Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị tri thức

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
___________________________

VŨ VĂN HÙNG

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ
QUẢN TRỊ TRI THỨC

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

TP. Hồ Chí Minh - Năm 2015


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
_______________________

VŨ VĂN HÙNG

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ
QUẢN TRỊ TRI THỨC

Chuyên ngành : Quản trị kinh doanh
Mã số
: 60340102

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGUYỄN HỮU LAM

TP. Hồ Chí Minh - Năm 2015


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ đề tài nghiên cứu: “CÁC YẾU TỐ ẢNH
HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ TRI THỨC” là công trình nghiên cứu
khoa học của tôi.
Kết quả của nghiên cứu và các kiến nghị nêu trong luận văn này chưa từng được
công bố ở bất kỳ công trình nghiên cứu, tài liệu khoa học nào từ trước đến nay.

Tp. HCM, ngày 30 tháng 10 năm 2014
Người thực hiện đề tài

Vũ Văn Hùng


MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC HÌNH ẢNH
DANH MỤC BẢNG BIỂU
TÓM TẮT
Chương 1: TỔNG QUAN............................................................................................................. 9

1.1 Lý do chọn đề tài ......................................................................................................... 9
1.2 Mục đích đề tài .......................................................................................................... 10
1.3 Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................... 11
1.4 Ý nghĩa của đề tài ...................................................................................................... 11

1.5 Đối tượng nghiên cứu................................................................................................ 11
1.6 Phạm vi đề tài ............................................................................................................ 11
1.7 Cấu trúc của luận văn ............................................................................................... 12
Tóm tắt chương 1:....................................................................................................................... 13
Chương 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT .............................................................................................. 14

2.1 Tri thức....................................................................................................................... 14
2.1.1 Khái niệm và các dạng tri thức ........................................................................ 14
2.1.2 Nguyên nhân quản trị tri thức ........................................................................... 16
2.2 Quản Trị Tri Thức .................................................................................................... 16
2.2.1 Khái niệm quản trị tri thức .............................................................................. 16
2.2.2 Năng lực quản trị tri thức ................................................................................ 17
2.2.3 Quá trình quản trị tri thức ............................................................................... 18
2.3 Mô hình hiệu quả quản trị tri thức ......................................................................... 21
2.3.1 Hiệu quả quản trị tri thức.................................................................................. 21
2.3.2 Mô hình hiệu quả quản trị tri thức .................................................................... 21
2.3.3 Biện luận quá trình quản trị tri thức tại CSVC ................................................. 22
2.4 Mô hình lý thuyết đề xuất......................................................................................... 23
2.4.1 Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu ................................................... 23
2.4.2 Mô hình nghiên cứu đề xuất .............................................................................. 24
Tóm tắt chương 2:....................................................................................................................... 25
Chương 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................................... 26

3.1 Quá trình nghiên cứu ................................................................................................ 26
3.1.1 Thiết kế nghiên cứu ........................................................................................... 26
3.1.2 Phương pháp điều tra........................................................................................ 27


3.2 Thiết kế bảng câu hỏi ................................................................................................ 28
3.3 Điều tra sơ bộ ............................................................................................................. 29

3.4 Điều tra chính thức ................................................................................................... 30
3.4.1 Kỹ thuật chọn mẫu............................................................................................. 30
3.4.2 Kích thước mẫu ................................................................................................. 32
3.4.3 Công cụ phân tích và quá trình phân tích ......................................................... 32
3.5 Đạo đức nghiên cứu .................................................................................................. 33
3.6 Thang đo .................................................................................................................... 34
3.6.1 Công nghệ.......................................................................................................... 35
3.6.2 Cấu trúc tổ chức ................................................................................................ 36
3.6.3 Văn hóa tổ chức ................................................................................................. 36
3.6.4 Năng lực chuyên môn ........................................................................................ 37
3.6.5 Năng lực học tập ............................................................................................... 38
3.6.6 Năng lực thông tin ............................................................................................. 39
3.6.7 Hiệu quả lưu trữ tri thức ................................................................................... 39
3.6.8 Hiệu suất............................................................................................................ 39
3.6.9 Thích ứng ........................................................................................................... 40
3.6.10 Đổi mới ............................................................................................................ 40
Tóm tắt chương 3:....................................................................................................................... 41
Chương 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU...................................................................................... 42

4.1 Hệ số tin cậy Cronbach alpha .................................................................................. 42
4.2 Kiểm định nhân tố khám phá EFA ......................................................................... 42
4.2.1 EFA: công nghệ, cấu trúc, văn hóa, chuyên môn, học tập, thông tin ............... 43
4.2.2 Đặt tên các nhân tố mới .................................................................................... 43
4.2.3 EFA: hiệu suất, thích ứng, đổi mới ................................................................... 44
4.3 Kiểm định thang đo bằng CFA ................................................................................ 44
4.3.1 CFA: cấu trúc công nghệ, năng lực tri thức, văn hóa ...................................... 44
4.3.2 CFA: Hiệu quả lưu trữ tri thức (hiệu suất, thích ứng & đổi mới) .................... 45
4.4 Kiểm định giá trị phân biệt giữa các khái niệm ..................................................... 46
4.5 Mô hình điều chỉnh và giả thuyết ............................................................................ 47
4.6 Kiểm định mô hình chính thức ................................................................................ 48

4.6.1 Kiểm định mô hình chính thức bằng SEM......................................................... 48
4.6.2 Ước lượng mô hình chính thức bằng bootstrap ................................................ 49
4.7 Kết quả mô hình Lưu Trữ Tri Thức ....................................................................... 50
Tóm tắt chương 4:....................................................................................................................... 52
Chương 5: HÀM Ý GIẢI PHÁP VÀ KẾT LUẬN ................................................................... 53

5.1 Hàm ý giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị tri thức ........................................... 53
5.1.1 Tăng cường văn hóa ........................................................................................ 53
5.1.2 Hàm ý kết quả .................................................................................................... 54
5.2 Kết quả đo lường ....................................................................................................... 55
5.3 Kết quả về mô hình lý thuyết ................................................................................... 56


5.4 Hạn chế và các hướng nghiên cứu tiếp theo ........................................................... 57
Tóm tắt chương 5:....................................................................................................................... 57

TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC HÌNH ẢNH

STT

Nội dung

Trang

Hình 2.1 Thứ bậc dữ liệu, thông tin, trí thức và thông thái

16

Hình 2.2 Năng lực, quá trình và hiệu quả tri thức

18

Hình 2.3 Mô hình hiệu quả quản trị tri thức

21

Hình 2.4 Quá trình quản trị tri thức tại CSVC

22

Hình 2.5 Mô hình nghiên cứu đề xuất

24

Hình 3.1 Phân loại thiết kế nghiên cứu

26

Hình 3.2 Quá trình nghiên cứu

27

Hình 3.3 Phân loại bảng câu hỏi

28

Hình 3.4 Phân loại các phương pháp chọn mẫu

30

Hình 3.5 Sơ đồ chọn mẫu

31

Hình 4.1 Mô hình nghiên cứu đã hiệu chỉnh theo thực tế

47

Hình 4.2 Kết quả mô hình SEM thực tế

49

Hình 4.3 Kết quả tương quan & trọng số tác động mô hình hiệu chỉnh

50

Hình 5.1 Kết quả trọng số tác động của nhân tố Văn hóa & Năng lực tri thức

56


DANH MỤC BẢNG BIỂU

Nội dung

STT

Trang

Bảng 2.1

So sánh các chu trình KM

19

Bảng 3.1

Biến quan sát công nghệ

35

Bảng 3.2

Biến quan sát cấu trúc tổ chức

36

Bảng 3.3

Biến quan sát văn hóa tổ chức

37

Bảng 3.4

Biến quan sát năng lực chuyên môn

38

Bảng 3.5

Biến quan sát năng lực học tập

38

Bảng 3.6

Biến quan sát năng lực thông tin

39

Bảng 3.7

Biến quan sát hiệu suất

40

Bảng 3.8

Biến quan sát thích ứng

40

Bảng 3.9

Biến quan sát đổi mới

41

Bảng 4.1

Hệ số Cronbach alpha

42

Bảng 4.2

Hệ số Cronbach alpha của 3 nhân tố mới

43

Bảng 4.3

Kết quả CFA - cấu trúc công nghệ, năng lực tri thức, văn hóa (a)

44

Bảng 4.4

Kết quả CFA - cấu trúc công nghệ, năng lực tri thức, văn hóa (b)

45

Bảng 4.5

Kết quả CFA – Hiệu quả lưu trữ tri thức (a)

45

Bảng 4.6

Kết quả CFA – Hiệu quả lưu trữ tri thức (b)

46

Bảng 4.7

Kết quả mô hình tới hạn – giá trị phân biệt

47

Bảng 4.8

Kết quả mô hình SEM chính thức (a)

48

Bảng 4.9

Kết quả mô hình SEM chính thức (b)

48

Bảng 4.10

Kết quả kiểm định Bootstrap

50


LỜI CẢM ƠN

Trước hết, tôi xin cảm ơn TS Nguyễn Hữu Lam là người đã tận tâm hướng
dẫn tác giả thực hiện luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo, các đồng
nghiệp ở công ty CSVC đã góp ý trong quá trình thực hiện đề tài. Tôi xin gửi lời
cảm ơn đặc biệt đến bố tôi, người đã ra sức ủng hộ và khuyến khích trong quá trình
thực hiện luận văn.
Mặc dù đã hết sức cố gắng trao đổi, tiếp thu ý kiến từ các người hướng dẫn,
thầy cô, bạn bè và tham khảo nhiều tài liệu nhưng chắc chắn không thể tránh khỏi
những thiếu sót. Rất mong tiếp tục nhận được các góp ý quý báu và chân tình từ
thầy cô, bè bạn và người tham khảo.
Xin chân thành cảm ơn.
Thành phố Hồ Chí Minh, Tháng 10 năm 2014
Người thực hiện đề tài

Vũ Văn Hùng


TÓM TẮT

Nghiên cứu này đã tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị tri thức.
Quản trị tri thức là ngành kết hợp của nhiều lĩnh vực học thuật. Nghiên cứu này
cung cấp một khung hướng dẫn tổng quát trong việc ứng dụng các mô hình, phương
pháp, kỹ thuật và công cụ phù hợp nhất cho nhà thực hành quản trị tri thức trong
doanh nghiệp.
Dựa trên khảo sát, kiểm định nhân tố khám phá EFA, kiểm định nhân tố khẳng định

CFA, sử dụng mô hình cấu trúc SEM, nghiên cứu đã tìm ra điểm cốt lõi cần cải tiến
trong việc nâng cao hiệu quả tri thức, đặc biệt ở khía cạnh lưu trữ tri thức.


9

Chương 1: TỔNG QUAN
1.1 Lý do chọn đề tài
Công ty CSVC, viết tắt của Công ty cổ phần China Steel Sumikin Vietnam, nhà
máy đặt tại khu công nghiệp Mỹ Xuân A2, huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa – Vũng
Tàu. Công ty CSVC được thành lập từ: China Steel Corporation, tập đoàn thép lớn
nhất Đài Loan và Nippon Steel & Sumitomo Metal Corporation, tập đoàn thép lớn
nhất Nhật Bản và thứ hai thế giới. Với vốn đầu tư 1,2 tỷ USD, công ty có khoảng
850 nhân viên và đã đi vào hoạt động chính thức từ tháng 10 năm 2013. Sản phẩm
chính của CSVC là thép cuộn cán nguội, mạ kẽm, phủ dầu và thép điện từ. Công ty
có 4 dây chuyền sản xuất chính với 70 quản lý và chuyên gia Đài Loan, 45 quản lý
Nhật Bản cùng 730 nhân viên người Việt Nam.
Tổng nhân viên công ty khoảng 850 người, đội ngũ kỹ sư và cử nhân người Việt có
trình độ đại học và trên đại học là 240 người. Tuy nhiên, từ năm 2012 đến 2014, đã
có 130 nhân viên có trình độ đại học trở lên xin nghỉ việc, chiếm đến hơn 50%
nguồn nhân sự chất lượng của công ty. Việc nhân sự biến động do nhiều lý do,
nhưng dễ dàng nhận thấy rằng, vấn đề đầu tiên: một lượng lớn tài sản tri thức của
công ty, đặc biệt là các nhân sự đã được đào tạo, đã không được sự dụng và bị mất
mát.
Ngoài ra, hiện tại có khoảng 115 quản lý và chuyên gia nước ngoài đang làm việc
tại CSVC. Trong khoảng thời gian 2014 – 2015, trung bình tỷ lệ 1 chuyên gia làm
việc với 2 người Việt Nam, mật độ truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm rất dày đặc.
Trong tương lai gần, đội ngũ chuyên gia nước ngoài sẽ rút về nước. Làm sao xây
dựng một hệ thống chuyển giao, lưu trữ lượng tri thức to lớn này một cách hiệu quả,
là một nỗi trăn trở cần thiết. Đây là vấn đề thứ hai.

Từ hai vấn đề trên, hiệu quả Quản Trị Tri Thức (Knowledge Management –KM) vì
vậy, cần được xem xét.
Nhiều nền kinh tế hiện nay gắn liền với kinh tế tri thức và được mô tả bởi một thực
tế rằng tri thức là một yếu tố chủ yếu trong các hoạt động làm tăng giá trị (Sanghani,


10

2009). Sự tiến bộ bền vững duy nhất một doanh nghiệp có được, đến từ những điều
nó biết, cách sử dụng hiệu quả những điều nó biết và cách nhanh chóng để tiếp cận
và sử dụng tri thức mới (Davenport và Prusak trích trong Dzunic, 2012). Một tổ
chức trong thời đại tri thức là tổ chức có thể học, nhớ và hành động dựa trên những
thông tin, tri thức và bí quyết có sẵn một cách tốt nhất (Dalkir, 2005).
Khả năng khai thác tài sản vô hình đã trở nên quan trọng hơn khả năng đầu tư và
quản lý tài sản hữu hình (Davenport và Prusak trích trong Sanghani, 2009)14. Bằng
cách quản lý nguồn tài sản tri thức của mình, doanh nghiệp có thể nâng cao khả
năng cạnh tranh, khả năng thích nghi và có nhiều hơn các cơ hội thành công.
Tri thức có thể được định nghĩa là một sự thật, kỹ năng hay sự hiểu biết mà có thể
thu nhận được, đặc biệt thông qua học tập hoặc kinh nghiệm, làm tăng khả năng
đánh giá vấn đề, ra quyết định và hành động (Awad & Ghaziri, 2004; Tserng & Lin,
2004 trích trong Ahmad, 2010).
Quản trị tri thức là sự điều phối một cách hệ thống và cẩn trọng con người, công
nghệ, quá trình và cấu trúc của tổ chức nhằm làm tăng giá trị qua việc tái sử dụng
và đổi mới (Dalkir, 2011). KM quan tâm đến vấn đề nắm bắt, mã hóa, và chia sẻ
kiến thức của con người trong tổ chức. Tuy còn thiếu sự đồng thuận trong khái niệm
cấu thành nên KM (Dalkir, 2011), nhưng có một thống nhất chung: “Mục tiêu cơ
bản của KM là đòn bẩy cho lợi thế của tổ chức” (Nickols, 2000 trích trong Dalkir,
2011).
Cho đến thời điểm hiện tại, tháng 5 năm 2014, chưa có nghiên cứu nào cho vấn đề
này tại CSVC.

Từ thực tế doanh nghiệp và các luận chứng khoa học đương thời, tìm hiểu các yếu
tố ảnh hưởng Quản Trị Tri Thức được tôi xem như mục tiêu và động lực để thực
hiện đề tài này.
1.2 Mục đích đề tài
Mục đích của nghiên cứu này như sau:
“Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị tri thức”


11

Để đạt được điều này, nghiên cứu cần đạt hai mục tiêu (Objectives) nhỏ sau:
- Lượng hóa được hệ số tải của các yếu tố ảnh hưởng đến Hiệu quả quản trị tri
thức, thông qua mô hình đề xuất, trong thời gian tháng 9/2014.
- Thông qua kết quả của mục tiêu thứ nhất, mục tiêu thứ hai là đề xuất các giải
pháp nâng cao hiệu quả KM.

1.3 Câu hỏi nghiên cứu
Câu hỏi nghiên cứu được xây dựng nên từ mục tiêu của đề tài. Câu hỏi nghiên cứu
cũng là cơ sở cho quá trình thu thập dữ liệu. Hai câu hỏi sau đây cần phải được làm
rõ:
1- Theo mô hình của Somnuk đăng tải trên tạp chí Journal of Knowledge
Management (impact factor 1.257 [Phụ Lục 2]) (Emerald, 2013), những yếu tố nào
tác động mạnh nhất lên hiệu quả KM?
2- Những giải pháp nâng cao hiệu quả KM nào là thích hợp nhất ở thời điểm
hiện tại?
1.4 Ý nghĩa của đề tài
Nêu bật yếu tố ảnh hưởng đến Hiệu quả quản trị tri thức.
Đề tài kiểm định theo phương pháp định lượng mô hình Hiệu quả KM của Somnuk,
vốn chỉ dừng ở nghiên cứu định tính.
1.5 Đối tượng nghiên cứu

Hiệu quả Quản trị tri thức.
1.6 Phạm vi đề tài
Nghiên cứu được thực hiện trong doanh nghiệp thép cán nguội CSVC, thời gian
khảo sát trong tháng 8-9 năm 2014.


12

1.7 Cấu trúc của luận văn
Theo quy trình diễn dịch, đề tài này sử dụng lý thuyết đã có để định hình mục tiêu
và câu hỏi nghiên cứu (Yin, 2003 trích trong Saunders, 2009). Cấu trúc của nghiên
cứu này được trình bày theo đề xuất của Robson (2002, trích trong Saunders, 2009),
Plessis (2005) và của đại học Wollongong (Australia, 2001), cụ thể như sau:
Chương 1: Giới thiệu (Introduction)
Giới thiệu lý do chọn đề tài, mục đích và mục tiêu, câu hỏi nghiên cứu và ý
nghĩa của đề tài, tiếp theo là đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu và
cấu trúc tóm lược của luận văn.
Chương 2: Nghiên cứu lý thuyết (Literature review)
Cung cấp các khái niệm nền, làm sáng tỏ thế nào là dữ liệu, thông tin, tri
thức và thông thái và tại sao phải quản trị tri thức. Chương 2 còn cung cấp
khái niệm về Quản trị tri thức (KM), năng lực quản trị tri thức (Knowledge
Management Capability -KMC) và các thành phần của nó gồm có chu kỳ
KM: thu nhận, sáng tạo, lưu trữ và ứng dụng tri thức.
Ngoài ra, nghiên cứu chỉ ra rằng hiệu quả tri thức được đo bằng ba khái
niệm : hiệu suất, thích ứng và đổi mới. Cuối cùng là mô hình lý thuyết của
Somnuk (2010).
Chương 3: Phương pháp nghiên cứu (Methodology)
Mô tả quá trình thực hiện nghiên cứu từ tháng 6/2014 đến tháng 10/2014.
Phương pháp thực hiện nghiên cứu theo hướng mô tả giải thích. Phương
pháp điều tra bằng bảng câu hỏi, thiết kế bảng câu hỏi theo kiểu ‘phân phát

và thu thập’, điều tra sơ bộ với 10 đáp viên và 216 mẫu chính thức, kích
thước mẫu là 250. Tại từng mục nội dung biến tiềm ẩn, chi tiết các biến quan
sát được nêu cụ thể.
Chương 4: Kiểm định mô hình và thực trạng
Chương bốn tóm tắt kết quả kiểm định nhân tố khẳng định CFA bằng các chỉ
số Chi bình phương, bậc tự do, p-value, các chỉ số NFI, TLI, CFI và RMSEA
của mô hình cấu trúc công nghệ, năng lực tri thức, văn hóa và hiệu quả lưu


13

trữ tri thức. Chương 4 cũng thuật lại kết quả kiểm định giá trị phân biệt bằng
mô hình tới hạn. Kết quả mô hình thực tế được điều chỉnh từ 6 nhân tố rút
thành 3 nhân tố. Mô hình chính thức được kiểm định với kết quả 5 biến có ý
nghĩa thống kê và 1 nhân tố không có ý nghĩa thống kê ở độ tin cậy 90%.
Biện luận hiện tượng Heywood và boopstrap được nêu ở cuối chương 4.
Chương 5: Tổng kết thực trạng và hàm ý giải pháp
Chương năm nêu vấn đề kiểm định giả thuyết thống kê chấp nhận 5 giả
thuyết và bác bỏ 1 giả thuyết (mối quan hệ dương giữa cấu trúc công nghệ và
hiệu quả lưu trữ tri thức). Từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị
tri thức tại CSVC. Các giải pháp dựa trên trọng số hồi quy từ kết quả mô
hình thực tế và giải pháp từ các lý thuyết trước đó. Kết quả đo lường, kết quả
mô hình lý thuyết và cuối cùng là Hạn chế và các hướng nghiên cứu tiếp theo.
Tham khảo (References)
Phần tham khảo bao gồm hơn 40 mục tài liệu, đường dẫn mà nghiên cứu này
có trích dẫn. Phương pháp trích dẫn tuân theo chuẩn Harvard.
Phụ Lục (Appendices)
Gồm có 12 Phụ Lục trích dẫn đầy đủ các số liệu Crombach alpha, EFA, CFA
và SEM. Phụ lục còn có thư giới thiệu và định nghĩa impact factor.
Tóm tắt chương 1:

Chương 1: Giới thiệu (Introduction)
Giới thiệu lý do chọn đề tài, mục đích và mục tiêu, câu hỏi nghiên cứu và ý nghĩa
của đề tài, tiếp theo là đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu và cấu trúc tóm
lược của luận văn.


14

Chương 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT

2.1 Tri thức
2.1.1 Khái niệm và các dạng tri thức
Tri thức có thể được định nghĩa là một sự thật, kỹ năng hay sự hiểu biết mà có thể
thu nhận được, đặc biệt thông qua học tập hoặc kinh nghiệm, làm tăng khả năng
đánh giá vấn đề, ra quyết định và hành động (Awad & Ghaziri, 2004; Tserng & Lin,
2004 trích trong Ahmad, 2010).
Trong triết học, nghiên cứu tri thức được gọi là nhận thức luận. Các nhà nhận thức
luận, điển hình là triết gia Hy Lạp cổ đại Plato suy lý rằng tri thức là “niềm tin chân
chính hợp lý”. Nonaka và Takeuchi (1995, trích trong Andreea, 2002) thì cân nhắc
“tri thức như một quá trình thúc đẩy con người từ niềm tin cá nhân đến với Sự thật”.
Tri thức là một khái niệm trừu tượng, lâu đời nhưng lại chưa có sự thống nhất
chung, bên cạnh đó, nó là một khái niệm khá chủ quan, vì nó phụ thuộc và niềm tin,
giá trị, trực giác và cảm xúc của cá nhân (Sunassee & Sewry, 2000 trích trong
Arntzen,2009). Chưa có một sự công nhận chung về định nghĩa tri thức, dù nhiều
người đã cố gắng xác định thế nào là tri thức và làm sao phân loại tri thức (Diedrich
& Targama, 2000 trích trong Sanghani,2009).
Nonaka và Takeuchi đã phân loại tri thức thành hai thành phần: hiện và ẩn, định
hình cơ sở nền tảng cho Quản Trị Tri Thức(KM). Tri thức hiện là phần hữu hình có
thể nắm bắt, mã hóa, đối thoại và lưu trữ dưới dạng tài liệu (Nonaka & Takeuchi,
1995; Firestone, 2001 trích trong Arntzen,2009). Nó là phần cứng của tri thức và

thường độc lập với bối cảnh. Ngược lại, tri thức ẩn là phần vô hình, bản chất nằm
trong trí tuệ của người lao động, cá nhân hoặc tập thể (Nonaka & Takeuchi, 1995).
Nó có mối liên kết với trực giác, cảm xúc, niềm tin, giá trị, kinh nghiệm và không
thể lưu trữ. Nó là phần mềm của tri thức và thường được ấn định trong bối cảnh
tương thích.
Nhiều nghiên cứu phân loại: tri thức là mức cao, thông tin là mức giữa và dữ liệu là
mức thấp nhất (Davenport & Prusak 1998; Dilnutt 2000; Earl 2001; Stenmark 2002;


15

Tiwana 2002 trích trong Nguyen, 2010). Một số nhà nghiên cứu khác thêm vào
thang bậc trên khái niệm thông thái (Bollinger & Smith, 2001; Vance, 1997; Wu,
2000 trích trong Nguyen, 2010).
Dữ liệu là sự thật thô chưa phân tích, được đo lường hoặc quy vào một hiện tượng,
chúng nằm ngoài bối cảnh và không có quan hệ với sự thật khác (Loshin 2001;
Robbins et al. 2000; Zikmund 2000 trích trong Nguyen, 2010) . Dữ liệu là khách
quan (James 2005; Tiwana 2002 trích trong Nguyen, 2010).
Thông tin được là dữ liệu được gia công và phân tích, cho phù hợp với việc ra quyết
định. Nó được xem xét trong bối cảnh, Bối cảnh được định nghĩa là mối quan hệ
giữa hai dữ liệu hoặc với thông tin khác (Loshin 2001; Robbins et al. 2000;
Zikmund 2000 trích trong Nguyen, 2010). Giống dữ liệu, thông tin là khách quan
trong một bối cảnh cụ thể (James 2005). Để trích xuất thông tin từ dữ liệu,
Davenport và Prusak (1998, trích trong Nguyen, 2010) đề nghị “5-C”: bối cảnh
hóa (contextualisation), phân loại (categorisation), tính toán (calculation), hiệu
chỉnh (correction) và cô đọng (Condensation).
Tri thức là sự nhận thực, hiểu biết hoặc đạt được sự quen thuộc với hỗn hợp các
thông tin, kinh nghiệm, kỹ năng, quy tắc, luật lệ, giá trị, sự thấu hiểu, nghiên cứu,
điều tra và quan sát (Bollinger & Smith 2001; Davenport & Prusak 1998;
Pemberton & Stonehouse 2000; Robbins et al. 2000 trích trong Nguyen, 2010). Tri

thức là sự pha trộn của nhiều phạm trù, nên tri thức thường chủ quan (James 2005,
trích trong Nguyen, 2010). Quá trình biến đổi thông tin thành tri thức gồm có: So
sánh (comparison), kết quả hóa (consequence), kết nối (connection), và đàm luận
(conversation) (Davenport & Prusak, 1998 trích trong Andreea, 2002). Tóm lại, tri
thức là thông tin có mục đích (Davidson & Voss 2002 trích trong Nguyen, 2010).
Thông thái nằm ở bậc cao nhất, là sự ứng dụng có suy xét những tri thức và kinh
nghiệm tích hợp với con người, tổ chức và xã hội, chỉ ra khả năng nhìn thấu sự
phức tạp và khám phá bản chất cốt lõi của vấn đề (Vance, 1997 trích trong Nguyen,
2010).


16

Sự Liên Hệ

Thông thái
Hiểu biết quy luật
Tri thức
Hiểu biết mô hình
Thông tin
Hiểu biết mối quan hệ

Dữ Liệu

Hiểu biết

Hình 1.1: Thứ bậc dữ liệu, thông tin, trí thức và thông thái
Nguồn: Bellinger et al., 2004
2.1.2 Nguyên nhân quản trị tri thức
Sáng kiến quản trị tri thức đang được mở rộng đến tất cả các loại hình tổ chức và

công ty trên phạm vi toàn cầu (Ribière, Bechina Artzen & Worasinchai, 2007). Có
nhiều nguyên nhân dẫn đến xu hướng này, Andreea và Jing (2003) đăng tải một số
lý do: (1) Thông tin quá tải và hỗn loạn, (2) Tắc nghẽn thông tin, (3) Phân khúc và
chuyên môn hóa kỹ năng và thông tin, (4) Sự quay vòng và tính lưu động của lực
lượng lao động, (5) Sự cạnh tranh và (6) Công nghệ phát triển. Công nghệ thông tin
là điều tiên quyết cho quản trị tri thức hiệu quả (Loermans, 2002; Schreiber et al,
2000; Sandelands, 1999 trích trong Aggestam, 2006).

2.2 Quản Trị Tri Thức
2.2.1 Khái niệm quản trị tri thức
Quản trị tri thức là lập kế hoạch, tổ chức, thúc đẩy và kiếm soát con người, quá
trình, và hệ thống trong tổ chức để đảm bảo những tài sản liên quan đến tri thức
được nâng cao và sử dụng hiệu quả (King, 2009 trích trong Farsan, 2013) .
Quản trị tri thức được xem như một vũ khí quan trọng để bền vững hóa lợi thế cạnh
tranh và nâng cao kết quả (Abdel et al, 2012, trích trong H.Zaied, 2012).


17

Khái niệm KM có nhiều định nghĩa. Quản trị tri thức ban đầu là quá trình ứng dụng,
tiếp cận một cách có hệ thống việc nắm bắt, cấu trúc, quản trị và lan truyền tri thức
trong tổ chức để làm việc nhanh hơn, tái sử dụng thói quen tốt, giảm chi phí lặp lại
của dự án (Nonaka và Takeuchi, 1995; Pasternack và Viscio, 1998; Pfeiffer và
Sutton, 1999; Ruggles và Holtshouse, 1999 trích trong Dalkir, 2005). Wigg (1995
trích trong H.Zaied, 2012) định nghĩa KM là một nhóm các quá trình và phương
pháp rõ ràng dùng để tìm kiếm những tri thức quan trọng trong nhiều cách vận hành
KM khác nhau”. Filemon và Uriarte (2008 trích trong H.Zaied, 2012) xem KM là
một quá trình chính của định vị, tổ chức, chuyển dời, và sử dụng thông tin và kinh
nghiệm trong tổ chức.
2.2.2 Năng lực quản trị tri thức

Năng lực quản trị tri thức (Knowledge Management Capability - KMC) là năng lực
sáng tạo và ứng dụng tri thức bằng cách tích hợp/ kết nối nhiều nguồn lực và hoạt
động khác nhau trong quản trị tri thức để tác động tích cực đến lợi thế cạnh tranh,
hiệu quả KM và hiệu quả tổ chức (Gold et al., 2001; Chuang, 2004 trích trong
Somnuk, 2010).
Có nhiều bằng chứng kết nối mối quan hệ giữa Năng lực quản trị tri thức và kết quả
tổ chức, các doanh nghiệp nên nhận biết tầm quan trọng của KM và nỗ lực bồi đắp
năng lực để nâng cao kết quả của tổ chức (Chen et al, 2010; Masey et al, 2002;
Nonaka, 1994 trích trong Chan, 2006).
Mills và Smith (2011 trích trong H.Zaied, 2012), Abdel (2012 trích trong H.Zaied,
2012) nghiên cứu tác động của KMC lên kết quả của tổ chức, và đưa đến kết luận:
có một sự tương quan lớn giữa KMC và kết quả của tổ chức. Theo đó, KMC bao
gồm nhiều thành tố: công nghệ, văn hóa, cấu trúc, nguồn nhân lực, sự thu nhận, sự
chuyển hóa,sự phổ biến, ứng dụng, bảo vệ, lưu trữ, cơ sở hạ tầng và quá trình (Mills
và Smith, 2011; Abdel , 2012; Jung et al., 2011 trích trong H.Zaied, 2012 & Chan,
2006).


18

Để KM thành công và hiệu quả cho tổ chức, cần cân nhắc năm quy tắc quan trọng
sau (Wiig, 1993; Marquarde, 996; Beckman, 1997; Devenport & Prusak, 1998;
O’Dell & Grayson, 1998; Wild & Griggs, 2008 trích trong Somnuk, 2010):
(1) Tổ chức và tất cả nhân viên của tổ chức phải nhận ra sự quan trọng và giá trị của
KM.
(2) KM phải là sự kết hợp giữa con người và công nghệ.
(3) Sự sáng tạo của văn hóa học tập, trao đổi và chia sẻ tri thức rất quan trọng, nó
ảnh hưởng sự sáng tạo tri thức mới cho cá nhân và tổ chức.
(4) KM là một quá trình nghiêm túc và liên tục.
(5) MK phải tác động lên sự phát triển của cá nhân, công việc và tổ chức.

Theo nghiên cứu của Somnuk (2010) KMC bao gồm hai viễn cảnh: viễn cảnh
nguồn lực và viễn cảnh tri thức. Có nhiều tác giả đã nghiên cứu và thường xuyên
xem chúng như những yếu tố tác động đến Hiệu quả tổ chức cũng như Hiệu quả
quản trị tri thức. John và Martin, 1984; Sanchez và Mahoney, 1996; Semler, 1997;
Bennett và Gabriel, 1999; Duffy, 2000; Alavi và Leidner, 2001; Gold et al., 2001;
McEvily và Chakravarthy, 2002; Lee và Choi, 2003; Lin và Germain, 2003; Zheng,
2005; Freeze, 2006 trích trong Somnuk, 2010).

Năng lực
quản trị tri thức

Quá trình
quản trị tri thức

Hiệu quả
quản trị tri thức

Hình 2.2: Năng lực, quá trình và hiệu quả tri thức
Nguồn: Somnuk, 2010
2.2.3 Quá trình quản trị tri thức
Hiệu quả quản trị tri thức đòi hỏi tổ chức nhận dạng, khởi động, thu nhận, khuếch
tán, nắm bắt tri thức nhằm tạo ra lợi thế chiến lược cho tổ chức đó (Kimiz, 2005).
Các cách tiếp cận chính chu trình KM (knowledge management cycle) được Kimiz
tổng hợp trong bảng 2.1.


19

So sánh các chu trình KM
Bảng 2.1: So sánh các chu trình KM

Nickols
(1999)
Thu nhận

Chuyên
môn hóa

McElroy
(1999)
Cá nhân &
nhóm
học
tập
Tạo nguồn Hiệu lực hóa
yêu cầu tri
thức
Biên soạn Thu
nhận
thông tin

Lưu trữ/
Tiếp cận
Khôi phục

Chuyển
hóa
Phân phối

Phân phối

Ứng dụng

Giữ gìn

Nhận
giá trị

Tổ chức

Wigg
(1993)
Sáng tạo

Rollet
Bukowitz&
Zack
(2003)
Williams(2003) (1996)
Lập
kế Lấy
Thu nhận
hoạch
Sáng tạo

Sử dụng

Tinh lọc

Tích hợp

Học

Đóng góp

Lưu trữ /
Khôi
phục
Phân phối

Đánh giá

Trình bày

Hiệu lực hóa Tổ chức
tri thức
Tích hợp tri Chuyển
thức
giao
Bảo trì

ra

Đánh giá

Xây dựng/bền
vững hóa
Gạt bỏ

Tùy ý
sử dụng

Nguồn: Kimiz, 2005
Có nhiều quan điểm, cách tiếp cận về quá trình KM và các giai đoạn của nó,
Somnuk (2006) đã tổng hợp:
- Thu nhận tri thức: là quá trình đầu tiên của KM nhấn mạnh và cho thấy
sự quan trọng đặc biệt của năng lực tri thức cá nhân trong tổ chức. Nhiều chuyên
gia quan tâm đến thu nhận tri thức (Nonaka và Takeuchi, 10995; Birkinshaw và
Shechan, 2002 trích trong Somnuk, 2010). Thu nhận và thu thập tri thức có thể đến
từ nguồn nội bộ (báo cáo, tài liệu…) và từ nguồn bên ngoài (dữ liệu khách hàng,
thông tin đối thủ,…) và Benchmark từ nguồn bên ngoài (Marquarde, 1996; Zack,
1999 trích trong Somnuk, 2010). Nguồn lực có thể hỗ trợ thu nhận tri thức gồm


20

công nghệ thông tin và cấu trúc tổ chức, bao gồm cả lãnh đạo và văn hóa tổ chức
(Hendriks, 2001; Gold et al., 2001; Vouros, 2003; Peachey, 2006 trích trong
Somnuk, 2010). Quá trình thu nhận tri thức bao gồm các hoạt động: tiếp cận, thu
thập và ứng dụng tri thức đạt được.
- Sáng tạo tri thức: là quá trình tạo ra tri thức, sự sáng tạo tri thức mới liên
quan đến động lực, trực quan và bên trong mỗi cá nhân (Gold et al., 2001; Tiwana
và Mclean, 2005 trích trong Somnuk, 2010). Sáng tạo tri thức là tương tác giữa tri
thức ẩn và tri thức hiện, bởi những cá nhân có tri thức, kinh nghiệm và chuyên môn.
Thực tiễn tốt từ kinh nghiệm quá khứ có liên quan tích cực đến sáng tạo tri thức
(Marquarde, 1996; Nonaka và Takeuchi, 1995; Roth, 2003; Coulson-Thomas, 2004
trích trong Somnuk, 2010).
- Lưu trữ tri thức: còn được xem như bộ nhớ tổ chức (organizational
memory), El Sawy et al (trính trong Sajjad,2005) định nghĩa: “một kho ẩn chứa các
chi tiết của các quyết định trong quá khứ và kết quả lĩnh hội được, những tình
huống đột xuất trong quá khứ và phản ứng của tổ chức, quy tắc chấp thuận và các
quyết định bất thành văn điều chỉnh những quyết định và hành động hiện tại”. Tri

thức nên được lưu trữ và phân loại một cách có hệ thống, để có thể dễ dàng và
thuận lợi truy tìm (Marquarde, 1996 trích trong Somnuk, 2010) và phổ biến. Tri
thức lưu trữ cần được tinh lọc để trở nên hữu dụng và giá trị cho tổ chức (Zack,
1999; Gold et al., 2001 trích trong Somnuk, 2010), và có vai trò như trí tuệ tổ chức
(Collison và Parcell, 2004 trích trong Somnuk, 2010). Cấu trúc tổ chức có hệ thống
khuyến khích nâng cao việc lưu trữ tri thức hệ thống nhằm sẵn sàng thực hiện công
việc sẽ tác động hiệu quả lưu trữ tri thức (Gold et al., 2001; Peachey, 2006 trích
trong Somnuk, 2010).
- Ứng dụng tri thức: quá trình KM cuối cùng này tạo nên giá trị cho tổ chức:
nó làm cho tổ chức đạt được sự hiểu quả trong KM. Nó bao hàm việc lan truyền và
sử dụng tri thức (Marquarde, 1996; Gold et al., 2001; Zack, 1999 trích trong
Somnuk, 2010). Ứng dụng tri thức hiệu quả sẽ dẫn đến phát triển và đổi mới sản
phẩm. Ứng dụng tri thức ám chỉ việc sử dụng tri thức đã được sáng tạo và thu nhận


21

vào chu trình KM (Kimiz, 2005). Tri thức được ứng dụng ở ba mức độ: cá nhân,
nhóm, tổ chức (Kimiz, 2005).

2.3 Mô hình hiệu quả quản trị tri thức
2.3.1 Hiệu quả quản trị tri thức
Để đo lường hiệu quả quản trị tri thức, gồm 3 khía cạnh: hiệu suất, thích ứng, và đổi
mới.
Các nhà nghiên cứu thường liên kết hiệu quả KM với kết quả tổ chức
(Organizational performance), hiệu quả KM sẽ dẫn tới kết quả tổ chức tốt (Gold et
al., 2001; Nonaka, 1991; Darroch và McNaughton, 2002; Freeze, 20006; và Du
Plessis, 2007 trích trong Somnuk, 2010).
Dựa trên đề xuất của Somnuk, (2010), hiệu quả quản trị tri thức được đo lường
thông qua bốn quá trình:

(3) Lưu trữ tri thức
(4) Sử dụng tri thức.

(1) Thu nhận tri thức
(2) Sáng tạo tri thức

2.3.2 Mô hình hiệu quả quản trị tri thức
Dựa trên nghiên cứu định tính của Somnuk (2010), mô hình cho nghiên cứu ứng
dụng “Nâng cao hiệu quả quản trị tri thức cho doanh nghiệp thép cuộn cán nguội
CSVC” được đề xuất như sau:
Viễn cảnh Nguồn lực:
+ Công nghệ
+ Cấu trúc
+ Văn hóa

Viễn cảnh Tri thức:
+ Chuyên môn
+ Học tập
+ Thông tin

Quá trình
quản trị tri thức
+ Thu nhận
+ Sáng tạo
+ Lưu trữ
+ Ứng dụng

Hình 2.3: Mô hình hiệu quả quản trị tri thức
Nguồn: Somnuk, 2010

Hiệu quả
quản trị tri thức


22

2.3.3 Biện luận quá trình quản trị tri thức tại CSVC
Để đo lường hiệu quả KM, trong 4 quá trình chính: (1) Thu nhận, (2) Lưu trữ, (3)
Ứng dụng và (4) Sáng tạo.
Trong cùng 1 thời điểm không thể cùng một lúc triển khai toàn bộ 4 quá trình, do
giới hạn về nguồn lực. Cần phải lựa chọn để triển khai từng quá trình, quá trình lựa
chọn này được sự tham vấn của chuyên gia trong lĩnh vực này. Cụ thể như sau:
Các quá trình trên có mối liên hệ như sau: Tri thức được truyền tải và thu nhận, sau
đó thông qua bước  nó được lưu trữ vào một hệ thống chung của toàn công ty
dưới dạng tri thức hiện, tri thức đó tiếp tục được ứng dụng vào công việc ở bước
.Trong quá trình ứng dụng, nếu phát hiện vấn đề mới, bước  việc thu nhận tri
thức được lặp lại. Chu trình 3 bước đó tiếp tục diễn ra trong quá trình làm việc. Sau
đó kinh nghiệm được tích lũy và sáng kiến được hình thành nhờ quá trình sáng tạo
ở bước . Khi sáng kiến được hình thành, sẽ được chia sẽ cho các cộng sự, và quá
trình thu nhận tri thức ở các cộng sự diễn ra ở bước .

Hình 2.4: Quá trình quản trị tri thức tại CSVC
Nguồn: tác giả nghiên cứu
Quá trình lưu trữ là một trong những bước quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả
KM. Tuy nhiên hiện tại CSVC, sau khi thu nhận tri thức, tri thức không được trình


23

bày dưới dạng hiện một cách hệ thống, để lưu trữ, truy cập, ứng dụng bài bản. Phần

lớn tri thức thu nhận được nằm ở dạng ẩn trong trí óc mỗi nhân viên được huấn
luyện cũng như các kinh nghiệm làm việc của họ. Những nhân viên này sử dụng
trực tiếp tri thức thu nhận được vào ứng dụng công việc ở bước Θ mà không qua
bước -, dẫn đến phần lớn tri thức không được lưu trữ dưới dạng tri thức hiện.
Như đã trình bày ở phần đầu, khi nhân viên nghỉ việc, tất cả kinh nghiệm và những
tri thức của họ, đều bị mất đi đối với tổ chức. Nếu quá trình lưu trữ được thực hiện
tốt, một khi có nhân viên nghỉ việc, tất cả những tri thức cần thiết cho việc thực hiện
công việc do người đó để lại, đều được hướng dẫn cụ thể trong các văn bản lưu trữ.
Nhờ vậy, tài sản tri thức của công ty được sử dụng hiệu quả hơn và nhân viên mới
cũng dễ dàng hơn trong việc tiếp cận công việc, tiết kiệm được thời gian học việc,
chi phí đào tạo.
Như vậy, vấn đề lưu trữ tri thức là trọng tâm cần ưu tiên cho việc nâng cao hiệu
quả quản trị tri thức tại CSVC ở thời điểm hiện tại.
2.4 Mô hình lý thuyết đề xuất
2.4.1 Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu
Dựa trên mục tiêu đề tài và nghiên cứu lý thuyết nền, câu hỏi nghiên cứu và giả
thuyết nghiên cứu nhằm mục đích giải quyết vấn đề lưu trữ tri thức tại CSVC, được
đề nghị như sau:
Câu hỏi 1- Theo mô hình của Somnuk, những yếu tố nào tác động mạnh nhất lên
hiệu quả lưu trữ tri thức tại CSVC?
Giả thuyết:
Nhận thức về hiệu quả lưu trữ tri thức:
Viễn cảnh Nguồn lực:

H1: Có mối quan hệ cùng chiều giữa công nghệ và hiệu quả lưu trữ tri thức.
H2: Có mối quan hệ cùng chiều giữa cấu trúc và hiệu quả lưu trữ tri thức.
H3: Có mối quan hệ cùng chiều giữa văn hóa và hiệu quả lưu trữ tri thức.