ngh a t b n. S xu t hi n c a ph ng pháp ghi kép đã tr giúp vi c theo dõi,
giám sát các quan h th ng m i ngày càng t ng, quan h tín d ng gi a ng i mua
và ng i bán, gi a ng i đi vay và ng i cho vay trong xu th d ch chuy n các
dòng t b n ngày càng l n gi a các vùng. Ngoài ra ph ng pháp ghi kép cho phép
các nhà t b n n m b t và tính toán các nh h ng c a các giao d ch kinh t , đ ng
th i tách bi t quan h gi a ng i ch s h u v i doanh nghi p đ th y rõ s phát
tri n c a các t ch c kinh doanh.
S phát tri n c a khoa h c k thu t g n li n v i nh ng thay đ i v hình thái
c a các t ch c kinh t , các trung gian tài chính, cách th c qu n lý t ch c này c ng
nh ph ng th c qu n lý n n kinh t
góc đ v mô. ó là s phát tri n c a h
th ng ngân hàng v i vi c ra đ i c a nhi u công c tài chính, là s ph bi n c a mô
hình công ty c ph n v n hành trên các th tr ng ch ng khoán. Trong b i c nh đó,

k toán không ch là s ghi chép và cung c p thông tin cho ng i qu n lý doanh
nghi p mà cong có ngh a v cung c p thông tin cho nh ng đ i t ng bên ngoài,
nh : C quan thu , ngân hàng và các t ch c tài chính khác, các nhà đ u t , nhà
cung c p, khách hàng,... Vi c công b thông tin ra bên ngoài đ c xem là m t yêu
c u khách quan c a th c ti n đ nhà n c v n hành n n kinh t t t h n; đ các t
ch c kinh t và cá nhan liên quan có đi u ki n đánh giá các kho n v n đ u t c a
mình ho c tìm ki m c h i kinh doanh t t nh t. V n đ này đ t ra cho k toán ph i
công b nh ng thông tin gì cho bên ngoài và v a đ m b o đ c tính bí m t thông
tin c a doanh nghi p.
Nh ng yêu c u c a th c ti n đã thúc đ y khoa h c k toán có nh ng thay đ i
v ph ng pháp ghi chép, x lý và công b thông tin; th hi n là vào nh ng th p
niên đ u th k 20, k toán đã d n tách bi t thành hai h th ng. M t là, s hình
thành c a h th ng k toán nh m cung c p thông tin cho nhi u đ i t ng bên ngoài
thông qua các báo cáo tài chính, các báo cáo tài chính đ c trình bày theo nh ng
tiêu chu n th ng nh t, h th ng này g i là k toán tài chính. Hai là, s ra đ i c a h

-3-


th ng k toán qu n tr nh m cung c p thông tin đa d ng h n cho ng

i qu n lý c a

các t ch c. H th ng k toán này đòi h i nh ng cách th c ghi chép và x lý thông
tin riêng đ đáp ng yêu c u qu tr do áp l c c nh tranh ngày càng t ng. Do tính bí
m t v thông tin, h th ng k toán qu n tr d n tách bi t v i k toán tài chính.
Tóm l i, s ra đ i và phát tri n c a k toán g n li n v i s phát tri n c a các
ho t đ ng kinh t và nhu c u s d ng thông tin k toán. m i qu c gia, s phát
tri n c a k toán ph thu c vào các đi u ki n kinh t , chính tr , v n hóa,..Tuy nhiên,
khoa h c k toán ngày nay không còn là gi i h n trong biên gi i m i qu c gia mà

đã mang tính toàn c u hóa. Nh ng nguyên t c và ph ng pháp k toán chung hay
các chu n m c ngày càng đ c hoàn thi n, đáp ng nhu c u ngày càng cao trong h
th ng qu n lý m i t ch c, các đ n v kinh t .
1.1.1.2 Khái ni m v k toán
Trong nhi u tài li u vi t v k toán, nhi u nhà khoa h c kinh t đã đ a ra
nhi u đ nh ngh a v k toán nhi u khía c nh khác nhau. nh ngh a v k toán
đ c ghi nh n trong i u 4 lu t k toán Vi t Nam (2003) : “K toán là vi c thu
th p, x lý, ki m tra, phân tích và cung c p thông tin kinh t tài chính d i hình
th c giá tr , hi n v t và th i gian lao đ ng”. nh ngh a này c th hoá các công
vi c c a k toán t giai đo n thu th p d li u ban đ u đ n vi c x lý và cung c p
các thông tin kinh t tài chính. K toán s d ng nhi u th c đo nh ng th c đo giá
tr là th c đo ch y u và b t bu c.
Hi p h i k toán M (1966) thì đ nh ngh a: “K toán là quá trình xác đ nh,
đo l ng và cung c p thông tin kinh t h u ích cho vi c phán đoán và ra quy t
đ nh”.
giác đ là m t môn khoa h c thì k toán là h th ng thông tin th c hi n
vi c ph n ánh và ki m tra m i di n bi n c a các ho t đ ng th c t di n ra liên quan
đ n tình hình kinh t , tài chính m t đ n v c th .
n v c th có th là các c quan nhà n c, các đ n v s nghi p, các
doanh nghi p, h p tác xã,…
giác đ là m t ngh nghi p thì k toán là m t ngh thu t ghi chép, tính
toán b ng con s m i hi n t ng kinh t - tài chính phát sinh liên quan đ n m t đ n
v nh t đ nh b ng s quan sát và đo l ng, nh m m c đích cung c p thông tin đ y
đ , k p th i và trung th c v tình hình s d ng tài s n và s v n đ ng c a tài s n,
tình hình và k t qu c a ho t đ ng kinh t t i đ n v cho nhi u đ i t ng ra quy t
đ nh.

-4-

Tuy có nhi u đ nh ngh a v k toán nh ng chung quy l i, có th rút ra m t s
đi m chung sau:
- K toán nghiên c u tài s n, ngu n hình thành tài s n và s v n đ ng c a tài
s n trong các t ch c. ó c ng chính là các quan h kinh t tài chính phát sinh các
t ch c có s d ng tài s n đ th c hi n m c tiêu ho t đ ng c a mình.
- K toán s ba lo i th c đo đ ph n ánh là th c đo giá tr , th c đo hi n
v t và th c đo lao đ ng, trong đó th c đo giá tr là b t bu c đ t ng h p toàn b
các ho t đ ng kinh t các t ch c.
- K toán đ c xem là h th ng thông tin m i t ch c. H th ng đó đ c
v n hành quá m t quá trình thu th p, x lý, ghi chép và cung c p thông tin b ng các
ph ng pháp riêng có c a k toán.
- Ch c n ng c a k toán là thông tin và ki m tra v quá trình hình thành và
s v n đ ng c a tài s n.
1.1.2 K toán tài chính
K toán tài chính là h th ng k toán thu th p, x lý và cung c p thông tin
kinh t tài chính cho các đ i t ng có nhu c u s d ng thông tin c a doanh nghi p
qua các báo cáo tài chính. H th ng báo cáo tài chính mà các doanh nghi p ph i l p
bao g m: B ng cân đ i k toán, Báo cáo k t qu ho t đ ng kinh doanh, Báo cáo l u
chuy n ti n t và Thuy t minh báo cáo tài chính.
1.1.3 K toán chi phí
K toán chi phí là vi c thu th p và cung c p thông tin chi phí, đ ph c v cho
vi c ho ch đ nh, ki m soát chi phí, ra quy t đ nh kinh doanh và l p báo cáo k toán
t i các doanh nghi p.
1.1.4 K toán qu n tr
K toán qu n tr là h th ng k toán thu th p, x lý, phân tích và cung c p
thông tin kinh t , tài chính theo yêu c u c a nhà qu n tr doanh nghi p thông qua
các báo cáo k toán n i b .
1.2

i t ng c a k toán

V i t cách là m t công c qu n lý kinh t quan tr ng, v i ch c n ng thông

tin và ki m tra, h ch toán k toán gi vai trò quan tr ng trong công tác qu n lý tài
s n, thông tin do h ch toán k toán cung c p s giúp nhà qu n lý bi t đ c tài s n
c a đ n v theo t ng lo i, t ng s , đánh giá đ c tình hình trang b và s d ng.
ng th i thông qua ch c n ng thông tin và ki m tra c a mình, h ch toán k toán
giúp cho nhà qu n lý n m đ c m t cách k p th i, đ y đ v quá trình c ng nh k t

-5-


qu c a s v n đ ng tài s n trong quá trình ti n hành các ho t đ ng kinh t c a đ n
v , là c s đ phân tích và đánh giá hi u qu c a quá trình v n đ ng y.
Nh v y, đ t o đi u ki n thu n l i cho công tác qu n lý, h ch toán tài s n,
h ch toán k toán nghiên c u, xem xét tài s n c a đ n v theo 2 hình th c bi u hi n
là giá tr tài s n và ngu n hình thành tài s n, đ ng th i c ng xem xét và nghiên c u
quá trình v n đ ng c a tài s n trong quá trình ho t đ ng kinh t c a đ n v .
1.2.1

i t ng k toán
Trong quá trình ho t đ ng c a đ n v , các lo i tài s n th

ng xuyên bi n

đ ng đ ng th i ngu n hình thành tài s n c ng bi n đ ng. S v n đ ng c a tài s n và
ngu n hình thành tài s n (ngu n v n) là th hi n s t n t i và đang ho t đ ng c a
m t đ n v . Bên c nh đó tài s n và ngu n v n th c s v n đ ng c n ph i có môi
tr ng kinh doanh và môi tr ng pháp lý.
i t ng c b n c a h ch toán k toán là: Tài s n, ngu n v n và s v n
đ ng c a chúng và các quan h pháp lý trong quá trình ho t đ ng c a đ n v .

Trong n n kinh t xã h i, các đ n v thu c các lo i hình kinh t khác nhau
đ m nh n các khâu khác nhau trong quá trình tái s n xu t xã h i và có vai trò, ch c
n ng, nhi m v khác nhau đ i v i n n kinh t .
nghiên c u đ i t ng c a h ch toán k toán ch có th ch n m t lo i hình
đ n v mà đó th hi n t ng đ i đ y đ các khâu khác nhau c a quá trình tái s n
xu t và t đó suy r ng cho các lo i hình đ n v khác.
Sau đây ta đi tìm hi u c th v đ i t ng c a k toán trong đ n v k toán
đi n hình là doanh nghi p s n xu t.
1.2.1.1 Tài s n
Theo chu n m c k toán Vi t Nam 01: “Tài s n là ngu n l c do đ n v ki m
soát và có th mang l i l i ích kinh t trong t ng lai”.
Trong quá trình hình thành, t n t i và phát tri n, các đ n v nói chung và các
doanh nghi p s n xu t kinh doanh nói riêng có th ho t đ ng đ c khi có đ y đ
các đ i t ng s n xu t nh nguyên v t li u, nhiên li u, công c d ng c và m t
l ng ti n c n thi t. M t khác các doanh nghi p luôn c n nh ng thi t b , máy móc
s n xu t, nhà x ng, m t b ng,.. g i chung là t li u s n xu t.
C n c vào th i gian luân chuy n c a tài s n, tài s n chia thành 2 nhóm l n
là tài s n ng n h n (tài s n l u đ ng và đ u t tài chính ng n h n) và tài s n dài h n
(tài s n l đ ng và đ u t tài chính dài h n).

-6-


a. Tài s n ng n h n
Tài s n ng n h n là toàn b giá tr tài s n (vô hình, h u hình) c a đ n v có
th i gian luân chuy n ng n, thông th ng là nh h n ho c b ng 1 n m, hay nh h n
ho c b ng m t chu k kinh doanh.
+ Ti n và các kho n t ng đ ng ti n: Ti n m t, ti n g i ngân hàng, kim
lo i quý, ngo i t .
+ Các kho n đ u t tài chính ng n h n:

u t ch ng khoán ng n h n, tín
phi u, ngân phi u, ..là các kho n đ u t có th i gian thu h i trong vòng 1 n m.
+ Các kho n ph i thu: ây là tài s n c a doanh nghi p đang b các đ i t ng
khác chi m d ng (n ).
+ Hàng t n kho: Là nh ng tài s n d tr cho quá trình ho t đ ng c a đ n v .
- Theo l nh v c tham gia luân chuy n toàn b tài s n l u đ ng c a đ n v chia
thành:
+ Tài s n l u đ ng trong l nh v c s n xu t nh nguyên li u v t li u, công c
d ng c ,...
+ Tài s n l u đ ng trong l nh v c l u thông nh thành ph m, hàng hoá,...
b. Tài s n dài h n
Tài s n dài h n là nh ng tài s n c a đ n v có th i gian luân chuy n dài
(th ng là dài h n m t n m ho c l n h n m t chu k kinh doanh).
- Theo tiêu chu n bi u hi n toàn b tài s n đ c chia làm các lo i sau:
+ Tài s n c đ nh h u hình: Là nh ng t li u lao đ ng giá tr l n và th i gian
s d ng lâu dài nh : nhà c a, máy móc thi t b , ph ng ti n v n t i, v t ki n trúc,
v

n cây lâu n m,...
+ Tài s n c đ nh vô hình: Là nh ng tài s n c đ nh không có hình thái v t
ch t, ph n nh m t l ng giá tr mà đ n v đã th c s đ u t , xu t phát t l i ích
hay đ c quy n, đ c l i c a đ n v , g m có: chi phí thành l p chu n b s n xu t,
b ng phát minh sáng ch , quy n s d ng đ t,...
+ Các kho n đ u t tài chính dài h n: u t ch ng khoán dài h n,..là các
kho n đ u t có th i gian thu h i l n h n 1 n m.
1.2.1.2 Ngu n hình thành tài s n (Ngu n v n)
Tài s n c a đ n v đ c hình thành t nhi u ngu n khác nhau. Tuy nhiên có
th quy các ngu n hình thành tài s n thành 2 lo i: N ph i tr và ngu n v n ch s
h u.

-7-


a. N ph i tr
Theo chu n m c k toán Vi t Nam s 01: “ N ph i tr là ngh a v hi n t i
c a đ n v phát sinh t các giao d ch và s ki n đã qua mà đ n v ph i thanh toán
t ngu n l c c a mình”.
C n c vào th i h n thanh toán các kho n n , n ph i tr c a đ n v đ c
chia thành 2 lo i: N ng n h n và N dài h n.
- N ng n h n: Là kho n n mà doanh nghi p có trách nhi m ph i thanh
toán trong th i h n m t n m ho c m t chu k kinh doanh.
Trong doanh nghi p, các kho n n ng n h n th ng đ c thanh toán b ng
tài s n l u đ ng ho c t o ra m t kho ng n ng n h n m i. N ng n h n bao g m:
Vay ng n h n, ph i tr ng i bán, ph i tr , ph i n p thu cho Nhà n c, ph i tr
l ng cho công nhân viên, ph i tr trong n i b , ph i tr khác…
Theo tính ch t các kho n n , n ng n h n chia làm 2 lo i:
+ N tín d ng: Là kho n n mà khi tr ph i tr c v n l n lãi, bao g m các
kho n vay ng n h n.
+ N chi m d ng: Là các kho n n mà đ n v chi m d ng c a ng i khác,
theo lu t đ nh trong quá trình mua bán không ph i tr lãi.
- N dài h n: Là kho n n mà các đ n v ph i có trách nhi m thanh toán v i
th i h n trên m t n m hay trên m t chu k kinh doanh, n dài h n chia làm 2 lo i:
+ N tín d ng: Vay dài h n, vay trung h n, n dài h n.
+ N chi m d ng: Các kho n ký qu , ký c c dài h n, n ng i bán, ng i
nh n th u trên m t n m.
b.Ngu n v n ch s h u
Theo chu n m c chung ( o n 18): “Ngu n v n ch s h u là giá tr v n
c a đ n v , đ c tính b ng s chênh l ch gi a giá tr tài s n c a doanh nghi p tr
đi giá tr n ph i tr ”
- Phân theo ngu n g c v n ch s h u bao g m: v n góp c a ch s h u và

l i nhu n gi l i.
+ V n góp c a ch s h u: Là toàn b s v n góp c a ch s h u vào đ n v
nh v n đ u t c a nhà n c đ i v i công ty nhà n c, v n góp c a c đông đ i
v i công ty c ph n; v n góp các bên liên doanh,..Các ch s h u khi thành l p
công ty và có th v n góp b sung trong quá trình ho t đ ng.
+ L i nhu n gi l i: N u tài s n c a đ n v đ c s d ng m t cách hi u qu
và t o ra l i nhu n cho đ n v . S l i nhu n còn l i sau khi n p thu thu nh p cho

-8-


nhà n

c và chia cho các ch s h u đ

c gi l i đ tích lu b sung v n ch s

h u.
- Phân theo m c đích s d ng, ngu n v n ch s h u bao g m: Ngu n v n
kinh doanh, ngu n v n chuyên dùng và ngu n v n ch s h u khác.
+ Ngu n v n kinh doanh: Là ngu n v n ch s h u tài tr cho b ph n tài
s n dùng vào m c đích kinh doanh.
+ Ngu n v n chuyên dùng: Là ngu n v n ch s h u dùng cho m c đích
nh t đ nh ngoài m c đích kinh doanh: qu đ u t phát tri n, qu d phòng tài chính,
qu khen th ng, phúc l i…Nh v y, ngu n v n chuyên dùng ch ra ph m vi tài
s n đ c s d ng cho m c đích nh t đ nh.
+ Ngu n v n ch s h u khác: Là nh ng ngu n v n ch s h u không thu c
hai lo i trên, g m l i nhu n ch a phân ph i, chênh l ch đánh giá l i tài s n, chênh
l ch t giá h i đoái,..
1.2.1.3 M i quan h gi a tài s n và ngu n v n

Tài s n c a đ n v th hi n ngu n l c kinh t
B t k m t tài s n nào c
đ nh ho c ng c l i. B t c m
t ng ng nên t ng giá tr c a
c a đ n v . M i quan h này đ

ng đ c hình thành t m t ho c m t s ngu n nh t
t tài s n nào c a đ n v c ng có ngu n hình thành
tài s n c a đ n v luôn luôn b ng t ng ngu n v n
c bi u hi n qua ph ng trình k toán sau:

T ng giá tr tài s n = T ng ngu n v n
 T ng giá tr tài s n = N ph i tr + Ngu n v n ch s h u
Ph ng trình k toán c b n:
T ng ngu n v n ch s h u = T ng giá tr tài s n - N ph i tr
Ph ng trình này có th đánh giá đ c kh n ng t ch v tài chính c a
doanh nghi p.
1.2.1.4 S v n đ ng c a tài s n là đ i t ng c a h ch toán k toán
Trong các doanh nghi p s n xu t c a c i v t ch t, tài s n c a đ n v th ng
v n đ ng qua 3 giai đo n:
- Giai đo n mua hàng: Trong giai đo n này đ n v b ti n ra mua s m v t t ,
tài s n đ chu n b cho s n xu t và do đó tài s n c a đ n v chuy n t hình thái ti n
t sang hi n v t.
- Giai đo n s n xu t: trong giai đo n này đ n v s d ng các lo i nguyên v t
li u, t li u lao đ ng, s c lao đ ng đ t o ra s n ph m theo m c đích đã đ nh.

-9-


- Giai đo n bán hàng: giai đo n này đ n v xu t kho thành ph m, hàng hoá

chuy n cho ng i mua đ thu v m t l ng ti n t ng ng và do đó tài s n c a đ n
v bi n đ i t hình thái hi n v t sang hình thái ti n t .
i t ng s d ng thông tin k toán
Các đ i t ng s d ng thông tin c a k toán tài chính r t đa d ng, t c quan
qu n lý nhà n c nh : Thu , y ban ch ng khoán, nhà đ u t , ngân hàng th ng
m i, nhà cung c p,..
Ng c v i thông tin k toán tài chính, thông tin k toán qu n tr không đ c
1.2.2

công b công khai ra bên ngoài, mà ch s d ng đ i v i các nhà qu n tr các c p
doanh nghi p.
1.3 Vai trò - Ch c n ng - Nhi m v c a k toán
1.3.1 Vai trò
- Thu th p, x lý và cung c p thông tin v toàn b ho t đ ng kinh t tài chính
c a đ n v t khâu mua hàng, s n xu t đ n khâu bán hàng, tiêu dùng. Qua đó phân
tích đ c hi u qu c a công tác qu n lý; phát hi n và kh c ph c k p th i nh ng
thi u sót, đ ra nh ng bi n pháp h u hi u h n nh m đ m b o s c c nh tranh trên th
tr ng.
- Thu th p và cung c p thông tin đ đánh giá vi c th c hi n các nguyên t c
h ch toán kinh doanh trong doanh nghi p.
- Thu th p và cung c p thông tin c n thi t cho các đ i t ng kinh doanh
bên ngoài doanh nghi p thông qua báo cáo tài chính.
- Cung c p tài li u đ th c hi n vi c ki m tra n i b c ng nh ph c v cho
vi c ki m tra, ki m soát các c quan có th m quy n đ i v i ho t đ ng kinh doanh
c a đ n v nh m đ m b o kinh doanh đúng pháp lu t, c nh tranh lành m nh, phù
h p v i đ nh h ng phát tri n kinh t c a Nhà N c, ch u s cho ph i và qu n lý
c a Nhà N c.
- V c b n, k toán là m t ph ng th c đo l ng và thông tin nh m đáp
ng yêu c u thông tin v kinh t c a toàn xã h i. Các yêu c u thông tin kinh t ho c
ít ho c nhi u, thô s hay ph c t p đ u có chung m t thu c tính đòi h i các thông tin

bi u hi n b ng ti n v tình hình và s bi n đ ng c a tài nguyên kinh t và tình hình
s d ng các tài nguyên này.
* Yêu c u c b n đ i v i k toán
V i vai trò c a k toán và đ th c hi n nh ng nhi m v k toán theo quy
đ nh c a Chu n m c chung (VAS01), k toán c n ph i đáp ng đ c nh ng yêu c u
c b n sau:

-10-


- Các thông tin và s li u k toán ph i đ

c ghi chép và báo cáo trên c s

các b ng ch ng đ y đ , khách quan và đúng v i th c t hi n tr ng, b n ch t n i
dung và giá tr c a nghi p v kinh t phát sinh. Yêu c u này đòi h i k toán ph i
ph n ánh trung th c hi n tr ng, b n ch t s vi c, n i dung và giá tr nghi p v kinh
t phát sinh.
- Các thông tin và s li u k toán ph i đ c ghi chép và báo cáo đúng v i
th c t , không b xuyên t c, không b bóp méo.
- M i nghi p v kinh t phát sinh liên quan đ n k k toán ph i đ c ghi
chép và báo cáo đ y đ , không b b sót.
- Các thông tin và s li u k toán ph i đ c ghi chép báo cáo k p th i không
đ c ch m tr .
- Các thông tin trình bày trong báo cáo tài chính ph i rõ ràng, d hi u đ i v i
ng i s d ng.
- Các thông tin và s li u k toán gi a các k k toán trong m t doanh
nghi p và gi a các doanh nghi p ch có th so sánh đ c khi tính toán và trình bày
nh t quán. Tr ng h p không nh t quán ph i gi i trình trong thuy t minh báo cáo
tài chính đ ng i s d ng thông tin có th so sánh đ c thông tin gi a các k k

toán.
1.3.2 Ch c n ng
Xu t phát t đ nh ngh a c a k toán, có th th y k toán có 2 ch c n ng liên
quan đ n công tác qu n lý, đó là ch c n ng thông tin và ch c n ng ki m tra.
1.3.2.1 Ch c n ng thông tin
Ch c n ng thông tin đ c bi u hi n vi c k toán theo dõi toàn b các hi n
t ng kinh t , tài chính phát sinh trong quá trình ho t đ ng c a đ n v thông qua
vi c tính toán, ghi chép, phân lo i, x lý và t ng k t các d li u liên quan đ n ho t
đ ng s d ng v n và tài s n c a đ n v .
1.3.2.2 Ch c n ng ki m tra
Ch c n ng ki m tra th hi n thông qua s li u đã đ c ph n ánh, k toán s
n m đ c m t cách có h th ng toàn b quá trình và k t qu ho t đ ng c a đ n v
làm c s cho vi c đánh giá đúng đ n và ki m soát ch t ch tình hình ch p hành
lu t pháp c a đ n v trong công tác qu n lý k toán – tài chính. Ch c n ng này giúp
cho ho t đ ng c a đ n v ngày càng đ t hi u qu cao h n.
1.3.2.3 M i quan h gi a các ch c n ng
Ch c n ng thông tin và ki m tra có m i qua h ch t ch v i nhau, ch c n ng
thông tin là đ i t ng c a ch c n ng ki m tra, ch c n ng ki m tra là công c đôn

-11-


đ c ch c n ng thông tin đ

c chính xác, rõ ràng và đ y đ h n. Th c hi n t t ch c

n ng ki m tra là c s đ k toán cung c p thông tin đáng tin c y ph c v cho công
tác phân tích, đánh giá đ c đ y đ , đúng đ n tình hình và k t qu ho t đ ng c a
đ n v trong t ng th i kì nh t đ nh, đ ra các quy t đ nh đúng đ n, phù h p nh m
không ng ng nâng cao hi u qu ho t đ ng c a đ n v .

V i các ch c n ng trên k toán đã tr thành công c h t s c quan tr ng trong
công tác qu n lý c a b n thân đ n v t ch c k toán và các ch c n ng này c ng r t
c n thi t đ i v i các t ch c khác có quy n l i tr c ti p ho c gián ti p đ i v i ho t
đ ng c a đ n v t ch c kê toán, nh : ng i ch s h u v n c a đ n v , ng i cung
c p tín d ng, hàng hoá - d ch v , các nhà đ u t , các c quan tài chính ho c c quan
ch c n ng khác.
1.3.3 Nhi m v
- Ghi chép, tính toán, ph n ánh s hi n có, tình hình luân chuy n và s d ng
tài s n, v t t , ti n v n, quá trình và k t qu ho t đ ng s n xu t - kinh doanh và s
d ng kinh phí c a đ n v .
- Ki m tra tình hình th c hi n k ho ch s n xu t, kinh doanh; k ho ch thu;
k lu t thu n p, thanh toán, ki m tra vi c gi gìn, s d ng tài s n , v t t , ti m v n,
kinh phí, phát hi n và ng n ng a k p th i nh ng hành đ ng lãng phí, tham ô, vi
ph m chính sách, ch đ , k lu t kinh t tài chính.
- Phân tích thông tin, s li u k toán; tham m u, đ xu t các gi i pháp ph c
v yêu c u qu n tr và quy t đ nh kinh t , tài chính c a đ n v k toán.
- Cung c p các s li u, tài li u cho vi c đi u hành ho t đ ng s n xu t - kinh
doanh, ki m tra và phân tích ho t đ ng kinh t tài chính, ph c v công tác l p và
theo dõi th c hi n k ho ch, ph c v cho công tác th ng kê và thông tin kinh t .
Trên c s v n b n Lu t quy đ nh, có th phân tích nhi m v c a k toán
theo t ng công tác k toán. Xu t phát t yêu c u qu n lý và cung c p thông tin cho
các đ i t ng khác nhau, k toán đ c chia thành k toán qu n tr và k toán tài
chính.
M i lo i đ m nh n m t nhi m v th khác nhau:
* K toán tài chính
- Nhi m v c a k toán tài chính: Là theo dõi, tính toán và ph n ánh v tình
hình tài s n và ngu n v n c ng nh tình hình v k t qu ho t đ ng c a đ n v nh m
ph c v cho các đ i t ng s d ng thông tin bên ngoài và bên trong đ n v , nh ng
ch y u là đ i t ng bên ngoài đ n v . K toán tài chính cung c p nh ng thông tin
v s ki n đã x y ra.

-12-


* K toán qu n tr
- Nhi m v c a k toán qu n tr : Là qua s li u c a k toán tài chính, x lý và
cung c p thông tin v quá trình hình thành, phát sinh chi phí, tình hình qu n tr tài
s n, ngu n v n và các quá trình ho t đ ng khác nh m h tr đ c l c cho nhà qu n
lý c a đ n v trong vi c ho ch đ nh, ki m soát và ra quy t đ nh. K toán qu n tr có
đ c đi m c b n là không nh ng ph n ánh nh ng s ki n đã x y ra, mà còn ph n
ánh nh ng s ki n đang và s x y ra trong t ng lai.
1.4 Các nguyên t c k toán
Nh ng nguyên t c k toán chung đ c xây d ng nh m m c đích đ m b o
quá trình x lý thông tin k toán d a trên nh ng c s th ng nh t. Các nguyên t c
k toán chung này đ c xem nh là nh ng tuyên b chung v các quy đ nh và s
h ng d n ph c v cho vi c x lý thông tin k toán và l p báo cáo tài chính.
1.4.1 Các khái ni m chung đ c th a nh n
1.4.1.1 Khái ni m th c th kinh doanh
ây là khái ni m c b n nh m đ ra cho k toán ph m vi, gi i h n c a m t
th c th kinh doanh hay đ n v k toán trong vi c ghi chép, ph n ánh và cung c p
thông tin m t cách đ y đ . Khái ni m này còn ch ra r ng đ n v k toán là t ch c
đ c l p v i các ch th , cá nhân khác và đ c l p ngay c v i b n thân ng i ch s
h u đ n v kinh doanh.
1.4.1.2 Ho t đ ng liên t c
Báo cáo tài chính ph i đ c l p trên c s gi đ nh là doanh nghi p đang
ho t đ ng liên t c và s ti p t c ho t đ ng kinh doanh bình th ng trong t ng lai
g n, ngh a là doanh nghi p không có ý đ nh c ng nh không bu c ph i ng ng ho t
đ ng ho c ph i thu h p đáng k quy mô ho t đ ng c a mình. Tr ng h p th c t
khác v i gi đ nh ho t đ ng liên t c thì báo cáo tài chính ph i l p trên m t c s
khác và ph i gi i thích c s đã s d ng đ l p báo cáo tài chính.

1.4.1.3 Gi thuy t c s d n tích
M i nghi p v kinh t , tài chính c a doanh nghi p liên quan đ n tài s n, n
ph i tr , ngu n v n ch s h u, doanh thu, chi phí ph i đ c ghi s k toán vào th i
đi m phát sinh, không c n c vào th i đi m th c t thu ho c th c t chi ti n ho c
t ng đ ng ti n. Báo cáo tài chính l p trên c s d n tích ph n nh tình hình tài
chính c a doanh nghi p trong quá kh , hi n t i và t ng lai.
1.4.2 Các nguyên t c k toán
1.4.2.1 Th c đo ti n t

-13-


Nguyên t c này th a nh n đ n v ti n t nh m t đ n v đ ng nh t trong vi c
tính toán, ghi nh n các nghi p v kinh t phát sinh. V i nguyên t c này, t t c các
đ i t ng k toán ph i đ c tính toán, xác đ nh b ng ti n đ ghi s , t c k toán ch
ph n nh nh ng gì có th bi u hi n b ng ti n.
1.4.2.2 K k toán
K k toán là vi c phân chia ho t đ ng c a doanh nghi p thành nhi u phân
đo n th i gian b ng nhau, đ l p các báo cáo k toán ph c v cho vi c phân tích
đánh giá quá trình ho t đ ng và nh ng thay đ i v tình hình tài chính c a doanh
nghi p.
ti n cho vi c so sánh, các k k toán th ng dài nh nhau (tháng, quí,
n m).
1.4.2.3. Nguyên t c giá g c
Tài s n ph i đ c ghi nh n theo giá g c. Giá g c c a tài s n đ c tính theo
s ti n ho c kho n t ng đ ng ti n đã tr , ph i tr ho c tính theo giá tr h p lý c a
tài s n đó vào th i đi m tài s n đ c ghi nh n. Giá g c c a tài s n không đ c thay
đ i tr khi có quy đ nh khác trong chu n m c k toán c th .
1.4.2.4 Nguyên t c phù h p
Vi c ghi nh n doanh thu và chi phí ph i phù h p v i nhau. Khi ghi nh n m t

kho n doanh thu thì ph i ghi nh n m t kho n chi phí t ng ng có liên quan đ n
vi c t o ra doanh thu đó. Chi phí t ng ng v i doanh thu g m chi phí c a k t o ra
doanh thu và chi phí c a các k tr c ho c chi phí ph i tr nh ng liên quan đ n
doanh thu c a k đó.
1.4.2.5 Nguyên t c nh t quán
Các chính sách và ph ng pháp k toán doanh nghi p đã ch n ph i đ c áp
d ng th ng nh t ít nh t trong m t k k toán n m. Tr ng h p có thay đ i chính
sách và ph ng pháp k toán đã ch n thì ph i gi i trình lý do và nh h ng c a s
thay đ i đó trong ph n thuy t minh báo cáo tài chính.
1.4.2.6 Nguyên t c công khai
Nguyên t c này đòi h i báo cáo k toán c a doanh nghi p ph i rõ ràng, d
hi u và ph i đ y đ thông tin liên quan đ n ho t đ ng c a doanh nghi p, báo cáo
ph i đ c trình bày công khai cho nh ng ai s d ng nó.
1.4.2.7 Nguyên t c tr ng y u
Thông tin đ c coi là tr ng y u trong tr ng h p n u thi u thông tin ho c
thi u chính xác c a thông tin đó có th làm sai l ch đáng k báo cáo tài chính, làm
nh h ng đ n quy t đ nh kinh t c a ng i s d ng báo cáo tài chính. Tính tr ng
y u ph thu c vào đ l n và tính ch t c a thông tin ho c các sai sót đ c đánh giá

-14-


trong hoàn c nh c th . Tính tr ng y u c a thông tin ph i đ

c xem xét trên c

ph ng di n đ nh l ng và đ nh tính.
1.4.2.8 Nguyên t c th n tr ng
Th n tr ng là vi c xem xét, cân nh c, phán đoán c n thi t đ l p các c tính
k toán trong các đi u ki n không ch c ch n. Nguyên t c th n tr ng đòi h i:

a/ Ph i l p các kho n d phòng nh ng không l p quá l n;
b/ Không đánh giá cao h n giá tr c a các tài s n và các kho n thu nh p;
c/ Không đánh giá th p h n giá tr c a các kho n n ph i tr và chi phí;
d/ Doanh thu và thu nh p ch đ c ghi nh n khi có b ng ch ng ch c ch n v
kh n ng thu đ c l i ích kinh t , còn chi phí ph i đ c ghi nh n khi có b ng ch ng
v kh n ng phát sinh chi phí.
1.5 Các ph ng pháp k toán
thu t p, phân lo i, x lý, t ng h p và cung c p thông tin thì k toán ph i
s d ng m t h th ng các ph ng pháp bao g m: Ph ng pháp ch ng t , ph ng
pháp tài kho n k toán, ph ng pháp tính giá, ph ng pháp t ng h p – cân đ i k
toán.
1.5.1 Ph ng pháp ch ng t k toán
Ph ng pháp ch ng t k toán là ph ng pháp k toán ph n nh các nghi p
v kinh t tài chính phát sinh và th t s hoàn thành theo th i gian và d a đi m phát
sinh nghi p v đó vào các b n ch ng t k toán và s d ng các b n ch ng t đó
ph c v cho công tác k toán và công tác qu n lý kinh t tài chính
1.5.2 Ph ng pháp tính giá
Ph ng pháp tính giá là ph ng pháp k toán s d ng đo ti n t đ tính toán,
xác đ nh giá tr c a t ng lo i và t ng s tài s n c a đ n v thông qua mua vào, s n
xu t ra theo nh ng quy t c nh t đ nh.
1.5.3 Phu ng pháp tài kho n k toán
Ph ng pháp tài kho n k toán là ph ng pháp k toán phân lo i các đ i
t ng k toán đ ph n nh và ki m tra m t cách th ng xuyên, liên t c, có h th ng
tình hình và s v n đ ng c a t ng đ i t ng k toán riêng bi t.
1.5.4 Ph ng pháp t ng h p và cân đ i k toán
Ph ng pháp t ng h p - cân đ i k toán là ph ng pháp k toán mà vi c thi t k
và s d ng các b ng t ng h p - cân đ i đ c d a trên c s các m i quan h cân
đ i v n có c a k toán đ t ng h p s li u t các s k toán theo các ch tiêu kinh t
tài chính c n thi t nh m cung c p thông tin cho vi c đi u hành, qu n lý các ho t
đ ng kinh t c a đ n v và nh ng ng i có l i ích n m ngoài đ n v .

-15-


CÂU H I ÔN T P CH
NG 1
1. Hãy nêu đ nh ngh a v k toán?
2. Trình bày nh ng n i dung c b n c a đ i t ng k toán?
3. Trình bày đ nh ngh a tài s n, nh ng lo i tài s n trong doanh nghi p? Tài s n
c a doanh nghi p đ c hình thành t nh ng ngu n nào?
4. Trình bày đ nh ngh a n ph i tr , ngu n v n ch s h u. Có nh ng lo i n
ph i tr và ngu n v n ch s h u nào trong doanh nghi p?
5. Trình bày m i quan h c a tài s n và ngu n v n?
6. Hãy nêu ch c n ng, vai trò, nhi m v c a k toán?
7. Trình bày các nguyên t c k toán?
T H C
1. Cho ví d v tài s n, n ph i tr , ngu n v n ch s h u và gi i thích vì sao đó
là tài s n, n ph i tr , ngu n v n ch s h u c a đ n v .
2. Mô t quá trình v n đ ng c a tài s n trong doanh nghi p s n xu t, t đó rút ra
k t lu n v s v n đ ng c a tài s n trong doanh nghi p.

-16-


Ch

ng 2: CH NG T

K TOÁN VÀ KI M KÊ

2.1 Ch ng t k toán
Ph ng pháp ch ng t là ph ng pháp thông tin ban đ u v nghi p v kinh
t nh m b o đ m tính pháp lý c a vi c hình thành các nghi p v kinh t .
Ph ng pháp ch ng t có n i dung là "sao ch p" các nghi p v kinh t phát
sinh thu c đ i t ng h ch toán k toán phù h p v i đ c đi m và s v n đ ng c a
t ng lo i đ i t ng k toán, nên hình thái bi u hi n c a ph ng pháp ch ng t là h
th ng b n ch ng t đ ch ng minh tính h p pháp c a vi c hình thành nghi p v
kinh t và ph n nh m t cách trung th c, khách quan các nghi p v đó theo th i
gian và đ a đi m phát sinh vào các b ng ch ng t làm c n c ghi s . Bên c nh n i
dung "sao ch p" ph ng pháp ch ng t còn thông tin k p th i tình tr ng và s v n
đ ng c a t ng đ i t ng theo yêu c u qu n lý nghi p v . V i n i dung này, ch ng
t có hình thái bi u hi n là k ho ch luôn chuy n ch ng t nh m luôn chuy n các
ch ng t đ n các b ph n liên quan có nhu c u thông tin v nghi p v kinh t tài
chính ph n nh trong ch ng t , giúp các b ph n thu nh n, x lý nh ng thông tin
c n thi t đ qu n lý.
2.1.1 Khái ni m
M i s li u ghi chép vào các lo i s k toán khác nhau c n có c s b o đ m
tính pháp lý, nh ng s li u đó c n xác minh tính h p pháp, h p l thông qua các
hình th c đ c Nhà n c quy đ nh c th ho c có tính ch t b t bu c ho c có tính
ch t h ng d n. Các hình th c này chính là các lo i ch ng t đ c các đ n v s
d ng trong ho t đ ng c a mình
Theo kho n 7 i u 4 c a Lu t k toán 2003: "Ch ng t k toán là nh ng
gi y t và v t mang tin ph n nh nghi p v kinh t , tài chính phát sinh và đã hoàn
thành, làm c n c ghi s ".
2.1.2 Ý ngh a và tác d ng c a ch ng t k toán
Ch ng t k toán là ph ng ti n đ ph n ánh m i nghi p v kinh t tài chính
phát sinh trong quá trình ho t đ ng c a các đ n v , nó có ý ngh a quan tr ng trong
công tác k toán và công tác qu n lý, đ c bi u hi n c th nh sau:
- Ch ng t k toán là b ng ch ng đ ch ng minh tính h p pháp, h p lý c a
các nghi p v kinh t phát sinh d n v .

- Ch ng t k toán là c n c pháp lý cho m i s li u, thông tin kinh t và là
c s s li u đ ghi s k toán.
- Ch ng t k toán là c n c pháp lý đ ki m tra vi c ch p hành các chính
sách ch đ và qu n lý kinh t , tài chính t i đ n v .

-17-


- Ch ng t k toán là b ng ch ng đ ki m tra k toan, b ng ch ng đ gi i
quy t các v ki n t ng, tranh ch p v kinh t , ki m tra kinh té, ki m toán trong đ n
v.
2.1.3 Tính ch t pháp lý c a ch ng t k toán
Ch ng t k toán áp d ng cho các doanh nghi p ph i th c hi n theo đúng
n i dung, ph ng pháp l p và ký ch ng t theo quy đ nh c a Lu t k toán và Ngh
đ nh s 129/2004/N -CP ngày 31/5/2004 c a chính ph và các v n b n pháp lu t
khác có liên quan đ n ch ng t k toán.
2.1.3.1 N i dung ch ng t
M t ch ng t k toán đ c coi là h p pháp, h p l ph i có đ y đ các y u t
c b n sau:
- Tên g i ch ng t : th ng là ph n ánh khái quát n i dung kinh t c a
nghi p v ghi trong ch ng t .
- S và ngày ch ng t : ph n nh s th t , th i gian c a nghi p v kinh t
phát sinh ghi trong ch ng t .
- N i dung tóm t t nghi p v kinh t : ghi tóm t t n i dung nghi p v kinh t
phát sinh giúp cho vi c ki m tra tính h p lý, h p pháp c a nghi p v đó.
- Các đ n v đo l ng c n thi t: th hi n quy mô c a nghi p v kinh t phát
sinh v s l ng, giá tr , là c n c đ ki m tra tính h p lý, h p pháp c a nghi p v .
- Tên, đ a ch và ch ký c a nh ng ng i có trách nhi m liên quan đ n
nghi p v kinh t ghi trong ch ng t .
2.1.3.2 L p ch ng t k toán

- M i nghi p v kinh t , tài chính phát sinh liên quan đ n ho t đ ng c
doanh nghi p đ u ph i l p ch ng t k toán. Ch ng t k toán ch l p 1 l n cho m
nghi p v kinh t , tài chính phát sinh.
- N i dung ch ng t ph i đ y đ các ch tiêu, ph i rõ ràng, trung th c v i n
d ng nghi p v kinh t phát sinh.Ch vi t trên ch ng t ph i rõ ràng, không t
xóa, không vi t t t. S ti n vi t b ng ch ph i kh p, đúng v i s ti n vi t b ng s .
- Ch ng t toán ph i đ c l p đ s liên theo quy đ nh cho m i ch ng t

a
i
i
y
.

i v i ch ng t l p nhi u liên ph i đ c l p m t l n cho t t c các liên theo cùng
m t n i dung b ng máy tính, máy ch ho c l ng b ng gi y than. Tr ng h p đ c
bi t ph i l p nhi u liên nh ng không th vi t m t l n thì có th vi t hai l n nh ng
ph i đ m b o th ng nh t n i dung và tính pháp lý c a t t c các ch ng t .
- Các ch ng t k toán đ c l p b ng máy vi tính ph i đ m b o n i dung quy
đ nh cho ch ng t k toán.

-18-


2.1.3.3 Ký ch ng t
- M i ch ng t ph i có đ ch ký theo ch c danh quy đ nh trên ch ng t m i
có giá tr th c hi n. Riêng ch ng t đi n t có ch ký đi n t theo quy đ nh c a
pháp lu t. T t c ch ký trên ch ng t đ u ph i ký b ng bút bi ho c bút m c, không
đ c ký b ng m c đ , b ng bút chì, ch ký trên ch ng t dùng đ chi ti n ph i ký
theo t ng liên.

- Ch ký trên ch ng t k toán c a m t ng i ph i th ng nh t và ph i gi ng
v i ch ký đã đ c đ ng ký theo quy đ nh, tr ng h p không đ ng ký ch ký thì
ch ký l n sau ph i kh p v i ch ký các l n tr c đó.
- Ch ký c a ng i đ ng đ u doanh nghi p (T ng giám đ c ho c ng i
đ c y quy n), c a k toán tr ng (ho c ng i đ c y quy n) và d u đóng trên
ch ng t ph i phù h p v i m u d u và ch ký còn giá tr đã đ ng ký t i ngân hàng.
Ch ký c a k toán viên trên ch ng t ph i gi ng ch ký đã đ ng ký v i k toán
tr ng.
- K toán tr ng (ho c ng i đ c y quy n) không đ c ký "th a y
quy n" c a ng i đ ng đ u doanh nghi p. Ng
quy n l i cho ng i khác.

iđ

c y quy n không đ

c y

2.1.4 Phân lo i ch ng t k toán
2.1.4.1 Phân lo i ch ng t theo công d ng
- Ch ng t m nh l nh: là lo i ch ng t mang quy t đ nh c a ch th qu n lý.
Ví d nh : l nh chi ti n, l nh xu t kho,..
- Ch ng t th c hi n: là lo i ch ng t ph n ánh các nghi p v kinh t phát
sinh và th c s hoàn thành, là c n c đ ghi s k toán. Ví d : Phi u thu, phi u chi,
phi u nh p kho, phi u xu t kho,..
- Ch ng t liên h p: là lo i ch ng t k t h p 2 n i dung c a 2 lo i ch ng t
trên. Ví d : L nh chi kiêm phi u chi, L nh xu t kiêm phi u xu t,...
2.1.4.2 Phân lo i ch ng t theo n i dung c a nghi p v kinh t ph n ánh trên ch ng
t
Theo cách phân lo i này ch ng t đ c chia thành các lo i nh sau:

- Ch ng t ti n m t.
- Ch ng t ti n g i ngân hàng.
- Ch ng t v t t , hàng hoá.
- Ch ng t tài s n c đ nh.
- ........................

-19-


2.1.4.3 Phân lo i ch ng t theo đ a đi m l p ch ng t
- Ch ng t bên trong: là các ch ng t do các b ph n n i b c a doanh
nghi p l p, nh : phi u xu t, phi u nh p, phi u thu, b ng thanh toán l ng,..
- Ch ng t bên ngoài: là lo i ch ng t ph n nh các nghi p v kinh t tài
chính có liên quan đ n đ n v và đ c l p t các đ n v bên ngoài, nh : Hóa đ n
bán hàng,..
M u Hóa đ n Giá tr gia t ng m i nh t n m 2013 (Ban hành kèm theo Thông
t s 64/2013/TT-BTC ngày 15 tháng 5 n m 2013 c a B Tài chính)
TÊN C C THU :....................................

HÓA

M u s : 01GTKT3/001

N GIÁ TR GIA T NG

Liên 1: L u
Ngày........tháng.......n m 20....
n v bán hàng: CÔNG TY TNHH A
Mã s thu :
a ch : 45 ph X, qu n Y, thành ph Hà N i

Ký hi u: AA/13P
S :
0000001

i n tho i:.................................................S tài kho n.............................................................................
H tên ng i mua hàng................................................................ ........... .................................................
Tên đ n v ...................................................................................................................................................
Mã s thu :……………………………………………………………………………………………
a ch ................................................................. ... ....................................................................
Hình th c thanh toán:......................................S tài kho n……………………………………………
STT Tên hàng hóa, d ch v
n v tính S l ng
n giá
Thành ti n
1
2
3
4
5
6=4x5
C ng ti n hàng:

……

Thu su t GTGT: ....…… % , Ti n thu GTGT:
………
T ng c ng ti n thanh toán
................
S ti n vi t b ng ch :......................................................................................................................

Ng i mua hàng
(Ký, ghi rõ h , tên)

Ng i bán hàng
(Ký, đóng d u ghi rõ h ,tên)

(C n ki m tra, đ i chi u khi l p, giao, nh n hoá đ n)
(In t i Công ty .............................................................................., Mã s thu ………….......)
Ghi chú:
- Liên 1: L u
- Liên 2: Giao ng i mua
- Liên 3:.....

-20-


2.1.4.4 Phân lo i ch ng t theo m c đ khái quát s li u ph n ánh trên ch ng t
- Ch ng t g c: là lo i ch ng t ph n ánh tr c ti p t i ch các nghi p v
kinh t phát sinh nh phi u thu, phi u chi, phi u xu t.
- Ch ng t t ng h p: là lo i ch ng t đ c dùng đ t ng h p s li u t các
ch ng t g c theo t ng nghi p v kinh t nh m t o đi u ki n thu n l i cho vi c ghi
s k toán. Ví d : B ng t ng h p ch ng t , ch ng t ghi s ,..
2.1.4.5 Phân lo i theo s l n ghi nghi p v kinh t phát sinh lên ch ng t
- Ch ng t m t l n: Là lo i ch ng t dùng đ ghi chép m t l n nghi p v
kinh t phát sinh ho c nhi u nghi p v kinh t cùng lo i phát sinh t i m t th i gian,
m t đ a đi m r i chuy n vào ghi s k toán. Ví d : Phi u thu, phi u chi, phi u xu t
kho,..
- Ch ng t nhi u l n: Là lo i ch ng t ghi m t lo i nghi p v kinh t phát
sinh, nh ng di n ra trong nhi u l n trong k h ch toán, đ n cu i k h ch toán m i
dùng đ ghi s . Ví d : Phi u xu t v t t theo h n m c,..

2.1.5 Trình t luân chuy n ch ng t k toán
- B c 1: L p, ti p nh n, x lý ch ng t k toán
T t c ch ng t k toán do doanh nghi p l p ho c t bên ngoài chuy n đ n
đ u ph i t p trung vào b ph n k toán doanh nghi p.
- B c 2: K toán viên, k toán tr ng ki m tra và ký ch ng t k toán ho c
trình Giám đ c doanh nghi p ký duy t
B c này nh m xem xét tính h p lý, h p pháp, h p l c a ch ng t , vi c
tính toán trên ch ng t đúng hay sai, có ghi đ y đ các y u t quy đ nh
không?... ng th i ki m tra vi c ch p hành quy ch qu n lý n i b c a ng i l p
và xét duy t đ i v i t ng lo i nghi p v kinh t .
- B c 3: Phân lo i, s p x p ch ng t , đ nh kho n và ghi s k toán
C n c vào n i dung kinh t mà ch ng t ph n nh, k toán ti n hành phân
lo i ch ng t theo t ng lo i nghi p v , t ng tính ch t các kho n chi phí, theo đ a ch
phát sinh,...
- B c 4: L u tr , b o qu n ch ng t
Sau khi ghi s và k t thúc k k toán, ch ng t c n ph i đ c t ch c l u
tr , b o qu n m t cách khoa h c, h p lý nh m đ m b o an toàn và ti n vi c tra c u
khi c n thi t.

-21-


2.2 Ki m kê
2.2.1 Khái ni m
Ki m kê là ph ng pháp ki m tra t i ch các lo i tài s n hi n có nh m xác
đ nh chính xác s l ng, ch t l ng, các lo i tài s n hi n có, phát hi n các kho n
chênh l ch gi a s li u th c t và s li u trên s k toán.
2.2.2 Các lo i ki m kê
- Theo ph m vi ti n hành ki m kê: ki m kê chia thành 2 lo i:
+ Ki m kê đ y đ : áp d ng ki m tra m t s l ng hi n v t, hi n có th c t

c a tài s n.
+ Ki m kê đi n hình: áp d ng đ ki m tra m t ch t l ng c a v t t , hàng
hoá...
- Theo đ i t ng ti n hành ki m kê: ki m kê đ c chia thành 2 lo i sau:
+ Ki m kê toàn b : là ki m kê toàn b các lo i tài s n c a đ n v , tài s n c
đ nh,...
+ Ki m kê t ng ph n: là ki m kê t ng lo i tài s n nh t đ nh ho c ki m kê
t ng kho,....
- Theo th i gian ti n hành ki m kê: chia thành 2 lo i:
+ Ki m kê đ nh k : là ki m kê theo th i h n quy đ nh, tu theo t ng lo i tài
s n mà đ nh k ki m kê khác nhau.
+ Ki m kê b t th ng: là ki m kê đ t xu t ngoài k h n quy đ nh. ki m kê
b t th ng ti n hành trong tr ng h p thay đ i ng i qu n lý tài s n khi có s c
phát sinh h hao, t n th t tài s n,....
2.2.3 Ph ng pháp ki m kê
2.2.3.1 Ki m kê hi n v t
Tr c khi ki m kê c n s p x p hi n
ph ng ti n cân đo c n thi t.
Khi ki m kê hi n v t ph i có m t ng
qu n lý tài s n c n ki m kê tham gia. Ph i ti
tránh trùng l p nhi u thi u sót. Ngoài vi c

v t theo th t , ng n n p, chu n b đ
i ph trách v t ch t tr c ti p b o qu n,
n hành ki n kê theo m t trình t h p lý
cân, đo, đong, đi m s l ng còn c n

quan tâm đánh giá ch t l ng hi n v t, phát hi n nh ng tr ng h p tài s n, v t t
h h ng, kém ph m ch t.
2.2.3.2 Ki m kê ti n m t và các ch ng khoán có giá tr nh ti n

Ti n m t qu ki m kê ph i phân lo i ti n theo t ng lo i và đ m s t c a
t ng lo i đ ghi nh n vào m u bi u ki m kê đ tính t ng s ti n m t hi n còn t i
qu .

-22-


2.2.3.3 Ki m kê ti n g i ngân hàng và các kho n thanh toán
Ph ng pháp ki m kê là đ i chi u s d c a tài kho n "ti n g i ngân hàng"
v i s d c a tài kho n ti n g i c a đ n v t i ngân hàng do ngân hàng sao kê báo
cho đ n v ho c đ n v tr c ti p đ i chi u v i ngân hàng. các kho n thanh toán ph i
kê chi ti t theo t ng khách n và ti n hành đ i chi u công n tr c ti p v i khách n
khi tr c ti p.
Sau khi ki m kê, các biên b n ki m kê đ c g i cho phòng k toán đ đ i
chi u k t qu ki m kê v i s li u trên s k toán. Toàn b k t qu ki m kê, k t qu
đ i chi u, t c là các kho n chênh l ch gi a k t qu ki m kê và s liêu trên s k
toán ph i báo cáo v i th tr ng đ n v .
2.2.4 Vai trò c a k toán trong ki m kê
Vai trò c a k toán đ c th hi n tr c, trong và sau khi ki m kê.
- Tr c khi ki m kê, c n c vào tình hình th c t đ n v , k toán tham gia
xây d ng ph ng h ng, xác đ nh ph m vi ki m kê, đ i t ng ki m kê.
- Trong quá trình ki m kê, k toán tham gia ki m tra, giám sát vi c ghi chép
k t qu ki m kê, tham gia t ng h p s li u ki m kê, đ i chi u s li u ki m kê v i s
li u ghi trong s k toán và đ xu t các bi n pháp x lý các kho n chênh l ch phát
hi n trong ki m kê.
- Sau khi ki m kê hoàn thành, k toán ph i c n c vào k t qu ki m kê và ý
ki n gi i quy t x lý mà ti n hành đi u ch nh s k toán cho phù h p v i s li u
th c t ki m kê.
CÂU H I ÔN T P CH
NG 2

1. Trình bày n i dung ch ng t k toán?
2. Trình bày n i dung tính ch t pháp lý c a ch ng t k toán?
3. Hãy cho bi t các cách phân lo i ch ng t k toán. Cho ví d v các cách
phân lo i k toán.
4. Hãy cho bi t trình t luân chuy n ch ng t k toán?
5. Trình bày n i dung các ph ng pháp ki m kê?

-23-


Ch

ng 3: TÀI KHO N K TOÁN

3.1 Khái ni m
Ph ng pháp tài kho n k toán và ghi kép là ph ng pháp thông tin và ki m
tra v tr ng thái, s bi n đ ng và m i quan h gi a các đ i t ng k toán theo t ng
đ it

ng (t ng lo i tài s n, t ng lo i ngu n v n, t ng quá trình kinh doanh).
Ph ng pháp tài kho n k toán đ c th hi n d i 2 n i dung, đó là các tài
kho n k toán s d ng và cách ghi chép trên tài kho n k toán.
Tài kho n k toán là m t n i dung c a ph ng pháp tài kho n k toán, tài
kho n k toán là nh ng c t hay trang s dùng đ ph n nh th ng xuyên, liên t c
và có h th ng các nghi p v kinh t tài chính phát sinh theo t ng đ i t ng k toán
c th .
3.2 N i dung và k t c u tài kho n k toán
S v n đ ng c a đ i t ng k toán bao gi c ng là s v n đ ng c a hai m t
đ i l p. Ch ng h n, ti n m t có thu và chi, nguyên li u v t li u có nh p và xu t, n
vay ngân hàng có vay và tr ,...Do đó tài kho n ph i đ c thi t k theo ki u hai bên

đ theo dõi s v n đ ng đ c thù này c a đ i t ng k toán.
3.2.1 K t c u chung c a tài kho n k toán
Trong th c t công tác k toán, tài kho n đ

c bi u hi n trong các t s bao

g m 2 c t ch y u là c t N và c t Có và các c t khác có liên quan nh : c t s hi u
và ngày, tháng c a ch ng t mà tài kho n ph n nh, c t di n gi i,...
Trong h c t p và nghiên c u tài kho n ký hi u d i hình th c ch "T" nh
sau:
N

Tài kho n...

Có

- Bên trái tài kho n g i là bên N ;
- Bên ph i tài kho n g i là bên Có;
- N , Có ch mang tính quy c không có hàm ý v kinh t .
3.2.2 N i dung và k t c u c a các tài kho n k toán ch y u
3.2.2.1 Tài kho n ph n ánh tài s n
K t c u chung:
- Bên N ph n ánh các nghi p v làm t ng giá tr tài s n.
- Bên Có ph n ánh các nghi p v làm gi m giá tr tài s n.

-24-