50 dự đoán quá trình tăng trưởng và phát triển
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (976.25 KB, 0 trang )
SSO -Tự học chỉnh nha
sso.
ysem
www
inar
.bsc
.vn
hinh
nha
.com
© Bản quyền thuộc Y company
Tháng 13 - Tuần 3: Dự đoán quá trình tăng
trưởng và phát triển (Báo cáo)
Dự đoán quá trình tăng trưởng và phát triển
Charles J. Burstone, DDS, MS
Trưởng khoa chỉnh nha, Đại học Ấn Độ
Được trình bày ở hội AAO 1963
Am. J. Orthodontics, tháng 12-1963, quyển 49, số.12, trang 907-919
Do Don McGann tổng hợp: 1/2011
Đây là bài báo “nhất định phải đọc” dành cho mọi nha sỹ và thật sự là nơi khởi
nguồn của tất cả các quan niệm về tăng trưởng. Vâng, có những bài báo khác
trước bài báo này mà bạn sẽ thấy trong phần” tài liệu tham khảo”, bao gồm
Nanda và Rickett, nhưng cách trình bày và bài viết này làm rõ ràng các vấn đề
liên quan đến dự đoán tăng trưởng.
Các quan niệm tổng quan:
•
Nhiều người nghĩ rằng khi lập kế hoạch điều trị có thể bỏ qua vấn đề
tăng trưởng, chỉ cần chỉnh răng vào đúng vị trí của nó. Nếu quá trình
tăng trưởng tốt, kết quả sẽ tốt hơn. McGann: Tôi có thể nhìn thấy suy
nghĩ này trong nhóm các bác sỹ tổng quát.
•
Những thay đổi đột ngột giữa hàm trên và hàm dưới có thể xảy ra suốt
trong quá trình điều trị khi xương sọ lớn ra.
Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |
© Bản quyền thuộc Y company
Tháng 13 - Tuần 3: Dự đoán tăng trưởng (Báo cáo)!
•
PAGE
2
Sự tăng trưởng của hàm dưới xảy ra theo chiều ngang có tỷ lệ nhanh hơn
hàm trên, sự khác biệt này hoàn thiện điều trị các trường hợp hạng II chi 1 và
cải thiện nét mặt nhìn nghiêng.
•
Sự tăng trưởng theo chiều ngang cải thiện nét mặt nhìn nghiêng, giảm độ nhô
của mặt vì hàm dưới phát triển nhanh hơn hàm trên.
•
Giảm cắn sâu nhờ tăng trưởng theo chiều dọc của hàm dưới.
•
Giảm sai khớp cắn hạng II nhờ sự khác biệt theo chiều ngang của hàm trên
và hàm dưới hơn là do chính sự di chuyển răng.
•
Hình minh hoạ bên dưới thường thấy trong quá trình điều trị suốt thời kỳ tăng
trưởng.
Hình 1: Chồng phim theo nền sọ trước của một bé trai 14 tuổi. Thời gian điều trị 15
tháng. Hàm dưới phát triển theo chiều ngang nhiều hơn hàm trên, kết quả là khắc phục
một phần sai khớp cắn hạng II.
Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |
© Bản quyền thuộc Y company
Tháng 13 - Tuần 3: Dự đoán tăng trưởng (Báo cáo)
•
Bác sỹ chỉnh nha rất muốn biết sự thay đổi do tăng trưởng là bao nhiêu,
nhưng điều này rất khó vì có sự khác biệt lớn giữa các bệnh nhân.
•
Các bác sỹ chỉnh nha cần phải tiến hành một vài dự đoán tăng trưởng trước
khi bắt đầu điều trị. Điều này không chỉ quan trọng khi lập kế hoạch điều trị,
mà còn quyết định đến tiên lượng suốt trong giai đoạn duy trì và sau giai đoạn
duy trì.
•
Mỗi chuyên gia chỉnh nha đều tiến hành ước lượng tiềm năng tăng
trưởng của bệnh nhân của mình một cách có chủ ý hay vô thức.
•
Điều đặc biệt là không thể tạm ngưng điều trị cho đến khi biết rõ về dự đoán
tăng trưởng. (McGann: gần 50 năm sau, vẫn còn đang cố gắng tìm hiểu!)
•
Điểm bắt đầu của một dự đoán tăng trưởng là quá trình tăng trưởng bình
thường. Bất kỳ một dự đoán nào cũng phải được xem xét về mức độ trưởng
thành và tỷ lệ trưởng thành.
Quan niệm về trưởng thành:
•
Mức độ trưởng thành đề cập đến tình trạng của cá thể (bệnh nhân) theo sự
hoàn tất tăng trưởng
•
Tỉ lệ tăng trưởng hay vận tốc tăng trưởng được đo bằng milimet hoặc mức độ
tăng trưởng/ năm.
•
Giai đoạn tiền dậy thì = 6-12 năm
•
Giai đoạn dậy thì = bộc phát tăng trưởng, hoặc gia tốc tăng trưởng nhanh
•
Giai đoạn sau dậy thì = vượt qua đỉnh tăng trưởng, giảm tốc độ.
•
Thời gian tối ưu để điều trị hợp lý là thời gian xung quanh đỉnh tăng trưởng,
thời gian bộc phát tăng trưởng của giai đoạn dậy thì. Điều này sẽ làm giảm tối
thiểu sự di chuyển răng để điều trị sai khớp cắn hạng II (khớp cắn xa) hoặc
cắn sâu.
•
Có nhiều lý luận khác ngoài đỉnh tăng trưởng được xem xét để đánh giá thời
gian bắt đầu điều trị tốt nhất.
Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |
© Bản quyền thuộc Y company
Tháng 13 - Tuần 3: Dự đoán tăng trưởng (Báo cáo)!
•
PAGE
4
Do đó, đánh giá sau điều trị rất quan trọng để quyết định tiên lượng. Ví dụ, sai
khớp cắn hạng III được điều trị hoàn tất trước đỉnh tăng trưởng có tiên
lượng là không tốt so với những trường hợp khác được hoàn tất sau đỉnh
tăng trưởng.
Tỷ lệ trưởng thành
•
Có sự khác biệt lớn về độ dài và thời gian của đỉnh tăng trưởng trong dân số.
•
Người trưởng thành trung bình: đạt đỉnh tăng trưởng ở tuổi tăng trưởng trung
bình của nhóm tuổi của mình.
•
Người Tăng trưởng sớm: đạt đỉnh tăng trưởng ở độ tuổi sớm hơn.
•
Người Tăng trưởng trễ: đạt đỉnh tăng trưởng ở độ tuổi trễ hơn.
•
KHÔNG có loại riêng rẽ ở đây, chỉ có loại hỗn hợp chung.
•
Tốc độ tăng trưởng cao nhất về tầm vóc (chiều cao) chỉ điểm đỉnh tăng
trưởng của mặt. Khoảng 11.5 tuổi ở nữ và 14 tuổi ở nam, với sai biệt khoảng
+/- 2 năm.
•
Tuổi theo năm sinh KHÔNG PHẢI là chỉ dẫn tốt.
•
Người tăng trưởng sớm (về chiều cao) có khuynh hướng tăng TỶ LỆ tăng
trưởng và người tăng trưởng chậm giảm tỉ lệ tăng trưởng trong giai đoạn dậy
thì.
•
Các bác sỹ chỉnh nha có giai đoạn khó khăn để quyết định mức độ phát triển
và tỷ lệ trưởng thành vì thiếu những ghi nhận đầy đủ trong quá khứ.
Tuổi răng
•
Mối tương quan giữa tuổi răng và tuổi xương rất ít.
•
Dùng thời gian mọc răng đầy đủ để quyết định đó là thời gian tốt nhất để bắt
đầu điều trị là một sai lầm, nhưng tất nhiên có những lợi thế về mặt cơ học.
Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |
© Bản quyền thuộc Y company
Tháng 13 - Tuần 3: Dự đoán tăng trưởng (Báo cáo)!
•
PAGE
5
Để mọc răng số 7 trước khi bắt đầu điều trị chỉnh hình có thể cũng là một sai
lầm vì hầu hết những trường hợp này đã qua khỏi đỉnh tăng trưởng, đặc biệt
là ở nữ.
•
Lập kế hoạch điều trị sai khớp cắn hạng II sẽ khó hơn nếu bệnh nhân mọc
răng trễ...đã trưởng thành về xương trước khi khớp cắn hình thành đầy đủ.
Tuổi xương
•
Xương khác nhau của cơ thể có tỷ lệ trưởng thành khác nhau
•
Tuổi xương được đánh giá bằng xương X-quang cổ tay, có thể là một trong
những công cụ hỗ trợ đánh giá sự trưởng thành chính xác và hữu ích.
Giới tính
•
Nữ có khuynh hướng trưởng thành sớm hơn nam.
•
Nữ thường có đỉnh tăng trưởng trước nam 2 năm.
•
Chiều dài của đỉnh tăng trưởng ở nam lâu hơn ở nữ
•
Nam ở tuổi thanh thiếu niên cho thấy đáp ứng tốt hơn với điều trị hạng II so
với nữ thanh thiếu niên điển hình.
•
Người ta cho rằng tốt hơn nên điều trị chỉnh hình ở nữ sớm hơn ở nam.
Nhưng KHÔNG phải tất cả điều trị cho nam đều phải đợi cho đến đỉnh tăng
trưởng.
Sự phát triển giới tính
•
Nhận biết và hiểu những thay đổi liên quan tới dậy thì là rất quan trọng, vì
điều này có liên quan đến giai đoạn trưởng thành và thời gian tốt nhất để bắt
đầu điều trị.
•
Những thay đổi nhanh về tầm vóc (chiều cao).
Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |
© Bản quyền thuộc Y company
Tháng 13 - Tuần 3: Dự đoán tăng trưởng (Báo cáo)!
PAGE
6
•
Hàm dưới tăng nhanh về kích thước.
•
Nam: thay đổi về giọng nói và mọc râu, nhưng điều này rất khó để đánh giá.
•
Nữ: những thay đổi về ngực, thay đổi lớn trong hệ thống sinh dục.
•
Sự phát triển của những đặc điểm giới tính thứ phát này thường có nghĩa
là đỉnh tăng trưởng ở giai đoạn dậy thì đã qua.
•
Thời gian nữ bắt đầu có kinh nguyệt lần đầu tiên rất quan trọng. Những người
trưởng thành sớm có kinh nguyệt sớm hơn những người trưởng thành muộn,
nhưng tất cả đều ở trên sườn xuống của đường cong tăng trưởng. Những
người trưởng thành sớm sẽ trải qua sự tăng trưởng trước khi bắt đầu có kinh
nguyệt nhiều hơn những người trưởng thành trễ.
Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |
© Bản quyền thuộc Y company
Tháng 13 - Tuần 3: Dự đoán tăng trưởng (Báo cáo)!
PAGE
7
Hình 7: tương quan giữa đỉnh tăng trưởng và lần có kinh nguyệt đầu tiên của những
cô gái trưởng thành sớm, trung bình và trễ. Những điểm ngay mũi tên chỉ thời gian có
kinh nguyệt lần đầu. (Sau Simmons và Greulich: J. Pediat. May, 1943, Xuất bản bởi C.V
Mosby Company)
Dạng cơ thể
•
Nói chung, các cô gái hay chàng trai đặc biệt cao hơn so với tuổi của họ là
những người trưởng thành sớm, còn những người khác thấp hơn so với tuổi
của họ là những người trưởng thành trễ.
Tăng trưởng về chiều cao và mặt
•
Đỉnh tăng trưởng của chiều cao và khuôn mặt diễn ra gần như cùng một thời
điểm (theo Nanda)
•
Thông tin từ sự thay đổi về chiều cao giúp ích trong việc dự đoán khi nào đỉnh
tăng trưởng xảy ra. Gia đình thường giữ những ghi chép này, hoặc trường
học. Điều quan trọng nhất là “tỷ lệ” tăng trưởng, những thay đổi giữa hai thời
kỳ.
Các yếu tố về gen
•
Có cơ sở di truyền mạnh mẽ cho hình thái học của các xương của sọ
•
Về chiều cao, có khuynh hướng giống nhau giữa các anh chị em và cha mẹ
CÙNG giới tính.
•
Quan sát các thành viên trong gia đình có thể giúp đưa ra gợi ý về tỷ lệ
trưởng thành đang đến của bệnh nhân mới bắt đầu chỉnh hình.
•
Thảo luận
•
Phân tích phim sọ nghiêng CHỈ CÓ ý nghĩa nếu phân tích này tương ứng với
những thay đổi sinh lý toàn thân xảy ra ở đứa trẻ.
•
Bác sỹ chỉnh nha không chỉ quan tâm đo đạc ở vùng đầu mà còn phải nhìn
toàn bộ cơ thể.
Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |
© Bản quyền thuộc Y company
Tháng 13 - Tuần 3: Dự đoán tăng trưởng (Báo cáo)!
PAGE
8
Bình luận của McGann,
Bài thuyết trình và tài liệu này ra đời năm 1963, cách đây gần 50 năm, được cho là khởi
nguồn của những dự đoán tăng trưởng, là nền tảng. Tôi có thể thấy rõ điều này như là
Burstone đã nêu rõ dự đoán tăng trưởng là gì, sử dụng dự đoán tăng trưởng như thế
nào, và những yếu tố khác biệt khác có ảnh hưởng đến dự đoán. Đây là nơi bắt đầu, và
điều này giải thích tại sao mỗi học sinh đã tốt nghiệp, đang học để trở thành chuyên
gia chỉnh hình, sẽ cần tài liệu này trong “danh sách đang đọc” của họ.
Tài liệu này cho bạn thấy cơ sở "bí quyết" của chuyên gia chỉnh hình về sự tăng trưởng
mà các bác sỹ tổng quát thường phớt lờ. Do đó, tất cả các học viên POS đang theo
học cần đọc và áp dụng tài liệu này, hay ít nhất là bản tổng hợp của tôi, để thi đua với
cùng một cấp độ như các chuyên gia.
Burstone phát biểu CHÍNH XÁC vấn đề mà tôi đang đề nghị về “sự tăng trưởng khác biệt
theo chiều ngang”. Quan niệm này thì KHÔNG phải là chưa từng được biết đến, vì tài
liệu này chứng minh rằng quan niệm này đã được biết đến ít nhất từ năm 1963. Điều
mới là chồng phim theo điểm A, xác định điều gì thật sự xảy ra giữa hàm trên và hàm
dưới ở những ca đã hoàn tất, hình thành cơ sở dự đoán những khác biệt này.
•
Khi nào chúng ta nên chụp phim X quang cổ tay? Đánh giá phạm vi trưởng thành,
tuổi nữ từ 10-13 tuổi và nam 12-15 tuổi nên chụp phim x quang để giúp chúng ta
xác định tốt hơn giai đoạn trưởng thành (giai đoạn 2-3-4). Luôn nhớ rằng có một
vài vấn đề về tác dụng phụ của nhiễm xạ, và vì vậy, lợi ích nên nhiều hơn nguy
cơ.
Burstone trình bày lí do cho hệ thống dự đoán tăng trưởng, cho chúng ta biết tại sao
McGann yêu cầu chúng ta đo chiều cao của bệnh nhân đang tăng trưởng, chụp phim cổ
tay, có phỏng vấn tăng trưởng để xác định tình trạng tăng trưởng, đặc biệt khi bạn thêm
yếu tố tăng trưởng vào chẩn đoán của bạn (điều chỉnh sai khớp cắn hạng II).
Về yếu tố di truyền, mọi người thường tin vào yếu tố di truyền, tôi cũng tin vào điều này,
rằng hàm dưới thường được quy định bởi gen. McGann cảnh báo rằng răng trên phải đi
theo sự phát triển của hàm dưới, thường giữ răng với nhau trong một mối tương quan
Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |
© Bản quyền thuộc Y company
Tháng 13 - Tuần 3: Dự đoán tăng trưởng (Báo cáo)!
PAGE
9
khi hàm dưới tăng trưởng nhiều hơn hàm trên. Nếu không thì tất cả các trường hợp sai
khớp cắn hạng I có thể trở thành hạng III.
Hãy nghiên cứu điều này, học nó và trở thành những người đi đầu.
Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |
