TÀI LIỆU CHUYÊN đề NHỮNG vấn đề có TÍNH NGUYÊN tắc TRONG đấu TRANH CHỐNG CHỦ NGHĨA cơ hội xét lại, CHỦ NGHĨA xã hội dân CHỦ

NHỮNG VẤN ĐỀ CÓ TÍNH NGUYÊN TẮC TRONG ĐẤU TRANH
CHỐNG CHỦ NGHĨA CƠ HỘI, XÉT LẠI, CHỦ NGHĨA XÃ HỘI DÂN
CHỦ
MỤC LỤC
Trang
LỜI NÓI ĐẦU
1. CHỦ NGHĨA CƠ HỘI, XÉT LẠI

1.1. Nguồn gốc ra đời của chủ nghĩa cơ hội, xét lại
1.2. Bản chất và những biểu hiện của chủ nghĩa cơ hội, xét lại
2. CHỦ NGHĨA XÃ HỘI DÂN CHỦ

2.1. Nguồn gốc ra đời của chủ nghĩa xã hội dân chủ
2.2. Nội dung, hình thức và những biểu hiện của chủ nghĩa
xã hội dân chủ
3. NHỮNG VẤN ĐỀ CÓ TÍNH NGUYÊN TẮC TRONG ĐẤU TRANH
CHỐNG CHỦ NGHĨA CƠ HỘI, XÉT LẠI VÀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
DÂN CHỦ

3.1. Đối với phong trào cộng sản và công nhân quốc tế
3.2. Đối với nước ta
KẾT LUẬN


2

LỜI NÓI ĐẦU

Trong quá trình hình thành và phát triển, học thuyết Mác - Lênin,
phong trào cộng sản và công nhân quốc tế luôn phải đấu tranh chống các trào
lưu tư tưởng của giai cấp tư sản và ảnh hưởng của nó đối với phong trào.

Ngày nay, trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động phức tạp, nhiều
bất lợi cho phong trào cách mạng thế giới, thì cuộc đấu tranh chống chủ
nghĩa cơ hội, xét lại và chủ nghĩa xã hội dân chủ không chỉ là nhiệm vụ
thường xuyên mà còn là nhiệm vụ cấp bách trong cuộc đấu tranh hệ tư tưởng
giữa những người cách mạng chân chính với các thế lực thù địch phản động.
Chính vì lẽ đó, đối với nước ta đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội, xét
lại và chủ nghĩa xã hội dân chủ đang đặt ra là vấn đề cấp bách hiện nay.
1. CHỦ NGHĨA CƠ HỘI, XÉT LẠI

1.1. Nguồn gốc ra đời của chủ nghĩa cơ hội, xét lại

- Khái niệm:
Chủ nghĩa cơ hội, xét lại là trào lưu tư tưởng chính trị tồn tại trong
phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, núp dưới danh nghĩa chủ nghĩa
Mác – Lênin, chống lại chủ nghĩa Mác - Lênin, chống lại chủ nghĩa xã hội và
các lực lượng cách mạng.
Chủ nghĩa cơ hội, xét lại là trào lưu tư tưởng chính trị nảy sinh, tồn tại
và phát triển từ ngay trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế chứ
không phải nằm ngoài phong trào cộng sản và công nhân quốc tế.
Chủ nghĩa cơ hội, xét lại núp dưới danh nghĩa của chủ nghĩa Mác Lênin, khoác áo chủ nghĩa Mác - Lênin chống lại chủ nghĩa Mác - Lênin,
chống lại phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, chống lại chủ nghĩa xã
hội hiện thực và các lực lượng cách mạng.
- Nguồn gốc ra đời của chủ nghĩa cơ hội, xét lại.
Chủ nghĩa cơ hội, xét lại nảy sinh không phải là một hiện tượng ngẫu
nhiên, nhất thời từ một cá nhân con người, mà là sản phẩm xã hội của cả một
thời đại lịch sử, nảy sinh trong cuộc đấu tranh giai cấp lâu dài và đầy gian
khổ của giai cấp vô sản chống lại giai cấp tư sản, lật đổ chủ nghĩa tư bản, xây
dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản.

3

Chủ nghĩa cơ hội, xét lại nảy sinh từ hai nguồn gốc sâu xa:
Thứ nhất, trong bản thân nội bộ phong trào cộng sản và công nhân,
còn có nhiều người do chưa gạt bỏ được những tàn dư tư tưởng tư sản, tiểu tư
sản, khi phong trào phát triển thuận lợi, những tàn dư tư tưởng đó bị đẩy lùi
hoặc tạm thời lắng xuống, nhưng khi phong trào gặp khó khăn, tổn thất thì
những tàn tư tưởng đó lại trỗi dậy, làm nảy sinh những khuynh hướng cơ hội,
xét lại nhằm phản đối hoặc chống lại hệ tư tưởng của giai cấp vô sản và
phong trào công nhân. V.I.Lênin đã chỉ ra rằng: “Trong phong trào cộng sản
và công nhân quốc tế, có một số người chỉ lĩnh hội được khía cạnh nào đó
của chủ nghĩa Mác, một số bộ phận riêng biệt của thế giới quan mới, hoặc
một số khẩu hiệu, và yêu sách riêng biệt, mà lại không thể đoạn tuyệt dứt
khoát với tất cả những truyền thống của thế giới quan tư sản nói chung và
của thế giới quan dân chủ tư sản nói riêng” 1. Và chính từ tình hình đó nhất
định sẽ nảy sinh chủ nghĩa cơ hội dưới dạng này hoặc dạng khác.
Thứ hai, từ những âm mưu thủ đoạn của giai cấp tư sản và các thế lực
thù địch, với chính sách hai mặt: Một mặt, dùng bạo lực từ chối mọi nhượng
bộ đối với phong trào, phủ nhận triệt để mọi sự cải cách; mặt khác dùng tiền
bạc dụ dỗ mua chuộc với những biện pháp theo hướng cải cách chính trị,
thực hiện những cuộc cải cách nhượng bộ, kết quả là một bộ phận bị khuất
phục trước áp lực và sự lừa bịp của kẻ thù, rơi xuống hàng ngũ cơ hội.
Ngày nay, giai cấp tư sản vẫn tiếp tục thực hiện chính sách hai mặt đối
với các nước xã hội chủ nghĩa. Sau những thất bại trong xâm lược vũ trang,
bạo loạn lật đổ, chủ nghĩa đế quốc gần đây đã chuyển mạnh sang thực hiện
chiến lược “diễn biến hoà bình” v.v. Đồng thời tiếp tục dùng áp lực răn đe về
quân sự để xoá bỏ chủ nghĩa xã hội. Trong bối cảnh đó một số người trong
phong trào cộng sản và công nhân, thậm chí có những người đã giữ cương vị
lãnh đạo trong bộ máy Đảng và Nhà nước xã hội chủ nghĩa, đã hoang mang,
dao động, đi đến thoả hiệp với chủ nghĩa đế quốc, từ bỏ con đường xã hội

chủ nghĩa, rơi vào hàng ngũ cơ hội, xét lại.
Ngoài hai nguyên nhân trên, còn có những nguyên nhân trực tiếp làm
nảy sinh chủ nghĩa cơ hội, xét lại đó là, trong quá trình xây dựng chủ nghĩa
1

V.I. Lênin: Toàn tập, tập 20, Nxb Tiến Bộ Mátxcơva 1980, tr.77.


4

xã hội, một số nước đã phạm sai lầm về đường lối, phương pháp cách mạng,
những sai lầm đó không được kịp thời phát hiện và khắc phục, dẫn đến tình
trạng khủng hoảng toàn diện, từ đó hình thành mảnh đất tốt cho chủ nghĩa đế
quốc lợi dụng và vực lên những phần tử cơ hội, xét lại.
Mặt khác, trong quá trình xây dựng các Đảng Cộng sản ở một số nước
đã xem nhẹ hoặc từ bỏ những nguyên tắc cơ bản về xây dựng Đảng theo kiểu
mới của chủ nghĩa Mác - Lênin, tạo sơ hở cho một số phần tử cơ hội chui vào
hoặc trỗi dậy trong Đảng, leo lên hết chức vụ này đến chức vụ khác trong tổ
chức Đảng và bộ máy Nhà nước, từ đó thực thi phá Đảng từ trong phá ra, đi
tới làm sụp đổ Đảng, phá sập hệ thống chính trị, xoá bỏ chủ nghĩa xã hội hiện
thực ở một số nước.
Thực tiễn lịch sử khẳng định rằng: một mặt sự xuất hiện chủ nghĩa cơ
hội, chủ nghĩa xét lại phản ánh tính chất gay go quyết liệt của cuộc đấu tranh
giai cấp giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản, mặt khác sự xuất hiện chủ
nghĩa cơ hội, chủ nghĩa xét lại không phải là định mệnh đối với tất cả các
Đảng Cộng sản. Ở nơi nào dù hoàn cảnh khó khăn phức tạp đến đâu, Đảng
Cộng sản luôn tỉnh táo cảnh giác chăm lo xây dựng Đảng vững mạnh về mọi
mặt, bám sát thực tiễn, gắn bó với quần chúng, ra sức vận dụng sáng tạo
nguyên tắc chủ nghĩa Mác - Lênin thì Đảng đó nhất định giành thắng lợi
trong đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội, xét lại.

Chủ nghĩa cơ hội cũng như mọi hiện tượng xã hội khác, cũng có quá
trình hình thành và phát triển của nó; chủ nghĩa cơ hội cuối thế kỷ XIX
đầu thế kỷ XX đã phát triển với những biểu hiện khác trước, và được gọi
là chủ nghĩa cơ hội, xét lại. Ở giai đoạn này chủ nghĩa Mác đã chiến thắng
về cơ bản tất cả những trào lưu phi vô sản đối lập với nó, và thực sự chiếm
vị trí chi phối trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Trong giai
đoạn này chủ nghĩa tư bản phát triển tương đối hoà bình, có điều kiện phát
triển kinh tế, chúng nuôi dưỡng những phần tử cơ hội, tạo ra tầng lớp công
nhân quý tộc, làm sống lại những khuynh hướng cơ hội.
Bọn cơ hội không thể đứng chân trên mảnh đất riêng như trước để
chống lại chủ nghĩa Mác - Lênin, buộc chúng phải giả danh khoác áo là
người mácxít, len lỏi vào miếng đất chủ nghĩa Mác để tuyên truyền xuyên


5

tạc, đòi sửa đổi chủ nghĩa Mác, đó là chủ nghĩa xét lại. Những thập kỷ qua,
người ta còn dùng thuật ngữ “chủ nghĩa xét lại hiện đại”, đó là để chỉ các
trào lưu cơ hội xét lại được che đậy tinh vi hơn, nó không chỉ cơ hội trên
lĩnh vực lý luận học thuyết, mà còn cơ hội trên cả lĩnh vực đường lối, chính
sách cụ thể, và thuật ngữ này cũng để phân biệt với các trào lưu “cơ hội, xét
lại cổ điển”.
1.2. Bản chất và những biểu hiện của chủ nghĩa cơ hội, xét lại

- Bản chất của chủ nghĩa cơ hội, xét lại.
Chủ nghĩa cơ hội, xét lại là trào lưu tư tưởng đối lập với chủ nghĩa
Mác, là tàn dư của tư tưởng tư sản, tiểu tư sản trong phong trào công nhân,
là sự hi sinh quyền lợi cơ bản lâu dài của phong trào công nhân vì những lợi
ích trước mắt cục bộ của một bộ phận, là sự đầu hàng trước hệ tư tưởng tư
sản và là sự phản bội chủ nghĩa Mác.

Nét chung nhất của chủ nghĩa cơ hội là: về quan điểm lý luận thì nguỵ
biện; thủ đoạn gian ngoan, lắt léo. Theo Lênin: “Phái cơ hội chủ nghĩa bao
giờ cũng tránh đặt vấn đề một cách rõ ràng và dứt khoát”, “quanh co uốn
khúc như con rắn nước giữa hai quan điểm đối chọi lẫn nhau, nó tìm cách
“thoả thuận” với cả quan điểm này lẫn quan điểm kia, vì nó quy những sự bất
đồng ý kiến của mình lại thành những điểm sửa đổi nhỏ nhặt, những sự hoài
nghi, những nguyện vọng thành tâm và vô hại”1.
Chủ nghĩa cơ hội, xét lại hiện đại ngày nay là nguyên nhân trực tiếp gây
nên sự đổ vỡ của chủ nghĩa xã hội hiện thực ở một số nước, những phần tử xét
lại đã nằm ngay trong nội bộ đảng và leo lên nắm những cương vị chủ chốt
trong tổ chức đảng cầm quyền, chi phối việc định ra đường lối chủ trương của
đảng và chính sách, pháp luật của nhà nước. Hoạt động của chủ nghĩa xét lại
hiện đại trong bối cảnh một số nước xã hội chủ nghĩa lâm vào khủng hoảng toàn
diện, ngược lại chủ nghĩa tư bản còn tạm thời thích nghi và phát triển, nên chủ
nghĩa xét lại hiện đại có điều kiện đưa ra những quan điểm lý luận, những chính
sách mị dân. Chủ nghĩa xét lại hiện đại ngày nay xuất hiện ở những nước có vị
trí và ảnh hưởng lớn, vì vậy tác hại của nó không chỉ đối với nước đó mà còn
ảnh hưởng đến nhiều nước khác, đặc biệt là các nước xã hội chủ nghĩa.
1

V.I. Lênin: Toàn tập, tập 8, Nxb tiến bộ, Mátxcơva 1970, tr.476.


6

Mỗi một giai đoạn lịch sử, chủ nghĩa cơ hội có những nội dung biểu
hiện cụ thể khác nhau tuỳ theo hoàn cảnh cụ thể của cuộc đấu tranh giai cấp
giữa giai cấp vô sản với giai cấp tư sản, tuỳ theo so sánh lực lượng cụ thể
giữa lực lượng cách mạng và phản cách mạng. Chủ nghĩa cơ hội, xét lại hiện
đại có những nội dung biểu hiện chủ yếu sau đây:

- Nội dung biểu hiện:
+ Phủ nhận học thuyết Mác - Lênin về giai cấp và đấu tranh giai cấp.
Ngày nay, dưới tác động của cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật và công
nghệ, đã làm cho cơ cấu xã hội - giai cấp biến động sâu sắc, đặc biệt ở trong
các nước tư bản phát triển. Những người theo chủ nghĩa xét lại hiện đại dựa
vào đó đưa ra nhiều quan điểm trái với chủ nghĩa Mác - Lênin về vấn đề giai
cấp và đấu tranh giai cấp. Với “tư duy chính trị mới”, những người theo chủ
nghĩa xét lại ngày nay cho rằng quan niệm về giai cấp của chủ nghĩa Mác Lênin đã lỗi thời, thế giới mấy chục năm qua không diễn ra dưới dạng đấu
tranh giai cấp, rằng ngày nay với sức huỷ diệt của vũ khí hạt nhân thì chiến
tranh sẽ không có ai thắng ai thua, do đó nguyên lý chiến tranh là tiếp tục của
chính trị đã trở nên lỗi thời. Theo họ, cách mạng vô sản và chuyên chính vô
sản là tàn bạo, cực quyền, không dân chủ và biệt phái. Họ đi tới kết luận phải
chung sống hoà bình với chủ nghĩa đế quốc, phải xây dựng “ngôi nhà chung
châu Âu”, phải “ưu tiên” lợi ích toàn nhân loại, .v.v. Từ đó trên hành động
thực tiễn họ đi tới bắt tay thoả hiệp vô nguyên tắc với chủ nghĩa đế quốc.
+ Từ bỏ chủ nghĩa quốc tế vô sản. Những người theo chủ nghĩa xét lại
ngày nay cố tình nhấn đậm nét đến “bình đẳng”, “tự quyết” của các dân tộc,
tuyên bố “không xuất khẩu cách mạng”,.v.v. Nhưng họ không đứng trên
quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin của giai cấp công nhân để giải quyết
những vấn đề đó, “bình đẳng”, “tự quyết” trở thành khẩu hiệu lừa bịp và thực
chất không vượt khỏi giới hạn quan điểm của giai cấp tư sản.
Với “tư duy chính trị mới”, những người theo chủ nghĩa xét lại ngày
nay từ bỏ thuật ngữ chủ nghĩa quốc tế vô sản, họ “sáng tạo” ra thuật ngữ mới “Chủ nghĩa quốc tế mới” mà theo họ đó là “đoàn kết thế giới lại chứ không
chia thế giới ra thành những phe đối địch nhau” - với nội dung đó của “chủ
nghĩa quốc tế mới”, người ta đã tước mất bản chất giai cấp của chủ nghĩa quốc


7

tế của giai cấp vô sản, chỉ còn lại những lời kêu gọi đoàn kết chung chung vô

nguyên tắc, không quan tâm đến những sự khác biệt về giai cấp, chế độ chính
trị, thực chất là sự thoả hiệp đầu hàng đối với chủ nghĩa đế quốc.
+ Từ bỏ xây dựng chủ nghĩa xã hội theo học thuyết chủ nghĩa xã hội
khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin. Những người theo chủ nghĩa xét lại
hiện đại đưa ra chiêu bài “ủng hộ quan điểm sáng tạo đối với lý luận và thực
tiễn chủ nghĩa xã hội, chủ trương phát triển chúng theo con đường hiểu biết
một cách xây dựng những kinh nghiệm lịch sử của thế kỷ XX” để từ đó đi
đến phủ nhận mọi thành quả của chủ nghĩa xã hội hiện thực và “cải biến” chủ
nghĩa xã hội khoa học hoà nhập với chủ nghĩa xã hội dân chủ trở thành rất lệ
thuộc vào hệ tư tưởng tư sản. Họ cho rằng “kể từ cuộc cách mạng Tháng
Mười năm 1917 mọi thứ đều trở nên tồi tệ”, rồi họ đi đến thề thốt với nhau
“chúng ta không thể tiếp tục sống như trước đây nữa”. Đó là lời tuyên bố
đoạn tuyệt với chủ nghĩa xã hội khoa học. Với “tư duy chính trị mới” đã đưa
họ đến một sự lựa chọn chủ nghĩa mới - “chủ nghĩa xã hội nhân đạo và dân
chủ”, mà họ cho rằng đó là một xã hội “duy nhất đưa tới cuộc sống xứng
đáng” - cái chủ nghĩa xã hội nhân đạo và dân chủ mà những người xét lại
ngày nay lựa chọn không ngoài khuôn mẫu của cái “chủ nghĩa xã hội dân
chủ” mà những người quốc tế xã hội đã lựa chọn và thực thi mấy chục năm
qua, thực chất là chấp nhận những cải biến xã hội trong giới hạn duy trì trật
tự tư bản chủ nghĩa.
+ Từ bỏ sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Trong quá trình cải tổ chính
trị, những người xét lại hiện đại đã từng bước từ bỏ sự lãnh đạo của Đảng
Cộng sản. Từ chỗ họ đòi đảng phải “chấm dứt sự độc quyền về chính quyền
và quản lý xã hội”, từ bỏ sự lãnh đạo xã hội về chính trị, và cuối cùng họ đi
đến thực hiện “đa nguyên chính trị”, “đa đảng đối lập” tước bỏ quyền lãnh
đạo của Đảng trên thực tế, dẫn tới phá sập Đảng, phá sập chế độ xã hội chủ
nghĩa, làm tan biến hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa.
Nội dung bao quát của chủ nghĩa cơ hội - xét lại ngày nay là phủ nhận
hoàn toàn chủ nghĩa Mác - Lênin, phá hoại nghiêm trọng chủ nghĩa xã hội
hiện thực, làm suy yếu phong trào cách mạng thế giới. Chủ nghĩa cơ hội, xét

8

lại hiện đại thực sự là nguy cơ to lớn cho phong trào cộng sản và công nhân
quốc tế, cho hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội.
Qua nghiên cứu nguồn gốc, bản chất và những biểu hiện tư tưởng của
chủ nghĩa cơ hội, xét lại. Khẳng định, đây là trào lưu tư tưởng nảy sinh, tồn
tại và phát triển trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, núp dưới
danh nghĩa chủ nghĩa Mác – Lênin chống phá chủ nghĩa Mác – Lênin, chủ
nghĩa xã hội hiện thực và các lực lượng cách mạng. Vì vậy, việc nghiên cứu
nắm vững nguồn gốc, bản chất và những biểu hiện tư tưởng đó giúp mọi
người luôn đề cao cảnh giác, nâng cao nhận thức, trách nhiệm góp phần làm
thất bại những âm mưu, thủ đoạn của chủ nghĩa cơ hội, xét lại, bảo vệ vai trò
lãnh đạo của Đảng, bảo vệ mọi thành quả của cách mạng xã hội chủ nghĩa.
2. CHỦ NGHĨA XÃ HỘI DÂN CHỦ

2.1. Nguồn gốc ra đời của chủ nghĩa xã hội dân chủ

- Khái niệm:
Chủ nghĩa xã hội dân chủ là hệ thống các quan điểm, tư tưởng của
trào lưu xã hội dân chủ quốc tế, mang tính cải lương về chủ nghĩa tư bản, về
mô hình và con đường, biện pháp xây dựng chủ nghĩa xã hội và giải quyết
các vấn đề xã hội khác.
Chủ nghĩa xã hội dân chủ là trào lưu tư tưởng trong phong trào cộng
sản và công nhân quốc tế nhằm thực hiện quá trình dân chủ hoá đời sống xã
hội với một nền dân chủ không giai cấp, thông qua đấu tranh nghị trường mà
điều hoà các mối quan hệ giai cấp - xã hội.
Thực chất của chủ nghĩa xã hội dân chủ là không đứng trên lập trường
tư tưởng và lợi ích của giai cấp công nhân, mà đứng trên lập trường của giai

cấp tư sản bảo vệ lợi ích cho giai cấp tư sản, cho chủ nghĩa tư bản và những
người xã hội dân chủ.
Chủ nghĩa xã hội dân chủ chủ trương không xây dựng một hệ thống lý
luận chung, nhất quán cho mọi đảng mà mỗi đảng tự xây dựng cho mình một
lý luận riêng, lý luận mang tính chiết trung, hỗn tạp, với nhiều khuynh hướng
tư tưởng khác nhau bao gồm cả lý luận Mác - Lênin, học thuyết của giai cấp
tư sản, tiểu tư sản.
- Quá trình ra đời và phát triển của chủ nghĩa xã hội dân chủ.


9

Từ thành tựu của cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật đã làm cho năng
suất lao động xã hội tăng nhanh, cơ cấu xã hội - giai cấp thay đổi, đã mang
vào phong trào công nhân một số giai tầng khác, với nhiều khuynh hướng tư
tưởng khác nhau và cũng từ đó làm cho tư tưởng chủ nghĩa xã hội dân chủ
xuất hiện. Đặc biệt, sau thất bại của Công xã Pari (1871) và sự tan rã của
Quốc tế I trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế được bổ sung một
hình thức đấu tranh mới (đấu tranh bằng phương pháp hoà bình), ở thời điểm
này hình thức đấu tranh trên là phù hợp, tuy nhiên hàng loạt các đảng đã
tuyệt đối hoá hình thức đấu tranh này, và chủ nghĩa xã hội dân chủ ra đời.
Ở giai đoạn này xuất hiện ba đảng xã hội dân chủ đầu tiên đó là: Đảng
Xã hội Dân chủ Đức (1875), Đảng Công nhân Pháp (1879), Đảng Công nhân
độc lập Anh (1893).
Từ ba đảng xã hội dân chủ đầu tiên, sau khi Quốc tế II ra đời (1889),
đã tập hợp được 27 đảng xã hội dân chủ ở 22 nước, thu hút 25 triệu cử tri ủng
hộ và 9 triệu người tham gia. Đến năm 1976 có 66 đảng xã hội dân chủ, 1986
tăng lên 82 đảng, 1992 có 102 đảng, hiện nay có trên 136 đảng của chủ nghĩa
xã hội dân chủ.
Năm 1923, các đảng xã hội dân chủ liên hệ với nhau và lập ra “Quốc

tế công nhân xã hội chủ nghĩa”, gọi tắt là “Quốc tế xã hội và lao động” và họ
đã tuyên bố mục tiêu của họ là đấu tranh cho chủ nghĩa xã hội dân chủ.
Trong chiến tranh thế giới lần thứ II, hầu hết những người lãnh đạo
của các đảng xã hội dân chủ chạy lánh nạn ở nhiều nơi, một bộ phận công
khai hợp tác với Đức quốc xã, ở giai đoạn này hoạt động của “Quốc tế xã hội
và lao động” hầu như bị tê liệt.
Đến tháng 3 năm 1945, 13 đảng xã hội dân chủ họp lập ra uỷ ban
chuẩn bị cho đại hội thành lập “Quốc tế xã hội”, và đến năm 1947 những
người lãnh đạo các đảng xã hội dân chủ ở Châu Âu nhóm họp ở Brúc xen đã
đổi tên “Quốc tế xã hội” thành “Uỷ ban quốc tế xã hội” gọi tắt là Cômiscô.
Tháng 7 năm 1951, Hội nghị lần thứ tám họp tại Phrăng Phuốc (Đức),
thông qua tuyên ngôn với 4 điểm gồm: Đoạn tuyệt triệt để lý luận truyền
thống của Mác - Lênin; thay thế lý luận Mác - Lênin bằng một hệ thống lý
luận mới đó là đó là hệ thống những giá trị của đạo đức - công bằng - tự do;


10

ủng hộ quan điểm của Na To; ủng hộ sự xâm lược của Mỹ ở Triều Tiên và
việc chia cắt Triều Tiên thành hai miền.
Tháng 11 năm 1989, Hội nghị 18 nhân 100 năm thành lập thông qua
văn kiện của tổ chức “Quốc tế xã hội”, đây là đỉnh cao của sự hình thành và
phát triển về các quan điểm và về tổ chức của chủ nghĩa xã hội dân chủ.
Văn kiện của tổ chức “Quốc tế xã hội” tuyên bố những mục tiêu của
chủ nghĩa xã hội dân chủ, có những điểm phản ánh những vấn đề nóng bỏng
của thời đại như vấn đề đấu tranh cho hoà bình, chống đói nghèo, bảo vệ môi
trường, sinh thái.v.v.
Đại hội 19 (1992) họp ở Đức, ra tuyên bố về những nhiệm vụ trước
mắt và cấp thiết của những người xã hội dân chủ là: bảo vệ hoà bình, chống
bị xâm lược, bảo vệ độc lập dân tộc; và nêu khẩu hiệu “tự do - bình đẳng đoàn kết chống đói nghèo - chống xâm lược - bảo vệ độc lập dân tộc”,

Những tuyên bố trên, đã gây ảnh hưởng lớn trong phong trào công nhân ở
các nước tư bản, tuy nhiên những tuyên bố đó cũng chỉ nằm trong khuôn khổ
pháp luật của chủ nghĩa tư bản.
2.2. Nội dung, hình thức và những biểu hiện của chủ nghĩa xã hội dân chủ

- Nội dung của chủ nghĩa xã hội dân chủ.
Hệ thống quan điểm lý luận của chủ nghĩa xã hội dân chủ là không
thống nhất, mà mỗi đảng tự sáng tạo ra cho mình một lý luận riêng và tự coi
đó là công việc nội bộ của mỗi đảng; Chủ trương của các đảng xã hội dân
chủ giải quyết những vấn đề về mặt xã hội không đứng trên lập trường của
giai cấp công nhân, không vì lợi ích của quần chúng nhân dân lao động mà
đứng trên lập trường của giai cấp tư sản. Đoạn tuyệt triệt để lý luận của chủ
nghĩa Mác - Lênin, chủ trương thực hiện một nền dân chủ phi giai cấp, thực
hiện đa nguyên chính trị, đa đảng đối lập.
Mô hình kinh tế - xã hội của chủ nghĩa xã hội dân chủ là: chủ trương
thực hiện dân chủ hoá đời sống kinh tế - xã hội, thực chất là, không phải mô
hình kinh tế - xã hội tư bản chủ nghĩa và cũng không phải là mô hình kinh tế
- xã hội xã hội chủ nghĩa mà đó là một mô hình kinh tế - xã hội hỗn tạp. Sai
lầm chính của chủ nghĩa xã hội dân chủ là ở chỗ họ luôn bảo vệ cho chế độ


11

tư hữu và luôn thừa nhận chế độ tư hữu như là một tất yếu và thực hiện nó
theo một cơ chế đa nguyên chính trị.
Con đường, biện pháp của chủ nghĩa xã hội dân chủ là: thông qua
đấu tranh nghị trường để duy trì các mối quan hệ giai cấp - xã hội trong
khuôn khổ pháp luật của chủ nghĩa tư bản, và tự coi đó là con đường thứ
ba để xây dựng chủ nghĩa xã hội. Về thực chất, các đảng xã hội dân chủ
không chủ trương thủ tiêu chủ nghĩa tư bản mà muốn duy trì vĩnh viễn chế

độ xã hội đó.
- Hình thức của chủ nghĩa xã hội dân chủ.
Hình thức về kinh tế của chủ nghĩa xã hội dân chủ là xác lập một nền
kinh tế hỗn hợp với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế, nhiều hình
thức sở hữu trong đó thành phần kinh tế tư bản chủ nghĩa giữ vai trò chủ đạo
và sở hữu tư nhân là chủ yếu: Thuỵ Điển; thành phần kinh tế nhà nước chỉ
chiếm 3%, thành phần kinh tế tư nhân tư bản chủ nghĩa chiếm tới 97%.
Về chính trị, nhà nước đóng vai trò là khâu trung gian hoà giải và quản
lý xã hội ở tầm vĩ mô (thông qua các biện pháp tài chính và tiền tệ trong
khuôn khổ pháp luật tư bản). Sẵn sàng thoả hiệp với các đảng tư sản lớn
trong chính quyền nhằm đem lại lợi ích cho bản thân và giai cấp tư sản.
Về xã hội, chủ trương mở rộng hệ thống bảo hiểm xã hội để giảm bớt
khoảng cách giàu, nghèo và điều hoà các mối quan hệ xã hội. Thực chất của
chủ nghĩa xã hội dân chủ là sự cải tiến chủ nghĩa tư bản chứ không phải xoá
bỏ tận gốc chủ nghĩa tư bản.
- Những biểu hiện của chủ nghĩa xã hội dân chủ.
Chủ nghĩa xã hội dân chủ đối lập hoàn toàn với chủ nghĩa Mác Lênin, chủ nghĩa xã hội khoa học.
Về lý luận, chủ nghĩa xã hội dân chủ từ xuyên tạc, tiến tới phủ nhận
hoàn toàn các nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin: Nguyên lý về sứ
mệnh lịch sử thế giới của giai cấp công nhân, những người xã hội dân chủ
cho rằng: trong thời đại cách mạng khoa học công nghệ hiện đại phát triển
như vũ bão, giai cấp công nhân không còn sứ mệnh lịch sử mà là những trí
thức, những nhà khoa học là những người lãnh đạo xã hội.


12

Lý luận về hình thái kinh tế xã hội; về giai cấp và đấu tranh giai cấp;
về cách mạng vô sản và chuyên chính vô sản…
Về mô hình chủ nghĩa xã hội, những người xã hội dân chủ cho chủ

nghĩa xã hội chỉ là phạm trù đạo đức, chứ không phải là một chế độ xã hội,
chủ trương của họ là xây dựng chủ nghĩa xã hội trong lòng xã hội tư bản chủ
nghĩa, không chủ trương lật đổ giai cấp tư sản, chủ nghĩa tư bản mà bằng con
đường cải cách xã hội tư bản chủ nghĩa; xây dựng nền kinh tế dựa trên chế
độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất; thừa nhận sự bóc
lột của giai cấp tư sản; thực hiện đa nguyên chính trị, duy trì nền dân chủ tư
sản. Với những biểu hiện như trên, thực chất của chủ nghĩa xã hội dân chủ là
sự phản bội lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, quay trở lại chủ nghĩa tư bản.
Nghiên cứu về nguồn gốc, bản chất và những biểu hiện của chủ nghĩa
xã hội dân chủ giúp người học nâng cao nhận thức và thấy được những tích
cực, hạn chế của chủ nghĩa xã hội dân chủ trên cơ sở đó tin tưởng tuyệt đối
vào sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, tin tưởng vào con đường đi
lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
3. NHỮNG VẤN ĐỀ CÓ TÍNH NGUYÊN TẮC TRONG ĐẤU TRANH
CHỐNG CHỦ NGHĨA CƠ HỘI, XÉT LẠI VÀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI DÂN CHỦ

Chủ nghĩa cơ hội, xét lại và chủ nghĩa xã hội dân chủ có nguồn gốc
nảy sinh và những biểu hiện về tư tưởng là không giống nhau nhưng cả hai
đều gặp nhau ở mục đích là chống lại chủ nghĩa Mác - Lênin, chống lại chủ
nghĩa xã hội hiện thực và các lực lượng cách mạng của thời đại. Đặc biệt
ngày nay chủ nghĩa cơ hội, xét lại và chủ nghĩa xã hội dân chủ đang hợp tác
cùng nhau chống phá chủ nghĩa xã hội cả về lý luận và thực tiễn, đã gây
không ít những khó khăn thách thức cho phong trào cộng sản và công nhân
quốc tế, cho các lực lượng tiến bộ, để đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội, xét
lại, chủ nghĩa xã hội dân chủ thắng lợi.
3.1. Đối với phong trào cộng sản và công nhân quốc tế

- Thường xuyên củng cố vững chắc trận địa chính trị tư tưởng Mác – Lênin.
Đây là vấn đề cơ bản có ý nghĩa chỉ đạo trong đời sống tư tưởng tinh
thần xã hội, trong giai đoạn hiện nay việc thường xuyên củng cố vững chắc

trận địa tư tưởng Mác - Lênin càng trở nên là vấn đề quan trọng và cấp bách


13

đối với phong trào cộng sản và các Đảng Cộng sản cũng như mỗi người cộng
sản chân chính.
Củng cố vững chắc trận địa chính trị tư tưởng Mác - Lênin là phải nắm
thực chất tinh thần cách mạng, khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin, vận
dụng đúng đắn, sáng tạo trong từng thời kỳ, từng giai đoạn lịch sử, phù hợp
với bối cảnh lịch sử của thế giới và điều kiện cụ thể của từng nước; ra sức
tuyên truyền giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, làm cho chủ nghĩa Mác - Lênin
thực sự chiếm vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội.
Củng cố vững chắc trận địa chính trị tư tưởng Mác - Lênin còn phải
chủ động vạch trần những luận điệu, những mưu toan xuyên tạc vu khống
chủ nghĩa Mác - Lênin của chủ nghĩa cơ hội, xét lại và chủ nghĩa xã hội dân
chủ, làm sáng tỏ tính khoa học, cách mạng và sức sống của chủ nghĩa Mác Lênin trong hoàn cảnh lịch sử ngày nay.
- Bảo vệ thành quả cách mạng xã hội chủ nghĩa, củng cố và phát triển
chủ nghĩa xã hội hiện thực.
Chủ nghĩa cơ hội, xét lại và chủ nghĩa xã hội dân chủ luôn tìm mọi
cách để phủ nhận những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin trong
đó nguyên lý về cách mạng xã hội chủ nghĩa, lái quá trình xây dựng chủ
nghĩa xã hội hiện thực đi chệch khỏi quỹ đạo của chủ nghĩa xã hội khoa học,
tuyên truyền chủ nghĩa cải lương, chủ nghĩa hoà bình, chủ nghĩa xã hội dân
chủ chủ nghĩa cơ hội, xét lại, và chủ nghĩa xã hội dân chủ luôn coi chủ nghĩa
xã hội hiện thực là mục tiêu chống phá trực tiếp, hiện nay chúng đang ráo riết
thực hiện mưu đồ xoá bỏ chủ nghĩa xã hội hiện thực ở một số nước còn lại.
Vì vậy, bảo vệ thành quả xã hội chủ nghĩa, củng cố và phát triển chủ nghĩa
xã hội hiện thực càng trở thành cuộc đấu tranh quyết liệt chống lại chủ nghĩa
cơ hội, xét lại và chủ nghĩa xã hội dân chủ.

Bảo vệ thành quả xã hội chủ nghĩa, củng cố và phát triển chủ nghĩa
xã hội hiện thực không chỉ về phương diện quan điểm lý luận mà là cả
phương diện hành động thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội hiện thực.
Trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội hiện thực phải nắm vững lý
luận chủ nghĩa xã hội khoa học, phải nắm vững nguyên tắc, đổi mới mạnh


14

mẽ, toàn diện, cả kinh tế, chính trị, văn hoá… phải kết hợp sức mạnh dân
tộc với sức mạnh thời đại, phải đoàn kết, hợp tác với các nước xã hội chủ
nghĩa anh em. Đồng thời phải nêu cao tinh thần cách mạng tiến công, luôn
luôn cảnh giác, bảo vệ thành quả cách mạng, bảo vệ chế độ, bảo vệ Đảng,
bảo vệ độc lập, chủ quyền của đất nước. Tạo ra trận địa vững chắc của chủ
nghĩa xã hội trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội chính là đã tạo ra nhân
tố hết sức cơ bản để làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn của kẻ thù.
- Tăng cường đoàn kết phong trào cộng sản và công nhân quốc tế.
Chủ nghĩa cơ hội xét lại, và chủ nghĩa xã hội dân chủ bao giờ cũng tìm
mọi cách tiến công vào phong trào cộng sản và công nhân bằng cách phá bỏ
mối quan hệ đoàn kết trong phong trào cộng sản, giữa các nước xã hội chủ
nghĩa, giữa các Đảng Cộng sản và những người cộng sản. Những thập kỷ qua
bản thân phong trào cộng sản và công nhân quốc tế cũng còn tồn tại những
bất đồng, thậm chí những khuynh hướng tư tưởng trái với tinh thần chủ nghĩa
quốc tế của giai cấp công nhân.
Để đánh bại chủ nghĩa cơ hội, xét lại, chủ nghĩa xã hội dân chủ và khắc
phục những tồn tại của bản thân phong trào cộng sản nhất thiết phải củng cố
tăng cường đoàn kết trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế.
Củng cố tăng cường đoàn kết trong phong trào cộng sản và công nhân
quốc tế trước hết đòi hỏi mỗi Đảng Cộng sản phải trung thành với chủ nghĩa
Mác - Lênin, phải ra sức ủng hộ giúp đỡ nhau trên tinh thần chủ nghĩa quốc

tế vô sản, theo nguyên tắc tôn trọng độc lập chủ quyền của nhau, chống mọi
biểu hiện dân tộc hẹp hòi, dân tộc nước lớn. Mỗi Đảng Cộng sản cũng như
phong trào cộng sản quốc tế phải một mặt xây dựng vững mạnh toàn diện,
mặt khác kiên quyết đấu tranh với những khuynh hướng của chủ nghĩa cơ hội
- xét lại, và chủ nghĩa xã hội dân chủ, kịp thời vạch mặt và loại trừ chúng ra
khỏi hàng ngũ những người cộng sản.
- Nêu cao tinh thần cách mạng tiến công.
Chủ động tiến công là phương thức quan trọng và cần thiết trong
cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng. Trong điều kiện ngày nay chủ nghĩa
cơ hội, xét lại câu kết cùng chủ nghĩa xã hội dân chủ và chủ nghĩa chống
cộng với nhiều âm mưu thủ đoạn thâm độc và xảo quyệt, vì vậy đòi hỏi


15

những người cộng sản phải nắm vững tinh thần để chủ động tiến công giành
thắng lợi.
Phải luôn luôn nắm chắc bản chất, âm mưu thủ đoạn của kẻ thù ở mọi
lúc, mọi nơi, mọi lĩnh vực, phải thông qua mạng lưới thông tin đại chúng
tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lênin, đường lối chủ trương của Đảng, vạch
trần âm mưu thủ đoạn của kẻ thù, phê phán những nhận thức quan điểm sai
lầm và những tiêu cực khác trong xã hội. Nâng cao tinh thần cảnh giác, có
nhiều phương án đấu tranh, ngăn chặn, làm thất bại mọi âm mưu của kẻ thù,
mọi cấp, mọi ngành, mọi địa bàn tạo ra thế trận nhân dân rộng khắp chống lại
chiến lược “diễn biến hoà bình” của chủ nghĩa đế quốc.
Cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội, xét lại là cuộc đấu tranh hết
sức phức tạp và lâu dài trong suốt thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới.
Nắm vững điều đó, những người cộng sản không nôn nóng cũng
không bi quan. Những người cộng sản tin rằng thắng lợi cuối cùng sẽ thuộc

về chân lý chủ nghĩa Mác - Lênin, thuộc về phong trào cộng sản và các lực
lượng cách mạng. Chủ nghĩa cơ hội, xét lại và chủ nghĩa chống cộng nhất
định sẽ thất bại cùng với sự sụp đổ của chủ nghĩa tư bản.
Bài học của Liên Xô và Đông Âu vừa qua cho thấy khi kẻ thù đã thực
hiện được âm mưu “phi chính trị hoá quân đội”, tách quân đội ra khỏi sự lãnh
đạo của Đảng Cộng sản thì quân đội hoàn toàn mất phương hướng chính trị
và mất sức chiến đấu cho dù nó có được trang bị hiện đại tới đâu.
Bài học đó cho thấy rằng kẻ thù luôn coi quân đội các nước xã hội
chủ nghĩa là một trong những mục tiêu quan trọng để chống phá, xây dựng
quân đội vững mạnh về mọi mặt, đặc biệt có trình độ giác ngộ về chính trị,
tuyệt đối trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng, của nhân dân,
kiên quyết bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ Đảng, bảo vệ toàn vẹn
lãnh thổ của Tổ quốc, là trực tiếp làm thất bại mọi âm mưu thủ đoạn của
chủ nghĩa chống cộng câu kết với chủ nghĩa cơ hội, xét lại hiện đại. Hơn
nữa quân đội phải là lực lượng tin cậy của Đảng Cộng sản trong cuộc đấu
tranh trên lĩnh vực tư tưởng chống chủ nghĩa cơ hội, chủ nghĩa xét lại và


16

những âm mưu thủ đoạn trong chiến lược “diễn biến hoà bình” của chủ
nghĩa chống cộng hiện nay.
3.2. Đối với nước ta

Chủ nghĩa cơ hội, xét lại, chủ nghĩa xã hội dân chủ đang là những
thách thức lớn đối với công cuộc đổi mới chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện
nay. Vì vậy, việc đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội, xét lại, chủ nghĩa xã hội
dân chủ càng trở nên là vấn đề cấp bách, đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội,
xét lại, chủ nghĩa xã hội dân chủ ở nước ta hiện nay cần nắm vững một số
vấn đề có tính nguyên tắc sau:

Kiên định với chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, mục tiêu
lý tưởng của Đảng, luôn lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí minh
làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho mọi hành động của Đảng, Nhà
nước và nhân dân; tuyệt đối trung thành với lợi ích cơ bản lâu dài của giai
cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, giải quyết hài hoà lợi
ích giai cấp, dân tộc và nhân loại.
Thường xuyên quan tâm chăm lo xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống
chính trị thật sự trong sạch vững mạnh. Giữ vững vai trò lãnh đạo và nâng
cao trí tuệ, năng lực, sức chiến đấu của Đảng Cộng sản, giữ vững nguyên tắc
tập trung dân chủ; kiên quyết chống đa nguyên chính trị đi đôi với phát huy
dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ đường lối chính trị, quan điểm của Đảng,
chính sách và luật pháp của Nhà nước.
Nâng cao chất lượng, hiệu quả và tính chủ động trong cuộc đấu tranh
trên lĩnh vực chính trị, tư tưởng, làm tốt công tác bảo vệ chính trị nội bộ, kết
hợp chặt chẽ giữa công tác chính trị tư tưởng với công tác tổ chức, công tác
cán bộ, chủ động phòng, chống diễn biến hoà bình, chống tự diễn biến, suy
thoái về chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên.
Giữ vững sự ổn định tình hình chính trị - xã hội, củng cố và xây dựng
khối đại đoàn kết toàn dân tộc, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội nâng cao
đời sống mọi mặt cho toàn dân, thực hiện tốt các chính sách xã hội, công
bằng xã hội, bảo vệ bản sắc văn hoá dân tộc.
Nâng cao hiệu quả hợp tác với các Đảng Cộng sản và công nhân trong
phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, trong các nước xã hội chủ nghĩa,


17

trao đổi học tập kinh nghiệm, nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, bảo vệ
sự trong sáng của chủ nghĩa Mác - Lênin, sự đoàn kết trong phong trào cộng
sản và công nhân quốc tế, các lực lượng cách mạng và tiến bộ trên thế giới.

Luôn nêu cao cảnh giác tích cực đấu tranh trên lĩnh vực chính trị tư
tưởng, bảo vệ tính cách mạng và khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin; giữ
vững ổn định chính trị, xã hội đưa đất nước phát triển tiến lên; thực hiện
đoàn kết giữa các Đảng Cộng sản trong phong trào cộng sản và công nhân
quốc tế.

KẾT LUẬN

Chủ nghĩa cơ hội, xét lại và chủ nghĩa xã hội dân chủ là những trào lưu
tư tưởng nảy sinh, tồn tại và phát triển từ ngay trong phong trào cộng sản và
công nhân quốc tế, khoác áo chủ nghĩa Mác - Lênin, đi từ xuyên tạc tiến tới
phủ nhận hoàn toàn chủ nghĩa Mác - Lênin, chủ nghĩa xã hội hiện thực. Ngày
nay, việc đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội - xét lại, chủ nghĩa xã hội dân chủ
trong giai đoạn hiện nay bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, chủ nghĩa xã hội
khoa học là cuộc đấu tranh hết sức phức tạp. Vì vậy, việc nghiên cứu nắm
vững những vấn đề có tính nguyên tắc trong đấu tranh chống chủ nghĩa cơ
hội, xét lại, chủ nghĩa xã hội dân chủ là vấn đề vừa cấp bách vừa lâu dài.