TÀI LIỆU CHUYÊN đề tư TƯỞNG hồ CHÍ MINH về đạo đức CÁCH MẠNG và bồi DƯỠNG, rèn LUYỆN đạo đức CÁCH MẠNG CHO đội NGŨ cán bộ ĐẢNG VIÊN dưới ÁNH SÁNG tư TƯỞNG hồ CHÍ MINH HIỆN NAY

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG VÀ BỒI DƯỠNG, RÈN
LUYỆN ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG CHO CÁN BỘ, ĐẢNG VIÊN HIỆN NAY DƯỚI
ÁNH SÁNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU
1. CƠ SỞ HÌNH THÀNH VÀ NHỮNG NỘI DUNG CƠ BẢN TRONG TƯ
TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG

1.1. Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng
1.2. Những nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức
cách mạng
2. BỒI DƯỠNG, RÈN LUYỆN ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG CHO CÁN BỘ,
ĐẢNG VIÊN HIỆN NAY DƯỚI ÁNH SÁNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

2.1. Nhận thức đúng ý nghĩa của việc bồi dưỡng, rèn luyện đạo đức
cho cán bộ, đảng viên trước yêu cầu cách mạng hiện nay
2.2. Đẩy mạnh thực hiện cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh”
KẾT LUẬN

Trang
2
3
3
5
16
16
19
21

2
LỜI NÓI ĐẦU

Chủ tịch Hồ Chí Minh là một trong những nhà tư tưởng, nhà lãnh đạo
cách mạng đã bàn nhiều đến vấn đề đạo đức. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo
đức cách mạng được chứa đựng trong những bài viết, bài nói ngắn gọn, được
diễn tả cô đọng, hàm xúc theo phong cách phương Đông, rất dễ hiểu, dễ nhớ,
và quen thuộc với con người Việt Nam. Bản thân Hồ Chí Minh cũng là người
thực hiện trước nhất và nhiều nhất những tư tưởng ấy, nhiều hơn cả những
điều Người đã nói, đã viết về đạo đức. Hồ Chí Minh vừa là một nhà đạo đức
học lớn, vừa là tấm gương đạo đức trong sáng nhất, tiêu biểu nhất đã được thế
giới thừa nhận.
Việc nghiên cứu, học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh
là một niềm vinh dự, tự hào, đồng thời là nhiệm vụ rất quan trọng đối với mọi
cán bộ, đảng viên và quần chúng, nhất là trong tình hình hiện nay.
1. CƠ SỞ HÌNH THÀNH VÀ NHỮNG NỘI DUNG CƠ BẢN TRONG TƯ
TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG

1.1. Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng

Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh bắt nguồn từ truyền thống đạo đức tốt
đẹp của dân tộc Việt Nam đã được hình thành trong suốt chiều dài lịch sử dân
tộc; tiếp thu có chọn lọc tư tưởng đạo đức phương Đông, phương Tây và
những tinh hoa đạo đức của nhân loại, nhất là tư tưởng đạo đức của chủ nghĩa
Mác - Lênin. Tư tưởng này còn được hình thành trên cơ sở những phẩm chất
nhân cách Hồ Chí Minh, từ sự tu dưỡng rèn luyện không mệt mỏi trong suốt
cuộc đời và sự nghiệp của Người.
Truyền thống đạo đức của dân tộc Việt Nam, một giá trị trường tồn có
ảnh hưởng sâu sắc đến việc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức
cách mạng.

Dân tộc Việt Nam trải qua mấy nghìn năm lịch sử trong một môi
trường thiên nhiên khắc nghiệt của vùng nhiệt đới, luôn luôn có mưa nguồn,
nước lũ, bão tố phong ba, nắng hạn. Cuộc đấu tranh gian khổ lâu dài đó, đòi
hỏi nhân dân Việt Nam phải có nghị lực rất cao và phải có sự thương yêu, liên
kết với nhau để chống chọi với thiên nhiên, có như vậy mới sinh tồn phát triển
dân tộc mình.


3
Việt Nam ở vị trí có ý nghĩa chiến lược của vùng Đông Nam Á, tài
nguyên lại phong phú, cho nên, từ rất sớm đã trở thành mục tiêu xâm lăng của
các triều đại phong kiến phương Bắc, của bọn thực dân đế quốc phương Tây.
Trong cuộc chiến đấu đó, đòi hỏi phải có sự cố kết cộng đồng dân tộc, kiên
cường, bất khuất chống lại kẻ thù. Những điều kiện và hoàn cảnh khách quan
đó đã làm nảy nở, hun đúc nên nhiều truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt
Nam, trong đó nổi lên là truyền thống đạo đức nhân ái, tôn trọng nghĩa tình,
thuỷ chung, độ lượng…
Hồ Chí Minh sinh ra và lớn lên trong một gia đình nhà Nho yêu nước,
thương dân, sinh ra trên quê hương đất Lam Hồng hiếu học, giàu truyền thống
cách mạng. Trên cơ sở đó, đã hun đúc ở Nguyễn Tất Thành (Hồ Chí Minh)
một tình yêu quê hương, đất nước, yêu thương con người rất sâu đậm và thôi
thúc Người ra đi tìm đường cứu nước, cứu dân.
Hồ Chí Minh tiếp thu tinh hoa đạo đức phương Đông và phương Tây:
Tư tưởng đạo đức phương Đông tiêu biểu như tư tưởng đạo đức trong
Nho giáo và Phật giáo. Nho giáo có mặt tích cực được Hồ Chí Minh tiếp thu
là thể hiện triết lý phương Đông, tư tưởng nhập thế hành đạo giúp đời, là triết
lý nhân sinh “Tu tâm, dưỡng tính”, chủ trương từ Thiên tử đến thứ dân ai
cũng phải lấy “Tu thân làm gốc”, “Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”. Hồ
Chí Minh còn tiếp thu những tinh hoa của Đạo Khổng Tử về đạo đức làm
người, về việc quan tâm đến con người. Trong Phật giáo có những điểm nổi

bật, tương đồng, được Hồ Chí Minh nghiên cứu, tiếp nhận là tư tưởng vị tha,
từ bi, bác ái, cứu khổ, cứu nạn, thương người như thể thương thân; nếp sống
đạo đức trong sạch, giản dị, biết chăm lo làm điều thiện, tránh điều ác; tinh
thần bình đẳng, dân chủ, chất phát, chống lại sự phân biệt đẳng cấp; đề ra luật
chấp tác: “Nhất nhật bất tác, nhất nhật bất thực” (một ngày không làm, một
ngày không ăn). Tuy vậy, Hồ Chí Minh cũng phê phán những hạn chế trong
tư tưởng, truyền thống đạo đức Nho giáo như đề cao người quân tử, xem
thường kẻ tiểu nhân, tính chất gia trưởng…
Hồ Chí Minh còn tiếp thu tư tưởng đạo đức phương Tây, đó là: tư
tưởng “tự do, bình đẳng, bác ái” trong cách mạng tư sản Pháp, chủ nghĩa nhân
văn trong Tuyên ngôn độc lập của Hoa kỳ, năm 1776. Những tư tưởng nhân


4
ái, nhân văn trong nền văn học Pháp, Anh, Nga…, tất cả đã được Hồ Chí
Minh tiếp thu với tinh thần phê phán, có chọn lọc những tinh hoa, tích cực
nhất, làm cho vốn kiến thức của Hồ Chí Minh phong phú, uyên bác.
Tư tưởng đạo đức của chủ nghĩa Mác - Lênin là nguồn gốc lý luận cơ
bản, quyết định bản chất cách mạng trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh.
Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin, đến với lý tưởng nhân văn,
nhân đạo cao cả của nhân loại vì sự nghiệp giải phóng triệt để con người, đã tạo
ra bước nhảy vọt về chất trong tư tưởng đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh và
mang bản chất tư tưởng đạo đức cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin.
Các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin đã chỉ ra: đạo đức là một
hiện tượng xã hội, xuất hiện, tồn tại và phát triển cùng với xã hội loài người.
Trong xã hội có giai cấp thì đạo đức cũng mang tính giai cấp, vì bản thân sự
vận động phát triển của đạo đức cũng chịu sự chi phối của những điều kiện
kinh tế - xã hội nhất định. Theo Ph.Ăngghen: đạo đức tiêu biểu cho lợi ích
tương lai của những người bị áp bức chính là đạo đức mới, đạo đức cách
mạng, mang bản chất giai cấp công nhân. Đặc biệt, V.I.Lênin đã làm rõ sự

khác nhau căn bản giữa đạo đức mới so với đạo đức cũ là ở tính nhân văn,
nhân đạo, vì con người, đề cao con người và đấu tranh giải phóng con người.
Những tư tưởng đạo đức của C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin cũng như
những tấm gương đạo đức trong sáng mà các ông để lại được Hồ Chí Minh
tôn vinh và học tập. Điều này được thể hiện trong những dòng viết đầy cảm
xúc của Hồ Chí Minh: "Nếu giai cấp vô sản phương Tây coi Lênin là một thủ
lĩnh, một lãnh tụ, một người thầy, thì các dân tộc phương Đông lại coi Lênin
là một người con vĩ đại hơn nữa, cao quý hơn nữa… Không phải chỉ thiên tài
của Người, mà chính là tính coi khinh sự xa hoa, tinh thần yêu lao động, đời
tư trong sáng, nếp sống giản dị, tóm lại là đạo đức vĩ đại và cao đẹp của người
thầy, đã ảnh hưởng lớn lao tới các dân tộc châu Á và đã khiến cho trái tim của
họ hướng về Người, không gì ngăn cản nổi”1. Đây không phải chỉ là tình cảm
của Hồ Chí Minh và dân tộc Việt Nam mà còn là tình cảm của tất cả các dân
tộc thuộc địa đối với V.I.Lênin, một lãnh tụ vĩ đại của phong trào cộng sản và
công nhân quốc tế.
1

Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H 2000, tập 1, tr.295.


5
Những yếu tố trên được kết hợp với tố chất thông minh, tư duy độc lập,
sáng tạo, sự ham hiểu biết và động cơ mãnh liệt cùng với lòng yêu thương con
người vô bờ bến đã làm cho những giá trị đạo đức cộng sản chủ nghĩa được
hình thành ở Hồ Chí Minh.
1.2. Những nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức
cách mạng
1.2.1. Quan niệm và vị trí, vai trò của đạo đức cách mạng

- Quan niệm của Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng:

Hồ Chí Minh là người đặt nền móng xây dựng nền đạo đức mới, đạo
đức cách mạng, Người đã thực sự làm một cuộc cách mạng trên lĩnh vực đạo
đức ở Việt Nam. Trong thời đại Hồ Chí Minh, nền đạo đức Việt Nam đã
mang bản chất mới và được Người gọi là đạo đức mới - đạo đức cách mạng.
Đạo đức mới ra đời sẽ thay thế đạo đức cũ. Vì “Đạo đức cũ như người đầu
ngược xuống đất, chân chổng lên trời, đạo đức mới như người hai chân đứng
vững dưới đất, đầu ngẩng lên trời”1.
Đạo đức cách mạng, theo Hồ Chí Minh là đạo đức mang bản chất giai
cấp công nhân, dựa trên nền tảng của chủ nghĩa Mác - Lênin, kế thừa và phát
triển truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa đạo đức nhân
loại. Nền đạo đức ấy ngày càng phát triển cùng với sự vận động của thực tiễn
cách mạng Việt Nam, trở thành một bộ phận hết sức quan trọng khắc hoạ bộ
mặt của nền văn hoá Việt Nam mang tính khoa học, dân tộc và đại chúng. Nó
đã trở thành vũ khí mạnh mẽ của Đảng và của dân tộc Việt Nam trong cuộc
đấu tranh vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, vì hoà bình hợp tác, hữu
nghị với tất cả các dân tộc trên thế giới.
Đạo đức cách mạng theo tư tưởng Hồ Chí Minh được biểu hiện rất sinh
động cả về đối tượng, phạm vi và lĩnh vực thể hiện.
Đạo đức cách mạng thể hiện ở từng đối tượng, từ công nhân, nông dân,
trí thức, văn nghệ sĩ, cán bộ, đảng viên, lực lượng vũ trang; từ cụ già đến các
cháu thanh niên, thiếu niên, nhi đồng. Trong đó, Hồ Chí Minh đặc biệt quan
tâm đến đạo đức của cán bộ, đảng viên bởi vì “Cán bộ là cái gốc của mọi
1

Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H 2000, tập 6, tr.320-321.


6
công việc”1; cán bộ là mắt khâu trong dây chuyền bộ máy nhà nước. Người
cán bộ cách mạng trước hết phải có đạo đức cách mạng.

Đạo đức cách mạng thể hiện trên mọi lĩnh vực hoạt động của con
người, từ đời tư đến việc công, từ việc nhỏ đến việc lớn, trong sinh hoạt, học
tập, lao động, chiến đấu, trong lãnh đạo, trong quản lý…
Đạo đức cách mạng thể hiện trên mọi phạm vi từ hẹp đến rộng, từ gia
đình đến xã hội (cha mẹ, anh em, họ hàng, làng xóm, phố phường, một tập
thể, một đơn vị, một tổ chức); từ giai cấp đến dân tộc; từ các vùng miền đến
cả nước; từ phạm vi quốc gia đến quốc tế.
Hồ Chí Minh luôn quan tâm đặt ra những yêu cầu cao trong rèn luyện
đạo đức cách mạng của người cán bộ, đảng viên khi Đảng Cộng sản Việt
Nam trở thành Đảng cầm quyền. Trong bản Di chúc để lại cho toàn Đảng,
toàn dân Việt Nam, Người nhấn mạnh: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền, mỗi
đảng viên và cán bộ phải thực sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thực sự
cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch,
phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đày tớ thật trung thành của nhân
dân”2.
- Vị trí đạo đức trong đời sống của con người và xã hội:
Hồ Chí Minh coi đạo đức là nền tảng của người cách mạng. Người ví:
"Cũng như sông, có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây
phải có gốc, không có gốc thì cây héo, người cách mạng phải có đạo đức,
không có đạo đức thì tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân" 3.
Người còn nhấn mạnh: “Sức có mạnh mới gánh được nặng và đi được xa;
người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành
được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang”4.
Muốn làm cách mạng thì trước hết con người phải có cái tâm, cái đức
trong sáng, cái đức cao đẹp đối với nhân dân, với dân tộc, với đất nước. Đạo
đức cũng là thước đo phẩm chất, năng lực của cán bộ, đảng viên.

1

Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H 2000, tập 9, tr.283.

Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H 2000, tập 12, tr.49.
3
Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H 2000, tập 5, tr.252-253.
4
Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H 2000, tập 5, tr.269.
2


7
Hồ Chí Minh đã nêu lên một quan điểm lớn: phải có cái đức để đi đến
cái trí, khi đã có cái trí hiểu biết về chủ nghĩa Mác - Lênin, về đường lối cứu
nước, về phương pháp cách mạng…, thì cái đức chính là cái bảo đảm cho
người cách mạng giữ vững được chủ nghĩa mà mình đã giác ngộ, đã đi theo.
Quan điểm lấy đức làm gốc của Hồ Chí Minh, không có nghĩa là tuyệt
đối hoá mặt “đức” coi nhẹ mặt “tài”. Đức là "gốc" nhưng đức và tài phải kết
hợp chặt chẽ với nhau; phẩm chất và năng lực phải đi đôi với nhau, không thể
có mặt này mà thiếu mặt kia. Người viết: "Có tài mà không có đức ví như một
anh làm kinh tế tài chính rất giỏi nhưng lại đi đến thụt két thì chẳng những
không làm được gì ích lợi cho xã hội, mà còn làm hại cho xã hội nữa. Nếu có
đức mà không có tài ví như ông Bụt không làm hại gì, nhưng cũng không lợi
gì cho loài người"1.
Theo Hồ Chí Minh, đạo đức cách mạng cũng là sản phẩm của xã hội,
nhưng có vai trò to lớn trong giáo dục, xây dựng con người mới và xây dựng
xã hội mới - xã hội xã hội chủ nghĩa. Đạo đức tác động đến xã hội thông qua
chức năng giáo dục, định hướng của con người. Với chức năng giáo dục mang
tính định hướng, đạo đức có tác dụng điều chỉnh hành vi, cổ vũ hành động
tích cực của con người vươn tới chuẩn giá trị tốt đẹp, khắc phục những hạn
chế, yếu kém, đấu tranh chống những hành vi phi đạo đức. Nhờ đó, góp phần
thúc đẩy xã hội phát triển.
Người viết: "Ngủ thì ai cũng như lương thiện,

Tỉnh dậy phân ra kẻ dữ, hiền;
Hiền, dữ phải đâu là tính sẵn.
Phần nhiều do giáo dục mà nên"2.
Theo Hồ Chí Minh, muốn xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, trước
hết phải có con người xã hội chủ nghĩa. Nhưng để có con người xã hội chủ
nghĩa với những đặc trưng ưu việt thì việc giáo dục, rèn luyện đạo đức cách
mạng chiếm vị trí đặc biệt quan trọng vì đó là "cái gốc" của con người mới.
Thấy được tầm quan trọng của đạo đức cách mạng trong đời sống của
con người và xã hội, là những cán bộ phải không ngừng học tập, tu dưỡng rèn

1
2

Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H 2000, tập 9, tr.172.
Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H 2000, tập 5, tr.269.


8
luyện, thực sự là tấm gương trong sáng về đạo đức cách mạng để quần chúng
noi theo.
1.2.2. Những chuẩn mực đạo đức cách mạng theo tư tưởng Hồ Chí Minh

Trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, những phẩm chất đạo đức được
nêu ra là phù hợp với từng đối tượng, tuỳ theo đặc điểm từng đối tượng,
nhiệm vụ, công việc, hoàn cảnh cụ thể mà Người nhấn mạnh phẩm chất này
hay phẩm chất khác nhằm đáp ứng yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng trong
từng thời kỳ nhất định. Từ đó, Người đã khái quát thành những phẩm chất cơ
bản nhất của con người Việt Nam trong thời đại mới. Nói cách khác, đó là
những chuẩn mực chung nhất của nền đạo đức mới, đạo đức cách mạng, được
biểu hiện tập trung nhất ở những phẩm chất sau:

- Trung với nước, hiếu với dân.
Trung với nước, hiếu với dân là phẩm chất quan trọng nhất, bao trùm
nhất. Điều này thể hiện quan hệ và thái độ chính trị, là chuẩn mực quan trọng
hàng đầu trong tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng. Bởi vì, Người
cho rằng trong các mối quan hệ đạo đức thì quan hệ của mỗi con người đối
với đất nước, nhân dân, dân tộc mình là mối quan hệ lớn nhất, quyết định
nhất, thể hiện bản lĩnh, lập trường chính trị.
Trung với nước là trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng, của
nhân dân, trung thành với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, là sự kiên
định với mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, là làm hết sức
mình thể hiện ở thái độ, trách nhiệm luôn luôn hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ
được Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó.
Còn nước là nước của dân, do nhân dân làm chủ đất nước, hiếu với dân
phải coi dân là chủ, phải lấy dân làm gốc, phải gắn bó với dân, dựa vào dân,
tin vào dân, suốt đời phục vụ nhân dân. Theo Hồ Chí Minh, không có gì tốt
đẹp, không có gì vẻ vang bằng phục vụ cho lợi ích của nhân dân. Bởi vì chính
nhân dân là người làm nên lịch sử, làm nên cách mạng, là người chủ đất nước,
còn mỗi cán bộ, đảng viên đều là người đày tớ trung thành của nhân dân.
Người khuyên: “Việc gì có lợi cho dân phải hết sức làm, việc gì có hại cho
dân phải hết sức tránh”1.
1

Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H 2000, tập 4, tr.56-57.


9
Theo Hồ Chí Minh, là người cách mạng phải nắm vững dân tình, hiểu
rõ nhân tâm, phải có quan điểm quần chúng, sâu sát, gần gũi với nhân dân,
phải nâng cao dân trí, thực hiện dân chủ để dân biết, dân bàn, dân làm, dân
kiểm tra và hiểu được quyền lợi, trách nhiệm của người làm chủ đất nước.

Trung với nước, hiếu với dân không chỉ trong tư tưởng, tình cảm mà
phải được biểu hiện bằng hành động cụ thể của mỗi người trong học tập, công
tác, lao động, chiến đấu... Cần chống thói quan liêu, cửa quyền, hách dịch,
sách nhiễu nhân dân, xa rời dân, coi thường dân trong một số cán bộ, đảng
viên, trong cơ quan nhà nước.
- Yêu thương con người.
Tình yêu thương con người là một trong những phẩm chất đạo đức cao
đẹp nhất, được thể hiện trong các mối quan hệ diễn ra hàng ngày với đồng
chí, bạn bè, với mọi người, mọi đối tượng. Nó đòi hỏi nghiêm khắc với bản
thân mình, rộng rãi, độ lượng với người khác, có thái độ tôn trọng con người,
không được khinh bỉ, hạ thấp con người. Trong cuộc sống hàng ngày con
người mới phải sống có tình, có nghĩa, có trước có sau, đoàn kết thương yêu
giúp đỡ lẫn nhau.
Đối với những người có khuyết điểm sai lầm nhưng khi họ đã nhận ra
khuyết điểm sai lầm và đã cố gắng sửa chữa, kể cả những người lầm đường,
lạc lối đã hối cải, kể cả đối với kẻ địch bị thương, bị bắt làm tù binh. Chính
tình thương yêu đó đã đánh thức những gì tốt đẹp mà Hồ Chí Minh tin rằng
trong mỗi người đều có.
Trong Đảng, yêu thương nhau thì phải tự phê bình và phê bình, phải có
tình, có lý, thương yêu đồng chí, giúp nhau cùng tiến bộ; chống thái độ yêu
nên xấu cũng thành tốt, ghét nên tốt cũng thành xấu, cục bộ, bè cánh, bao che
sai lầm, khuyết điểm cho nhau… đều có hại cho Đảng, cho dân, cho nước.
- Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.
Đây là chuẩn mực đạo đức gắn liền với hoạt động hằng ngày của mọi
người, cũng là một trong những yêu cầu rất quan trọng và thiết thực trong xây
dựng đạo đức của người cách mạng. Trong đó:
Cần là siêng năng chăm chỉ, cố gắng, bền bỉ dẻo dai, việc gì khó mấy
cũng làm được, siêng học thì mau tiến bộ, siêng suy nghĩ thì có sáng kiến hay,

10
siêng làm thì nhất định thành công, lười biếng là kẻ thù của cần cù, chịu khó
chăm chỉ.
Kiệm là tiết kiệm, không xa xỉ, không bừa bãi, không lãng phí kể cả
của công và của tư, của mình và của người khác; kiệm phải đi đôi với cần
giống như hai chân của con người.
Liêm là liêm khiết, trong sạch, không tham lam, liêm phải đi đôi với
kiệm giống như kiệm đi đôi với cần.
Chính là chính trực, đúng đắn, thẳng thắn, điều gì không thẳng thắn,
đúng đắn, không công minh là gian dối. Làm việc chính tức là làm việc thiện,
việc phải.
Mỗi con người phải có đủ bốn đức tính ấy, nhất là đối với cán bộ, đảng
viên. Bởi cần, kiệm, liêm, chính có quan hệ thống nhất biện chứng tác động
lẫn nhau, hỗ trợ cho nhau để hình thành đạo đức cách mạng. Người viết:
"Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông.
Đất có bốn phương: Đông, Tây, Nam, Bắc.
Người có bốn đức: Cần, Kiệm, Liêm, Chính.
Thiếu một mùa thì không thành trời.
Thiếu một phương thì không thành đất.
Thiếu một đức thì không thành người"1.
Chí công vô tư là làm việc ích nước, lợi dân không ham địa vị công
danh. Phải đem lòng chí công vô tư mà đối với người, với việc, khi làm bất cứ
việc gì cũng đừng nghĩ đến mình trước, khi hưởng thụ thì mình nên đi sau
“Phải lo trước thiên hạ và vui sau thiên hạ”2.
Phẩm chất cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư theo Hồ Chí Minh là
đòi hỏi ở người cách mạng phải luôn luôn đặt lợi ích của Tổ quốc, của nhân
dân, của dân tộc lên trên lợi ích của cá nhân mình. Lấy đó làm phương hướng,
mục đích để tu dưỡng rèn luyện.
- Tinh thần quốc tế trong sáng.
Đây cũng là một chuẩn mực không thể thiếu trong xây dựng đạo đức

cách mạng. Đó là tinh thần đoàn kết quốc tế vô sản, mà Hồ Chí Minh đã nêu
1
2

Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H 2000, tập 5, tr.631.
Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H 2000, tập 5, tr.641.


11
lên bằng mệnh đề: bốn phương vô sản đều là anh em. Đó là tinh thần đoàn kết
với các dân tộc bị áp bức, với nhân dân lao động các nước, đặc biệt là với
nhân dân Lào và nhân dân Campuchia anh em. Đó là tinh thần đoàn kết của
nhân dân Việt Nam với tất cả những người tiến bộ trên thế giới vì hoà bình,
công lý và tiến bộ xã hội. Sự đoàn kết ấy nhằm những mục tiêu lớn của thời
đại là hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội. Tinh thần ấy gọi
là chủ nghĩa quốc tế vô sản. Theo Hồ Chí Minh, chủ nghĩa quốc tế vô sản
luôn gắn với chủ nghĩa yêu nước, hơn nữa phải là chủ nghĩa yêu nước chân
chính và chủ nghĩa quốc tế vô sản trong sáng.
Trên đây là những phẩm chất cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về
đạo đức cách mạng mà chúng ta phải ra sức học tập, vận dụng để đáp ứng yêu
cầu trong xây dựng đất nước, trong xây dựng Quân đội trong thời kỳ mới.
Là người cha thân yêu của các lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam,
Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm chăm lo giáo dục nâng cao bản lĩnh chính
trị, đạo đức cách mạng, năng lực và tác phong công tác của đội ngũ cán bộ - sĩ
quan quân đội ta. Tại Hội nghị quân sự cấp cao Lần thứ V (8/1948), Người đã
nêu lên những phẩm chất cơ bản trong tư cách của một vị tướng mà mỗi
chúng ta đều phải tu dưỡng, rèn luyện là: “Trí, Dũng, Nhân, Tín, Liêm,
Trung”1. Đây là những chuẩn mực cơ bản của đạo đức Nho giáo được Hồ Chí
Minh kế thừa và phát triển lên tầm cao mới - dựa trên cơ sở thế giới quan,
nhân sinh quan cộng sản chủ nghĩa. Trong đó:

“Trí” là mưu trí, nghĩa là phải có óc sáng suốt để nhìn nhận mọi việc.
Có “Trí” mới hiểu đúng lý luận, đánh giá đúng thực tiễn, xác định phương
hướng, biện pháp xử lý các tình huống kịp thời, chính xác. Trong chiến đấu,
“Trí” còn giúp người chỉ huy biết vận dụng linh hoạt nguyên tắc chung vào
hoàn cảnh cụ thể để lựa chọn và triển khai cách đánh phù hợp.
“Dũng” là dũng cảm, gan dạ, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách
nhiệm, dám đánh những trận đáng đánh, không chùn bước trước mọi khó
khăn, thử thách và khi cần cũng có gan hy sinh để hoàn thành nhiệm vụ, đi
tiên phong trong chiến đấu, huấn luyện và mọi mặt công tác, làm gương cho
chiến sĩ noi theo.
1

Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H 2000, tập 9, tr.293.


12
“Nhân” là yêu thương, quý trọng đồng chí, đồng đội, gần gũi, chia sẻ,
đồng cam cộng khổ với cấp dưới, thường xuyên quan tâm chăm lo đến đời
sống vật chất, tinh thần cho mọi cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị; biết cống hiến
trước, hưởng thụ sau. “Nhân” còn được thể hiện ở lòng yêu thương, kính
trọng, lễ phép với nhân dân, tận tụy giúp đỡ nhân dân, nhất là trong những lúc
khó khăn, gặp thiên tai địch họa. Đối với tù, hàng binh, “Nhân” còn là sự
khoan dung, độ lượng, thể hiện bản chất tốt đẹp của quân đội cách mạng.
“Tín” là phải làm cho cán bộ, chiến sĩ tin mình bằng hành động mẫu
mực, làm việc chuyên cần, được quần chúng tín nhiệm.
“Liêm” là không tham của, tham sắc, không tham địa vị, tiền tài, không
tham sống, sợ chết, không thu chiến lợi phẩm cho cá nhân, nhờ vậy mà làm
việc quang minh, chính đại, không bao giờ bị hủ hóa.
“Trung” là phẩm chất bao trùm trong đạo đức cách mạng của người cán
bộ - sĩ quan quân đội ta. Đó là lòng trung thành vô hạn với Tổ quốc, với Đảng

và nhân dân, với mục tiêu lý tưởng chiến đấu vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa
xã hội. Nhờ có đức “Trung” mà không sợ gian khổ, sẵn sàng chiến đấu hy
sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn
nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng.
“Trí, Dũng, Nhân, Tín, Liêm, Trung” có quan hệ thống nhất, tác động
hỗ trợ lẫn nhau, góp phần hình thành phẩm chất nhân cách, giúp người cán bộ
- sĩ quan có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức cách mạng trong sáng, luôn
hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.
Ngoài những tiêu chí chung đã nêu trên, căn cứ vào đặc điểm, tính chất
nhiệm vụ và môi trường công tác của từng loại cán bộ - sĩ quan, Chủ tịch Hồ
Chí Minh còn đặt ra những yêu cầu riêng về đạo đức cách mạng. Đối với
chính uỷ, chính trị viên, Bác đặc biệt quan tâm đến nhận thức, tình cảm, thái
độ, bản lĩnh chính trị và tác phong công tác vì đây là những cán bộ chủ trì
công tác đảng, công tác chính trị, có ảnh hưởng rất lớn đến đời sống chính trị
tinh thần của đơn vị - yếu tố suy đến cùng quyết định sức mạnh chiến đấu và
chiến thắng của quân đội ta. Trong Thư gửi Hội nghị Chính trị viên (3/1948),
Người nhắc nhở: “Đối với bộ đội: chính trị viên phải thân thiết như một người
chị, công bình như một người anh, hiểu biết như một người bạn; Đối với nhân


13
dân, chính trị viên phải làm cho dân tin, dân phục, dân yêu bộ đội; Đối với
quân địch, chính trị viên phải biết cách tuyên truyền khôn khéo, thiết thực để
giác ngộ họ, lôi kéo họ về phía ta…”1. Đối với đội ngũ cán bộ hậu cần, kỹ
thuật, Người còn đòi hỏi việc thu nhận, cấp phát mọi cơ sở vật chất kỹ thuật,
nhu yếu phẩm phải đến tận nơi tiêu thụ đầy đủ, bảo đảm an toàn, tiết kiệm. Từ
một viên thuốc, một tấm áo đều phải đến tận tay chiến sĩ. Người luôn nhắc
nhở anh em ngành quân giới phải hết sức chú ý công tác bảo quản, giữ gìn vũ
khí, trang bị kỹ thuật, bảo đảm sử dụng đúng mục đích, hiệu quả cao.
Từ những yêu cầu trên, có thể khái quát thành những chuẩn mực đạo

đức của người cán bộ, đảng viên trong quân đội theo tư tưởng Hồ Chí Minh
là: trung với Đảng, trung với nước, hiếu với dân, sẵn sàng nhận và hoàn thành
tốt mọi nhiệm vụ được giao; yêu thương con người, đồng chí, đồng đội, gần
gũi, gắn bó với chiến sĩ; cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; dũng cảm,
quyết đoán, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, có kỷ luật tự giác,
nghiêm minh; có tinh thần quốc tế trong sáng. Đó cũng là những lời chỉ huấn
rất thiết thực, giúp chúng ta tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu vươn lên, xứng
đáng với niềm tin yêu và trọng trách mà Đảng, Nhà nước, nhân dân giao phó.
1.2.3. Những nguyên tắc xây dựng đạo đức cách mạng

Để xây dựng một nền đạo đức cách mạng, Hồ Chí Minh đã nêu ra
những nguyên tắc cơ bản để định hướng cho việc rèn luyện đạo đức của mỗi
người và toàn xã hội.
- Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời.
Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa
xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển và củng cố.
Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”2.
Đạo đức cách mạng là sự tự nguyện, tự giác phụng sự Tổ quốc, phụng
sự nhân dân, là động lực bên trong của mỗi con người, phải tu dưỡng, rèn
luyện trong mọi hoạt động thực tiễn của bản thân mình. Phải tỉ mỉ, bền bỉ,
công phu mới có được phẩm chất đạo đức tốt và càng được bồi đắp và nâng

1
2

Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H 2000, tập 5, tr.392.
Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H 2000, tập 9, tr.293.


14

cao. Đây cũng là nguyên tắc trong việc xây dựng nền đạo đức mới đối với
toàn xã hội và xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa.
Trong giai đoạn hiện nay, bên cạnh những điểm mạnh, tích cực, vẫn
còn những biểu hiện tiêu cực, yếu kém về nhận thức tư tưởng, sự xuống cấp
về đạo đức, lối sống… Nguyên nhân chủ yếu là do chủ nghĩa cá nhân, lợi ích
cá nhân chi phối mọi hành động. Vì vậy, chúng ta phải kiên quyết đấu tranh,
trước hết với bản thân mình; phải tu dưỡng, rèn luyện để có được những
phẩm chất tốt của người cán bộ, đảng viên. Noi theo tấm gương của Người về
đạo đức cách mạng. Là cán bộ - sĩ quan chỉ huy trong quân đội phải tích cực
giáo dục cho cấp dưới và tuyên truyền cho mọi người cùng học tập và làm
theo tấm gương đạo đức cách mạng của Hồ Chí Minh. Lấy đó làm phương
châm hành động, tu dưỡng và rèn luyện đạo đức cách mạng.
- Nói đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức.
Đối với mỗi người, nói phải đi đôi với làm thì mới đem lại hiệu quả thiết
thực cho chính bản thân mình và có tác dụng đối với người khác. Nếu nói
nhiều làm ít, nói mà không làm, nói một đằng làm một nẻo thì chỉ đem lại hậu
quả phản tác dụng, làm mất uy tín.
Nêu gương trong lĩnh vực đạo đức là vấn đề rất quan trọng, Hồ Chí
Minh chỉ rõ: trong tổ chức thì cấp trên nêu gương cho cấp dưới, cán bộ, đảng
viên nêu gương trước quần chúng; trong gia đình thì đó là tấm gương của bố
mẹ đối với các con, anh chị đối với các em; trong nhà trường thì tấm gương của
thầy cô đối với học sinh; trong xã hội tấm gương của các thế hệ trước đối với
thế hệ sau, những tấm gương người tốt việc tốt, tấm gương của anh hùng dũng
sĩ trong chiến đấu, lao động và công tác.
- Xây đi đôi với chống.
Xây dựng đạo đức mới, trước hết phải bằng việc giáo dục những phẩm
chất, những chuẩn mực đạo đức mới từ trong gia đình, nhà trường và xã hội.
Việc giáo dục đạo đức phải khơi dậy ý thức đạo đức lành mạnh ở mỗi con
người để mọi người tự giác, tự tu dưỡng, rèn luyện phấn đấu để có đạo đức
trong sáng. Đồng thời phải phát hiện kịp thời và kiên quyết đấu tranh chống

những biểu hiện sai trái, những hành vi vô đạo đức. Người rất quan tâm đến
cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân và những căn bệnh do nó sinh ra.


15
Qua nhiều bài viết, bài nói chuyện với các cơ quan, đơn vị, Người đã
chỉ ra nguồn gốc, biểu hiện, tác hại và con đường, biện pháp đấu tranh chống
chủ nghĩa cá nhân. Theo Bác, nguồn gốc sâu xa của chủ nghĩa cá nhân là do
tàn dư của xã hội cũ, từ những tư tưởng, thói quen, tập tục lạc hậu còn ẩn náu
trong mỗi con người, khi có điều kiện thì trỗi dậy. Còn nguồn gốc trực tiếp là
do sự kém tu dưỡng, rèn luyện của mỗi cán bộ, đảng viên nên khi gặp khó
khăn, thách thức hoặc trước những cám dỗ vật chất tầm thường cũng dễ làm
xuất hiện chủ nghĩa cá nhân.
Hồ Chí Minh đã khái quát những biểu hiện rất phong phú, đa dạng
muôn hình, muôn vẻ của chủ nghĩa cá nhân như: kể công với Đảng, chỉ mưu
cầu lợi ích riêng, đòi hưởng thụ mà không muốn cống hiến, nếu không được
thỏa mãn thì oán trách, xa rời Đảng, phá hoại chính sách của Đảng. Chủ nghĩa
cá nhân còn biểu hiện ở tính kiêu ngạo, tự cao, tự đại, không muốn phê bình
người, sợ người khác phê bình mình, không thật thà, không lắng nghe ý kiến
của quần chúng: “Họ cho mình là cái gì cũng giỏi, họ xa rời quần chúng,
không muốn học hỏi quần chúng mà chỉ muốn làm thầy quần chúng”1. Chủ
nghĩa cá nhân còn biểu hiện ở sự tham ô, hủ hóa, lãng phí xa hoa, tham danh,
trục lợi, thích địa vị, quyền hành, coi thường tập thể, độc đoán, chuyên quyền,
gây mất đoàn kết, thiếu tính tổ chức, kỷ luật. Người coi chủ nghĩa cá nhân là
một thứ vi trùng rất độc, do đó mà sinh ra các thứ bệnh nguy hiểm như bệnh
tham lam, bệnh lười biếng, bệnh kiêu ngạo, bệnh hiếu danh, thiếu kỷ luật, óc
hẹp hòi, óc địa phương, óc lãnh tụ… Đây là một trong ba kẻ địch nguy hiểm,
là loại địch hung hăng nhất, đồng minh của hai kẻ địch khác là: chủ nghĩa tư
bản, chủ nghĩa đế quốc và thói quen, truyền thống, tập tục lạc hậu. Nó có thể
làm biến chất cán bộ, đảng viên, làm mất sức chiến đấu của Đảng, gây mất

lòng tin của quần chúng nhân dân.
Vì vậy, đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân là một trong những nhiệm
vụ cơ bản, thường xuyên góp phần nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng,
tăng cường đoàn kết, thống nhất trong Đảng, củng cố lòng tin của nhân dân.

1

Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, H 2000, tập 9, tr.290.


16
Trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, Hồ Chí Minh còn yêu
cầu đối với tổ chức Đảng phải thường xuyên tăng cường giáo dục lý tưởng
cộng sản chủ nghĩa, giáo dục về quan điểm, đường lối, chính sách, nhiệm vụ
của Đảng, bồi dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng cho mọi cán
bộ, đảng viên. Phải xử lý nghiêm các hiện tượng vi phạm kỷ luật Đảng, Pháp
luật Nhà nước, động viên toàn dân tham gia phê bình cán bộ, đảng viên. Thực
hiện tự phê bình và phê bình một cách nghiêm túc, coi đó là phương thức hay
nhất, hữu hiệu nhất để diệt trừ những căn bệnh của chủ nghĩa cá nhân.
2. BỒI DƯỠNG, RÈN LUYỆN ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG CHO CÁN BỘ,
ĐẢNG VIÊN HIỆN NAY DƯỚI ÁNH SÁNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

2.1. Nhận thức đúng ý nghĩa của việc bồi dưỡng, rèn luyện đạo đức cho
cán bộ, đảng viên trước yêu cầu cách mạng hiện nay

Trong thời kỳ đổi mới, công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, tình
hình cách mạng đặt ra nhiều yêu cầu mới đòi hỏi phải nâng cao đạo đức cách
mạng nhất là đối với cán bộ, đảng viên.
Từ ngày thực hiện đường lối đổi mới, chúng ta đã đạt được nhiều thành
tựu quan trọng trên tất cả các lĩnh vực, thúc đẩy đời sống văn hoá - tư tưởng,

đạo đức, lối sống từng bước phát triển. Thực hiện Nghị quyết 06/NQ-TW của
Bộ Chính trị, Khoá X, cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo
đức Hồ Chí Minh” đã được các tổ chức đảng, cơ quan nhà nước, các đoàn thể
quần chúng, mọi cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân nhiệt thành
hưởng ứng. Đến nay đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần nâng cao
đạo đức cách mạng, đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân và các hiện tượng tiêu
cực xã hội. Tuy nhiên, cũng còn những khó khăn thách thức. Cùng với sự
chống phá của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch, mặt trái của cơ chế
thị trường đã và đang làm băng hoại những giá trị đạo đức truyền thống, trái
với nền tảng đạo đức cách mạng.
Thực trạng đời sống xã hội hiện nay, bên cạnh sự phát triển tiến bộ trên
tất cả các lĩnh vực vẫn còn những tình trạng suy thoái về đạo đức, lối sống
trong một bộ phận cán bộ, đảng viên và quần chúng. Nghị quyết Đại hội Đảng
lần thứ X đánh giá: “Thoái hoá, biến chất về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối
sống; tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí, sách nhiễu dân trong một bộ phận


17
không nhỏ cán bộ, đảng viên diễn ra nghiêm trọng, kéo dài” 1. Công tác tuyên
truyền giáo dục, động viên khích lệ mọi người tham gia cuộc vận động, công
tác đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, giữ gìn kỷ cương pháp luật…, việc
tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng của một bộ phận cán bộ, đảng viên và
nhân dân chưa thường xuyên và nghiêm túc, chất lượng, hiệu quả thực hiện
cuộc vận động chưa đạt được như mong muốn. Nghị quyết Hội nghị lần thứ
năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Khoá X đánh giá: "Tình trạng suy
thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức và lối sống trong một bộ phận không nhỏ
cán bộ, đảng viên và nhân dân chưa được khắc phục có hiệu quả, làm giảm
sức chiến đấu của Đảng và lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước"2.
Do đó, giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm trong xây dựng đạo
đức cách mạng không những là một yêu cầu thường xuyên mà còn là vấn đề

cấp bách hiện nay.
Trong quân đội, mọi cán bộ, chiến sĩ vừa là chủ thể, vừa là đối tượng
giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng. Vì vậy, chất lượng, hiệu quả xây
dựng đạo đức cách mạng phụ thuộc trực tiếp vào nỗ lực chủ quan của mỗi cán
bộ, chiến sĩ.
Những năm qua, lãnh đạo, chỉ huy các cấp đã quan tâm chăm lo công
tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống làm cho tình hình rèn luyện
đạo đức cách mạng trong quân đội có nhiều chuyển biến tích cực, nhất là từ
khi thực hiện cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí
Minh". Đa số cán bộ, đảng viên đã nhận thức rõ vị trí, tầm quan trọng của đạo
đức đối với sự phát triển của đơn vị, bản thân, gia đình và xã hội; luôn thể
hiện lòng trung thành với Tổ quốc, với Đảng, với nhân dân, có bản lĩnh chính
trị vững vàng, kiên định mục tiêu lý tưởng chiến đấu, có ý thức tổ chức, kỷ
luật cao, luôn cảnh giác, nêu cao tinh thần trách nhiệm, chủ động, sáng tạo
khắc phục khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ. Nhiều đồng chí phải chiến đấu,
lao động, học tập và công tác trong những hoàn cảnh vô cùng khó khăn, gian
khổ nhưng với lòng dũng cảm, mưu trí, đã hoàn thành vẻ vang mọi nhiệm vụ
được giao. Những tấm gương sáng ngời về phẩm chất đạo đức cách mạng của
1

2

Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb Chính
trị Quốc gia, Hà Nội, 2006, tr.263-264.
Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ năm BCHTƯ, Khoá X, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2007, tr.34.


18
các thế hệ cán bộ, đảng viên đã làm rạng ngời bản chất, truyền thống tốt đẹp

của quân đội ta.
Tuy nhiên, vẫn còn một số cán bộ, đảng viên trong quân đội có biểu
hiện giảm sút ý chí chiến đấu, chưa thực sự tin tưởng vào thắng lợi của sự
nghiệp đổi mới đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, có biểu hiện trung
bình chủ nghĩa, cơ hội, thực dụng. Một số cán bộ có biểu hiện suy thoái về
đạo đức, lối sống, tham ô, lãng phí, bè phái, cục bộ địa phương, gây mất đoàn
kết nội bộ, ảnh hưởng xấu đến quan hệ quân dân. Một số cán bộ sống buông
thả, biểu hiện cụ thể là hiện tượng ngại học, ngại rèn, hiệu quả công tác thấp,
rượu chè, cờ bạc, quân phiệt, vi phạm kỷ luật, làm xói mòn bản chất cách
mạng, thanh danh của cán bộ, sĩ quan và phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ". Do đó,
lãnh đạo, chỉ huy các cấp cần coi trọng làm tốt công tác tuyên truyền giáo dục
cho mọi cán bộ, chiến sĩ, viên chức quốc phòng nhận thức đúng vị trí, tầm
quan trọng của việc rèn luyện đạo đức cách mạng đối với sự nghiệp xây dựng
quân đội, bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
2.2. Đẩy mạnh thực hiện cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương
đạo đức Hồ Chí Minh”

Để tiếp tục đẩy mạnh thực hiện cuộc vận động “Học tập và làm theo
tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, cần tập trung thực hiện tốt những nội dung
- biện pháp chủ yếu: tăng cường tuyên truyền giáo dục, nâng cao nhận thức và
trách nhiệm trong việc thực hiện cuộc vận động; rèn luyện đạo đức cách mạng
phải gắn liền với kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân và tệ tham
nhũng, lãng phí; tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về quản lý
kinh tế, xã hội, nâng cao hiệu lực quản lý của Nhà nước; bảo đảm những lợi
ích chính đáng cho cá nhân.
Trong quân đội, cần tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng,
giáo dục mục tiêu lý tưởng chiến đấu, tinh thần khắc phục khó khăn, gian
khổ, sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao. Đề cao tự phê
bình và phê bình, phát huy tính tích cực, tự giác tu dưỡng rèn luyện đạo đức
cách mạng gắn với đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí;

ngăn chặn và khắc phục ảnh hưởng của chủ nghĩa cá nhân, lối sống thực dụng
trong đội ngũ cán bộ, đảng viên quân đội. Phát huy sức mạnh tổng hợp của


19
các tổ chức, các lực lượng trong nâng cao đạo đức cách mạng của đội ngũ cán
bộ, đảng viên. Xây dựng môi trường văn hoá trong sạch, lành mạnh đồng thời
đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các hiện tượng vi phạm
kỷ luật, phát luật.
Đối với mỗi cán bộ, chiến sĩ quân đội cần thực hiện tốt các yêu cầu sau:
Một là, tích cực hơn nữa trong nghiên cứu, học tập chủ nghĩa Mác –
Lênin, tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh. Đây là biện pháp chủ yếu nhất, quyết
định sự hình thành và phát triển nhân cách, đạo đức cách mạng của quân
nhân. Trong bài: “Đạo đức cách mạng” (12/1958), Hồ Chí Minh giải thích:
việc học tập lý luận là để củng cố đạo đức cách mạng, giữ vững lập trường
giai cấp, nâng cao nhận thức chính trị và hình thành phương pháp, tác phong
công tác tốt, có thể hoàn thành mọi nhiệm vụ mà Đảng và nhân dân giao phó.
Theo Hồ Chí Minh, học tập lý luận là học những nguyên lý, quy luật, quan
điểm, nguyên tắc cơ bản để vận dụng vào thực tiễn một cách linh hoạt, sáng
tạo. Phải hình thành cho mình nhu cầu học tập thực sự; quán triệt và thực hiện
phương châm học thường xuyên, học suốt đời, kết hợp học với hành, lý luận
với thực tiễn.
Cần có những hình thức, biện pháp học tập thích hợp để kế thừa và
phát huy truyền thống trung dũng, kiên cường, tinh thần đoàn kết, nhân ái,
tính tổ chức, kỷ luật và kinh nghiệm chiến đấu, lao động, học tập, rèn luyện
của các thế hệ đi trước.
Hai là, thực hiện cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, đề cao tự phê
bình và phê bình, đấu tranh chống mọi biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân. Phải
xác định rõ động cơ, xu hướng nghề nghiệp quân sự, nhất là đối với những
học viên, sĩ quan trẻ; tập trung mọi trí tuệ, công sức vào thực hiện thắng lợi

nhiệm vụ được giao. Thực hiện đúng chức trách, chấp hành nghiêm kỷ luật
Đảng, kỷ luật quân đội, làm việc chuyên cần, thực hành tiết kiệm, chống lãng
phí kể cả của công và của tư. Thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện để không
ngừng nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, tạo cho mình có lối sống trong
sạch lành mạnh, dân chủ, đoàn kết, được quần chúng tín nhiệm.
Để chống những biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, phải thường xuyên
tự kiểm điểm bản thân mình một cách nghiêm túc nhằm tránh được những sai


20
lầm, thiếu sót đồng thời mạnh dạn phê bình đồng đội trên tinh thần đoàn kết,
yêu thương, giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ. Đẩy mạnh thực hiện tự phê bình
và phê bình một cách nghiêm túc. Quán triệt phương châm: phê việc chứ
không phê người, phê để tiến bộ chứ không phải để trù dập.
Ba là, rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng của người quân nhân
phải được tiến hành thường xuyên, liên tục, gắn với thực tiễn huấn luyện, sẵn
sàng chiến đấu, học tập và công tác hàng ngày. Đây là biện pháp tốt nhất để
bảo đảm cho sự hình thành và phát triển bền vững những phẩm chất cần thiết
của người quân nhân cách mạng, nhất là đối với cán bộ, đảng viên. Cần quán
triệt và cụ thể hoá những yêu cầu về tiêu chuẩn phẩm chất nhân cách, đạo đức
cách mạng tương ứng với từng cấp, từng chuyên ngành, phù hợp với đặc
điểm, tính chất nhiệm vụ và điều kiện công tác của mình để tự kiểm tra, uốn
nắn và sửa mình theo những tiêu chuẩn ấy.


21
KẾT LUẬN

Trong toàn bộ di sản Hồ Chí Minh để lại cho toàn Đảng và toàn dân ta,
tư tưởng về đạo đức cách mạng có vị trí, vai trò rất quan trọng. Người đã đặt

ra những yêu cầu cơ bản về tiêu chuẩn phẩm chất đạo đức với từng đối tượng
cụ thể, nhất là đối với cán bộ, đảng viên. Đó là phẩm chất trung với nước,
hiếu với dân; cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; yêu thương con người;
có tinh thần quốc tế trong sáng. Người còn nêu lên những nguyên tắc cơ bản
trong xây dựng đạo đức cách mạng là phải tu dưỡng đạo đức suốt đời, nói
phải đi đôi với làm, xây đi đôi với chống.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng có ý nghĩa đặc biệt quan
trọng không chỉ đối với công tác xây dựng Đảng mà còn đối với việc xây
dựng nền đạo đức mới, nền văn hoá mới và con người mới, nhất là trong tình
hình hiện nay. Việc phấn đấu tu dưỡng, học tập và làm theo tấm gương đạo
đức Hồ Chí Minh đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên phải có nhận thức đúng đắn
về các chuẩn mực, các nguyên tắc xây dựng đạo đức cách mạng, không ngừng
phấn đấu rèn luyện thường xuyên gắn với chức trách, nhiệm vụ và công việc
được giao. Đồng thời kiên quyết đấu tranh chống những hiện tượng tiêu cực,
tệ tham nhũng, quan liêu, lãng phí.