Vấn Đề Tư Cách Pháp Nhân Của Các Tổ Chức Cộng Đồng Trong Phòng Chống Hiv/Aids Tại Việt Nam

HỘI NGHỊ
KHOA HỌC QUỐC GIA VỀ PHÒNG, CHỐNG HIV/AIDS LẦN THỨ VI

VẤN ĐỀ TƯ CÁCH PHÁP NHÂN CỦA
CÁC TỔ CHỨC CÔÔNG ĐỒNG TRONG
PHÒNG CHỐNG HIV/AIDS TẠI VIÊÔT NAM
Trần Thị Ngọc Mai1; Phạm Phương Mai1; Trần Minh Hoàng1;
Phạm Nguyên Hà2; Lê Minh Giang1
1.

Đại học Y Hà Nôôi . 2. Dự án Quỹ Toàn Cầu - VUSTA


Nội dung
1. Đặt vấn đề
2. Mục tiêu nghiên cứu
3. Đối tượng & Phương pháp nghiên cứu
4. Kết quả & Bàn Luận
5. Kết luận
6. Khuyến nghị
Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


ĐĂÔT VẤN ĐỀ
- Sự ra đời và phát triển mạnh mẽ của các tổ chức côông
đồng trong công cuôôc phòng chống HIV/AIDS tại Viêôt
Nam đăôc biêôt trong giai đoạn những năm 2000.
- Đóng góp tích cực của các tổ chức quốc tế cho sự trưởng
thành và lớn mạnh của các tổ chức côông đồng mà tiền
thân là nhóm tự lực, nhóm NCH, IDU, MSM và FSW.
- Bối cảnh cắt giảm nguồn ngân sách, khó khăn và thách

thức về cơ chế pháp lý để duy trì và phát triển của các tổ
chức côông đồng.
Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


MỤC TIÊU NGHIÊN CƯU
• Mô tả vai trò và nhu cầu đăng ký Tư cách pháp
nhân (TCPN) của các tổ chức côông đồng (CBOs).
• Mô tả rào cản trong đăng ký và sử dụng TCPN
của các tổ chức côông đồng tham gia phòng
chống HIV/AIDS tại Viêôt Nam.

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


ĐỐI TƯỢNG VÀ PP NGHIÊN CỨU
• Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả dựa trên phỏng vấn

sâu trực tiếp.
• Đối tượng nghiên cứu: 21 người cung cấp tin chính (đại diêôn

của các mạng lưới, và các chuyên gia làm viêôc lâu năm trong
lĩnh vực HIV/AIDS) và 40 người của 8 tổ chức côông đồng tiêu
biểu (lãnh đạo, nhân viên, khách hàng, người có uy tín ở địa
phương và đối tác của tổ chức).
• Thời gian và địa điểm nghiên cứu: Từ tháng 11/2014 đến

tháng 6/2015 tại 4 tỉnh Hà Nôôi, Thái Nguyên, Cần Thơ, tp Hồ Chí
Minh.
Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI

ĐỐI TƯỢNG VÀ PP NGHIÊN CỨU
• Xử lý và phân tích số liê Ôu: Phân tích theo chủ đề, số liêôu được

quản lý và phân tích bằng phần mềm ATLAS ti 6.2. Thông tin định
tính được xử lý như sau:
1. Đọc kỹ các PVS và xây dựng bôô mã sơ bôô.
2. Mã hóa thử 5 phỏng vấn đầu tiên => nhóm nghiên cứu điều
chỉnh bôô mã.
3. Mã hóa các bản ghi
4. Gôôp các mã thông tin tạo thành các chủ đề chính của câu hỏi
nghiên cứu
5. Chia sẻ kết quả và nhâôn phản hồi điều chỉnh

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


ĐỐI TƯỢNG VÀ PP NGHIÊN CỨU
• Đạo đức nghiên cứu
Nghiên cứu đã được Hội đồng đạo đức trong nghiên
cứu y sinh trường Đại Học Y Hà Nội thông qua (Số
173/HĐĐĐĐHYHN ngày 12/3/2015).
Tuân thủ nguyên tắc thu thâôp và bảo mâôt thông tin của
nghiên cứu viên.

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KẾT QUA

VAI TRÒ CỦA TƯ CÁCH PHÁP NHÂN
Tư cách pháp nhân là một trong những giải pháp để độc lập về kinh
tế và khẳng định tiếng nói bảo vệ cộng đồng NCH và các nhóm nguy
cơ trong bối cảnh cắt giảm ngân sách
“Có TCPN thì tổ chức dựa vào cộng đồng (CBO) sẽ dễ dàng hoạt
động, coi như là nếu tổ chức hoạt động thì không bị cho là hoạt
động tự phát, trái phép, không bị bắt” (Đại diện tổ chức cộng đồng
nhóm phụ nữ bán dâm, thành phố Hồ Chí Minh).
“Có TCPN thì mới buộc anh phải hoạt động độc lập, có trách nhiệm.
Vì anh (CBO) còn phải có trách nhiệm đóng thuế cho nhà nước. Địa
phương thì cũng mới quản lý được họ làm cái gì, ai là người chịu
trách nhiệm quản lý họ.” (Người có uy tín trong chính quyền địa
phương của CBO).
Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KẾT QUA
VAI TRÒ CỦA TƯ CÁCH PHÁP NHÂN
“TCPN không có thì rất khó thu hút được người tài vào trong nhóm
của chúng ta. Chưa có TCPN nghĩa là chưa độc lập, vẫn còn phụ
thuộc, sẽ không có khả năng liên kết với nhóm khác để có tiếng nói
chung. Tại Việt Nam, vẫn chưa có nhiều cơ quan đoàn thể địa
phương hiểu đươc tổ chức xã hội dân sự là gì và vai trò của những
tổ chức này.” (PVS chuyên gia độc lập).

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KẾT QUA
VAI TRÒ CỦA TƯ CÁCH PHÁP NHÂN

TƯ CÁCH PHÁP NHÂN

QUAN NIỆM XÃ HỘI,
HỖ TRỢ XÃ HỘI
( Tệ nạn, gánh nặng XH)

CÁC TỔ CHỨC CỘNG ĐỒNG
-Hội họp chia sẻ thông tin.
- Độc lập, tăng cường vận
động chính sách
-Mở rộng nhân lực, hoạt
động
-Tăng cường kinh phí

NCH VÀ ĐỐI TƯỢNG NGUY CƠ
-Công việc
-Đóng góp xã hội
-Niềm tin

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KẾT QUA
THÁCH THỨC TRONG ĐĂNG KÝ TCPN
“Mình đã đi gặp hỗ trợ pháp lý của tỉnh rồi nhưng mà rất khó
khăn…Khó khăn về thủ tục đăng ký, ngoài yêu cầu vốn, văn
phòng còn những quy định về số lượng người có trình độ đại
học. Những nhóm cộng đồng như mình lấy đâu ra” (Đại diện tổ
chức cộng đồng nhóm nghiện chích ma túy).
“ Đăng ký tư cách pháp nhân với những người bình thường có

thể đơn giản, nhưng với những người có H, và các nhóm FSW
hay IDU thì không dễ. Sức khỏe thì không tốt, hoàn cảnh khó
khăn lại văn hóa thấp mà chạy qua chạy lại ba cái giấy tờ thủ
tục chắc bỏ luôn. Không phải ai cũng muốn có (TCPN) là làm
được” (Đại diện tổ chức cộng đồng tại TP Hồ Chí Minh)
Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KẾT QUA
THÁCH THỨC TRONG ĐĂNG KÝ TCPN

YÊU CẦU
-Chứng minh kinh tê ́
(văn phòng, vốn)
-Chứng minh tiêu
chuẩn năng lực (thành
viên có bằng đại học)

NĂNG LỰC TỔ CHỨC
-Thiếu vốn và cơ sở vật
chất
-Trình độ học vấn hạn
chế
-Sức khỏe hạn chế

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KẾT QUA
THÁCH THỨC KHI CÓ TCPN – HỘI NHẬP VÀ PHÁT TRIỂN

“Có TCPN thì các hoạt động kinh doanh của nhóm cũng có thuận
lợi hơn, mọi người yên tâm tin tưởng. Nhưng chắc chắn vất vả
hơn trước rất nhiều vì tự phải lo làm sao cho các thành viên đủ
sống. Những công việc cộng đồng thì không thể nào thực hiện
được như trước có dự án…Có tham gia vận động chính sách chỉ là
khi được mời đi họp thì mình có đóng góp, còn bình thường chắc
không nghĩ tới…Lâu lắm cũng chưa có cuộc họp nào” (Đại diện
nhóm MSM)
“Trước mỗi thành viên nhóm nhận được khoảng 50$/tháng cho
việc tìm đối tượng đưa đi xét nghiệm, nay tắt dần không có gì,
các anh phải tự duy trì thì chất lượng chắc chắn là không bằng…
Vận động chính sách thì trước khó một nay khó gấp mười…Khó
khăn là việc làm sao để các anh tập hợp nhau lại” (Ý kiến chuyên
gia)
Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KẾT QUA
THÁCH THỨC KHI CÓ TCPN – HỘI NHẬP VÀ PHÁT TRIỂN
Bên trong
(Ổn định
nhân sự)

Mong muốn phát triển độc lập

Bên ngoài
( đóng thuế, tạo thu
nhập, chứng minh
năng lực…)

Khả năng phát triển độc lập
Giảm hoạt động cộng đồng
(Tuyên truyền, vận động chính
sách)

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KẾT QUA
THÁCH THỨC KHI CÓ TCPN – TIẾP CẬN NGUỒN LỰC TRONG NƯỚC
“Nếu đăng ký TCPN mà nhà nước ủng hộ thì rất tốt. Mình làm việc
vì cộng đồng, cũng như các hội nhóm khác ở địa phương như đoàn
thanh niên, hội phụ nữ, nhưng lại yêu cầu nếu đăng ký anh phải
đóng thuế, trong khi các hội nhóm kia họ có phải đóng thuế
không?...Tôi thấy rất nhiều hoạt động nhà nước thực hiện lãng phí
không hiệu quả như ngày 1/12, nhà nước tốn không biết bao nhiêu
tiền làm khẩu hiệu dán đầy đường nhưng mà chẳng ai quan tâm
hiệu quả của nó thế nào. Nếu để chúng tôi làm hiệu quả sẽ khác”
(Đại diện một tổ chức cộng đồng, khu vực phía Bắc)

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KẾT QUA
THÁCH THỨC KHI CÓ TCPN – TIẾP CẬN NGUỒN LỰC TRONG NƯỚC
“Các tổ chức này thì thực ra trong những năm gần đây phát triển
nhiều. Nhưng những tổ chức này mạnh, mà có đươc nhiều dự án
triển khai được tốt ấy là các bạn là đã làm nhiều trong các cơ quan
bộ ngành ngày trước.” (Đại diện một cơ quan phòng chống
HIV/AIDS khu vực phía nam)

“Trong những hội thảo gần đây mà nhóm mình tổ chức, bọn mình
còn mời được cả phó chủ tịch phường tới tham dự. Khi tham dự thì
các anh chị hiểu hơn về những việc bọn mình đang làm và cũng rất
ủng hộ, khen ngợi…Như thế là tốt lắm rồi” (Đại diện một tổ chức
cộng đồng khu vực phía nam)
Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KẾT QUA
THÁCH THỨC KHI CÓ TCPN – TIẾP CẬN NGUỒN LỰC TRONG NƯỚC
“Các bạn (thành viên các tổ chức cộng đồng) ấy làm việc muốn
được hỗ trợ, nhưng khi cho mượn hội trường để có văn phòng làm
việc các bạn cũng không đến…Trong khi muốn được hỗ trợ thì nhà
nước luôn phải biết anh làm gì, làm thế nào, nhưng có vẻ các bạn
ấy lại không thích thế” (Đại diện một cơ quan nhà nước tại thành
phố Hồ Chí Minh)

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KẾT QUA

Hoạt động chưa
được biết đến

Được biết đến
nhưng khoảng
cách cơ chế

Bản thân tổ chức

muốn hoạt động
độc lập

THÁCH THỨC TIẾP CẬN
NGUỒN LỰC TRONG NƯỚC

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KẾT QUA
NHU CẦU ĐĂNG KÝ TƯ CÁCH PHÁP NHÂN
“Bây giờ mình cứ xây dựng tổ chức của mình để nó ổn định đã,
vững đã, như một cái móng đã, có cái móng nhà đã xong thì mình
mới đi được chứ còn vội thành lập cái TCPN xong thì cũng không
làm được cái gì” (Đại diện cộng đồng MSM chưa đăng ký TCPN)
“Có TCPN không khó, ví dụ như công ty là có TCPN rồi nhưng vai trò
sau đó như thế nào. Không cần thiết phải có TCPN cho tất cả các
nhóm.” (Đại diện cán bộ hội phòng chống AIDS).

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KẾT QUA
NHU CẦU ĐĂNG KÝ TƯ CÁCH PHÁP NHÂN
“Bây giờ mình cứ xây dựng tổ chức của mình để nó ổn định đã,
vững đã, như một cái móng đã, có cái móng nhà đã xong thì mình
mới đi được chứ còn vội thành lập cái TCPN xong thì cũng không
làm được cái gì” (Đại diện cộng đồng MSM chưa đăng ký TCPN)
“Có TCPN không khó, ví dụ như công ty là có TCPN rồi nhưng vai trò
sau đó như thế nào. Không cần thiết phải có TCPN cho tất cả các

nhóm.” (Đại diện cán bộ hội phòng chống AIDS).

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KẾT QUA
NHU CẦU ĐĂNG KÝ TƯ CÁCH PHÁP NHÂN
“Hiện nay, những người có thời gian và tâm huyết tham gia vào các
hoạt động xã hội tại địa phương là rất hiếm. Bản thân cô phải kiêm
nhiệm rất nhiều việc:cán bộ khu phố, chi hội trưởng phụ nữ, phó
mặt trận khu phố…Gái mại dâm, người sử dụng ma túy hay nhiễm
HIV ít muốn tiếp xúc với những người như cô, nhưng mà họ lại dễ
nói chuyện với nhóm này (tổ chức cộng đồng). Nên thường khi có
thông tin của những người này là cô nhờ các bạn ở đây và giới
thiệu họ tới các nhóm cộng đồng như thế này…Nên cho họ cái TCPN
để họ hoạt động” (Người có uy tín tại cộng đồng CBO, tp Hồ Chí
Minh)

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


BÀN LUÂÔN
Nhà nước có cần hỗ trợ TCPN cho các CBOs hay không?
-Vai trò của các tổ chức côông đồng trong tiến trình phòng
chống HIV/AIDS tại Viêôt Nam.
-Năng lực và đóng góp của các tổ chức côông đồng trong bối
cảnh cắt giảm nguồn ngân sách.
-Đa dạng nhu cầu đăng ký TCPN.
TCPN có tạo thuâ n
Ô lợi cho sự phát triển của các tổ chức

xã hôÔi?
-Vai trò vâôn đôông chính sách của các tổ chức xã hôôi.
-Đôôc lâôp và phát triển – đóng góp cho quyền lợi của môôt số
nhóm người trong xã hôôi.
Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KẾT LUÂÔN
TCPN là cần thiết cho sự phát triển của các tổ chức xã hôôi,
cũng như cho công cuôôc phòng chống HIV/AIDS tại Viêôt
Nam.
Tuy nhiên, các tổ chức côông đồng có nhu cầu khác nhau về
đăng ký TCPN.
Thách thức trong đăng ký và sử dụng TCPN.

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


KHUYẾN NGHỊ
NHÀ NƯỚC
⇒Cần phải có sự hỗ trợ khác nhau cho các tổ chức khác
nhau
⇒Tạo môi trường thuâôn lợi cho sự phát triển của các tổ chức
TỔ CHỨC CÔÔNG ĐỒNG
⇒Chứng minh năng lực và khả năng đóng góp cho công
cuôôc phòng chống HIV/AIDS tại Viêôt Nam
⇒Tâ p
ô hợp, đoàn kết các tổ chức để giảm chi phí, tâôn dụng
nhân lực và tạo tiếng nói chung

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI


XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN!

Hội nghị Khoa học Quốc gia về Phòng, chống HIV/AIDS lần thứ VI