Bai Nhan

Giáo án Văn lớp 10, bài " Nhàn ".
Tiết : Nhàn
( Nguyễn Bỉnh Khiêm )
A. Mục tiêu bài học :
1. Cảm nhận đợc vẻ đẹp cuộc sống và nhân cách Nguyễn Bỉnh Khiêm qua
bài thơ.
2. Hiểu đúng quan niệm sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm.
3. Biết cách đọc bài thơ giàu triết lý.
B. Ph ơng tiện thực hiện :
- SGK , SGV.
- Thiết kế bài học.
C. Cách thức tiến hành :
GV tổ chức giờ dạy học theo phơng pháp kết hợp đọc sáng tạo , gợi tìm kết
hợp với các hình thức trao đổi , thảo luận trả lời các câu hỏi.
D. Tiến trình dạy học :
1. Kiểm tra bài cũ .
2. Giới thiệu bài mới.
Sống gần trọn thế kỷ XVI ( 1491 - 1585 ), Nguyễn Bỉnh Khiêm đã chứng
kién biết bao bất công ngang trái, thối nát của các triều đại phong kiến Việt
Nam Lê , Trịnh , Mạc. Xót xa hơn ông thấy sự băng hoại của đạo đức con ngời:
Còn bạc còn tiền còn đệ tử
Hết cơm hết rợu hết ông tôi
- Thớt có tanh tao ruồi mới đậu
Ang không mật mỡ kiến bò chi
Đời nay những trọng ngời nhiều
của
Bằng đến tay không ai kẻ vì
Khi làm quan ông vạch tội bọn gian thần . Vua không nghe , ông cáo quan
về sống tại quê nhà với triết lý
" Nhàn một ngày là tiên một ngày "
Để hiểu đúng quan niệm sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm nh thế nào ,

ta tìm hiểu bài thơ nhàn của ông.
Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt
I. Đọc - tìm hiểu
( Hs đọc phần tiểu dẫn )
1. Tiểu dẫn
- Phần tiểu dẫn SGK trình bày nội
dung gì?
+ Về nguồn gốc
+ Về quá trình trởng thành của
Nguyễn Bỉnh Khiêm
- Phần tiểu dẫn SGK trình bày sơ lợc về
cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn
Bỉnh Khiêm.
+ Nguồn gốc ( 1491 - 1585 ) quê quán
Vĩnh Bảo - Hải Phòng.
Đỗ trạng nguyên năm 44 tuổi làm
quan dới triều Mạc 8 năm sau đó về
1
Giáo án Văn lớp 10, bài " Nhàn ".
+ Sự nghiệp văn chơng của
ông ?
+ Nội dung thơ văn của ông?
2. Văn bản :
Nêu vị trí của bài thơ ?
Bài thơ có thể chia bố cục nh thế
nào ?
a. Hai câu đầu
Nội dung 2 câu thơ đầu thể hiện hoàn
cảnh, tâm trạng tác giả nh thế nào?
cách dùng số từ và nhịp điệu có gì đáng

chú ý?
Hai tiếng " thơ thẩn " và " dầu ai vui
thú nào " gợi lên điều gì?
2. Bốn câu thơ tiếp
( H/s đọc )
quê ở ẩn lấy hiệu là Bạch Vân c sĩ.
Dựng am Bạch Vân và mở quán Trung
Tân dạy học , học trò của ông có nhiều
ngời nổi tiếng nh Nguyễn Dữ , Phùng
Khắc Hoan....Ông đợc ngời đời suy tôn
là tuyết Giang phu tử ( ngời thầy của
sông tuyết )
Do có nhiều công lao , ông đợc
nhà Mạc phong chức Trình quốc công ,
dân gian vẫn gọi ông là trạng trình.

Ông để lại 700 bài thơ chữ Hán
trong " Bạch Vân am thi tập " và 170
bài thơ chữ Nôm trong " Bạch Vân
quốc ngữ thi "
+ Nội dung thơ của Nguyễn Bỉnh
Khiêm mang đậm chất triết lý giáo
huấn , ngợi ca chí của kẻ sĩ , thú thanh
nhàn . Đồng thời phê phán thói đen bạc
trong xã hội.
+ bài thơ nằm trong tập " Bạch Vân
quốc ngữ thi "
2 / 4 / 2
- Hai câu thơ đầu :
Mai , cuốc là dụng cụ đào xới đất . Cần

câu dùng để bắt cá.
" Thơ thẩn dầu ai " : dù có ai vui thú
nào cũng mặc , ta cứ rheo cách sống
của ta . 2 câu thơ thể hiện quan niệm
về cuộc sống nhàn tản , yên bình.Nhịp
điệu 2/2/1/2 đầu diễn tả trạng thái ung
dung trong những việc hằng ngày ( lao
động , giải trí ). Ba chữ " một " đợc lặp
trong câu thơ thể hiện tinh thần sẵn
sàng của nhà thơ để sống 1 cuộc sống
lao động bình dị nh những ngời nông
dân bình thờng
+ Sự thảnh thơi , vô sự không bận
chút cơ mu , t dục . Kiên định lối sống
2
Giáo án Văn lớp 10, bài " Nhàn ".
- 4 câu thơ thể hiện nội dung
gì ?
- Sinh hoạt của nhà thơ có gì
đáng chú ý?
- 2 câu thơ cuối thể hiện điều
gì?
II. Củng cố
mà mình đã chọn mặc cho ngời khác
nh thế nào.

- 2 tiếng "ta dại" , " ngời khôn " khẳng
định phơng châm sống của tác giả, đó
là cách nói ngợc hàm ý mỉa mai.
- " Nơi vắng vẻ " : Yên bình ,thanh

tĩnh.
- " Chốn lao xao " : ồn ào , tranh dành
quyền lợi , bon chen , ganh đua.
- "Thu ăn măng trúc , đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao "
Nhịp thơ của 2 câu là 1/3/1/2. Nhịp
một nhấn mạnh vào các mùa trong
năm, mùa nào thức ấy. Cách sống nhàn
nhã, hoà hợp với thiên nhiên.
- Măng trúc , giá , ao sen....đều rát gần
gũi với cuộc sống lao động đời thờng.
Đó là cuộc sống sinh hoạt chất phác,
đạm bạc dù còn nhiều thiếu thốn nhng
nó là thú vui thể hiện nhân cách con
ngời.
- 2 câu thơ cuối mợn điển tích xa song
tính chất bi quan của điển tích mờ đi
mà nổi lên là ý nghĩa coi thờng phú
quý. Một lần nữa Nguyễn Bỉnh Khiêm
đã tìm lối sống cho riêng mình.
Tham khảo phần ghi nhớ SGK.
3