TÀI LIỆU CHUYÊN đề nội DUNG, đặc điểm, TÍNH CHẤT và mâu THUẪN của THỜI đại HIỆN NAY

NỘI DUNG, ĐẶC ĐIỂM, TÍNH CHẤT VÀ MÂU THUẪN CỦA THỜI ĐẠI
HIỆN NAY
MỤC LỤC
Trang
LỜI NÓI ĐẦU

2

1. NỘI DUNG VÀ ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN CỦA THỜI ĐẠI HIỆN NAY

3

1.1. Quan niệm về thời đại và nội dung cơ bản của thời đại hiện nay

3

1.2. Những đặc điểm của thời đại trong giai đoạn hiện nay

7

2. TÍNH CHẤT VÀ MÂU THUẪN CỦA THỜI ĐẠI HIỆN NAY

11

2.1. Tính chất của thời đại hiện nay

11

2.2. Những mâu thuẫn cơ bản của thời đại hiện nay

13

2.3. Mục tiêu và lực lượng cách mạng của thời đại hiện nay

16

KẾT LUẬN

20


2

LỜI NÓI ĐẦU

Thời đại là một phạm trù cơ bản, quan trọng của chủ nghĩa xã hội khoa
học. Nghiên cứu và nhận thức khoa học về thời đại hiện nay có ý nghĩa to lớn
về lý luận và thực tiễn. Nó là cơ sở để các Đảng Cộng sản và giai cấp công
nhân định ra đường lối chiến lược, sách lược cách mạng đúng đắn, sáng tạo,
đảm bảo thắng lợi cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
1. NỘI DUNG VÀ ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN CỦA THỜI ĐẠI HIỆN NAY

1.1. Quan niệm về thời đại và nội dung cơ bản của thời đại hiện nay

- Quan niệm về thời đại.
Trong sự phát triển của lịch sử tư tưởng nhân loại có nhiều quan điểm
khác nhau về thời đại. Nhà xã hội chủ nghĩa không tưởng Pháp là Phuriê
(1772 - 1837) chia lịch sử phát triển của xã hội loài người thành 4 giai đoạn:
mông muội, dã man, gia trưởng, văn minh.
Nhà nhân chủng học Mỹ là Moóc gan (1818 - 1881) lại phân chia thời
đại thành 3 giai đoạn: mông muội, dã man và văn minh.

Nhà tương lai học người Mỹ là An vin Tốp lơ lại dựa vào trình độ phát
triển công cụ sản xuất, chia lịch sử phát triển nhân loại thành 3 nền văn minh:
văn minh nông nghiệp, văn minh công nghiệp và văn minh hậu công nghiệp.
Như vậy, tuỳ theo cách tiếp cận hoặc do lập trường giai cấp, người ta
đã đưa ra quan điểm khác nhau về thời đại. Nhìn chung, những quan điểm
trên còn mang tính phiến diện, song, từng quan điểm lại chứa đựng những yếu
tố hợp lý, có ý nghĩa nhất định trong nghiên cứu, xem xét vấn đề thời đại. Chủ
nghĩa Mác - Lênin đã khẳng định: Thời đại là một khái niệm khoa học dùng
để phân kỳ lịch sử xã hội, phân biệt những nấc thang phát triển của xã hội
loài người.
- Cơ sở để xác định và phân chia về thời đại.
Chủ nghĩa Mác - Lênin đã chỉ ra cơ sở khách quan để xem xét về vấn
đề thời đại là sự ra đời của một hình thái kinh tế - xã hội nhất định. Lý luận về
hình thái kinh tế - xã hội của chủ nghĩa Mác - Lênin cho chúng ta có cơ sở
khoa học để xem xét, phân chia thời đại lịch sử. Nó nói tới sự phát triển của
lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất, cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng,


3

tức là toàn bộ các yếu tố cấu thành nội dung của thời đại từ kinh tế, chính trị,
xã hội đến văn hoá, khoa học kỹ thuật.
Lý luận về hình thái kinh tế - xã hội còn cho thấy, đối với xã hội có giai
cấp, giai cấp nào là giai cấp đứng ở vị trí trung tâm của một thời đại, là động lực
xã hội chủ yếu sẽ chi phối đến sự vận động và phát triển của chính thời đại đó.
Sự vận động từ hình thái kinh tế - xã hội thấp lên hình thái kinh tế - xã
hội cao hơn, tiến bộ hơn không diễn ra một cách tự phát mà tuân theo những
quy luật khách quan của xã hội và vai trò to lớn của con người, đó là hoạt
động của giai cấp tiên tiến và những lực lượng cách mạng. Giai cấp đứng ở vị
trí trung tâm của thời đại phải là giai cấp tiên tiến đại diện cho xu hướng vận

động phát triển của lịch sử, có khả năng tập hợp các tầng lớp nhân dân lao
động khác trong cuộc đấu tranh xoá bỏ chế độ cũ, thiết lập xã hội mới. Giai
cấp đứng ở vị trí trung tâm của thời đại có vai trò quyết định xu hướng vận
động của lịch sử thời đại đó (Ví dụ: giai cấp địa chủ trong xã hội phong kiến,
giai cấp tư sản trong xã hội tư bản chủ nghĩa).
C.Mác và Ph.Ăngghen xác định thời đại tư bản chủ nghĩa là thời đại
của giai cấp tư sản. Các cuộc cách mạng tư sản ở Tây Âu thế kỷ XVII - XVIII
mà cuộc đại cách mạng tư sản Pháp năm 1789 là điển hình, đã phá bỏ trật tự
phong kiến chuyên chế trung cổ, mở đường cho sức sản xuất phát triển và
thiết lập trật tự mới tư bản chủ nghĩa, mở ra thời đại mới, thời đại quá độ từ
xã hội phong kiến lên xã hội tư bản chủ nghĩa. Vào lúc này, giai cấp tư sản
đại diện cho sức sản xuất tiên tiến, nó là một giai cấp đang lên và đóng vai trò
là một giai cấp cách mạng đứng ở trung tâm của cuộc cách mạng tư sản để lật
đổ chế độ phong kiến, khẳng định thời đại tư bản chủ nghĩa. Lênin đã xác
định, trong quá trình đi lên của chủ nghĩa tư bản, “giai cấp tư sản là giai cấp
chủ yếu, đang đi lên và là giai cấp duy nhất có thể có một sức mạnh áp đảo
đấu tranh chống lại những thiết chế phong kiến và chuyên chế”1.
Như vậy, thời đại tư bản chủ nghĩa mở ra lịch sử hình thành và phát triển
của chủ nghĩa tư bản với sự ra đời của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa,
sự xác lập thể chế chính trị và quyền lực nhà nước của giai cấp tư sản. Nó đánh
dấu một bước tiến căn bản của lịch sử thế giới cận đại. Nhưng giai cấp tư sản
1

V.I.Lênin: Toàn tập, t.26, Nxb Tiến bộ, Matxcơva, 1980, tr.177.


4

chỉ đóng vai trò là một giai cấp cách mạng khi nó chống lại chế độ phong kiến
và phát triển sức sản xuất tư bản chủ nghĩa. Khi trở thành giai cấp thống trị,

giai cấp tư sản tiến hành bóc lột và áp bức giai cấp vô sản và quần chúng lao
động, giai cấp tư sản không còn là giai cấp cách mạng nữa. Quan hệ sản xuất tư
bản chủ nghĩa dựa trên chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất mà giai cấp tư sản là
kẻ chiếm hữu đã ngày càng trở thành yếu tố kìm hãm sự phát triển của lực
lượng sản xuất mang tính xã hội hoá ngày càng cao. Nhất là khi chủ nghĩa tư
bản chuyển thành chủ nghĩa đế quốc, Lênin cho rằng đã xuất hiện những điều
kiện khách quan cho việc xoá bỏ hình thái kinh tế xã hội tư bản chủ nghĩa, thiết
lập hình thái kinh tế xã hội cộng sản chủ nghĩa. Giai cấp vô sản đại công
nghiệp xuất hiện dưới nền sản xuất tư bản chủ nghĩa đã được tôi luyện, dần dần
trưởng thành, đó là một giai cấp cách mạng, tiêu biểu cho xu thế phát triển của
một thời đại lịch sử mới.
Nghiên cứu phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, đặc biệt là cơ cấu
kinh tế - xã hội của chủ nghĩa tư bản thế kỷ XIX. C.Mác và Ph.Ăngghen đã
phát hiện ra sứ mệnh lịch sử của giai cấp vô sản. Các ông đã chỉ rõ cuộc đấu
tranh giai cấp giữa vô sản và tư sản tất yếu sẽ dẫn tới cách mạng vô sản, dẫn
tới sự diệt vong của giai cấp tư sản và chủ nghĩa tư bản, thắng lợi của chủ
nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. Một thời đại mới sẽ thay thế thời đại tư
bản chủ nghĩa.
- Nội dung cơ bản của thời đại hiện nay.
Hội nghị đại biểu các Đảng Cộng sản và công nhân quốc tế năm 1957,
1960 họp ở Mátxcơva đã xác định: thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới mở đầu bằng thắng lợi của cuộc cách
mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga năm 1917. Cơ sở khoa học xác định
nội dung, tính chất quá độ của thời đại hiện nay, trước hết là do bản chất, quy
luật vận động, phát triển, thay thế của hình thái kinh tế xã hội cộng sản chủ
nghĩa đối với hình thái kinh tế - xã hội tư bản chủ nghĩa. Sự ra đời, tồn tại chủ
nghĩa tư bản là một tiến bộ của lịch sử, nhưng bản chất của chế độ kinh tế, xã
hội tư bản làm cho mâu thuẫn kinh tế - xã hội và đối kháng giai cấp ngày càng
tăng và không thể điều hoà, tất yếu dẫn tới cách mạng xã hội chủ nghĩa và sự
diệt vong của chủ nghĩa tư bản. Một xã hội có bản chất ưu việt phù hợp với

5

tiến hoá của lịch sử là chủ nghĩa cộng sản sẽ thay thế chủ nghĩa tư bản.
Nhưng trước thắng lợi của chủ nghĩa xã hội, các lực lượng cách mạng, chủ
nghĩa tư bản không dễ dàng chịu khuất phục. Hiện nay chủ nghĩa tư bản còn
có khả năng phát triển, có những điều chỉnh thích nghi. Tuy nhiên, chủ nghĩa
tư bản không thể giải quyết được những mâu thuẫn cũ và mới vốn đã, đang
phát sinh trong lòng nó. Hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa đã xuất
hiện trên thực tế, vượt khỏi phạm vi quốc gia và mang tính quốc tế với bản
chất ưu việt, nó đã, đang từng bước phát triển thay thế cho hình thái kinh tế xã hội tư bản chủ nghĩa. Mốc đánh dấu thời đại lịch sử mới là cuộc cách mạng
xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga năm 1917 “đã làm rung chuyển thế giới”,
đã phá tung một khâu yếu nhất của sợi dây chuyền đế quốc chủ nghĩa mở đầu
cho một thời đại mới, để hình thành một hình thái kinh tế - xã hội mới hoàn
toàn khác với hình thái kinh tế - xã hội tư bản chủ nghĩa. Cách mạng Tháng
Mười đã khẳng định thắng lợi quan trọng của chủ nghĩa xã hội trên thực tiễn.
Lênin đã viết: “Một kỷ nguyên mới đã mở ra trong lịch sử thế giới. Nhân loại
đang vứt bỏ hình thức cuối cùng của chế độ nô lệ làm thuê. Thoát khỏi chế độ
nô lệ đó, lần đầu tiên nhân loại sẽ bước vào chế độ tự do chân chính”1.
Song sự vận động phát triển của chủ nghĩa xã hội trên thực tế không
đơn giản mà phải trải qua quá trình đấu tranh gay go, quyết liệt, phức tạp, lâu
dài. Trong cuộc đấu tranh đó không phải lúc nào và ở đâu chủ nghĩa xã hội
cũng giành được thắng lợi.
Hình thái chung của thế giới từ sau cách mạng Tháng Mười Nga đến nay có
sự đan xen, đấu tranh giữa cái mới và cái cũ, giữa chủ nghĩa xã hội đã và đang phát
sinh, phát triển với chủ nghĩa tư bản, giữa giai cấp công nhân và nhân dân lao động
trong tất cả các nước chống lại ách thống trị của giai cấp tư sản vì hoà bình, độc lập
dân tộc, dân chủ; xây dựng một xã hội văn minh không còn chế độ áp bức bóc lột
người, bất bình đẳng giữa người với người. Giai cấp công nhân với địa vị kinh tế xã hội và bản chất cách mạng, luôn đóng vai trò trung tâm, động lực chủ yếu quyết

định xu hướng phát triển của thời đại. Song, sự vận động của lịch sử là quanh co và
phức tạp, khi tiến, khi lùi. Do vậy, hiện nay mặc dù tình hình quốc tế đang có những
diễn biến vô cùng phức tạp, đặc biệt từ sau khi chế độ xã hội chủ nghĩa đổ vỡ ở
1

V.I.Lênin: Toàn tập, t.38, bản Tiếng Việt, Nxb Tiến bộ, Matxcova, 1978, tr.364.


6

Liên Xô và Đông Âu, chủ nghĩa xã hội tạm thời lâm vào một thời kỳ thoái trào.
Song, không vì thế mà tính chất và nội dung của thời đại thay đổi. Chính vì vậy,
trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
Đảng ta vẫn khẳng định: “Chủ nghĩa xã hội hiện đứng trước nhiều khó khăn, thử
thách. Lịch sử thế giới hiện trải qua những bước quanh co, song, loài người cuối
cùng nhất định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã hội vì đó là quy luật tiến hoá của lịch sử”1.
Trong quá trình nghiên cứu thời đại lịch sử chúng ta cần lưu ý một số
vấn đề:
Mỗi ngành khoa học có thời đại riêng của nó, được đánh dấu bằng
những bước ngoặt trong lĩnh vực khoa học đó, chẳng hạn thời đại đồ đồng,
thời đại đồ đá, thời đại nguyên tử... Nghiên cứu thời đại lịch sử, chúng ta dựa
vào những bước tiến trong lịch sử phát triển nhân loại. Việc phân chia thời đại
lịch sử dựa trên cơ sở khác nhau, có sự phân chia khác nhau.
Trong cùng một thời đại lịch sử đồng thời tồn tại cả hình thái kinh tế - xã
hội cũ, lạc hậu, hình thái kinh tế - xã hội mới đang lên, đang phát triển, chúng
tác động lẫn nhau, chi phối lẫn nhau, đấu tranh với nhau. Thời đại hiện nay là
thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản,
đang tồn tại hình thái kinh tế - xã hội phong kiến, hình thái kinh tế - xã hội tư
bản chủ nghĩa; hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa. Chúng đang tác
động lẫn nhau, chi phối lẫn nhau và đấu tranh với nhau vô cùng quyết liệt. Cần

thấy được sự vận động phức tạp của lịch sử để có nhận thức đúng đắn những
vấn đề của thời đại, có sự bình tĩnh, vững vàng trước những biến động phức tạp
đang diễn ra trên thế giới hiện nay. Mạnh dạn đấu tranh, phê phán những nhận
thức không đúng, những quan điểm sai trái của các thế lực thù địch và bọn
phản động quốc tế đang xuyên tạc nội dung cơ bản của thời đại hiện nay.
1.2. Những đặc điểm của thời đại trong giai đoạn hiện nay

- Cuộc đấu tranh giai cấp và đấu tranh dân tộc diễn ra gay go, quyết
liệt, phức tạp, lâu dài giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản trên phạm vi
toàn thế giới, chi phối toàn bộ quá trình vận động của lịch sử nhân loại.
Cuộc đấu tranh giai cấp và đấu tranh dân tộc vẫn diễn ra gay go, quyết liệt,
giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản trên phạm vi thế giới. Chủ nghĩa xã hội
1

Đảng Cộng sản Việt Nam: Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH, Nxb Sự thật, Hà
Nội, 1991, tr.8.


7

vẫn là đối trọng chính của chủ nghĩa tư bản. Do vậy, sau khi chế độ xã hội chủ
nghĩa sụp đổ ở Liên Xô và Đông Âu, các nước tư bản chủ nghĩa tìm mọi cách xoá
bỏ chủ nghĩa xã hội cả trên lĩnh vực lý luận và thực tế. Giai cấp tư sản tìm nhiều
biện pháp để chia rẽ, phá hoại phong trào công nhân. Cuộc đấu tranh giữa hai chế
độ xã hội khác nhau về bản chất đã và đang chi phối toàn bộ quá trình vận động của
lịch sử nhân loại “đấu tranh dân tộc và đấu tranh giai cấp tiếp tục diễn ra gay gắt”1.
Đây là cuộc đấu tranh giữa một chế độ mới ra đời, đang trưởng thành,
nhưng còn có hạn chế về nhiều mặt với một chế độ xã hội dù đã lạc hậu về
mặt lịch sử, nhưng đang có ưu thế nhất định về kinh tế, quân sự. Cuộc đấu
tranh giữa hai chế độ xã hội đối lập về bản chất đã và đang diễn ra theo

những điều kiện mới, nội dung mới, hình thức mới với biểu hiện đa dạng
trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội: kinh tế, chính trị, tư tưởng văn
hoá, quân sự, đối ngoại… Hình thức mới của cuộc đấu tranh giai cấp đó là,
vừa hợp tác và vừa đấu tranh giữa các nước có chế độ chính trị - xã hội khác
nhau. Điều kiện mới là cuộc cách mạng khoa học và công nghệ, phát triển
mạnh mẽ, sự thoái trào của hệ thống xã hội chủ nghĩa hiện thực, sự tụt hậu
về kinh tế, nạn nghèo đói…
Cùng với cuộc đấu tranh giai cấp, thế giới đang xảy ra những xung đột
sắc tộc, tôn giáo dưới nhiều màu sắc khác nhau, những xung đột đó cùng diễn
ra gay go, quyết liệt, phức tạp đã và đang gây ra hậu quả rất lớn tổn thất về
người và của cho nhiều dân tộc. Đúng như nhận định của Đảng ta: “Những
cuộc chiến tranh cục bộ, xung đột vũ trang, xung đột dân tộc, tôn giáo, hoạt
động can thiệp, lật đổ, ly khai, hoạt động khủng bố, những tranh chấp về biên
giới, lãnh thổ, biển đảo và các tài nguyên thiên nhiên tiếp tục diễn ra ở nhiều
nơi với tính chất ngày càng phức tạp”2.
- Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại đang diễn ra mạnh mẽ,
cuốn hút tất cả các nước ở mức độ khác nhau.
Tri thức khoa học đã xâm nhập vào mọi mặt đời sống xã hội và trở thành
lực lượng sản xuất trực tiếp. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại đã
tác động đến các quá trình kinh tế - xã hội và đem lại những thành tựu to lớn,
nền sản xuất vật chất và đời sống xã hội đang trong quá trình quốc tế hoá sâu
1
2

Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb CTQG, Hà Nội, 2001, tr.64
Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, Hà Nội, 2006, tr.73.


8

sắc, ảnh hưởng tới nhịp độ phát triển của lịch sử và cuộc sống các dân tộc, tạo
điều kiện đầy đủ để xây dựng một xã hội mới: “khoa học và công nghệ sẽ có
bước tiến nhảy vọt và những đột phá lớn”1. Song, mặt khác cách mạng khoa học
và công nghệ cũng đặt ra những thách thức gay gắt đối với các nước chậm phát
triển, nếu tiếp nhận được khoa học - công nghệ hiện đại thì sẽ phát triển nhanh,
rút ngắn được khoảng cách giữa các nước đó với thế giới văn minh và ngược lại
sẽ càng tụt hậu xa hơn. Sự tác động của cách mạng khoa học và công nghệ hiện
đại làm cho thế giới có sự phân hoá mới, tạo nên cục diện kinh tế và chính trị
mới đó là vừa đấu tranh, vừa hợp tác, hoà hoãn để ổn định, tồn tại và phát triển.
- Chủ nghĩa xã hội hiện thực đạt được những thành tựu về nhiều mặt,
nay lâm vào thoái trào, các nước xã hội chủ nghĩa còn lại tiếp tục đổi mới để
phát triển.
Chủ nghĩa xã hội hiện thực đã đạt được những thành tựu to lớn về
nhiều mặt, đã từng là chỗ dựa cho phong trào cách mạng và hoà bình, đẩy lùi
nguy cơ chiến tranh hạt nhân, góp phần quan trọng vào công cuộc đấu tranh
vì hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội. Quá trình xây dựng
chủ nghĩa xã hội, những người cộng sản ở một số nước đã mắc phải những sai
lầm, cùng với sự chống phá và những thủ đoạn thâm hiểm của chủ nghĩa đế
quốc cũng như các thế lực thù địch làm cho hệ thống xã hội chủ nghĩa dẫn
đến khủng hoảng, các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô sụp đổ
đã tác động sâu sắc đến toàn bộ thế giới hiện nay. Sự sụp đổ của chủ nghĩa xã
hội ở một số nước, không phải là tất yếu khách quan thuộc bản chất của chủ
nghĩa xã hội khoa học, của hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa mà
chủ yếu do sai lầm về nhận thức và lãnh đạo, quản lý đất nước của một số
Đảng Cộng sản cầm quyền. Đó là bước lùi tạm thời trong quá trình phát triển
và nhất định sẽ được khắc phục. Đảng ta khẳng định: sự sụp đổ chế độ xã hội
chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu không có nghĩa là sự sụp đổ của chủ nghĩa
xã hội với tính cách là một xu hướng phát triển tất yếu của xã hội, một học
thuyết cách mạng và khoa học.
Sự nghiệp đổi mới về nhận thức và phương pháp xây dựng chủ nghĩa

xã hội ở các nước xã hội chủ nghĩa còn lại đã và đang đạt được nhiều thành
1

Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, Hà Nội, 2006, tr.73.


9

tựu quan trọng. Chủ nghĩa xã hội vẫn đang tồn tại ở những nước đã đứng
vững trong cơn thử thách vừa qua với trên 1 tỷ người trên trái đất. Những
nhân tố tích cực ở các nước xã hội chủ nghĩa vẫn tiếp tục được củng cố và
phát triển, kể cả ở những nước đã sụp đổ. Những giá trị của chủ nghĩa xã hội
đã mang lại cho con người vẫn là niềm tin, hi vọng của nhân loại ngày nay.
- Chủ nghĩa tư bản có sự điều chỉnh thích nghi tạm thời, tạo được thế
ổn định và phát triển nhất định. Nhưng không thể khắc phục được mâu thuẫn
cơ bản vốn có và không tránh khỏi được sự diệt vong.
Chủ nghĩa tư bản trước mắt còn có khả năng phát triển, nhờ những ứng
dụng những thành tựu mới của khoa học - công nghệ, cải tiến phương pháp
quản lý, thay đổi cơ cấu sản xuất, điều chỉnh các hình thức sở hữu và chính
sách xã hội để thích nghi với thời đại. Tuy vậy, từ địa vị thống trị và lợi ích của
các bộ phận, các lực lượng, các tập đoàn khác nhau nên chúng luôn luôn đấu
tranh quyết liệt với nhau. Hạn chế lớn nhất và không thể khắc phục được dưới
chủ nghĩa tư bản đó là mâu thuẫn cơ bản không hề mất đi, trong khi mâu thuẫn
mới xuất hiện ngày càng phát triển sâu sắc. Sự vận động tổng hợp của các mâu
thuẫn ấy trong xã hội tư bản ngày càng gay gắt, suy đến cùng quyết định số
phận của chế độ tư bản chủ nghĩa.
- Các nước độc lập dân tộc và các nước đang phát triển đã thu được
nhiều thành tựu to lớn, hiện đang gặp nhiều khó khăn, phức tạp trong cuộc
đấu tranh bảo vệ độc lập chủ quyền và lựa chọn con đường phát triển.
Phong trào giải phóng dân tộc và độc lập dân tộc đã thu được những

thành tựu to lớn. Hiện đang nổi lên xu thế nâng cao ý thức độc lập, tự chủ, tự
lực, tự cường, chống lại sự áp đặt, can thiệp của nước ngoài, chống chủ nghĩa
thực dân mới với mọi hình thức, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, độc lập dân tộc
thực sự, phát triển đất nước theo hướng giàu mạnh, hạnh phúc, văn minh.
Hiện nay, các nước độc lập dân tộc và giải phóng dân tộc đang gặp
nhiều khó khăn thử thách do chính sách áp đặt của chủ nghĩa đế quốc và các
cuộc xung đột, nội chiến đẫm máu do mâu thuẫn dân tộc, sắc tộc, tôn giáo,
phe phái xảy ra ở các nước. Các dân tộc hiện vận dụng cơ hội quốc tế thuận
lợi, chủ động điều chỉnh chiến lược, sách lược của mình, xác định đúng
hướng để đạt được mục tiêu, nguyện vọng của mình.


10

- Cùng với sự phân cực sâu sắc về kinh tế và xã hội, tính chỉnh thể của
thế giới tăng lên.
Sự tích tụ, tập trung tư bản trên nền tảng mới được đẩy đến cực điểm về
kinh tế, một số nước giàu lên, tạo ra thiên đường cho một số nhóm tư bản.
Bên cạnh đó một loạt nước nghèo đi ngày càng kiệt quệ, nợ nần chồng chất.
Cùng với đó, xu hướng xích lại gần nhau, hợp tác liên minh giữa các
nhóm, các khu vực, các nước có chế độ chính trị - xã hội khác nhau để giải
quyết những vấn đề toàn cầu như: đói nghèo, nợ nần, môi trường sinh thái,
dịch bệnh, hợp tác phát triển kinh tế, văn hoá, quân sự, vấn đề chiến tranh,
xung đột dân tộc, sắc tộc…
Những đặc điểm trên luôn tác động lẫn nhau trên nhiều cấp độ, phản
ánh tính chất phức tạp của thời đại. Trong đó đặc điểm đầu tiên là đặc điểm
nổi bật bao trùm xuyên suốt trong thời đại hiện nay. Vì vậy các Đảng Cộng
sản và lực lượng cách mạng cần kiên định con đường đi của mình nắm vững
những đặc điểm của thời đại, định ra đường lối chiến lược, sách lược phù hợp
với điều kiện cụ thể; thúc đẩy sự nghiệp cách mạng tiến lên.

Nắm vững nội dung và đặc điểm của thời đại, mặc dù hiện nay trên thế
giới có những diễn biến phức tạp nhưng Đảng ta và nhân dân ta kiên định con
đường tiến lên chủ nghĩa xã hội là phù hợp với quy luật lịch sử và xu thế thời
đại. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Con đường tiến lên chủ nghĩa xã
hội của dân tộc là con đường chung của thời đại, của lịch sử không ai ngăn
cản nổi”1. Chỉ có chủ nghĩa xã hội mới đem lại độc lập, tư do, hạnh phúc thực
sự cho dân tộc ta.
2. TÍNH CHẤT VÀ MÂU THUẪN CỦA THỜI ĐẠI HIỆN NAY

2.1. Tính chất của thời đại hiện nay

Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga năm 1917 đã tạo nên
bước ngoặt vĩ đại cho sự phát triển của xã hội loài người, đã mở ra thời
đại mới, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên
phạm vi toàn thế giới, đồng thời, cũng nảy sinh nên tính chất chính trị - xã
hội của thời đại hiện nay. Đó là:

1

Hồ Chí Minh: Toàn tập, T7, Nxb Sự thật, H, 1987, tr.735.


11

Thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội đang diễn ra
cuộc đấu tranh gay go, quyết liệt giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản
trên phạm vi toàn thế giới.
Đó là cuộc đấu tranh lâu dài và phức tạp giữa hai kiểu chế độ xã hội
khác nhau về bản chất, đang cùng tồn tại, cùng tác động và ảnh hưởng tới đời
sống quốc tế đã và đang chi phối toàn bộ quá trình vận động của lịch sử nhân

loại. Cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản diễn ra trong
mọi lĩnh vực của đời sống từ ý thức hệ đến đời sống kinh tế, chính trị, văn
hoá, xã hội… liên quan đến sự lựa chọn con đường phát triển của mỗi quốc
gia, dân tộc cũng như chiều hướng phát triển của lịch sử thế giới.
Mặc dù vào cuối thế kỷ XX đã xảy ra cuộc khủng hoảng và thoái trào
tạm thời của chủ nghĩa xã hội nhưng cũng không làm thay đổi tính chất của
thời đại hiện nay, xu hướng phát triển của lịch sử xã hội loài người không thể
bị đảo ngược. Sự thoái trào của chủ nghĩa xã hội cần được hiểu và lý giải một
cách khách quan, dựa trên phương pháp luận mácxít một cách cụ thể:
Thứ nhất, những yếu kém và khuyết tật mô hình xây dựng chủ nghĩa xã
hội đã dẫn tới trì trệ và khủng hoảng không thuộc về bản chất của chủ nghĩa
xã hội. Những yếu kém đó đã gây nên những biến dạng bản chất làm cho tính
ưu việt của chủ nghĩa xã hội không được biểu hiện ra một cách đầy đủ, làm
chậm bước tiến của chủ nghĩa xã hội. Do vậy các nước xã hội chủ nghĩa cần
nhận thức và đổi mới, cải cách chủ nghĩa xã hội, làm cho công cuộc xây dựng
chủ nghĩa xã hội ngày càng có nhiều kết quả và thành tựu hơn, có sức hấp dẫn
và lôi cuốn hơn với các dân tộc trong sự lựa chọn con đường phát triển là cần
thiết khách quan đối với thời đại hiện nay.
Thứ hai, sự trì trệ, khủng hoảng chủ nghĩa xã hội hiện thực trong thập
niên vừa qua có những nguyên nhân khách quan và chủ quan. Chủ nghĩa xã
hội còn là hiện tượng mới mẻ của lịch sử, nó mới trải qua gần 90 năm xây
dựng kể từ sau cách mạng Tháng Mười, trong khi đó, chủ nghĩa tư bản đã có
lịch sử gần mấy thế kỷ. Những khuyết điểm và sai lầm thuộc về một số Đảng
Cộng sản và nhà nước xã hội chủ nghĩa đã sai lầm về đường lối chính trị, tư
tưởng và tổ chức trong lãnh đạo, quản lý đất nước đã dẫn tới sự trì trệ, khủng
hoảng. Những khuyết điểm, sai lầm đó không phải là không vượt qua được.


12

Thực tiễn cải cách, đổi mới ở các nước xã hội chủ nghĩa trong đó có Trung
Quốc, Việt Nam với những thành tựu đã và đang đạt được hiện nay. Chính
những thành tựu ấy đang làm cho sức sống, triển vọng của chủ nghĩa xã hội,
đang giành lại uy tín, ảnh hưởng tích cực của nó đối với xã hội và nhân dân.
Thứ ba, do sai lầm chủ quan về đường lối chính trị của một số nước xã
hội chủ nghĩa.
Sự đổ vỡ chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu là hậu quả trực
tiếp từ sai lầm chính trị có tính nguyên tắc của cải tổ, sự dao động và phản bội
những lý tưởng, mục tiêu của chủ nghĩa xã hội đã xảy ra trong thời điểm phát
triển bước ngoặt, đã để cho sự phát triển của cải tổ rơi vào tình trạng mất
phương hướng nghiêm trọng. Trong tình hình đó, chủ nghĩa đế quốc đã thực
hiện những đòn tấn công, phá hoại rất hiểm độc được chuẩn bị từ lâu.
Những thực tiễn trên ngày càng làm sáng tỏ tính chất gay go, quyết liệt,
phức tạp và lâu dài của cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư
bản. Điều đó chứng tỏ rằng, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa
xã hội trên phạm vi toàn thế giới không diễn ra trong một thời gian ngắn và
theo một con đường thẳng tắp. Cũng như mọi thời đại khác trong lịch sử, nó
có tiến, có thoái, quanh co khúc khuỷu nhưng cuối cùng loài người nhất định
sẽ đi đến chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. Đó là xu thế không thể đảo
ngược của lịch sử đúng như Đảng ta đã nhận định “lịch sử thế giới hiện trải
qua những bước quanh co, song, loài người nhất định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã
hội, vì đó là quy luật tiến hoá của lịch sử”1.
2.2. Những mâu thuẫn cơ bản của thời đại hiện nay

Thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội là thời đại có
sự tồn tại và đan xen giữa chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội, nội dung,
tính chất và đặc điểm của thời đại được biểu hiện qua những mâu thuẫn cơ
bản của nó. Có bốn mâu thuẫn cơ bản sau đây:
Thứ nhất, mâu thuẫn giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản.
Đây là mâu thuẫn cơ bản, xuyên suốt thời đại quá độ và mang tính toàn

cầu. Thực tiễn lịch sử từ sau cách mạng Tháng Mười Nga đến nay đã xác
nhận mâu thuẫn này. Đó là sau khi cuộc cách mạng Tháng Mười Nga thành
1

Đảng Cộng sản Việt Nam: Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH, Nxb Sự thật, Hà
Nội, 1991, tr.8.


13

công, nhân dân Nga đã phải chống lại sự can thiệp vũ trang của 14 nước đế
quốc đã bao vây hòng bóp chết chính quyền non trẻ của nước Nga lúc bấy
giờ. Tiếp đến chiến tranh thế giới lần thứ 2, chủ nghĩa phát xít Đức tấn công
tiêu diệt Liên Xô, là việc tiến hành chiến tranh lạnh bằng cách tiến hành bao
vây kinh tế, đẩy mạnh chạy đua vũ trang với mong muốn làm suy yếu những
nước này để đi đến xoá bỏ hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa. Hiện nay các
thế lực đế quốc đang ra sức lợi dụng sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Liên
Xô và Đông Âu cũng như những khó khăn của chủ nghĩa xã hội để đẩy mạnh
cuộc phản kích quyết liệt nhằm xoá bỏ các nước xã hội chủ nghĩa còn lại.
Ngày nay, một số nước chủ nghĩa xã hội và các nước tư bản phát triển
đã thiết lập quan hệ chính thức về mặt nhà nước. Điều đó không có nghĩa là
mâu thuẫn giữa chủ nghĩa xã hội với chủ nghĩa tư bản đã dịu đi hay không
còn nữa. Trái lại, mâu thuẫn này biểu hiện dưới dạng vừa đấu tranh vừa hợp
tác trên nhiều phương diện. Cần phải ý thức rõ điều đó, không mơ hồ mất
cảnh giác với âm mưu “diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch chống
phá chủ nghĩa xã hội.
Thứ hai, mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản và giai cấp công nhân (giữa tư
bản và lao động).
Đây là mâu thuẫn cơ bản của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa
trong thời đại hiện nay, mâu thuẫn giữa hai giai cấp cơ bản trong chủ nghĩa tư

bản. Mâu thuẫn này phản ánh bản chất bóc lột lao động làm thuê của giai cấp
tư sản. Chừng nào chủ nghĩa tư bản còn tồn tại thì mâu thuẫn đó vẫn không hề
mất đi, giai cấp công nhân vẫn là người lao động làm thuê cho giai cấp tư sản.
Hiện nay, cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân và những lực lượng
tiến bộ thế giới, cùng với năng suất lao động do cuộc cách mạng khoa học và
công nghệ hiện đại tạo ra, chủ nghĩa tư bản có những điều chỉnh trong chính
sách xã hội, thực hiện tăng phúc lợi xã hội. Song, phân hoá giàu nghèo vẫn
diễn ra quyết liệt, sự chênh lệch giàu nghèo ngày càng tăng trong các nước tư
bản chủ nghĩa.
Các lý luận gia tư sản không ngớt tuyên truyền cho hiện tượng “trung
lưu hoá” những người vô sản trong các nước tư bản hiện nay, nhưng đó chỉ là
một phần nhỏ. Chẳng hạn ở Mỹ, chỉ có 10% công nhân có cổ phần và bản


14

thân họ cũng vẫn là lao động làm thuê. Trên thực tế không phải người công
nhân bình thường nào cũng có thể mua được cổ phần. Tỷ lệ công nhân có cổ
phần rất ít và như vậy không làm thay đổi bản chất của chế độ sở hữu tư nhân
tư bản chủ nghĩa, không làm thay đổi bản chất cả chế độ bóc lột lao động làm
thuê dù đó là công nhân hay trí thức cũng vậy.
Cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân và các tầng lớp lao động khác
vẫn tiếp tục phát triển, mâu thuẫn giữa tư bản và lao động vẫn là mâu thuẫn
cơ bản của xã hội tư bản trong thời đại hiện nay.
Thứ ba, mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc với chủ
nghĩa đế quốc.
Vào những năm 50, 60 của thế kỷ XX đã có hàng trăm nước thuộc địa
và phụ thuộc giành được độc lập dân tộc, làm sụp đổ hệ thống thuộc địa của
chủ nghĩa thực dân cũ. Tuy nhiên, đó mới chỉ là độc lập về chính trị. Song, do
các nước này có trình độ kinh tế, văn hoá thấp kém, cho nên vẫn còn lệ thuộc

vào các nước tư bản chủ nghĩa.
Bằng nhiều thủ đoạn và biện pháp tinh vi, các nước tư bản chủ nghĩa
đang bóc lột các nước mới giành độc lập một cách thậm tệ, làm cho các nước
này rơi vào tình trạng lệ thuộc về kinh tế, dẫn đến lệ thuộc về chính trị. Do bị
bòn rút siêu lợi nhuận bởi chủ nghĩa tư bản, nên chỉ trong vòng mấy thập
niên, các nước chậm phát triển đã rơi vào tình cảnh nợ nần chồng chất tới
hàng nghìn tỷ đô la; nhiều nước hiện nay không còn khả năng trả nợ và ngày
càng lệ thuộc vào chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa đế quốc. Chủ nghĩa tư bản
còn ra sức bòn rút chất xám ở các nước lạc hậu, đẩy các nước đó tới chỗ kiệt
quệ, biến các nước đó thành những bãi thải không chỉ công nghệ lạc hậu mà
còn cả đồ phế thải của công nghiệp làm ô nhiễm môi sinh, cả những rác rưởi;
cặn bã suy đồi về tinh thần, đạo đức để phá huỷ đến tận gốc đời sống và con
người ở nước đó.
Do đó, các nước dân tộc thuộc địa và phụ thuộc phải tiến hành một
cuộc đấu tranh phức tạp để chống sự can thiệp và xâm lược, chống lại cả sự
trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc cực đoan, khắc phục những xung đột dân tộc
và sắc tộc đẫm máu. Mâu thuẫn giữa dân tộc thuộc địa và phụ thuộc với các


15

thế lực đế quốc đã chuyển thành mâu thuẫn giữa các nước chậm phát triển với
những nước tư bản chủ nghĩa phát triển cao.
Thứ tư, mâu thuẫn giữa các nước tư bản chủ nghĩa với nhau.
Quan hệ giữa các nước tư bản chủ nghĩa với nhau là quan hệ liên minh giữa
các thế lực, tập đoàn tư bản để cùng kiếm và giành giật nhau về lợi ích. Chúng
liên minh trong cạnh tranh và thôn tính lẫn nhau, song chúng lại thống nhất với
nhau trong mục đích chống phá chủ nghĩa xã hội và phong trào cách mạng thế
giới. Mâu thuẫn này diễn ra thường xuyên, lúc công khai, lúc ngấm ngầm.
Mâu thuẫn trên đã là nguyên nhân trực tiếp nổ ra hai cuộc chiến tranh

thế giới. Hiện nay, mâu thuẫn này được thể hiện thông qua giữa ba trung tâm
tư bản lớn: Mỹ - Nhật - Tây Âu. Mỹ dựa vào tiềm lực kinh tế - quân sự tìm
mọi cách tranh giành quyền lợi với Nhật và Tây Âu. Do vậy, Nhật, Tây Âu
vừa là đồng minh chiến lược, vừa là đối thủ cạnh tranh với Mỹ.
Thế giới ngày nay còn tồn tại rất nhiều mâu thuẫn khác nữa trên phạm
vi toàn cầu hay trong từng khu vực như bùng nổ dân số, môi trường sinh thái
bị ô nhiễm huỷ hoại, sự lan tràn các căn bệnh thế kỷ, xung đột dân tộc và tôn
giáo, tình trạng mất an ninh, nguy cơ chiến tranh… Đó là hiểm hoạ của cả
loài người.
Tóm lại, những mâu thuẫn cơ bản của thời đại hiện nay vẫn còn tồn tại
và tiếp tục phát triển sâu sắc hơn, tuy mức độ và hình thức biểu hiện có những
nét mới so với trước đây. Nhưng những mâu thuẫn cơ bản đó nói lên đặc điểm
cơ bản của thời đại, là biểu hiện trực tiếp nội dung của thời đại, phản ánh tính
chất phức tạp, quanh co của sự vận động lịch sử trên con đường tiến tới chủ
nghĩa xã hội. Đúng như nhận định đánh giá của Đảng ta “các mâu thuẫn lớn
của thời đại vẫn rất gay gắt”1.
2.3. Mục tiêu và lực lượng cách mạng của thời đại hiện nay

- Mục tiêu cơ bản của thời đại hiện nay.
Mục tiêu cơ bản của thời đại hiện nay là hoà bình, độc lập dân tộc, dân
chủ và chủ nghĩa xã hội.
Hoà bình là mục tiêu cơ bản, cấp bách của nhân dân thế giới, là
nguyện vọng và là điều kiện quan trọng hàng đầu để ổn định và phát triển
1

Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, Hà Nội, 2006, tr.74.


16

đất nước, là mơ ước ngàn đời của nhân loại tiến bộ. Hoà bình là thuộc tính
vốn có của chủ nghĩa xã hội, phấn đấu cho hoà bình phải gắn liền với đấu
tranh cho chủ nghĩa xã hội, với độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội,
đồng thời vạch trần âm mưu thủ đoạn gây chiến, xâm lược của chủ nghĩa
đế quốc và bọn phản động quốc tế, các thế lực theo chủ nghĩa dân tộc cực
đoan dưới mọi màu sắc.
Độc lập dân tộc là mục tiêu cơ bản đối với tất cả các nước, các dân tộc
trên thế giới. Ở các nước đã có độc lập dân tộc ở những mức độ khác nhau,
nhưng một số nước còn phụ thuộc khá lớn về kinh tế vào chủ nghĩa tư bản, vấn
đề độc lập dân tộc ở những nước này là tiếp tục đấu tranh đòi độc lập về kinh tế
và thực hiện quyền tự do phát triển về kinh tế - văn hoá – xã hội. Ở các nước tư
bản chủ nghĩa, vấn đề độc lập dân tộc đặt ra ở góc độ khác là ngăn chặn sự xâm
nhập mạnh mẽ của tư bản nước ngoài làm suy thoái nền kinh tế trong nước và
sự áp đặt chính sách nước lớn theo “trật tự thế giới mới” của Mỹ. Ở các nước
xã hội chủ nghĩa thì độc lập dân tộc phải gắn liền với chủ nghĩa xã hội, xây
dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
Dân chủ là mục tiêu chung của nhân dân thế giới ở tất cả nước. Hiện
nay có hai loại dân chủ: dân chủ hình thức giả hiệu và dân chủ chân chính.
Đấu tranh cho dân chủ thực sự là nhiệm vụ của mọi lực lượng cách mạng và
hoà bình, tuỳ điều kiện lịch sử cụ thể mà nó mang hình thức, phương pháp,
mức độ khác nhau. Ở các nước xã hội chủ nghĩa cần đảm bảo thắng lợi sự
nghiệp xây dựng đất nước, xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa và mọi
quyền làm chủ thuộc về nhân dân lao động, dưới sự lãnh đạo của Đảng của
giai cấp công nhân.
Chủ nghĩa xã hội là mục tiêu cơ bản của thời đại nó bao trùm lên tất cả
các mục tiêu và nhiệm vụ của phong trào cách mạng thế giới. Chủ nghĩa xã
hội là những cái mới, cái hợp quy luật phát triển, hợp với nguyện vọng của
nhân loại. Chủ nghĩa xã hội với bản chất ưu việt của nó là một xã hội văn
minh, tất cả vì con người, do con người. Đảng của giai cấp công nhân là lực
lượng cách mạng nhìn nhận đúng đắn, phân biệt rõ cái tiến bộ với cái lạc hậu

phản động, đổi mới về tổ chức, phương pháp để xây dựng thành công chủ
nghĩa xã hội và các mục tiêu khác của thời đại hiện nay.


17

- Lực lượng cách mạng của thời đại hiện nay.
Lực lượng thực hiện các mục tiêu cơ bản của thời đại hiện nay rất đông
đảo, hình thành nên những phong trào rộng lớn, đó là phong trào cộng sản và
công nhân quốc tế: gồm các nước mà chính quyền thuộc về giai cấp công nhân
và nhân dân lao động đang từng bước xây dựng chủ nghĩa xã hội dưới ánh sáng
của chủ nghĩa Mác - Lênin. Đây là lực lượng cơ bản nhất, là nhân tố quyết định
bước phát triển của nhân loại. Phong trào công nhân ở các nước tư bản chủ
nghĩa: là lực lượng cơ bản to lớn của thời đại, lực lượng quyết định việc xóa bỏ
chủ nghĩa tư bản ngay tận sào huyệt của chúng, góp phần ngăn chặn chiến tranh,
bảo vệ hòa bình thế giới. Phong trào giải phóng dân tộc và độc lập dân tộc: là
phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân và nhân dân lao động cùng với các
lực lượng tiến bộ trong các nước thuộc địa và phụ thuộc. Đây là lực lượng cơ
bản và hùng hậu của thời đại hiện nay, trực tiếp đánh vào sân sau của chủ nghĩa
đế quốc, làm thất bại các chính sách của chủ nghĩa thực dân cũ và mới, góp phần
quan trọng thực hiên các mục tiêu cơ bản của thời đại.
Mỗi lực lượng đều có quá trình đấu tranh kiên cường và có thành tựu
vẻ vang. Hiện nay, trước những âm mưu, thủ đoạn mới của chủ nghĩa đế quốc
và các thế lực phản động quốc tế, các lực lượng cách mạng vì hoà bình vấp
phải những khó khăn thử thách lớn, phong trào có nơi lắng xuống, có nơi thất
bại tạm thời. Song, với bản chất cách mạng và khoa học vốn có, các lực lượng
cách mạng đang xem xét lại mình, tự đổi mới, tự chỉnh đốn để từng bước vượt
qua khủng hoảng, tiếp tục phát triển tiến lên.
Nghiên cứu mục tiêu, lực lượng cách mạng của thời đại hiện nay giúp
chúng ta xác định đúng đắn kẻ thù của giai cấp, của dân tộc và của nhân loại Đó là chủ nghĩa đế quốc và bọn phản động hiếu chiến. Vì vậy, hơn lúc nào

hết, các lực lượng cách mạng và hoà bình đoàn kết chặt chẽ, đánh bại mọi âm
mưu thủ đoạn của kẻ thù. Không mơ hồ mất cảnh giác, xác định rõ bạn - thù ta trong cuộc đấu tranh cách mạng hiện nay. Vấn đề này Chủ tịch Hồ Chí
Minh đã chỉ rõ: “Trong thế giới ai cũng là anh em. Khẩu hiệu ấy tuy rất hay,
nhưng không đúng, vì bọn tư bản đế quốc chủ nghĩa và phản cách mạng là thù
địch của nhân dân, gọi chúng là anh em sao được”1.
1

Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1981, t2, tr.209.


18

- Những vấn đề chiến lược và sách lược để thực hiện mục tiêu thời đại.
Kết hợp chặt chẽ đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân với đấu
tranh bảo vệ hoà bình ổn định và phát triển.
Đây là hai vấn đề khác nhau nhưng có quan hệ mật thiết với nhau. Đấu
tranh cách mạng thắng lợi sẽ tạo tiền đề, điều kiện cơ bản để thực hiện các
mục tiêu cơ bản của thời đại, thực hiện nền hoà bình chân chính. Giữ vững
hoà bình sẽ làm thất bại những âm mưu gây chiến xâm lược của chủ nghĩa đế
quốc và bọn phản động quốc tế sẽ tạo được sự ổn định để phát triển.
Hợp tác và đấu tranh cùng tồn tại hoà bình giữa các nước có chế độ
chính trị - xã hội khác nhau.
Hợp tác và đấu tranh diễn ra trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, trong
đấu tranh có hợp tác và ngay trong hợp tác cũng có đấu tranh. Nguyên tắc chỉ
đạo xuyên suốt của quá trình đó là: “Tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn
lãnh thổ của nhau, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau; không dùng
vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực; giải quyết các bất đồng và tranh chấp thông qua
thượng lượng hoà bình; tôn trọng lẫn nhau, bình đẳng và cùng có lợi”1.
Các lực lượng cách mạng và hoà bình cần phải đoàn kết, hợp tác chặt
chẽ nhằm hỗ trợ nhau chống mọi âm mưu, thủ đoạn của kẻ thù. Để thực hiện

sự đoàn kết cần phải nhận thức và giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa chủ
nghĩa yêu nước chân chính với chủ nghĩa quốc tế vô sản, giữa lợi ích dân tộc
và giai cấp, quốc gia và quốc tế, đấu tranh chống lại chủ nghĩa dân tộc cực
đoan và chủ nghĩa cơ hội xét lại dưới mọi màu sắc. Đảng Cộng sản Việt Nam
mà trước hết là Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sớm nhận thức về thời đại mới, vận
dụng đúng đắn, sáng tạo những vấn đề chiến lược, sách lược của thời đại vào
quá trình cách mạng Việt Nam, đã thu được những thắng lợi to lớn: giành độc
lập dân tộc, từng bước quá độ đưa đất nước tiến lên chủ nghĩa xã hội. Đường
lối, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta hiện nay là độc lập, tự chủ,
rộng mở, đa dạng hoá và đa phương hoá quan hệ đối ngoại với tinh thần Việt
Nam muốn là bạn với tất cả các nước trong cộng đồng thế giới phấn đấu vì
hoà bình, độc lập và phát triển theo tinh thần “Việt Nam là bạn, là đối tác tin
cậy của các nước trong cộng đồng quốc tế, tham gia tích cực vào tiền trình
hợp tác quốc tế và khu vực”2.
1
2

Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, Hà Nội, 2006, tr.39.
Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, Hà Nội, 2006, tr.38.


19

KẾT LUẬN

Thời đại hiện nay là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa
xã hội trên phạm vi toàn thế giới. Những vấn đề cơ bản của thời đại là căn cứ,
cơ sở khoa học giúp cho các Đảng Cộng sản và phong trào công nhân định ra
đường lối chiến lược, sách lược cách mạng đúng đắn trong quá trình thực hiện
thắng lợi sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa ở mỗi nước. Nghiên cứu nắm

vững nội dung cơ bản, mâu thuẫn, tính chất, đặc điểm của thời đại trong giai
đoạn cách mạng hiện nay giúp cho mỗi chúng ta xây dựng, củng cố niềm tin
vững chắc vào sự tất thắng của sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa thế giới
cũng như công cuộc đổi mới trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở
nước ta hiện nay. Nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng kiên quyết đánh bại
mọi âm mưu thủ đoạn của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch phản
động bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.