Thị trường chứng khoán bài giảng, giáo trình dành cho sinh viên đại học, cao đẳng

TR

NGă

IăH CăPH MăV Nă

NG

KHOA KINH T

BÀIăGI NG
MÔN: TH ăTR
NGă
CH NGăKHOÁN
(Dùng cho đào t o tín ch )

L u hành n i b - N m 2013


DANHăM CăCH ăVI TăT T
TTCK

Th tr

ng ch ng khoán

N T

Nhà đ u t

SGDCK

S giao d ch ch ng khoán

CK

Ch ng khoán

OTC

Over the Counter Market

TP

Trái phi u

CP

C phi u

CP

C phi u u đưi

OTC

Over the counter

UPCoM

Unlisted Public Company Market

LO

Limit order - L nh gi i h n

MP

Market Order - L nh th tr

ATO

At the open order

ATC

At the close order

VN Index

Ch s giá ch ng khoán trung bình

2

ng

Vi t Nam


Ch
Ch

ngă1:ăTH ăTR

NGăCH NGăKHOÁN

ng này s trình bày v b n ch t, ch c n ng c a th tr

các nguyên t c ho t đ ng, các thành ph n tham gia th tr
c a th tr

ng ch ng khoán,

ng ch ng khoán, c u trúc

ng ch ng khoán.

1.1. Th ătr

ngăch ngăkhoán

1.1.1. Kháiăni mă
Th tr

ng ch ng khoán (TTCK) là m t b ph n c a th tr

ng v n dài h n,

th c hi n c ch chuy n v n tr c ti p t nhà đ u t sang nhà phát hành. TTCK
thông qua đó th c hi n ch c n ng c a th tr

ng tài chính là cung ng ngu n v n

trung và dài h n cho n n kinh t .
Th tr
môi tr

ng ch ng khoán có vai trò r t quan tr ng, và có tác đ ng r t l n đ n

ng đ u t nói riêng và n n kinh t nói chung. M t khác, th tr

khoán c ng là môi tr

ng ch ng

ng d x y ra các ho t đ ng ki m l i không chính đáng thông

qua các ho t đ ng gian l n, không công b ng, gây t n th t cho các nhà đ u t , t n
th t cho th tr

ng và cho toàn b n n kinh t .

1.1.2.ăC ăch ăđi uăhƠnhăvƠăgiámăsátăth ătr
Th tr

ng ch ngăkhoán

ng ch ng khoán là n i di n ra các ho t đ ng phát hành, giao d ch

mua bán m t lo i hàng hoá đ c bi t đó là các ch ng khoán. Th tr
là m t lo i th tr

ng ch ng khoán

ng đ c bi t, m t s n ph m cao c p c a n n kinh t th tr

Tính ph c t p c a th tr

ng ch ng khoán đ

đ ng giao d ch trên th tr

ng, vì vây, th tr

c th hi n

ng.

c u trúc và các ho t

ng ch ng khoán đòi h i m t trình đ

t ch c cao, có s qu n lỦ và giám sát ch t ch trên c s m t h th ng pháp lý
hoàn ch nh và đ ng b .
1.1.2.1. LỦ do c n ph i có s qu n lỦ và giám sát th tr
 M t là, qu n lỦ và giám sát th tr

ng ch ng khoán

ng ch ng khoán đ đ m b o quy n l i

h p pháp c a các nhà đ u t .
M t trong nh ng ch th quan tr ng trên th tr
t . Vai trò c a h đ i v i s

ng ch ng khoán là các nhà đ u

n đ nh và phát tri n c a th tr

ng ch ng khoán là r t

l n. Các nhà đ u t mua bán ch ng khoán v i k v ng v m t kho n thu nh p trong
t

ng lai trên c s ch p nh n m t m c đ r i ro d ki n. Thu nh p k v ng c ng

3


nh r i ro d ki n hay nói cách khác quy n l i c a các nhà đ u t g n li n v i
nh ng bi n đ ng trên th tr

ng ch ng khoán. Khi quy t đ nh mua ch ng khoán,

nhà đ u t đư giao phó ti n c a mình cho nhà phát hành, và môi gi i. Nh ng vì
thông tin không cân x ng, h không th bi t đ
do ng

i phát hành, ng

l n trên th tr

c đ chính xác c a nh ng thông tin

i môi gi i cung c p. M t khác, các hành vi thao túng, gian

ng có th x y ra. Vì v y, nhà đ u t ch yên tâm khi có m t ch th

trung l p, không vì m c tiêu l i nhu n, đ ng ra b o h , qu n lỦ và giám sát th
tr

ng nh m h n ch t i đa nh ng nh h

t s t ng lên, th tr

ng tiêu c c. Khi đó lòng tin c a nhà đ u

ng s ho t đ ng hi u qu , thúc đ y s l u chuy n v n trong

n n kinh t .
 Hai là, qu n lỦ và giám sát th tr

ng ch ng khoán đ đ m b o tính hi u qu ,

công b ng và minh b ch trong giao d ch ch ng khoán.
Có r t nhi u ch tiêu ph n ánh hi u qu c a th tr

ng ch ng khoán nh ng quan

tr ng nh t là ch tiêu v đ nhanh chóng và an toàn c a các giao d ch. V i t l l m
phát m t con s , s t ng lên c a giá các lo i ch ng khoán là d u hi u c a t ng

tr

ng kinh t , ph n l n ti t ki m đ

c chuy n thành đ u t , n n kinh t huy đ ng

đ

c nhi u v n, các doanh nghi p làm n hi u qu . Ng

c l i s gi m giá ch ng

khoán là d u hi u suy thoái c a các doanh nghi p, t đó d n đ n s suy gi m t c đ
t ng tr
nh h

ng kinh t . Khi giá ch ng khoán thay đ i đ t bi n, dù t ng hay gi m đ u
ng không t t đ n s

n đ nh c a n n kinh t . Có th nói, th tr

ng ch ng

khoán là trung tâm th n kinh c a n n kinh t nói riêng và toàn xư h i nói chung.
Hi u qu ho t đ ng c a th tr
tr

ng ch ng khoán quy t đ nh tr c ti p đ n t ng

ng và n đ nh c a n n kinh t .

Mu n th tr

ng ch ng khoán ho t đ ng hi u qu , Nhà n

tính công b ng, công khai và minh b ch c a th tr
d ch trên th tr

c ph i đ m b o đ

c

ng. Nh ng trên th c t , giao

ng ch ng khoán là nh ng giao d ch "vô hình". Nh ng y u t đ u

c s kéo theo s gian trá, tung tin sai s th t, mua bán n i gián làm cho các nhà
đ u t chân chính b thi t h i, t đó gây m t n đ nh th tr
ph i có s qu n lỦ và giám sát ho t đ ng c a th tr

4

ng. Vì vây, c n thi t

ng ch ng khoán.


 Ba là, qu n lỦ và giám sát th tr
các ch th tham gia trên th tr

ng, đ m b o tính n đ nh t

Các ch th tham gia th tr
ho c trái ng

ng ch ng khoán th

ng đ i c a th tr

ng.

ng có m c đích, quy n l i

c nhau ho c tri t tiêu nhau m t ph n. Khi phát hành ch ng khoán đ

huy đ ng v n, nhà đ u t th
ng

ng ch ng khoán đ dung hoà l i ích c a

ng ph i thông qua b o lưnh phát hành. Ng

i bán và

i mua ph i thông qua nhà môi gi i ch ng khoán. B n thân các t ch c này l i

ph thu c vào các công ty ki m toán, các c quan qu n lỦ Nhà n
ch th trên th tr

ng ch ng khoán th

c. Vì v y, các

ng tìm ki m l i nhu n b ng nh ng ho t

đ ng đa d ng, ph c t p và c nh tranh v i nhau trên th tr

ng.

Nhìn chung, quy n l i và m c tiêu c a các ch th m c dù có m i quan h m t
thi t, t

ng h nh ng l i luôn b chia s . Ng

m c tiêu đ ra thì r t có th ng

i này thu đ

c l i nhu n, đ t đ

c

i khác s b thua thi t. M i ch th đ u b ng cách

này hay cách khác c g ng t i đa hoá l i ích c a mình. Chính vì v y, h th c hi n
nh ng ho t đ ng đa d ng, ph c t p và c nh tranh l n nhau và t đó t o nên đ ng
l c cho th tr

ng phát tri n. Nh ngc ng chính s c nh tranh ph c t p này d d n

đ n nh ng hành vi gian l n.

Khi s c nh tranh quá l n, nó s chuy n sang m t thái c c x u, th tr

ng do đó

s ho t đ ng h n lo n, m t n đ nh.
Tóm l i, do t n t i nh ng mâu thu n gi a các chi u h
th tr
Nhà n

c nhau trên

ng ch ng khoán nên nhi m v c a ch th trung l p, t c c quan qu n lỦ
c trên th tr

ng ch ng khoán là ph i dung hoà đ

ch th , đ ng th i đ nh h
c a th tr
t

ng trái ng

ng cho nh ng l i ích c a h h

c mâu thu n gi a các
ng vào l i ích chung

ng. i u này là do m c tiêu c a ch th trung l p là đ m b o s

ng đ i và s phát tri n lâu dài c a th tr

b o m c tiêu c a các ch th khác trên th tr
đ m b o dung hoà đ

n đ nh

ng ch ng khoán, t đó góp ph n đ m
ng.

c l i ích c a các ch th , c n có các y u t khác bên

c nh n ng l c qu n lỦ và giám sát th tr

ng ch ng khoán c a Nhà n

c nh s đ y

đ và đ ng b c a h th ng các v n b n pháp quy, tính t giác ch p hành pháp lu t
c a các ch th .

5


 B n là, qu n lỦ và giám sát th tr

ng ch ng khoán nh m h n ch nh ng

gian l n phát sinh gây tác đ ng x u đ n th tr
Các ho t đ ng kinh t thông th

ng và các ho t đ ng kinh t - xư h i.

ng đ u ch a đ ng trong nó nh ng kh n ng

phát sinh gian l n nh t đ nh. Ho t đ ng càng ph c t p thì kh n ng phát sinh gian
l n càng l n. th tr

ng ch ng khoán là m t đ nh ch tài chính ho t đ ng ph c t p

và tinh vi. Hàng hoá trên th tr

ng ch ng khoán là các gi y t có giá, nó h u nh

khác bi t khi so sánh v i các hàng hoá thông th

ng. Chúng ta có th đánh giá đ

ch t l

ng đem trao đ i, mua bán b ng các

ng và giá tr c a các hàng hóa thông th

giác quan thông th

c

ng nh th giác, xúc giác, thính giác, v giác, kh u giác nh ng

đ i v i các gi y t có giá, đi u này là không th . Chúng ta ch bi t đ

c giá tr th c

c a chúng b ng suy đoán, phân tích trên c s xem xét th c tr ng và tri n v ng phát
tri n c a t ch c phát hành ra chúng và nh ng ng

i đang n m gi ho c mu n n m

gi chúng. H n n a, giá c c a ch ng khoán ph thu c vào r t nhi u y u t tâm lỦ
c a ng

i mua, ng

i bán, m c đ tin c y c a thông tin, ni m tin c a nhà đ u t ,

các nhân t v môi tr

ng pháp lỦ...Nguyên nhân sâu xa c a hi n t

ng này là do

vi c tách r i giá tr th c c a ch ng khoán ra kh i b ng ch ng pháp lỦ c a nó. Và
đây chính là c s cho vi c xu t hi n các hành vi l a đ o, gian l n nh tung tin gi ,
thao túng th tr

ng, đ u c , mua bán n i gián, gây nhi u giá, giao d ch lòng vòng,..

V i tính ph c t p và tr u t

ng c a các k thu t giao d ch, s hi n đ i, tiên ti n c a

các máy móc và quy mô c a th tr
v i các nhà đ u t bình th

ng, các hành vi gian l n r t khó b phát hi n đ i

ng. M t khác, do l i nhu n thu đ

c t kinh doanh

ch ng khoán là r t l n nên kh n ng x y ra các hành vi gian l n, s tinh vi và m c
đ nghiêm tr ng c a các hành vi gian l n là r t cao.
Trên th gi i đư x y ra nhi u v l a đ o, gian l n làm thay đ i quan ni m c a
các c quan qu n lỦ và các nhà đ u t v th tr

ng ch ng khoán. Có nh ng hành vi

gian l n đư gây nên s h n lo n và kh ng ho ng tr m tr ng c a th tr
tr

ng h p c a th tr

ng nh

ng ch ng khoán New York (NYSE) n m 1929.

Nh v y, kh n ng x y ra các hành vi l a đ o gian l n v i m c đ tinh vi trên
th tr

ng ch ng khoán là r t l n. Trên th c t , đi u này là không th tránh kh i.

V n đ quan tr ng là ph i kh ng ch và ki m soát đ

6

cs l

ng và m c đ nghiêm


tr ng c a các hành vi gian l n. Hình thành c ch qu n lỦ và giám sát th tr
ch ng khoán trong tr

ng

ng h p này là h t s c c n thi t.

 N m là, qu n lỦ và giám sát th tr

ng ch ng khoán nh m ng n ch n và

ki m soát các r i ro d n đ n r i ro h th ng làm s p đ th tr
Th c t cho th y r i ro luôn ti m n trên th tr

ng.

ng ch ng khoán. Khi r i ro x y

ra, không ch các nhà đ u t , các nhà môi gi i, nhà phát hành b thua thi t mà th
tr

ng c ng b xáo tr n, chao đ o.
c bi t là đ i v i các r i ro mang tính h th ng khi x y ra s kéo theo hàng lo t

các bi n c khác, t đó có th phá v tính h th ng gây nên s suy y u th m chí s
s p đ c a th tr

ng. Tuy nhiên, chúng ta ch có th ki m soát, ch ng đ

h th ng ch không xoá b hoàn toàn đ

c r i ro

c nó. Tính ti m n c a các r i ro h th ng

đòi h i chúng ta ph i có s phân tích đánh giá, d báo t đó đ a ra các bi n pháp
đ m b o tính n đ nh c a th tr

ng.

i u này ch đ

c th c hi n khi có m t b

ph n chuyên nghi p th c hi n vi c qu n lỦ và giám sát th tr
 Sáu là, qu n lỦ và giám sát th tr

ng ch ng khoán.

ng ch ng khoán đ đ m b o an toàn trong

đi u ki n h i nh p kinh t .
Hi n nay, trong xu th h i nh p qu c t , xây d ng và v n hành th tr
khoán

m i qu c gia đ u theo h

ng "m " v i m c tiêu t ng c

ng ch ng

ng h i nh p qu c

t có hi u qu trên c s gi v ng đ c l p, ch quy n qu c gia, v a phát huy n i
l c, v a huy đ ng t i đa và n i l c hoá các ngu n ngo i l c ph c v cho các m c
tiêu phát tri n kinh t - xư h i.
Tuy nhiên, h i nh p th tr
nh p th tr

ng ch ng khoán là con dao hai l

i, vì v y đ h i

ng ch ng khoán m t cách có hi u qu c n t ng c

ng công tác an

ninh, giám sát ho t đ ng c a th tr

ng, đ m b o các nguyên t c, chu n m c qu c

t và th c t c a m i qu c gia.
1.1.2.2. Các c p đ đi u hành và giám sát th tr
Vi c đi u hành và giám sát th tr

ng ch ng khoán

ng ch ng khoán đ

c t ch c theo nhi u

c p đ khác nhau, bao g m:
- Các c quan qu n lỦ c a Chính ph : B Tài chính,
n

c, các B , c quan ngang B theo l nh v c;

7

y ban Ch ng khoán Nhà


- Các t ch c t qu n: S Giao d ch ch ng khoán, Hi p h i các nhà kinh doanh
ch ng khoán.
1.1.3. Cácăch ăth ăthamăgiaăth ătr

ngăch ngăkhoán

Các t ch c và cá nhân tham gia th tr

ng ch ng khoán có th đ

c chia

thành 4 lo i g m nhà phát hành, nhà đ u t , các t ch c kinh doanh ch ng khoán và
các t ch c khác có liên quan đ n ch ng khoán (c quan qu n lỦ nhà n

c, hi p

h i, các t ch c khác).
1.1.3.1 Nhà phát hành
Nhà phát hành là các t ch c th c hi n huy đ ng v n thông qua th tr
ch ng khoán. Nhà phát hành là ng
tr

ng

i cung c p các ch ng khoán - hàng hóa c a th

ng ch ng khoán. Nhà phát hành có th bao g m:

- Chính ph và chính quy n đ a ph
và trái phi u đ a ph

ng là nhà phát hành các trái phi u chính ph

ng;

- Công ty là nhà phát hành các c phi u và trái phi u công ty.
- Các t ch c tài chính là nhà phát hành các công c

ch ng ch th h

tài chính nh các trái phi u,

ng … ph c v cho ho t đ ng c a h .

1.1.3.2. Nhà đ u t
Nhà đ u t là nh ng ng

i th c s mua và bán ch ng khoán trên th tr

ng

ch ng khoán.
Nhà đ u t có th đ
là m t t ch c - d

c chia thành 2 lo i là nhà đ u t cá nhân và nhà đ u t

i đây g i là nhà đ u t t ch c.

- Nhà đ u t cá nhân: Nhà đ u t cá nhân là nh ng ng
tham gia mua bán trên th tr

i có v n nhàn r i t m th i,

ng ch ng khoán v i m c đích tìm ki m l i nhu n.

- Nhà đ u t t ch c: Nhà đ u t t ch c th

ng đ

th

ng l n trên th tr

ng xuyên mua bán ch ng khoán v i s l

c g i là các đ nh ch đ u t ,
ng. Các t ch c

này có các b ph n ch c n ng g m nhi u chuyên gia có kinh nghi m đ nghiên c u
th tr

ng và đ a ra các quy t đ nh đ u t . M t s nhà đ u t

trên th tr

chuyên nghi p chính

ng ch ng khoán là các công ty đ u t , các công ty b o hi m, các qu an

sinh và b o hi m xư h i khác.

8


1.1.3.3. Các t ch c kinh doanh trên th tr

ng ch ng khoán

Các t ch c kinh doanh trên th tr
khoán và ngân hàng th

ng ch ng khoán g m các công ty ch ng

ng m i., công ty qu n lỦ qu …

- Công ty ch ng khoán: Công ty ch ng khoán là nh ng công ty ho t đ ng trong l nh
v c ch ng khoán có th đ m nh n m t ho c nhi u trong s các nghi p v chính nh
b o lưnh phát hành, môi gi i, t doanh, qu n lỦ qu đ u t và t v n đ u t ch ng
khoán.
đ

có th th c hi n m i nghi p v , các công ty ch ng khoán ph i đ m b o

c m t s v n nh t đ nh (theo qui đ nh c a t ng qu c gia) và ph i đ

c phép c a

c quan có th m quy n.
- Các ngân hàng th

ng m i: T i m t s n

c, các ngân hàng th

ng m i có th s

d ng v n t có đ t ng và đa d ng hóa l i nhu n thông qua đ u t vào các ch ng

khoán. Tuy nhiên, các Ngân hàng ch đ

c đ u t vào các ch ng khoán trong

nh ng gi i h n nh t đ nh đ b o v ngân hàng tr
khoán. M t s n

c cho phép ngân hàng th

c nh ng bi n đ ng c a giá ch ng

ng m i thành l p các công ty con đ c

l p đ kinh doanh ch ng khoán và th c hi n nghi p v b o lưnh phát hành.
1.1.3.4. Các t ch c liên quan đ n th tr
a. C quan qu n lý nhà n

ng ch ng khoán

c - y ban ch ng khoán:

ây là c quan th c hi n ch c n ng qu n lỦ nhà n
th tr

c đ i v i ho t đ ng c a

ng ch ng khoán.
Ch c n ng:

+ Th c hi n các qui đ nh qu n lỦ ngành ch ng khoán c a B Tài chính, ph i h p

v i các t ch c t qu n đ đi u hành và giám sát có hi u qu th tr

ng ch ng

khoán.
+ Ki m soát m i v n đ trong ho t đ ng th tr

ng nh đ ng kỦ ch ng khoán, giám

sát các công ty niêm y t,…
+ Qu n lỦ tr c ti p các t ch c t qu n, giám sát ho t đ ng c a các t ch c này, x
lỦ các vi ph m n u các t ch c t qu n không x lỦ đ

c.

+ Thanh tra đ i v i các cá nhân hay t ch c đ b o v l i ích chung c a công chúng
trong tr

ng h p có s vi ph m pháp lu t

9


b. S giao d ch ch ng khoán:
S giao d ch là t ch c t qu n bao g m các công ty ch ng khoán thành
viên, tr c ti p đi u hành và giám sát các ho t đ ng giao d ch ch ng khoán th c hi n
trên S .
Ch c n ng:
+

i u hành các ho t đ ng giao d ch di n ra trên S thông qua vi c đ a ra và đ m

b o th c hi n các quy đ nh cho các ho t đ ng giao d ch trên th tr

ng S giao d ch.

+ Giám sát, theo dõi các giao d ch gi a các công ty thành viên và các khách hàng
c a h . Khi phát hi n các vi ph m S giao d ch ti n hành x lỦ, áp d ng các bi n
pháp c

ng ch thích h p.

c. Hi p h i các nhà kinh doanh ch ng khoán:
Là t ch c c a các công ty ch ng khoán đ

c thành l p v i m c đích t o ra

ti ng nói chung cho toàn ngành kinh doanh ch ng khoán và đ m b o l i ích chung
c a th tr

ng ch ng khoán.

Ch c n ng:
+ i u hành và giám sát th tr
+

ng giao d ch phi t p trung.

a ra các qui đ nh chung cho các công ty ch ng khoán thành viên trong l nh v c

kinh doanh ch ng khoán và đ m b o th c hi n các quy đ nh này.
+ Thu nh n các khi u n i c a khách hàng và đi u tra các công ty ch ng khoán thành
viên đ tìm ra các vi ph m, sau đó chuy n k t qu đi u tra t i công ty ch ng khoán
đó đ gi i quy t.
+

i di n cho ngành ch ng khoán đ a ra các đ xu t và g i Ủ v i nh ng c quan

qu n lỦ th tr
tr

ng ch ng khoán c a Chính ph v các v n đ t ng quát trên th

ng ch ng khoán.

d. T ch c l u ký và thanh toán bù tr ch ng khoán:
Là t ch c nh n l u gi các ch ng khoán và ti n hành các nghi p v thanh
toán bù tr cho các giao d ch ch ng khoán.
e. Công ty đánh giá h s tín nhi m:
Là công ty chuyên cung c p d ch v đánh giá n ng l c thanh toán v n g c và
lưi c a các ch th phát hành ch ng khoán

10


1.1.4. Nguyênăt căho tăđ ng
Th tr

ng ch ng khoán ho t đ ng theo ba nguyên t c ch y u đó là nguyên

t c trung gian, nguyên t c đ u giá và nguyên t c công khai.
 Nguyên t c trung gian
Theo nguyên t c trung gian, các giao d ch trên th tr

ng ch ng khoán đ

c

th c hi n thông qua các t ch c trung gian là các công ty ch ng khoán. Trên th
tr

ng s c p, các nhà đ u t th

ng không mua tr c ti p c a các nhà phát hành mà

mua t các nhà b olưnh phát hành. Trên th tr

ng th c p, thông qua các nghi p v

môi gi i, kinh doanh các công ty ch ng khoán mua, bán ch ng khoán giúp các
khách hàng, ho c k t n i kháchhàng v i nhau qua vi c th c hi n các giao d ch mua
bán ch ng khoán trên tài kho n c a mình.
 Nguyên t c c nh tranh đ u giá:
Vi c xác đ nh giá ch ng khoán trên th tr
trên nguyên t c đ u giá. Nguyên t c đ u giá đ
cung c u trên th tr

ng ch ng khoán đ

c th c hi n

c thi t l p trên c s m i quan h

ng.

 Nguyên t c công khai:
Th tr

ng ch ng khoán ph i đ

c xây d ng trên c s h th ng công b

thông tin công khai và minh b ch. Theo lu t đ nh, các bên phát hành ch ng khoán
có ngh a v cung c p đ y đ , trung th c và k p th i các thông tin có liên quan đ n
t ch c phát hành, t i đ t phát hành. Công b thông tin đ
hành l n đ u c ng nh theo các ch đ th
công b thông qua các ph

c ti n hành khi phát

ng xuyên và đ t xu t. Thông tin đ

ng ti n thông tin đ i chúng, s giao d ch, các công ty

ch ng khoán và các t ch c có liên quan khác.
1.2. Phơnălo iăth ătr

ngăch ngăkhoán

1.2.1. C năc ăvƠoăs ăluơnăchuy năcácăngu năv n

Th tr

ng ch ng khoán đ

c phân thành th tr

c p.
1.2.1.1. Th tr

c

ng s c p (th tr

ng phát hành)

11

ng s c p và th tr

ng th


Th tr

ng s c p (th tr

ng phát hành) là th tr

khoán m i phát hành. Trên th tr

ng mua bán các ch ng

ng này, v n t nhà đ u t s đ

c chuy n sang

nhà phát hành thông qua vi c nhà đ u t mua các ch ng khoán m i phát hành.
Th tr

ng s c p có vai trò ch ng khoán hóa ngu n v n c n huy đ ng, v n

c a công ty đ

c huy đ ng qua vi c phát hành ch ng khoán; đ ng th i th c hi n

quá trình chu chuy n tài chính, tr c ti p đ a các kho n ti n nhàn r i t m th i trong
dân chúng vào đ u t , chuy n ti n sang d ng v n dài h n.
c đi m c a th tr
- Th tr

ng s c p đ

c th hi n:

ng s c p là n i duy nh t mà các ch ng khoán đem l i v n cho ng

i phát

hành.
- Nh ng ng

hàng nhà n

i bán trên th tr

c xác đ nh th

ng là kho b c, ngân

c, công ty phát hành, t p đoàn b o lưnh phát hành…;

- Giá ch ng khoán trên th tr
đ

ng s c p đ

ng s c p do t ch c phát hành quy t đ nh và th

ng

c in ngay trên ch ng khoán.

- Th tr

ng s c p ch đ

c t ch c m t l n cho m t lo i ch ng khoán nh t đ nh,

trong th i gian h n đ nh.
1.2.1.2. Th tr
Th tr

th tr

ng th c p hay th tr

ng l u hành

ng th c p là n i giao d ch các ch ng khoán đư đ

ng s c p. Th tr

c phát hành trên

ng th c p đ m b o tính thanh kho n cho các ch ng

khoán đư phát hành.
c đi m c a th tr
- Trên th tr

ng th c p đ

c th hi n:

ng th c p, các kho n ti n thu đ

c t vi c bán ch ng khoán thu c v

các nhà đ u t và các nhà kinh doanh ch ng khoán ch không thu c v nhà phát
hành. Nói cách khác, các lu ng v n không ch y vào nh ng ng

i phát hành ch ng

khoán mà di chuy n gi a nh ng nhà đ u t ch ng khoán trên th tr
- Giao d ch trên th tr
khoán trên th tr
- Th tr

ng th c p ph n ánh nguyên t c c nh tranh t do, giá ch ng

ng th c p đ

ng th c p là th tr

c quy t đ nh thông qua cung và c u;
ng ho t đ ng liên t c, các nhà đ u t có th mua và

bán các ch ng khoán nhi u l n trên th tr
* M i liên h gi a th tr

ng.

ng th c p.

ng s c p và th tr

12

ng th c p:


Th tr

tr

ng s c p là c s , là ti n đ cho s hình thành và phát tri n c a th

ng th c p. Ng

c l i, th tr

cho s phát tri n c a th tr
1.2.2. C năc ăvƠoăph
Th tr

ng th c p đ n l

t nó là đ ng l c, là đi u ki n

ng s c p.

ngăth căho tăđ ngăc aăth ătr

ng ch ng khoán đ

ch ng khoán) và th tr

c phân thành th tr

ng phi t p trung (th tr

ng
ng t p trung (s giao d ch

ng OTC - Over The Counter

Market).
1.2.2.1. S giao d ch ch ng khoán (SGDCK)
T i S giao d ch ch ng khoán, các giao d ch đ
các l nh đ

c t p trung t i m t đ a đi m;

c chuy n t i sàn giao d ch và tham gia vào quá trình ghép l nh đ hình

thành nên phiên giao d ch. Ch có các lo i ch ng khoán đ tiêu chu n niêm y t m i
đ

c giao d ch t i đây.

1.2.2.2. Th tr
Th tr

ng OTC (Over the Counter Market)
ng OTC là m t th tr

ng có t ch c dành cho nh ng ch ng khoán

không niêm y t trên S giao d ch ch ng khoán.
Trên th tr
đ

c ti n hành qua m ng l

c a qu c gia và đ
đ

ng phi t p trung (OTC), các giao d ch (c s c p l n th c p)
i các công ty ch ng khoán phân tán trên tòan lưnh th

c n i v i nhau b ng m ng đi n t . Giá c trên th tr

c hình thành theo ph

ng th c th a thu n.

1.2.3. C năc ăvƠoăhƠngăhoáătrênăth ătr
Th tr
tr

ng

ng ch ng khoán c ng có th phân thành th tr

ng trái phi u, th tr

ng này

ng c phi u, th

ng các công c ch ng khoán phái sinh.

1.3. Ch căn ngăc aăth ătr

ngăch ngăkhoán

1.3.1. Huyăđ ngăv năđ uăt ăchoăn năkinhăt
Trong xư h i t n t i r t nhi u các kho n ti n nhàn r i t m th i nh : do tính
ch t c a chu k kinh doanh nên v n t m th i nhàn r i trong các DN là r t l n, hay
còn có m t l

ng v n l n n m r i rác trong dân chúng ch a đ

c huy đ ng. Ngoài

ra còn có các kho n ti n t m th i nhàn r i khác nh : qu b o hi m, qu phúc l i t p
th …m t ph n v n c a qu này đ
toán, ph n còn l i, nh ng ng

c g i vào Ngân hàng đ th c hi n vi c thanh

i qu n lỦ qu luôn t h i làm th nào cho v n c a h

13


có kh n ng sinh lưi nhi u nh t và v a an toàn v a có tính t m th i…và th tr
ch ng khoán có kh n ng đáp ng yêu c u này. Do đó, thông qua th tr

ng

ng ch ng

khoán, các nhà phát hành s th c hi n vi c huy đ ng v n b ng hình th c phát hành
ra các lo i ch ng khoán đ bán ra và thu các ngu n ti n v nh m m c đích phát
tri n kinh t .
Ngoài ra, thông qua th tr
hút đ
tr

ng ch ng khoán, các t ch c phát hành còn thu

c ngu n v n ngo i t thông qua vi c phát hành các lo i ch ng khoán ra th

ng ch ng khoán qu c t .

1.3.2. Th ătr
môiătr

ngăch ngăkhoánăkhuy năkhíchăti tăki măvƠăth căhi năcungăc pă

ngăđ uăt ăchoăcôngăchúng
T t c nh ng kho n ti n còn nhàn r i t m th i nêu trên s đ

hi u qu n u có th tr

ng ch ng khoán. Vì th tr

ng ch ng khoán v i c s pháp

lỦ hoàn ch nh và b máy qu n lỦ h u hi u, v i s ph bi n và h
ng

c phát huy

i dân s d dàng s d ng ngu n ti t ki m c a h h n.

ng d n r ng rưi,

ây là tác nhân kích

thích Ủ th c ti t ki m và t o thói quen đ u t trong công chúng.
TTCK cung c p cho công chúng m t môi tr

ng đ u t lành m nh v i các

c h i l a ch n phong phú. Các lo i ch ng khoán trên th tr

ng r t khác nhau v

tính ch t, th i h n và đ r i ro, cho phép các nhà đ u t có th l a ch n lo i hàng
hoá phù h p v i kh n ng, m c tiêu và s thích c a mình.
1.3.3. Th ătr

ngăch ngăkhoánălƠăcôngăc ăt oătínhăthanhăkho năchoăcácăkho nă

ti tăki m ph căv ăđ uăt ădƠiăh n
Nh có TTCK các nhà đ u t có th chuy n đ i các ch ng khoán h s h u
thành ti n m t ho c các lo i ch ng khoán khác khi h mu n. Kh n ng thanh kho n
là m t trong nh ng đ c tính h p d n c a ch ng khoán đ i v i ng

iđ ut .

ây là

y u t cho th y tính linh ho t, an toàn c a v n đ u t . TTCK ho t đ ng càng n ng
đ ng và có hi u qu thì tính thanh kho n c a các ch ng khoán giao d ch trên th
tr

ng càng cao.

14


1.3.4. Th ătr

ngăch ngăkhoánăcóăth ăcoiălƠăcôngăc ăđoăl

ngăgiáătr ăc aădoanhă

nghi păc ngănh ăđánh giáăho tăđ ngăc aădoanhănghi p
Thông qua ch ng khoán, ho t đ ng c a các doanh nghi p đ

c ph n ánh

m t cách t ng h p và chính xác, giúp cho vi c đánh giá và so sánh ho t đ ng c a
doanh nghi p đ

c nhanh chóng và thu n ti n, t đó c ng t o ra m t môi tr

ng

c nh tranh lành m nh nh m nâng cao hi u qu s d ng v n, kích thích áp d ng

công ngh m i, c i ti n s n ph m.
1.3.5. Th ă tr

ngă ch ngă khoánă t oă đi uă ki nă giúpă chínhă ph ă th că hi nă cácă

chínhăsáchăkinhăt ăv ămô
Các ch báo c a TTCK ph n ánh đ ng thái c a n n kinh t m t cách nh y
bén và chính xác. Giá các ch ng khoán t ng lên cho th y đ u t đang m r ng, n n
kinh t t ng tr

ng; ng

c l i giá ch ng khoán gi m s cho th y các d u hi u tiêu

c c c a n n kinh t . Vì th , TTCK đ

c g i là phong v bi u c a n n kinh t và là

m t công c quan tr ng giúp Chính ph th c hi n các chính sách kinh t v mô.
Thông qua TTCK, Chính ph có th mua và bán trái phi u Chính ph đ t o ra
ngu n thu bù đ p thâm h t ngân sách và qu n lỦ l m phát. Ngoài ra, Chính ph
c ng có th s d ng m t s chính sách, bi n pháp tác đ ng vào TTCK nh m đ nh
h

ng đ u t đ m b o cho s phát tri n cân đ i c a n n kinh t .
CÂUăH IăỌNăT PăCH
1. Phân tích các ch c n ng c a th tr
2. Phân tích m i liên h gi a th tr
3. Vì sao ng

i ta hay g i th tr

NGă1

ng ch ng khoán?
ng s c p và th tr

ng th c p?

ng ch ng khoán là phong v bi u c a n n

kinh t ?
4. Trình bày m c đích c a các t ch c phát hành khi phát hành ch ng khoán ra
th tr

ng?
T ăH C

1. Nghiên c u các hành vi tiêu c c ph bi n trên th tr
ví d minh h a trên th tr

ng ch ng khoán? Tìm

ng ch ng khoán Vi t Nam trong th i gian qua.

2. Tìm hi u vai trò c a th tr

ng ch ng khoán đ i v i n n kinh t c a m t

qu c gia.

15


ng 2:ăCH NGăKHOÁN

Ch
2.1.Tráiăphi uă(Bonds)
2.1.1. Kháiăni m

Trái phi u là lo i ch ng khoán xác nh n quy n và l i ích h p pháp c a ng

i

s h u đ i v i m t ph n v n n c a t ch c phát hành.
2.1.2.

căđi măc aătráiăphi u

- Trái phi u là lo i ch ng khoán n .
- Th i h n l u hành đ

c xác đ nh tr

c.

- Trái phi u là lo i ch ng khoán có thu nh p xác đ nh tr

c.

- Giá tr danh ngh a luôn th hi n trên b m t c a trái phi u.
- Khi công ty b gi i th hay phá s n, trái ch đ

c u tiên tr n tr

c c đông.

2.1.3.ă i uăki năphátăhƠnh
2.1.3.1.

i v i trái phi u không chuy n đ i

a) Doanh nghi p có th i gian ho t đ ng t i thi u là m t (01) n m k t ngày doanh
nghi p chính th c đi vào ho t đ ng;
b) K t qu ho t đ ng s n xu t, kinh doanh c a n m li n k tr
ph i có lưi theo báo cáo tài chính đ
ch c ki m toán đ c l p đ
chính đ

c n m phát hành

c ki m toán b i Ki m toán Nhà n

c ho c t

c phép ho t đ ng h p pháp t i Vi t Nam. Báo cáo tài

c ki m toán c a doanh nghi p phát hành ph i là báo cáo ki m toán nêu Ủ

ki n ch p nh n toàn ph n. Tr

ng h p doanh nghi p phát hành trái phi u tr

c

ngày 01 tháng 4 hàng n m ch a có báo cáo tài chính n m c a n m li n k đ

c

ki m toán thì ph i có:
- Báo cáo tài chính đ

c ki m toán c a n m tr

c n m li n k v i k t qu ho t

đ ng s n xu t kinh doanh có lưi;
- Báo cáo tài chính quỦ g n nh t v i k t qu ho t đ ng s n xu t kinh doanh có lưi
đ

c ki m toán (n u có);

- Báo cáo tài chính c a n m li n k v i k t qu ho t đ ng s n xu t kinh doanh có lưi
đ

c H i đ ng qu n tr , H i đ ng thành viên ho c Ch t ch công ty phê duy t theo
i u l ho t đ ng c a công ty.

16

c)

áp ng yêu c u v t l an toàn v n và các h n ch khác v đ m b o an toàn

trong ho t đ ng đ i v i các ngành ngh kinh doanh có đi u ki n quy đ nh t i pháp
lu t chuyên ngành;
d) Có ph

ng án phát hành trái phi u đ

ch p thu n quy đ nh t i

i u 14,

c c quan có th m quy n phê duy t và

i u 15 Ngh đ nh s : 90/2011/N -CP v phát

hành trái phi u doanh nghi p.
2.1.3.2.

i v i phát hành trái phi u chuy n đ i ho c trái phi u kèm ch ng quy n,

doanh nghi p phát hành ngoài vi c đáp ng các đi u ki n quy đ nh t i kho n 1 i u
này còn ph i đáp ng các đi u ki n sau:
a) Thu c đ i t

ng đ

c phát hành trái phi u chuy n đ i ho c trái phi u kèm theo

ch ng quy n;
b)

m b o t l tham gia c a bên n

c ngoài trong các doanh nghi p Vi t Nam

theo quy đ nh c a pháp lu t hi n hành;
c) Các đ t phát hành trái phi u chuy n đ i ph i cách nhau ít nh t sáu (06) tháng.
2.1.4. Các lo iătráiăphi u
C n c vào ch th phát hành
2.1.4.1. Trái phi u Chính ph :
Do ngân sách chính quy n Trung

ng ho c đ a ph

ng phát hành nh m

m c đích bù đ p các kho n chi đ u t c a ngân sách Nhà n

c, qu n lỦ l m phát,

ho c tài tr cho các công trình, d án c a Nhà n

c.

2.1.4.2. Trái phi u doanh nghi p:
Do các doanh nghi p phát hành (có đ đi u ki n c a UBCK) nh m m c đích

đ u t dài h n cho doanh nghi p, m r ng quy mô phát tri n s n xu t kinh doanh.
Trái phi u doanh nghi p r t đa d ng và phong phú v ch ng lo i nh m đáp
ng nhu c u và th hi u c a các nhà đ u t , là ngu n v n vay ch y u cho các công
ty. Sau đây là m t s lo i trái phi u ch y u:
a. Trái phi u có lụi su t n đ nh (Straight Bonds):
Là lo i trái phi u truy n th ng đ

c phát hành ph bi n

các TTCK trên th

gi i. V i đ c đi m tr lưi su t n đ nh và đ nh k , doanh nghi p có ngh a v ph i tr
lưi trong su t th i gian l u hành trái phi u.

17


b. Trái phi u có lụi su t th n i (Floating Rate Bonds):
Là lo i trái phi u mà lưi su t c a nó đ
su t th tr

ng.

c đi u ch nh theo s thay đ i c a lưi

c đi m này nh m đ m b o quy n l i c a nhà đ u t c ng nh c a

doanh nghi p khi th tr

ng tài chính ti n t không n đ nh.

c. Trái phi u có th ch p (Mortgage Bonds):
Các doanh nghi p mu n phát hành trái phi u này ph i có th ch p b ng tài
s n hay ch ng khoán.
d. Trái phi u không có th ch p (Debenture):
M t s công ty l n có uy tín và ti ng t m trên th tr

ng qu c n i và n

c

ngoài có th phát hành trái phi u mà không c n th ch p.
e. Trái phi u có th chuy n đ i (Convertible Bonds):
Là lo i trái phi u có th chuy n đ i thành c phi u th
giá c a c phi u đ

c n d nh tr

ng c a công ty v i

c g i là giá chuy n đ i. V i cách tính giá chuy n

đ i và t l chuy n đ i nh sau:
+ Giá chuy n đ i: Là giá c a c phi u th

ng mà trái phi u chuy n đ i l y làm c n

c trong vi c chuy n đ i.
Giá chuy n đ i = M nh giá c a TP chuy n đ i / T l chuy n đ i
Ví d : M t TP chuy n đ i có m nh giá 1 tri u đ ng đ

c phi u th

(2.1)

c quy đ nh s đ i thành 50

ng. V y giá chuy n đ i là bao nhiêu?

+ T l chuy n đ i: Là s c phi u th

ng đ

c chuy n đ i ra t m t trái phi u.

T l chuy n đ i = M nh giá c a trái phi u chuy n đ i/Giá chuy n đ i
Ví d : Trái phi u chuy n đ i SSI có m nh giá 100.000 đ ng, quy đ nh đ
đ i thành c phi u th

(2.2)

c chuy n

ng c a công ty v i giá b ng m nh giá là 10.000 đ ng. V y

t l chuy n đ i là bao nhiêu?

18


f. Trái phi u có th chu c l i (Callable Bonds):

Trái phi u này có kèm theo đi u kho n đ
gian v i giá chu c l i th

c công ty chu c l i sau m t th i

ng cao h n m nh giá. Nhà đ u t có th l a ch n đ ch p

nh n s chu c l i c a công ty hay không.
g. Trái phi u chi t kh u (Zero Coupon Bonds):
Là lo i trái phi u không tr lưi đ nh k . C n c vào lưi su t c a th tr

ng lúc

phát hành đ đ nh ra giá c a TP, giá này r t th p so v i m nh giá g i là giá chi t
kh u, nh ng khi đáo h n trái ch l i đ

c hoàn l i v n g c b ng v i m nh giá c a

TP.
h. Trái phi u qu c t (Foreign Bonds):
Là gi y n đ

c chính ph ho c doanh nghi p phát hành ra trên th tr

ng

v n qu c t đ huy đ ng v n đ u t b ng ngo i t .
2.1.5. Cácănhơnăt ă nhăh

ngăđ năgiáăTP

2.1.5.1. L i t c và r i ro c a TP
a. L i t c: Bao g m các kho n
- Ti n lưi đ nh k : th

ng đ

c tr 1 n m/l n hay 6 tháng/l n.

- Chênh l ch giá: Là ph n chênh l ch gi a giá bán và giá mua trái phi u.
- Lưi c a lưi: Trong tr

ng h p nhà đ u t lưnh ti n lưi đ nh k và tái đ u t ngay,

ti n lưi này s sinh ra lưi g i là lưi tái đ u t .
b. R i ro c a TP:
Trên th tr

ng ch ng khoán, trái phi u đ

c đánh giá là lo i hàng hóa ít r i

ro nh t. tuy nhiên đ u t vào TP v n có r i ro. Sau đây là m t s r i ro đi n hình có
th x y ra đ i v i TP:
- R i ro lưi su t: giá c a m t trái phi u đi n hình s thay đ i ng

c chi u v i s

thay đ i c a lưi su t.
- R i ro tái đ u t : Là r i ro khi lưi su t đ tái đ u t các dòng ti n gi a k b gi m

xu ng.
- R i ro thanh toán: Còn g i là r i ro tín d ng, là r i ro mà ng

i phát hành trái

phi u có th v n , m t kh n ng chi tr lưi và v n g c cho nhà đ u t .

19


- R i ro l m phát: Còn g i là r i ro s c mua, phát sinh do s bi n đ i trong giá tr
c a các dòng ti n mà m t ch ng khoán đem l i.
- R i ro t giá h i đoái: R i ro x y ra do s thay đ i t giá h i đoái gi a đ ng ti n
mua TP và đ ng ti n thanh toán lưi và v n g c.
- R i ro thanh kho n: Tùy thu c vào vi c TP có d dàng đ

c bán theo giá tr hay

g n v i giá tr không.:
2.5.1.2. Các nhân t

nh h

ng đ n giá TP

- Kh n ng tài chính c a ng

i cung c p TP

- Th i gian đáo h n

- D ki n v l m phát
- Bi n đ ng lưi su t th tr

ng

- Thay đ i t giá h i đoái
nhăgiáătráiăphi u

2.1.6.

nh giá trái phi u t c là xác đ nh giá tr lỦ thuy t c a trái phi u m t cách
chính xác và công b ng.
Giá tr c a trái phi u đ
thu nh p nh n đ
2.1.6.1.

c đ nh giá b ng cách xác đ nh hi n giá c a toàn b

c trog th i h n hi u l c c a TP.

nh giá TP thông th
d ng thông th

ng (Straight bond)

ng trái phi u có m nh giá, th i h n và lưi su t cu ng phi u

xác đ nh, không kèm theo các đi u ki n có th chuy n đ i, có th mua l i hay bán
l i… Khi đó giá c a trái phi u b ng giá tr hi n t i c a các lu ng ti n d tính s
nh n đ

c t công c tài chính đó. Vì v y đ xác đ nh đ

c m c giá trái phi u c n

ph i:
-

c tính các lu ng ti n s nh n đ

c trong t

m nh giá trái phi u khi đáo h n.
-

c tính t su t sinh l i (l i su t) đòi h i phù h p.

Công th c t ng quát đ tính giá c a m t trái phi u là:
G i P: Giá TP.
n: S n m còn l i cho đ n khi đáo h n.
C: S ti n lưi trái phi u.

20

ng lai: Lưi trái phi u và


r: Lưi su t chi t kh u
F: M nh giá TP.

P

C
C
C
F
=

 ... 

2
n
1  r (1  r )
(1  r ) (1  r ) n

n

C

 (1  r )
t 1

t



F
(1  r )n

(2.3)

a. Tr

ng h p 1:Tr lụi đ nh k m t n m m t l n:
1  (1  r ) n 
 F (1  r ) n
PC

r



(2.4.1)
Ví d : Công ty th c ph m N phát hành trái phi u lưi su t 15%/n m, m nh
giá 1 tri u đ ng, 15 n m đáo h n. Lưi su t đang l u hành là 10%/n m. Tr lưi đ nh
k 1 n m 1 l n. Hưy tính hi n giá c a TP?
b. Tr

ng h p 2: Tr lụi đ nh k 6 tháng 1 l n:
r


1  (1  ) 2 n 
C
r
2
P 
 F (1  ) 2 n

r
2

2



2

(2.4.2)
Ví d : Theo ví d trên, nh ng ph
2.1.6.2.

ng th c tr lưi đ nh k n a n m m t l n.

nh giá TP không tr lưi đ nh k ( Zero coupon bond)
P

F
(1  r )n

(2.5)
Ví d : M t lo i TP có th i h n đáo h n là 20 n m, nh ng không tr lưi đ nh
k mà ch tr v n g c là 1.000.000đ vào cu i n m th 20. N u hi n nay lưi su t trên
th tr

ng là 10% thì ng

i mua trái phi u ph i tr bao nhiêu ti n đ mua TP này?

21

2.1.6.3. nh h

ng c a lưi su t th tr

ng đ n giá TP

-

- Giá TP thay đ i ngh ch chi u v i s thay đ i c a lưi su t th tr

-

Càng g n đ n ngày đáo h n thì giá TP càng ti n t i m nh giá.

ng.

Ví d : Công ty A phát hành trái phi u m nh giá 1.000.000đ, k h n 20 n m,
lưi su t danh ngh a 10%, sau 5 n m l u hành nhà đ u t bán TP.
- Tr

ng h p 1: N u lưi su t th tr

ng hi n nay b ng v i lưi su t TP thì giá TP là

bao nhiêu?
- Tr

ng h p 2: N u lưi su t th tr

ng hi n nay t ng lên đ n 12% thì giá TP là bao

nhiêu?
- Tr

ng h p 3: N u lưi su t th tr

ng hi n nay gi m còn 8% thì giá TP là bao

nhiêu?
Rút ra nh n xét.
2.1.6.4.

nh giá TP có lưi su t th n i (Floating rate bond)

Lưi su t đ nh kì c a m t trái phi u th n i th
su t th tr

ng đ

c n đ nh d a vào lưi

ng (LIBOR ho c SIBOR) và c ng thêm 1 t l ph tr i (x%). Vì th

lu ng ti n c a công c th n i bao g m 2 b ph n:
- Lu ng ti n có lưi su t th n i theo th tr

ng không có ph n ph tr i. Lu ng ti n

này bao g m c kho n thanh toán m nh giá vào lúc đáo h n, g i là lu ng ti n c a
ch ng khoán tham chi u. Công c tham chi u này s luôn đ

giá vì lưi su t đ

c tr chính là lưi su t th tr

c đ nh giá b ng m nh

ng nên không có lí do gì đ nhà đ u

t ph i tr thêm m t kho n ph tr i đ mua nó.
- Lu ng ti n đư bi t d a vào ph n ph tr i. Vi c đ nh giá c a b ph n này tính nh
ph n đ nh giá trái phi u thông th

ng.

Nh v y giá c a công c th n i lưi su t là t ng giá c a 2 ch ng khoán trên.

n

1

PV = F + x  ------t=1

22

(1+i)t

(2.6)


Víăd ă1:

M t trái phi u có lưi su t th n i, m nh giá 1 tri u đ ng, đ

c y t lưi su t

LIBOR 6 tháng c ng thêm 25 đi m c b n.
N u LIBOR t i th i đi m đi u ch nh đ u tiên là 8.46% thì s ti n tr lưi 6
tháng sau s là bao nhiêu?
N u LIBOR t i th i đi m đi u ch nh th hai là 8% thì kho n lưi sau đó 6
tháng s là bao nhiêu?
Víăd ă2:
M t trái phi u có lưi su t th n i, m nh giá 100USD, đ

c y t lưi su t b ng

LIBOR 6 tháng c ng thêm 100 đi m c b n, trong 2 n m, 6 tháng tr lưi 1 l n. Gi
s , lưi su t chi t kh u hi n hành c a trái phi u 2 n m là 8.5%. Giá c a TP này là
bao nhiêu?
2.1.6.5.

nh giá trái phi u chuy n đ i

Trái phi u chuy n đ i có hai giá tr t i thi u:
-

Giá tr trái phi u thông th
s l

- Giá tr chuy n đ i =

ng.

ng c ph n ph thông s

đ

c nh n khi TP đ

c

x

chuy n đ i
TP chuy n đ i không bao gi đ

giá hi n hành c a c
phi u ph thông đó

c bán v i giá th p h n giá tr chuy n đ i

c a nó.
Víă d : M t trái phi u chuy n đ i có giá chuy n đ i là 25000 đ ng, t l
chuy n đ i là 40. N u giá hi n t i c a c phi u l n l
30000 đ ng thì giá tr chuy n đ i c a TP s l n l
2.1.6.6. o l
a. Th

t là 18000 đ ng, 25000 đ ng,

t là bao nhiêu?

ng l i su t TP

c đo l i su t hi n hành (Current Yield)
L i su t hi n hành là t l gi a s ti n lưi nh n đ

tr

c hàng n m v i giá th

ng.
CY= C/P

(2.7)

23


Trong đó:
C: S ti n lưi coupon hàng n m.
P: Giá th tr

ng c a TP.

* ụ ngh a: nói lên m t đ ng v n đ u t b ra cho TP thì hàng n m thu đ

c bao

nhiêu đ ng ti n lưi.
Víă d : M t lo i TP có m nh giá 1 tri u đ ng, lưi coupon 10%, hi n đang
đ

c bán trên th tr

ng v i giá 1.035.000 đ. N u nhà đ u t mua TP này thì t su t

sinh l i hi n th i là bao nhiêu?
b. Th

c đo l i su t đáo h n (Yield–to-Maturity):
Lưi su t đáo h n là m c lưi su t khi n cho giá tr hi n t i c a các dòng ti n

mà nhà đ u t nh n đ

c t TP b ng v i giá c a TP.
n

P=

C

 (1  y)
t 1

t



F
(1  y)n

* ụ ngh a: nói lên m c l i su t t ng h p mà nhà đ u t nh n đ

(2.8)

c trên TP t khi

mua nó đ n khi đáo h n.
Víăd : V i lo i TP trong VD trên, gi s còn 2 n m n a thì đáo h n, n u nhà
đ u t n m gi TP cho đ n khi đáo h n thì m c l i t c nh n đ

c trên TP là bao

nhiêu?
c. Th

c đo l i su t chu c l i (Yield-to-call):
ó là lưi su t hoàn v n làm cho giá tr hi n t i c a các dòng ti n trên TP

đ

c mua l i tr

c khi đáo h n b ng v i giá c a TP hi n nay.
m

P=

C

 (1  y ')
t 1

t



F'
(1  y ') m

(2.9)

Víăd :
Công ty IQ có m t d án đ u t c n huy đ ng g p m t kho n v n 1 tri u
USD, công ty phát hành 1000 trái phi u v i m c lưi su t tr cho TP là 10%/n m,
m i n m tr lưi thành 2 k . M c lưi su t này h i cao so v i m c lưi su t h p lỦ theo

24


m c đ tín nhi m c a công ty. Do đó, công ty đ ra đi u kho n chu c l i TP sau 5
n m v i m c giá chu c l i cao h n m nh giá 10%. Hi n nay sau 3 n m l u hành
trên th tr

ng, TP c a công ty IQ có giá th tr

ng là 1050 USD.

N u nhà đ u t mua TP này và n m gi nó cho đ n khi đáo h n thì m c l i
t cđ tđ

c trên TP có b ng m c lưi su t danh ngh a hay không?

Còn n u đ cho công ty chu c l i thì m c l i t c chu c l i có đáng đ cho
nhà đ u t bán trái phi u cho công ty hay không?
d. Th

c đo l i su t chênh l ch giá (Capital Gain Yield):

CG 

P1  P0
P0

(2.10.1)

Total Yield = CY +CG
(2.10.2)
Víă d : ông A mua TP có m nh giá 1.000.000 đ ng, v i giá 990.000đ, trái
phi u này tr lưi 9% cho trái ch . D ki n cu i n m giá TP t ng lên là 1.080.000đ.
Gi s , ông A bán trái phi u vào cu i n m sau khi đư nh n lưi TP. V y t ng m c l i
t c mà ông A nh n đ

c sau 1 n m n m gi TP là bao nhiêu?

e. Lụi c a lụi:

1  r 
T ng l i t c ti m n ng c a m t TP = lưi coupon + lưi c a lưi = C

n

1

r

T ng s lưi coupon = S k tr lưi X lưi Coupon = nC
Do đó lưi c a lưi đ

c tính b ng công th c

1  r 
C
r

n

1

– nC

(2.11)

Víă d : Cho trái phi u B có lưi su t danh ngh a là 14%, k h n 5 n m, m nh giá
100.000đ. Gi s , nhà đ u t lưnh lưi hàng n m và đ u t ngay vào ti n ti t ki m

25