sang kiến kinh nghiệm Tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học một số nội dung của chương trình toán lớp 11

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NAM ĐỊNH
TRƯỜNG THPT MỸ LỘC

BÁO CÁO SÁNG KIẾN
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM TRONG DẠY
HỌC MỘT SỐ NỘI DUNG CỦA CHƯƠNG TRÌNH
TỐN LỚP 11

Tác giả: Tạ Thị Hằng
Trình độ chun mơn: Đại học
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THPT Mỹ Lộc

1


THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN
1. Tên sáng kiến: TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM TRONG DẠY HỌC MỘT SỐ NỘI

DUNG CỦA CHƯƠNG TRÌNH TỐN LỚP 11
2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Phương pháp dạy học mơn tốn lớp 11
3. Thời gian áp dụng sáng kiến: Từ ngày 5 tháng 9 năm 2015 đến ngày 30 tháng 5 năm
2016
4. Tác giả:
Họ và tên: Tạ Thị Hằng
Năm sinh: 1986
Nơi thường trú: Số nhà 26/124 Trần Huy Liệu, Phường Trường Thi, Thành phố Nam
Định, tỉnh Nam Định
Trình độ chun mơn: Cử nhân Sư phạm
Chức vụ công tác: Giáo viên
Nơi làm việc: Trường THPT Mỹ Lộc

Địa chỉ liên hệ: Km số 4, xã Mỹ Hưng, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định
Điện thoại: 0942.893.459
Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến: 100%
5. Đồng tác giả: (Không)
6. Đơn vị áp dụng sáng kiến:
Tên đơn vị: Trường THPT Mỹ Lộc
Địa chỉ: Km số 4, xã Mỹ Hưng, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định
Điện thoại: 0942.893.459

2


BÁO CÁO SÁNG KIẾN
I-Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến
Trong đường lối xây dựng và phát triển đất nước, Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm
đến sự nghiệp giáo dục, coi sự nghiệp giáo dục là quốc sách hàng đầu, là chìa khóa để mở
đường cho sự phát triển kinh tế, ổn định đất nước và là một yếu tố đảm bảo nâng cao chất
lượng cuộc sống của mọi người.Theo Luật giáo dục: “Mục tiêu của giáo dục phổ thơng là
giúp học sinh phát triển tồn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kĩ năng cơ
bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách của
con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị
cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc’’. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo cũng nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo
hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng
của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy
cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri
thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức
học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh
ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”.

Tuy nhiên, những đổi mới này có đem lại hiệu quả hay khơng phụ thuộc rất nhiều
vào người giáo viên, những người trực tiếp thể hiện tinh thần đổi mới nói trên trong từng
tiết học.Vì vậy trước nhiệm vụ mà Đảng và Nhà nước giao phó cho ngành giáo dục địi hỏi
mỗi thầy cô giáo phải nỗ lực hơn trong nhiệm vụ trồng người.
Nhiều học sinh coi mơn tốn là mơn học khó, khơ khan chỉ tồn cơng thức và những
con số tính tốn đến đau đầu,…. Chính vì vậy là một giáo viên tốn tơi ln suy nghĩ làm
thế nào để tạo cho học sinh hứng thú học tập? u thích mơn tốn? Từ đó giúp học sinh
phát triển trí tuệ, rèn các thao tác tư duy cơ bản, khả năng giao tiếp ứng xử trong mỗi tiết
học.
Từ những lí do trên tơi khơng ngừng học hỏi, tìm hiểu, nghiên cứu sách, dự giờ trao
đổi chuyên môn với đồng nghiệp và qua thực nghiệm giảng dạy trên lớp của mình tơi nhận
thấy rằng: Trong mỗi tiết học nếu xen kẽ các hoạt động nhóm sẽ giúp học sinh học tập tích
cực chủ động, học sinh bộc lộ mình, tự học tập lẫn nhau, tự chiếm lĩnh kiến thức, tiết học sẽ
không khô khan và nhàm chán. Chính vì vậy tơi mạnh dạn chọn đề tài “ Tổ chức hoạt
động nhóm trong dạy học một số nội dung của chương trình tốn lớp 11”.
3


II-Mô tả giải pháp
1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến
Trước đây đa số học sinh trường Trung Học Phổ Thơng Mỹ Lộc đã có ý thức về
tầm quan trọng của mơn tốn, tuy nhiên chất lượng học tập chưa cao, chất lượng đầu vào
của học sinh lớp 10 thấp, nhiều em đỗ vào lớp 10 nhưng điểm tốn dưới trung bình, học
sinh chỉ làm được những bài tập theo mẫu, khả năng tư duy kém. Các em có q nhiều kiến
thức hổng vì vậy các em dễ chán nản và khơng thích học tốn, trong mỗi tiết giáo viên phải
tìm đủ mọi cách để các em chú ý và không làm việc riêng. Hơn nữa trong những tiết tốn
có nhiều cơng thức học sinh tiếp thu một cách thụ động nên rất nhanh quên và không muốn
học.Vấn đề đặt ra để nâng cao chất lượng học toán là giáo viên phải đổi mới phương pháp
dạy học trong mỗi tiết, một trong những phương pháp đó là tổ chức dạy học theo nhóm.
Trước kia và hiện nay cũng đã có nhiều tác giả nghiên cứu về phương pháp này: Hoàng Lê

Minh; Trịnh Thanh Nguyện; Bùi Văn Nghị,…Hầu hết các tác giả đã cho thấy tính ưu việt
của phương pháp dạy học theo nhóm nhỏ. Tuy nhiên tổ chức hoạt động nhóm trong mỗi
tiết học như thế nào là sự khéo léo tìm tịi, nghiên cứu của mỗi thầy cô giáo vừa đáp ứng
được mục tiêu của tiết học vừa tạo hứng thú, tăng cường khả năng tự học cho học sinh.
2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến
+ Mục tiêu của đề tài
- Đề xuất và tiến hành thực hiện các giải pháp nhằm đổi mới phương pháp dạy học.
- Tăng cường năng lực tự học, năng lực làm việc theo nhóm.
- Nâng cao năng lực tự nghiên cứu tài liệu của học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo
viên.
- Tạo hứng thú, niềm say với toán học cho học sinh
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả của các giải pháp.
+ Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài
- Trong phạm vi đề tài này, tôi chỉ đề xuất đến việc sử dụng hoạt động nhóm trong
việc hình thành định nghĩa, khái niệm, củng cố lí thuyết, luyện tập trong giảng dạy bộ mơn
tốn 11 và trong việc tự nghiên cứu hai chun đề ơn tập kì thi Trung Học Phổ Thơng Quốc
gia: Phương trình vơ tỉ và hệ phương trình.
+ Phương pháp nghiên cứu: Điều tra thực tế, sưu tầm, tổng hợp tài liệu, phương pháp thực
nghiệm.
+ Thời gian thực hiện đề tài: Từ năm học 2014-2015 đến nay.
4


2.1 Một số đặc điểm của phương pháp dạy học theo nhóm
a) Bản chất phương pháp dạy học theo nhóm
Phương pháp dạy học theo nhóm hay cịn gọi là “phương pháp thảo luận nhóm”:
Học sinh được phân chia thành những nhóm nhỏ riêng biệt, chịu trách nhiệm về một mục
tiêu duy nhất, được thực hiện thông qua nhiệm vụ riêng biệt của từng người. Các hoạt động
cá nhân riêng biệt được tổ chức lại, liên kết hữu cơ với nhau nhằm thực hiện một mục tiêu
chung trong thời gian nhất định.

b) Ưu điểm phương pháp dạy học theo nhóm
Học tập theo nhóm ni dưỡng một mơi trường học tập có lợi, bởi học tập theo
nhóm bao giờ cũng sơi nổi. Nó tạo cơ hội cho học sinh sử dụng các phương pháp, nguyên
tắc diễn đạt ngôn ngữ. Các học sinh nhút nhát, thường là ít phát biểu trong lớp sẽ có mơi
trường động viên để tham gia xây dựng bài. Hơn thế nữa, hầu hết các các hoạt động nhóm
đều mang trong nó cơ chế tự sửa lỗi và học sinh dạy lẫn nhau, theo đó các lỗi sai đều được
giải đáp, mà thường là trong bầu khơng khí rất thoải mái. Với việc thảo luận cùng với các
thành viên khác trong lớp và nhóm, nhiệm vụ học tập được giải quyết dễ dàng hơn. Thơng
qua trao đổi trong nhóm kết hợp được sức mạnh của từng cá nhân, dẫn đến sự hỗ trợ và
giúp đỡ nhau trong học tập. Trên cơ sở những hoạt động chung sẽ khơi dậy tinh thần tập
thể, vì lợi ích của nhóm, của cộng đồng và xã hội.
Trong các giờ học theo nhóm, cùng một đơn vị thời gian nhưng có thể huy động
được nhiều học sinh tham gia vào các hoạt động học tập, điều này rất có ý nghĩa đối với
việc tăng tính tích cực và tính năng động của người học.
Khi học tập trong nhóm, học sinh sẽ thảo luận xoay quanh từng đề tài cụ thể. Hoạt
động này không những lý thú mà còn tạo nhiều cơ hội cho các em học hỏi. Người học sẽ
phải xử lý các tài liệu mới, sau đó tự mình tìm hiểu nó. Phương pháp học theo nhóm đã
chuyển trách nhiệm phải hiểu được bài sang cho người học. Khi làm việc trong nhóm sẽ có
sự so sánh thường xuyên các kết quả của từng cá nhân, học sinh sẽ có một ý niệm rõ ràng
về giá trị chân thực của chính mình, lịng tự trọng, chính đó là điều kiện đầu tiên của sự
trưởng thành về mặt nhân cách xã hội.
Nếu xét các thành tố giáo dục, có tính đến yếu tố “dạy lẫn nhau”, hoạt động nhóm
bao gồm tất cả những gì học sinh cần. Học sinh có cơ hội thực hành các kỹ năng trí tuệ bậc

5


cao như kỹ năng sáng tạo, đánh giá, tổng hợp và phân tích. Các em cũng thực hành các “kỹ
năng thông thường” như khả năng cùng làm việc và giao tiếp với nhau.
Ngồi ra, hoạt động nhóm mang lại cho học sinh một cơ hội thuận lợi để làm quen

với nhau. Nó cũng khơi dậy sự gắn bó tập thể, đặc biệt là khi có hiện diện yếu tố cạnh
tranh, sẽ là một động cơ học tập rất mạnh.
c) Một số lưu ý khi sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm
- Giáo viên phân cơng nhóm hợp lí phù hợp với sơ đồ lớp học; trình độ học sinh.
- Giáo viên quy định thời gian làm việc rõ ràng cho các nhóm.
- Ban đầu học sinh chưa quen với cách làm việc theo nhóm phải hướng dẫn học sinh
cách làm việc cách đặt ra các câu hỏi vấn đáp nhóm khác.
- Giáo viên chú ý quan sát học sinh trong quá trình thảo luận để tránh một số học
sinh lười học khơng tham gia thảo luận, và có biện pháp giúp đỡ khi học sinh gặp
khó khăn.
d) Các bước tổ chức hoạt động nhóm
Các

Giáo viên (GV)

Học sinh (HS)

bước
Bước 1

- Nêu vấn đề, xác định nhiệm vụ - Nhận xét, phát hiện vấn đề

Giao

nhận thức

nhiệm

- Tổ chức các nhóm, giao nhiệm vụ - Tham gia vào các nhóm, tổ chức

vụ

và cho các nhóm

nhóm

hướng

- Hướng dẫn cách làm việc theo - Thu thập thơng tin, tái hiện tri thức

dẫn

nhóm, hướng dẫn học sinh đặt câu chuẩn bị làm việc trong nhóm

thực

hỏi vấn đáp nhóm vừa trình bày

hiện
- Khích lệ HS làm việc, khuyến khích - Tự đặt mình vào các tình huống,
Bước 2
Thực
hiện

sự tham gia của mỗi cá nhân HS vào đưa ra cách xử lý tình huống, trao đổi
các hoạt động học tập chung của ý kiến, thảo luận trong nhóm, xử lý
nhóm.

thơng tin.

nhiệm

- Đưa ra những câu hỏi gợi ý khi - Tự ghi lại ý kiến theo chủ kiến của

vụ

thảo luận bế tắc hoặc đi chệch mình, khai thác những gì đã hợp tác

nhóm

hướng.

với bạn hoặc tham khảo thêm ý kiến
6


của GV để bổ sung sản phẩm ban đầu
của mình
- Yêu cầu mỗi nhóm báo cáo kết quả.

- Đại diện các nhóm trình bày, bảo vệ

- Ghi lại những điểm nhất trí và chưa sản phẩm của mình trước lớp.
Bước 3
Báo cáo
kết quả

nhất trí, những khía cạnh mà các - Tỏ thái độ trước những ý kiến của
nhóm bỏ qua.

các nhóm khác

- Tổ chức thảo luận tồn lớp sau khi - Khai thác bổ sung ý kiến của các
mỗi nhóm trình bày xong: Lúc đầu nhóm khác, điều chỉnh sản phẩm của
khi học sinh chưa quen giáo viên có nhóm mình.
thể gợi ý cho học sinh các câu hỏi để
hỏi vấn đáp nhóm vừa trình bày
- Tóm tắt từng vấn đề.

viên và của các bạn với sản phẩm ban

Bước 4

đầu của mình.

Đánh
giá

- So sánh, đối chiếu kết luận của giáo

- Đưa ra những nhận xét đánh giá về - Tự sửa sai, bổ sung, điều chỉnh
kết quả của từng nhóm, từ đó đưa ra những gì cần thiết.
các kết luận chung.
- Giáo viên tổng kết, đặt vấn đề tiếp - Tự rút kinh nghiệm về cách học,
cách sử lý tình huống, cách giải quyết

theo.

vấn đề của mình.
Mặc dù có nhiều ưu điểm nhưng không nên cho rằng bài nào cũng cần thảo luận nhóm để

đổi mới phương pháp giảng dạy. Trên thực tế chỉ những bài mà có tình huống cần thảo luận
thì mới nên chia nhóm. Sau đây tơi xin nêu ra một số tình huống mà tơi đã áp dụng thảo
luận nhóm hiệu quả trong các tiết học.

2.2- Thực nghiệm về sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm trong một số nội dung
của chương trình mơn tốn lớp 11
2.2.1- Một số nội dung thực nghiệm
7


STT

Tên bài

Nội dung thực hiện hoạt động nhóm

A-Tổ chức hoạt động nhóm trong việc hình thành định nghĩa, khái niệm
1

2

3

Một số phương trình lượng

Tổ chức hoạt động nhóm hình thành định

giác thường gặp

nghĩa phương trình bậc nhất đối với một hàm

(Đại số và giải tích 11)

số lượng giác
Tổ chức hoạt động nhóm để tiếp cận cơng thức
khai triển nhị thức Niu Tơn

Nhị thức Niu-tơn
(Đại số và giải tích 11)
Cấp số cộng

Tổ chức hoạt động nhóm để tiếp cận khái niệm

(Đại số và giải tích 11)

cấp số cộng

Cơng thức tính đạo hàm
của hàm số

Tổ chức hoạt động nhóm để tiếp cận cơng thức
tính đạo hàm của hàm số

4

(Đại số và giải tích 11)
B-Tổ chức hoạt động nhóm trong việc củng cố lí thuyết
1

Phương trình lượng giác cơ

bản
(Đại số và giải tích 11)

2

Tổ chức hoạt động nhóm để củng cố cơng thức
nghiệm của phương trình
và điều kiện phương trình có nghiệm
Tổ chức hoạt động nhóm để củng cố để củng

Ơn tập Chương 2

cố các kiến thức về hai đường thẳng song

(Hình học 11)

song;đường thẳng song song với mặt phẳng;
hai mặt phẳng song song

Đại cương về đường thẳng
3

và mặt phẳng
(Hình học 11)

Tổ chức hoạt động nhóm để củng cố khái niệm
hình chóp và hình tứ diện

C-Tổ chức nhóm trong việc luyện tập

1

Đại cương về đường thẳng

Tổ chức hoạt động nhóm để luyện tập cách xác

và mặt phẳng

định giao tuyến của hai mặt phẳng; giao điểm

(Hình học 11)

của đường thẳng và mặt phẳng
8


2

Xác suất

Tổ chức hoạt động nhóm luyện tập tính xác

(Đại số và giải tích 11)

suất

D-Tổ chức hoạt động nhóm trong việc ôn tập hai chuyên đề ôn thi THPT quốc gia
Thực hiện với học sinh lớp Tổ chức hoạt động nhóm hệ thống kiến thức về

1

11

phương trình vơ tỉ

Thực hiện với học sinh lớp Tổ chức hoạt động nhóm hệ thống kiến thức về

2

11

hệ phương trình
2.2.2- Quá trình thực nghiệm

A) Tổ chức hoạt động nhóm trong việc hình thành định nghĩa, khái niệm, định lí
Ví dụ 1: Tổ chức hoạt động nhóm hình thành định nghĩa phương trình bậc nhất đối với một
hàm số lượng giác
*) Chuẩn bị:
-

Phân nhóm: 4 học sinh là một nhóm ( cả lớp có 10 nhóm).
Phiếu học tập cho các nhóm.
Giấy A4 để các nhóm ghi kết quả.
Máy chiếu kết quả.

*) Tiến hành thực hiện hoạt động nhóm
-

Bước 1: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm và hướng dẫn thực hiện
• Nhóm 2-4-6-8: Giải phương trình a)

•

•

-

Nhóm 1-3-10: Giải phương trình

Nhóm 5-7-9 : Giải phương trình

b)

c)

e)

d)

f)

Bước 2: Thực hiện hoạt động nhóm
• Giáo viên:
 Theo dõi học sinh làm việc theo nhóm và nhắc nhở nếu có học sinh
trong nhóm khơng làm việc.
 Có biện pháp hỗ trợ kịp thời nếu nhóm nào gặp khó khăn : Gợi ý cho
•

nhóm 5-7-9 là chuyển về dạng cơ bản đã học trong các tiết trước.
Học sinh:

9


 Các thành viên của nhóm độc lập suy nghĩ, thảo luận và thống nhất để đi

-

đến kết quả chung.
 Cử đại diện ghi lại kết quả làm việc của nhóm mình.
• Thời gian làm việc của mỗi nhóm : 5 phút
Bước 3: Các nhóm trình bày kết quả và phản biện
• Các nhóm nộp kết quả, các nhóm có nhiệm vụ giống nhau thì nhóm hồn thành
nhanh nhất lên trình bày kết quả (người trình bày là do nhóm khác chỉ định)

10


• Các nhóm cịn lại quan sát phần trình bày để nhận xét, phản biện
Giải phương trình a)
b)

.

 Nhóm 4 trình bày kết quả.
 Nhóm 8 nhận xét: Nhóm 4 giải sai cả hai phương trình.
 Hai nhóm cịn lại 2-6 khơng đồng ý với nhận xét của nhóm 8. Theo nhóm 6 kết quả

câu a của nhóm 4 là sai nhưng câu b vẫn đúng vì đề bài cho khơng rõ góc

đo ở

đơn vị nào nên ta dùng độ hay radian cũng được. Giáo viên khẳng định lại nhận xét
của nhóm 6 đúng và nhận xét chung kết quả của bốn nhóm, cho nhóm 6 điểm 9
mặc dù làm chậm nhất nhưng phần phản biện và bài làm tốt.
Giải phương trình






c)

d)

Nhóm 3 trình bày kết quả
Nhóm 1 nhận xét: Hai câu nhóm 3 làm đều đúng
Nhóm 10 đồng ý với ý kiến của nhóm 1.
Qua kết quả của 2 nhóm 1-10 giáo viên hỏi nhóm 3: Nhóm 1-10 dùng đơn vị là
radian để viết công thức nghiệm của câu (a) là đúng hay sai? Nhóm 3 khẳng định là

sai vì góc ở đây đề bài cho theo đơn vị độ.
 Giáo viên nhận xét bài làm và phần trả lời phản biện của nhóm 3 rất tốt và cho nhóm
3 điểm 10 .
Giải phương trình e)

f)

 Nhóm 5 trình bày
 Hai nhóm cịn lại đồng ý với kết quả của nhóm 5.

 Giáo viên nhận xét bài làm của nhóm 5 là đúng và lưu ý cho nhóm 7 và cả lớp

.

-

Cho nhóm 5: 10 điểm

(lấy vào điểm kiểm tra bài cũ)
Bước 4: Đánh giá kết quả và sử dụng kiến thức thu được sau khi thực hiện
nhiệm vụ tiếp cận định nghĩa phương trình bậc nhất đối với một hàm số lượng

giác
• Giáo viên nhận xét chung: Các nhóm làm việc rất tích cực, các thành viên trong mỗi
nhóm tích cực trao đổi u cầu các nhóm phát huy tinh thần làm việc trong các hoạt
động nhóm tiếp theo.
11


•

Từ bài làm của nhóm 5-7-9 dẫn dắt học sinh vào bài mới: “Mặc dù phương trình
của nhóm 5, 7, 9 khơng phải là dạng phương trình lượng giác cơ bản mà ta đã học ở
các tiết trước nhưng ta hồn tồn có thể giải được bằng cách chuyển về phương
trình cơ bản. Bài hơm nay chúng ta sẽ học các dạng phương trình lýợng giác như
trên”.

*) Hiệu quả của hoạt động nhóm : Qua việc tổ chức hoạt động nhóm trên tơi thấy
-

Tiết học được bắt đầu một cách sôi nổi, hào hứng.
Học sinh ôn lại các dạng phương trình đã học ở các tiết trước chủ động hơn trong
việc tiếp thu kiến thức mới, học sinh có thể tự tìm ra phương pháp giải các
phương trình lượng giác sẽ được học trong bài mới bằng cách chuyển về dạng

-

phương trình đã học.
Tinh thần làm việc theo nhóm của học sinh được hình thành.
Giáo viên phát hiện được những sai lầm mà học sinh hay mắc phải, các kiến thức
mà học sinh còn hổng trong bài trước, nắm được những học sinh học yếu để có
những phương pháp hỗ trợ kịp thời.

Ví dụ 2: Tổ chức hoạt động nhóm để tiếp cận công thức khai triển nhị thức Niu Tơn.
*) Chuẩn bị:
-

Phân nhóm: 4 học sinh là một nhóm.
Phiếu học tập cho các nhóm.
Giấy A4 để các nhóm ghi kết quả.
Máy chiếu kết quả.

*) Tiến hành thực hiện hoạt động nhóm
-

-

Bước 1: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm và hướng dẫn thực hiện
• Nhóm 1-3-5: Khai triển
và tính

•

Nhóm 2-4-6-10: Khai triển

•

Nhóm 7-8-9: Khai triển

và tính

Bước 2: Thực hiện hoạt động nhóm
• Giáo viên:
 Theo dõi học sinh làm việc theo nhóm và nhắc nhở nếu có học sinh
trong nhóm không làm việc.
12


 Có biện pháp hỗ trợ kịp thời nếu nhóm nào gặp khó khăn : Gợi ý cho

nhóm 2-4-6-10 chuyển về dạng bậc hai để khai triển
•

-

Học sinh:
 Các thành viên của nhóm độc lập suy nghĩ, thảo luận và thống nhất để đi

đến kết quả chung.
 Cử đại diện ghi lại kết quả làm việc của nhóm mình.

• Thời gian làm việc của mỗi nhóm : 3 phút
Bước 3: Các nhóm trình bày kết quả và phản biện
• Các nhóm nộp kết quả, các nhóm có nhiệm vụ giống nhau thì nhóm hồn thành
nhanh nhất lên trình bày kết quả (người trình bày là do nhóm khác chỉ định)

13


•

Các nhóm cịn lại quan sát phần trình bày để nhận xét, phản biện

14


•

Khai triển

và tính

Nhóm 5 lên thuyết trình, nhóm1 và nhóm 3 đồng ý với kết quả của nhóm 5, giáo
viên phê bình nhóm 3 khơng thuộc hằng đẳng thức.
•

Khai triển

và tính

Nhóm 4 trình bày hai nhóm cịn lại đồng ý với kết quả của nhóm 4, giáo viên

nhận xét bài làm của 3 nhóm chính xác tuy nhiên cách khai triển của nhóm 2 dài,
•

thiếu tư duy.
Khai triển

. Nhóm 9 trình bày, các

nhóm cịn lại đồng ý với kết quả của nhóm 9, giáo viên nhận xét kết quả của các
nhóm chính xác tuy nhiên cách khai triển của nhóm 8 dài.
Bước 4: Đánh giá kết quả và sử dụng kiến thức thu được sau khi thực hiện hoạt động
tiếp cận cơng thức khai triển nhị thức Niu Tơn.
•

Giáo viên nhận xét chung: Các nhóm làm việc rất tích cực đặc biệt là nhóm 4-5-9 đã
làm rất nhanh và chính xác, các thành viên trong mỗi nhóm tích cực trao đổi yêu cầu

các nhóm phát huy tinh thần làm việc trong các hoạt động nhóm tiếp theo.
• Nhắc nhở nhóm 3 ơn lại hằng đẳng thức
•

u cầu học sinh nhận xét các hệ số trong khai triển .Viết lại các cơng thức đã khai
triển

từ đó cho học sinh dự đốn cơng thức khai triển

và hình thành cho

học sinh cơng thức khai triển theo nhị thức Niu Tơn

+
*) Hiệu quả của hoạt động nhóm : Qua thực hiện hoạt động nhóm trên tôi thấy
15


-

Học sinh được ôn tập lại các hằng đẳng thức cơ bản.
Khi học công thức khai triển theo nhị thức Niu Tơn nếu ta đưa luôn ra công
thức khai triển thì học sinh sẽ bị thụ động và cảm thấy khó hiểu nên với việc tổ
chức hoạt động nhóm như trên học sinh có thể tự mình hình thành nên công
thức khai triển theo nhị thức Niu Tơn từ các trường hợp n=2; n=3; n=4; n=5,

-

phát huy tính tích cực, chủ động chiếm lĩnh kiến thức mới của học sinh.
Giáo viên phát hiện được những học sinh còn yếu trong việc khai triển hằng
đẳng thức trong quá trình theo dõi học sinh làm việc nhóm để nhắc nhở và gọi
phát biểu khi gặp các bài tập có liên quan đến khai triển hằng đẳng thức.

Ví dụ3: Tổ chức hoạt động nhóm để tiếp cận định nghĩa cấp số cộng
*) Chuẩn bị:
-

Phân nhóm: 4 học sinh là một nhóm.
Phiếu học tập cho các nhóm.
Giấy A4 để các nhóm ghi kết quả.

*) Tiến hành thực hiện hoạt động nhóm
•

Bước 1: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm và hướng dẫn thực hiện
Nhóm 1-3-5: Phát hiện quy luật của các dãy số sau:
-1;2;5;8;11;….
b)

•

Nhóm 2-4-6: Phát hiện quy luật của các dãy số sau và viết tiếp 5 số hạng của dãy:

•

Nhóm 7-8-9-10: Phát hiện quy luật của các dãy số sau và viết tiếp 5 số hạng của

d)

dãy:
f)

-

Bước 2: Thực hiện hoạt động nhóm
• Giáo viên: Theo dõi học sinh làm việc theo nhóm và nhắc nhở nếu có học sinh
trong nhóm khơng làm việc.
• Học sinh:
16


 Các thành viên của nhóm độc lập suy nghĩ, thảo luận và thống nhất để đi

-

đến kết quả chung.
 Cử đại diện ghi lại kết quả làm việc của nhóm mình.
• Thời gian làm việc của mỗi nhóm : 3 phút
Bước 3: Các nhóm trình bày kết quả
• Các nhóm nộp kết quả, các nhóm có nhiệm vụ giống nhau thì nhóm hồn thành
•
•

nhanh nhất trình bày kết quả (người trình bày là do nhóm khác chỉ định)
Các nhóm cịn lại quan sát phần trình bày để nhận xét.
Nhóm 6 và nhóm 10 trong thời gian 3 phút chưa phát hiện được quy luật của dãy

(d);(f). Nhóm2, nhóm 8 đã phát hiện quy luật rất nhanh.
• Kết quả của một số nhóm

17


Bước 4: Đánh giá kết quả và sử dụng kiến thức thu được sau khi thực hiện hoạt

-

động tiếp cận định nghĩa cấp số cộng
• Giáo viên khen ngợi các nhóm 2, nhóm 8 phát hiện ra quy luật nhanh nhất, cộng
cho mỗi thành viên của nhóm đó 1 đểm vào điểm một bài kiểm tra 15 phút sắp
tới.
• Giáo viên yêu cầu mỗi học sinh phát huy tinh thần làm việc theo nhóm trong các
•

hoạt động nhóm tiếp và trong các hoạt động khác của lớp.
Giáo viên khẳng định cho học sinh : Các dãy số mà các nhóm vừa xét được gọi là
cấp số cộng. Từ đó yêu cầu học sinh nêu định nghĩa cấp số cộng.

*) Hiệu quả của hoạt động nhóm : Với cách tiếp cận định nghĩa cấp số cộng như trên
tôi thấy
-

Học sinh tự mình hình thành được định nghĩa từ những trường hợp cụ thể, tiết

-

học cũng được bắt đầu một cách sôi nổi.
Vì người trình bày của mỗi nhóm là do nhóm khác chỉ định nên các học sinh
yếu trong mỗi nhóm luôn nhận được sự hướng dẫn của các bạn khác và tự mình
phải học hỏi để cả nhóm khơng bị ảnh hưởng.

Ví dụ 4: Tổ chức hoạt động nhóm để tiếp cận cơng thức tính đạo hàm của hàm số

18


*) Chuẩn bị:
-

Phân nhóm: 4 học sinh là một nhóm.
Phiếu học tập cho các nhóm.
Giấy A4 để các nhóm ghi kết quả.
Máy chiếu để chiếu kết quả của các nhóm.

*) Tiến hành thực hiện hoạt động nhóm
-

Bước 1: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm và hướng dẫn thực hiện
• Nhóm 1-3-8: Dùng định nghĩa tính đạo hàm của hàm số

tại

tùy ý.
• Nhóm 2-9-6: Dùng định nghĩa tính đạo hàm của hàm số

tại

•

tùy ý.
Nhóm 4-5-7-10: Dùng định nghĩa tính đạo hàm của hàm số

tại

tùy ý.
-

Bước 2: Thực hiện hoạt động nhóm
• Giáo viên:
 Theo dõi học sinh làm việc theo nhóm và nhắc nhở nếu có học sinh trong
nhóm khơng làm việc.
 Quan sát để hỗ trợ các nhóm gặp khó khăn: Nhóm 5-7 chú ý lại cơng thức
khai triển nhị thức Niu Tơn, cách thêm bớt để phân tích đa thức thành

nhân tử
• Học sinh:
 Các thành viên của nhóm độc lập suy nghĩ, thảo luận và thống nhất để đi

-

đến kết quả chung.
 Cử đại diện ghi lại kết quả làm việc của nhóm mình.
• Thời gian làm việc của mỗi nhóm : 3 phút
Bước 3: Các nhóm trình bày kết quả và phản biện
• Các nhóm nộp kết quả, các nhóm có nhiệm vụ giống nhau thì nhóm hồn thành
•
•

nhanh nhất trình bày kết quả (người trình bày là do nhóm khác chỉ định)
Các nhóm cịn lại quan sát phần trình bày để nhận xét.
Kết quả của một số nhóm.

19


20


•

Dùng định nghĩa tính đạo hàm của hàm số

tại

tùy ý: Nhóm 1

có kết quả nhanh nhất lên trình bày, hai nhóm 3, nhóm 8 cũng có đáp án giống
nhóm 1. Giáo viên khẳng định kết quả của ba nhóm là chính xác.
• Dùng định nghĩa tính đạo hàm của hàm số
tại
tùy ý: Nhóm 9
lên trình bày, nhóm 2, nhóm 6 đồng ý với kết quả của nhóm 9. Tuy nhiên nhóm 6
có cách làm khác. Giáo viên nhận xét kết quả của ba nhóm.
• Dùng định nghĩa tính đạo hàm của hàm số
tại

tùy ý:Trong

thời gian 3 phút nhóm 10, nhóm 7 chưa làm xong, nhóm 5 lên trình bày kết quả .
Nhóm 4 nhận xét kết quả của nhóm 5 chính xác và hỏi nhóm 5 dùng cách nào để
phân tích
21


đại diện của nhóm 5 đã trả lời tốt
: “Nhóm tơi sử dụng phép chia đa thức

cho

”. Nhóm

4 cũng trình bày cách làm khác của nhóm mình. Giáo viên nhận xét kết quả của
hai nhóm rất chính xác.
Bước 4: Đánh giá kết quả và sử dụng kiến thức thu được sau khi thực hiện hoạt

-

động tiếp cận định lí 1 (Sách Giáo Khoa trang 157).
• Các nhóm đều nhớ cách tính đạo hàm bằng định nghĩa và khai triển rất tốt các
hằng đẳng thức. Nhóm 7 và nhóm 10 nhớ định nghĩa đạo hàm tuy nhiên gặp khó
khăn khi biến đổi

. Nhóm 4, nhóm 5 đã làm rất tốt. Giáo viên

khẳng định cho học sinh cách phân tích
cho
•

: Dùng chia đa thức

như nhóm 5 hoặc phân tích thành nhân tử.

Giáo viên khẳng định lại các kết quả và yêu cầu học sinh dự đốn đạo hàm của
tại

tùy ý. Đó chính là nội dung của định lí 1 (Sách Giáo

Khoa trang 157). Phần chứng minh định lí tương tự như bài làm của nhóm 4.
• Các nhóm đều làm việc rất tích cực cần phát huy tinh thần đó trong các hoạt động
nhóm tiếp theo.
*) Hiệu quả của hoạt động nhóm :
-

Học sinh khơng phải ghi nhớ định lí một cách máy móc mà có thể tự mình dự

-

đốn được định lí và chứng minh nó.
Học sinh hào hứng, sơi nổi, chủ động chiếm lĩnh kiến thức mới.
Học sinh được ôn tập lại công thức khai triển theo nhị thức Niu Tơn, cơng thức

-

tính đạo hàm theo định nghĩa, cách chia đa thức.
Khả năng làm việc theo nhóm, tinh thần giúp đỡ nhau trong học tập được phát
huy khi người trình bày là do nhóm khác chỉ định.

B) Tổ chức hoạt động nhóm trong việc củng cố lí thuyết
Ví dụ 1 : Tổ chức hoạt động nhóm để củng cố cơng thức nghiệm của phương trình
và điều kiện có nghiệm của phương trình
*) Chuẩn bị:
-

Phân nhóm: 4 học sinh là một nhóm.
Phiếu học tập cho các nhóm.
22


-

Giấy A4 để các nhóm ghi kết quả.
Máy chiếu để chiếu kết quả của các nhóm.

*) Tiến hành thực hiện hoạt động nhóm

-

Bước 1: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm và hướng dẫn thực hiện
 Nhóm 1-nhóm 2-nhóm 3: Giải các phương trình sau

3)

 Nhóm 4-nhóm 5-nhóm 6: Giải các phương trình sau

6)
 Nhóm 7-nhóm 8-nhóm 9-nhóm 10: Giải các phương trình sau

9)

-

Bước 2: Thực hiện hoạt động nhóm
• Giáo viên:
 Theo dõi học sinh làm việc theo nhóm và nhắc nhở nếu có học sinh trong
nhóm khơng làm việc.
 Quan sát để hỗ trợ các nhóm gặp khó khăn: Chú ý cho học sinh đơn vị đo
•

góc trong mỗi phương trình để viết cơng thức nghiệm.
Học sinh:
 Các thành viên của nhóm độc lập suy nghĩ, thảo luận và thống nhất để đi
đến kết quả chung.
 Cử đại diện ghi lại kết quả làm việc của nhóm mình.

•

-

Thời gian làm việc của mỗi nhóm : 5 phút
Bước 3: Các nhóm trình bày kết quả và phản biện
• Các nhóm nộp kết quả, các nhóm có nhiệm vụ giống nhau thì nhóm hồn thành
nhanh nhất trình bày kết quả (người trình bày là do nhóm khác chỉ định)
• Sản phẩm của các nhóm.

23


24


•

Các nhóm cịn lại quan sát phần trình bày để nhận xét, phản biện.
 Nhóm 1-nhóm 2-nhóm 3: Giải các phương trình sau

3)

Đại diện nhóm 3 lên trình bày kết quả cả nhóm, nhóm 2 và nhóm 1 đều khẳng
định hai câu đầu nhóm 3 làm đúng tuy nhiên câu số( 3) khơng làm theo độ vì
góc ở đây được đo theo đơn vị radian. Giáo viên đồng ý với nhận xét của hai
nhóm và chiếu cho cả lớp bài làm của hai nhóm 1, nhóm 2.
 Nhóm 4-nhóm 5-nhóm 6: Giải các phương trình sau

6)

25