TÀI LIỆU CHUYÊN đề TRIẾT học đấu TRANH GIAI cấp, QUAN hệ GIAI cấp, dân tộc, NHÂN LOẠI

ĐẤU TRANH GIAI CẤP, QUAN HỆ GIAI CẤP, DÂN TỘC, NHÂN LOẠI
MỤC LỤC

Trang
LỜI

NÓI

ĐẦU

2
1. GIAI CẤP VÀ ĐẤU TRANH GIAI CẤP

3

1.1. Định nghĩa, nguồn gốc, kết cấu giai cấp

3

1.2. Đấu tranh giai cấp và vai trò của nó trong xã hội có giai cấp

7

1.3. Đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản và đấu tranh giai cấp ở
Việt

Nam

hiện

nay

9
2.

QUAN

HỆ

GIAI

CẤP,

hệ

giai

DÂN

TỘC,

NHÂN

LOẠI

15

2.1.

Quan

cấp,

dân

tộc

15

2.2.

Giai

cấp,

nhân

loại

18
KẾT

LUẬN


2

20


3

LỜI NÓI ĐẦU

Lý luận về giai cấp và đấu tranh giai cấp là một trong những nội dung
căn bản nhất của chủ nghĩa Mác - Lênin. Đó là lý luận khoa học chỉ ra nguồn
gốc động lực trực tiếp quan trọng của sự phát triển lịch sử xã hội từ khi xã hội
phân chia thành giai cấp đến nay. Lý luận đấu tranh giai cấp đã trở thành kim
chỉ nam cho các Đảng của giai cấp công nhân trên thế giới trong việc định ra
đường lối, chiến lược, sách lược giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc, giải
phóng con người khỏi áp bức bóc lột.
1. GIAI CẤP VÀ ĐẤU TRANH GIAI CẤP
1. 1. Định nghĩa, nguồn gốc, kết cấu giai cấp
1.1.1. Định nghĩa về giai cấp

Tình trạng xã hội có sự phân chia thành những giai cấp xuất hiện từ thời
cổ đại. C.Mác không phải là người đầu tiên phát hiện ra vấn đề giai cấp và đấu
tranh giai cấp mà do nhiều nhà sử học, kinh tế học tư sản đã phát hiện. Trước
C.Mác và cùng thời với C.Mác có nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề giai
cấp và đấu tranh giai cấp. Chẳng hạn, họ cho rằng, giai cấp là tập hợp những
người có cùng chức năng xã hội, cùng một lối sống hoặc mức sống, cùng một
địa vị hoặc uy tín xã hội. Quan điểm tôn giáo cho rằng, số phận kẻ giàu, người
nghèo, kẻ thống trị, người bị trị là do Chúa trời sắp đặt; hoặc phân chia giai cấp
là do sự khác nhau về màu da, nghề nghiệp... Các quan điểm trên một mặt do
hạn chế về nhận thức, mặt khác do sự chi phối bởi lập trường giai cấp nên họ
biện hộ cho sự tồn tại của giai cấp thống trị; nó phản ánh thiếu khách quan và
khoa học về hiện tượng giai cấp và đấu tranh giai cấp.
Quan điểm duy vật về lịch sử và học thuyết về giá trị thặng dư của
C.Mác là cơ sở lý luận khoa học, làm sáng tỏ bản chất của quan hệ giai cấp.
Kế thừa và phát triển tư tưởng của C.Mác, năm 1919, trong tác phẩm “Sáng
kiến vĩ đại” V.I.Lênin đã đưa ra định nghĩa về giai cấp: “Người ta gọi là giai
cấp, những tập đoàn to lớn gồm những người khác nhau về địa vị của họ trong

một hệ thống sản xuất xã hội nhất định trong lịch sử, khác nhau về quan hệ
của họ (thường thường thì những quan hệ này được pháp luật qui định và thừa
nhận) đối với những tư liệu sản xuất, về vai trò của họ trong tổ chức lao động
xã hội, và như vậy là khác nhau về cách thức hưởng thụ và về phần của cải xã


4
hội ít hoặc nhiều mà họ được hưởng. Giai cấp là những tập đoàn người, mà
tập đoàn này có thể chiếm đoạt lao động của tập đoàn khác, do chỗ các tập
đoàn đó có địa vị khác nhau trong một chế độ kinh tế - xã hội nhất định”1.
Giai cấp là những tập đoàn người to lớn khác nhau về địa vị trong một
phương thức sản xuất xã hội nhất định. Sự khác nhau về địa vị giai cấp trong
phương thức sản xuất biểu hiện:
- Khác nhau về quyền sở hữu tư liệu sản xuất. Đây là nhân tố cơ bản
quy định sự khác nhau về địa vị giữa các tập đoàn người trong hệ thống sản
xuất xã hội. Tập đoàn người nào nắm quyền sở hữu đối với tư liệu sản xuất sẽ
nắm quyền quản lý về kinh tế, do đó sẽ nắm quyền thống trị về chính trị trong
xã hội. Những tập đoàn không có hoặc có ít tư liệu sản xuất sẽ bị lệ thuộc vào
tập đoàn nắm giữ tư liệu sản xuất và trở thành kẻ bị trị.
- Khác nhau về vai trò trong tổ chức lao động xã hội, trong tổ chức
quản lý sản xuất. Tập đoàn nào chiếm hữu tư liệu sản xuất đương nhiên giữ
vai trò tổ chức, quản lý sản xuất.
- Khác nhau về phương thức phân phối, hưởng thụ sản phẩm lao động,
của cải vật chất xã hội. Tập đoàn thống trị xã hội là người nắm toàn bộ sản
phẩm xã hội và hưởng lợi phần lớn sản phẩm xã hội. Các tầng lớp bị trị, người
lao động chỉ được hưởng một phần nhỏ sản phẩm xã hội mà họ làm ra.
Thông qua những đặc trưng về giai cấp nêu trên, V.I.Lênin đã chỉ ra sự
phân chia xã hội thành giai cấp chi phối toàn bộ đời sống xã hội, từ kinh tế
đến chính trị tinh thần. Do đó, trong xã hội có giai cấp không thể có chính trị,
hệ tư tưởng, đạo đức… chung cho cả xã hội.

Giai cấp là phạm trù có tính lịch sử, vì nó có nguồn gốc sinh ra, tồn tại,
phát triển và mất đi, gắn liền với hệ thống sản xuất xã hội nhất định trong lịch
sử.
1.1.2. Nguồn gốc giai cấp

Xã hội loài người không phải bao giờ cũng tồn tại giai cấp. C.Mác là
người đầu tiên chứng minh rằng, “sự tồn tại của các giai cấp chỉ gắn liền với
những giai đoạn phát triển lịch sử nhất định của sản xuất”2.
1

V.I. Lênin: Toàn tập, Nxb. Tiến bộ, Matxcơva, 1977, tập 39, tr. 17 - 18.

2

C. Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, tâp 28, tr. 662.


5
Trong xã hội nguyên thuỷ khi lực lượng sản xuất còn thấp kém, với
công cụ bằng đá, gậy gộc, cung tên... con người làm ra sản phẩm chỉ đủ để
tồn tại, duy trì nòi giống, chưa có sản phẩm dư thừa tương đối thì chưa có khả
năng xuất hiện chế độ người bóc lột người, chưa thể có giai cấp.
Cuối xã hội nguyên thuỷ, việc sử dụng phổ biến công cụ bằng kim loại
làm cho năng suất lao động tăng lên, con người có thể sản xuất ra khối lượng
sản phẩm nhiều hơn nhu cầu tối thiểu để tồn tại. Tức là “lao động đã có một
giá trị”, và điều đó tạo khả năng cho người này chiếm đoạt lao động của
những người khác. Với công cụ sản xuất mới, sản xuất cá thể từng gia đình có
hiệu quả hơn sản xuất tập thể nguyên thuỷ. Lực lượng sản xuất phát triển dẫn
đến phân công lao động lớn: thủ công nghiệp tách khỏi nông nghiệp. Trao đổi
sản phẩm trở thành hoạt động thường xuyên, phổ biến. Quan hệ sản xuất cộng

đồng nguyên thuỷ không phù hợp với lực lượng sản xuất mới. Các gia đình có
tài sản riêng ngày càng nhiều và trong xã hội xuất hiện sự chênh lệch về tài
sản. Chế độ tư hữu dần dần thay thế chế độ công hữu nguyên thuỷ về tư liệu
sản xuất. Trong điều kiện ấy những người có quyền trong thị tộc, bộ lạc có
thể lợi dụng địa vị của mình để chiếm đoạt tài sản của công xã làm của riêng.
Sự phát triển lực lượng sản xuất sang trình độ mới tạo khả năng và tiền đề
phân hoá xã hội thành giai cấp. Chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất là cơ sở
trực tiếp của sự hình thành giai cấp. C.Mác và Ph.Ăngghen chỉ rõ rằng,
nguyên nhân phân chia xã hội thành giai cấp, cũng như nguyên nhân của sự ra
đời và mất đi của hệ thống giai cấp này hay hệ thống giai cấp khác, là nguyên
nhân kinh tế chứ không phải là nguyên nhân chính trị hay tư tưởng.
Ph.Ăngghen nhấn mạnh rằng: các cuộc chiến tranh, những thủ đoạn cướp bóc,
những hành vi bạo lực góp phần đẩy nhanh quá trình phân hoá giai cấp, song
bạo lực vốn đã có từ đầu xã hội nguyên thuỷ, không tạo ra chế độ tư hữu và
giai cấp. Sự ra đời cũng như sự mất đi của xã hội có giai cấp, sự xuất hiện và
mất đi của những giai cấp cụ thể đều dựa trên tính tất yếu kinh tế.
Xã hội chiếm hữu nô lệ là xã hội đầu tiên có giai cấp trong lịch sử loài
người. Chủ nô và nô lệ là hai giai cấp cơ bản đối kháng trong xã hội này. Hình
thức đầu tiên của chế độ chiếm hữu nô lệ là chế độ nô lệ kiểu gia trưởng, ra đời
trong lòng công xã thị tộc. Do lực lượng sản xuất và trao đổi phát triển, những


6
công việc sản xuất chủ yếu do nô lệ làm, việc sử dụng nô lệ như “những công
cụ biết nói” trở thành phổ biến, việc buôn bán nô lệ phát triển. Đồng thời với sự
xuất hiện của đối kháng giai cấp là sự tách rời giữa thành thị và nông thôn, lao
động trí óc và lao động chân tay, một bộ phận từ bỏ lao động chân tay chuyên
làm công việc quản lý, chính trị, khoa học nghệ thuật...
Còn Ph.Ăngghen khẳng định: “Quy luật phân công lao động là cái làm
cơ sở cho sự phân chia thành giai cấp nhưng điều đó không hoàn toàn loại trừ

việc sử dụng bạo lực, cướp bóc, mánh khoé và lừa bịp trong sự hình thành các
giai cấp, không cản trở giai cấp thống trị, một khi đã nắm được chính quyền
sẽ củng cố địa vị của nó trên lưng các giai cấp lao động và biến việc quản lý
xã hội thành việc bóc lột quần chúng” 1. Như vậy, C.Mác và Ph.Ăngghen đã
chứng minh một cách khoa học về điều kiện lịch sử dẫn tới xã hội có giai cấp
và những điều kiện tồn tại các giai cấp. Từ đây, các ông khẳng định: muốn
xoá bỏ sự đối kháng giai cấp trong xã hội không có cách nào khác là xoá bỏ
triệt để chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất.
1.1.3. Kết cấu xã hội – giai cấp

Kết cấu xã hội - giai cấp là tổng thể các giai cấp tầng lớp và mối quan
hệ giữa các giai cấp tầng lớp tồn tại trong một xã hội cụ thể ở một giai đoạn
lịch sử nhất định. Do trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, phương thức
sản xuất quy định kết cấu giai cấp. Vì vậy, mỗi một kiểu xã hội có một kết cấu
xã hội - giai cấp của nó. Mỗi kết cấu xã hội - giai cấp nhất định gồm hai giai
cấp cơ bản đối lập nhau. Đó là chủ nô và nô lệ trong xã hội chiếm hữu nô lệ, là
địa chủ phong kiến và nông nô trong xã hội phong kiến, là tư sản và vô sản
trong xã hội tư bản chủ nghĩa. Hai giai cấp cơ bản là sản phẩm đích thực của
chế độ kinh tế xã hội đó, đồng thời là những giai cấp quyết định sự tồn tại và
phát triển của hệ thống sản xuất trong xã hội đó. Giai cấp thống trị là giai cấp
tiêu biểu cho bản chất chế độ kinh tế - xã hội đang tồn tại.
Ngoài hai giai cấp cơ bản mỗi kết cấu xã hội - giai cấp còn một số giai
cấp không cơ bản và tầng lớp trung gian. Trong những tập đoàn người này, có
tập đoàn là tàn dư của phương thức sản xuất cũ (như nô lệ trong buổi đầu của
xã hội phong kiến; địa chủ, nông nô trong buổi đầu của xã hội tư bản); có
1

C. Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1994, tâp 20, tr. 390 - 391.

7
những tập đoàn là mầm mống của phương thức sản xuất tương lai (như tư sản,
vô sản trong giai đoạn cuối của xã hội phong kiến). Và bất cứ xã hội có giai
cấp nào cũng có tầng lớp trung gian là sản phẩm của chính phương thức sản
xuất đang thống trị, là kết quả của quá trình phân hoá xã hội không ngừng
diễn ra trong xã hội. Đó là tầng lớp bình dân trong xã hội nô lệ, tầng lớp tiểu
tư sản thành thị và nông thôn trong xã hội tư bản. Xã hội có giai cấp nào cũng
tồn tại một tầng lớp xã hội có vai trò quan trọng về kinh tế, xã hội, chính trị,
văn hoá, đó là tầng lớp trí thức.
1.2. Đấu tranh giai cấp và vai trò của nó trong xã hội có giai cấp
1.2.1 . Tính tất yếu đấu tranh giai cấp trong xã hội có giai cấp

Xuất phát từ những luận điểm khoa học của C.Mác và Ph.Ăngghen về đấu
tranh giai cấp, V.I.Lênin nhấn mạnh rằng: đấu tranh giai cấp trong lịch sử và thời
đại thực chất là “cuộc đấu tranh của quần chúng bị tước hết quyền, bị áp bức và
lao động, chống bọn có đặc quyền, đặc lợi, bọn áp bức và bọn ăn bám, cuộc đấu
tranh của những người công nhân làm thuê hay những người vô sản chống những
người hữu sản hay giai cấp tư sản”1.
Như vậy, từ định nghĩa giai cấp cho thấy đấu tranh giai cấp sẽ là đấu
tranh giữa tập đoàn người này với tập đoàn người khác mà cụ thể là đấu tranh
giữa hai giai cấp đối lập với nhau về lợi ích cơ bản như: đấu tranh của giai
cấp nô lệ chống lại chủ nô trong xã hội chiếm hữu nô lệ, của giai cấp nông nô
chống lại địa chủ phong kiến trong xã hội phong kiến, giai cấp vô sản chống
lại giai cấp tư sản trong xã hội tư bản.
Trong xã hội có giai cấp, giai cấp thống trị chiếm đoạt lao động của các
giai cấp và tầng lớp bị trị, chiếm đoạt của cải xã hội vào tay mình. Các giai cấp,
tầng lớp bị trị không những bị chiếm đoạt kết quả lao động mà còn bị áp bức về
chính trị, xã hội và tinh thần. Sự không bình đẳng, sự đối kháng về lợi ích cơ
bản giữa giai cấp bị trị và giai cấp thống trị là nguyên nhân của đấu tranh giai
cấp. Có áp bức thì có đấu tranh chống áp bức. Vì vậy, chủ nghĩa Mác - Lênin

khẳng định đấu tranh giai cấp là một hiện tượng tất yếu không thể tránh được
trong xã hội có đối kháng giai cấp. Thực chất đấu tranh giai cấp là đấu tranh

1

V.I. Lênin: Toàn tập, Nxb. Tiến bộ, Matxcơva, 1979, tập 7, tr. 237 - 238.


8
giữa hai giai cấp cơ bản có lợi ích đối lập nhau trong một phương thức sản xuất
nhất định.
1.2.2. Vai trò của đấu tranh giai cấp trong xã hội có đối kháng giai cấp

Đấu tranh giai cấp là nguồn gốc, động lực phát triển quan trọng của xã
hội có giai cấp. C.Mác và Ph.Ăngghen chứng minh rằng, sản xuất vật chất để
đáp ứng nhu cầu tồn tại và phát triển của con người và xã hội loài người là
hành động lịch sử đầu tiên của lịch sử loài người. Sự phù hợp giữa lực lượng
sản xuất và quan hệ sản xuất là điều kiện cơ bản để sản xuất phát triển thuận
lợi, tạo cơ sở cho phát triển mọi mặt của đời sống xã hội. Khi quan hệ sản
xuất không còn phù hợp với lực lượng sản xuất, thì nó trở thành xiềng xích
của lực lượng sản xuất, dẫn đến khủng hoảng, phá hoại lực lượng sản xuất.
Trong xã hội có đối kháng giai cấp, những quan hệ sản xuất lỗi thời không tự
nhường chỗ cho quan hệ sản xuất mới. Chúng được giai cấp thống trị bảo vệ
bằng tất cả sức mạnh chính trị, kinh tế và tư tưởng, đặc biệt là bằng bạo lực có
tổ chức. Muốn thay đổi quan hệ sản xuất để giải phóng sản xuất phải gạt bỏ
lực cản lớn lao ấy. Điều đó, chỉ có thể thực hiện được bằng đấu tranh giai cấp
và cách mạng xã hội. Xuất phát từ quan điểm xem sự vận động nội tại của
phương thức sản xuất quyết định sự phát triển của toàn bộ lịch sử xã hội,
C.Mác và Ph.Ăngghen xem đấu tranh giai cấp mà đỉnh cao là cách mạng xã
hội như đòn bẩy để thay đổi hình thái kinh tế - xã hội. Do đó, đấu tranh giai

cấp là động lực trực tiếp của lịch sử các xã hội có giai cấp.
Trong xã hội có áp bức giai cấp, đấu tranh giai cấp chẳng những cải tạo
xã hội mà còn có tác dụng cải tạo bản thân các giai cấp cách mạng và quần
chúng lao động. Chỉ qua đấu tranh cho tự do không cam chịu số phận nô lệ,
các giai cấp bị áp bức mới gột rửa được tinh thần nô lệ và những tập quán xấu
do chế độ người áp bức người sản sinh ra.
Đấu tranh giai cấp không chỉ là đòn bẩy của lịch sử trong thời kỳ cách
mạng mà còn là động lực phát triển các mặt của đời sống xã hội trong thời kỳ
phát triển bình thường của xã hội có giai cấp. Ngay khi quan hệ sản xuất còn
phù hợp với lực lượng sản xuất, đấu tranh giai cấp vẫn có tác dụng thúc đẩy
xã hội phát triển về mọi mặt. Dưới xã hội tư bản, sức ép của phong trào công
nhân là một trong những động lực mạnh mẽ thường xuyên và trực tiếp thúc


9
đẩy giai cấp tư sản tự đổi mới phương thức quản lý, sử dụng kỹ thuật mới để
đảm bảo lợi nhuận của họ. Những thành tựu dân chủ mà giai cấp công nhân
và nhân dân lao động ở các nước tư bản giành được là kết quả của đấu tranh
giai cấp dưới nhiều hình thức. Từ thực tiễn đấu tranh cách mạng bảo vệ quyền
lợi của mình, giai cấp công nhân ngày càng trưởng thành về chính trị, tư
tưởng, tổ chức, do đó có khả năng tổ chức thực hiện thắng lợi sứ mệnh lịch sử
của mình.
Vai trò của đấu tranh giai cấp trong lịch sử được phát huy như thế nào
phụ thuộc vào tính chất, trình độ phát triển của các cuộc đấu tranh. Những
cuộc đấu tranh mang tính chất quần chúng rộng lớn, do lực lượng tiên tiến của
xã hội lãnh đạo được tổ chức một cách chặt chẽ nhằm thực hiện sứ mệnh lịch
sử đánh đổ giai cấp thống trị, phản động - giai cấp đang là lực cản lớn đối với
sự phát triển của xã hội.
1.3. Đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản và đấu tranh giai cấp ở Việt
Nam hiện nay

1.3.1 Đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản
- Đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản khi chưa giành được chính quyền.

Khi giai cấp công nhân chưa giành được chính quyền, cuộc đấu tranh
của họ thường diễn ra dưới ba hình thức cơ bản:
Đấu tranh kinh tế: là hình thức cơ bản đầu tiên, mục đích bảo vệ quyền
lợi kinh tế trước mắt, đòi tăng lương, giảm giờ làm, cải thiện đời sống, cải
thiện việc làm chống sa thải, thất nghiệp. Hình thức đấu tranh này thường
mang tính chất lẻ tẻ, cục bộ, tự phát trong xã hội.
Đấu tranh chính trị: là hình thức đấu tranh cao nhất nhằm giành chính
quyền và sử dụng chính quyền, cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới như
mít tinh, biểu tình, bãi công, tố cáo chính sách phản động của nhà nước tư
sản, giác ngộ quần chúng. Đỉnh cao của đấu tranh chính trị là sử dụng bạo lực
cách mạng lật đổ nhà nước tư sản, thiết lập nhà nước XHCN.
Đấu tranh tư tưởng: vạch ra bản chất bóc lột của giai cấp tư sản, tính chất
phản động của tư tưởng tư sản, đưa hệ tư tưởng Mác - Lênin vào phong trào công
nhân và đời sống xã hội.


10
Ba hình thức đấu tranh có vị trí, vai trò khác nhau song chúng có mối quan
hệ biện chứng, trong đó đấu tranh chính trị là hình thức đấu tranh cao nhất. Bởi lẽ,
muốn giải phóng về mặt kinh tế, giai cấp công nhân không thể dừng lại ở đấu
tranh kinh tế, đấu tranh tư tưởng mà phải tiến lên đấu tranh chính trị để giành các
quyền tự do dân chủ và cuối cùng giành chính quyền. Để đảm bảo cuộc đấu tranh
tự giải phóng đi đến thắng lợi cuối cùng giai cấp công nhân phải có học thuyết
khoa học cách mạng soi đường, phải tổ chức được chính đảng của mình, phải trở
thành một giai cấp tự giác và có tổ chức.
- Đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản trong thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư
bản lên chủ nghĩa xã hội

Sau khi giai cấp công nhân và nhân dân lao động giành được chính quyền,
đấu tranh giai cấp chưa kết thúc mà nó diễn ra gay go phức tạp trong điều kiện
mới. Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội mục tiêu đấu tranh trực tiếp của
giai cấp công nhân đã thay đổi: từ mục tiêu giành chính quyền chuyển sang mục
tiêu cơ bản và chủ yếu là củng cố, bảo vệ chính quyền của nhân dân lao động,
xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, trọng tâm là xây dựng kinh tế. Giai cấp
tư sản bị lật đổ tiến hành cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa xã hội nhằm phục hồi
chủ nghĩa tư bản. Thực chất đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ là cuộc đấu
tranh nhằm giải quyết vấn đề ai thắng ai giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư
bản (đối với các nước đã phát triển chế độ tư bản chủ nghĩa) và cuộc đấu tranh ai
thắng ai giữa hai con đường xã hội chủ nghĩa và tư bản chủ nghĩa (với các nước
chưa qua phát triển chế độ tư bản chủ nghĩa).
Điều kiện đấu tranh thay đổi, mục tiêu trực tiếp của các giai cấp thay đổi
thì hình thức đấu tranh cũng thay đổi. V.I.Lênin đã nói: “trong điều kiện chuyên
chính vô sản, những hình thức đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản không thể
giống như trước được”1. Trong điều kiện đã nắm được chính quyền, giai cấp
công nhân phải sử dụng tổng hợp, linh hoạt các hình thức đấu tranh mới, trong
đó có đấu tranh bằng bạo lực và bằng hoà bình; bằng giáo dục thuyết phục và
bằng hành chính, pháp chế; bằng chính trị, quân sự và bằng kinh tế; bằng cải tạo
các quan hệ cũ lỗi thời và bằng các quan hệ mới hợp qui luật; bằng liên minh

1

V.I. Lênin: Toàn tập, Nxb. Tiến bộ, Matxcơva, 1977, tập 39, tr. 298.


11
giữa giai cấp công nhân với các giai cấp, tầng lớp lao động và các tầng lớp trung
gian khác; bằng “sử dụng” giai cấp tư sản để xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Cuộc đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội diễn ra trên tất cả các lĩnh vực: Chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá,
tư tưởng... Tính chất của cuộc đấu tranh này diễn ra hết sức gay go, phức tạp,
quyết liệt và lâu dài. Ở Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu trước
đây, các lực lượng chống chủ nghĩa xã hội đã lợi dụng những sai lầm nghiêm
trọng của các Đảng Cộng sản cầm quyền để đảo ngược tình thế, lập lại trật tự
tư sản. Hai sai lầm nghiêm trọng dễ mắc phải: Một là, chủ quan duy ý chí, coi
nhẹ qui luật kinh tế khách quan, trong đó lại tuyệt đối hoá đấu tranh giai cấp,
nhất là tuyệt đối hoá những hình thức cụ thể của đấu tranh giai cấp; hai là, cơ
hội, hữu khuynh, mơ hồ mất cảnh giác trước âm mưu diễn biến hoà bình của
các thế lực thù địch với chủ nghĩa xã hội.
1.3.2. Đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay

Trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta, xã hội vẫn tồn
tại lâu dài các giai cấp và mâu thuẫn giai cấp phức tạp hơn nhiều. Vì thời kỳ
quá độ ở nước ta còn nhiều hình thức sở hữu về tư liệu sản xuất, nhiều thành
phần kinh tế và tương ứng với nó có nhiều giai tầng xã hội với nhiều lợi ích
khác nhau. Bên cạnh đó, mục tiêu của chủ nghĩa xã hội là xoá bỏ triệt để áp
bức bất công, thực hiện công bằng xã hội - đó là một quá trình đấu tranh lâu
dài, gian khổ. Nước ta đi lên chủ nghĩa xã hội từ nền sản xuất nhỏ tiểu nông,
bị ảnh hưởng bởi tâm lý, tư tưởng, phong tục tập quán cũ lạc hậu của chế độ
thực dân, phong kiến, nếu không đấu tranh thì không khắc phục được những
lực cản. Mặt khác, các thế lực thù địch tiếp tục thực hiện chiến lược “Diễn
biến hoà bình” kết hợp với bạo loạn, lật đổ nhằm làm cho chúng ta đi chệch
khỏi quỹ đạo xã hội chủ nghĩa và tiến tới xoá bỏ chủ nghĩa xã hội. Do đó, đấu
tranh trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là nhằm giữ vững được định
hướng xã hội chủ nghĩa. Hơn nữa, quá trình mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế
theo hướng đa phương hoá, đa dạng hoá có không ít tiêu cực ảnh hưởng đến mục
tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội ở nước ta, cho nên bên cạnh hợp tác
còn phải đấu tranh, ngăn chặn và loại trừ ảnh hưởng tiêu cực từ bên ngoài

xâm nhập vào.


12
Hiện nay, mô hình xã hội xã hội chủ nghĩa ở một số nước đã sụp đổ.
Chủ nghĩa đế quốc đứng đầu là Mỹ đang đẩy mạnh chiến lược “Diễn biến hoà
bình” nhằm xoá bỏ các nước xã hội chủ nghĩa còn lại trong đó có Việt Nam.
Cho nên, đấu tranh giai cấp là tất yếu trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã
hội. Chúng ta không được mơ hồ mất cảnh giác với kẻ thù. Vấn đề không
phải là lảng tránh danh từ "đấu tranh giai cấp", mà là nhận thức cho đúng tính
chất, nội dung, hình thức của cuộc đấu tranh để xử lý đúng đắn các quan hệ xã
hội - giai cấp. Vì thực chất, đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay vẫn là đấu
tranh ai thắng ai giữa hai con đường tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa
trong điều kiện mới, nội dung mới và hình thức mới.
Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, Đảng ta đã xác định những nội
dung chủ yếu của cuộc đấu tranh giai cấp ở nước ta hiện nay là: "thực hiện
thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá theo định hướng chủ nghĩa
xã hội, khắc phục tình trạng nước nghèo, kém phát triển; đấu tranh ngăn
chặn và khắc phục những tư tưởng và hành động tiêu cực, sai trái; đấu tranh
làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù địch
bảo vệ độc lập dân tộc, xây dựng nước ta thành một nước xã hội chủ nghĩa
phồn vinh hạnh phúc" 1.
Tiếp tục phát triển, hoàn thiện và cụ thể hoá quan điểm của đại hội IX,
tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X xác định rõ hơn những nội dung đấu
tranh giai cấp tại Việt Nam trong thời kỳ quá độ hiện nay. Thứ nhất, thực hiện
thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước theo định hướng
xã hội chủ nghĩa, khắc phục tình trạng nước nghèo chậm phát triển. Đó là
cuộc đấu tranh để phát triển lực lượng sản xuất, phát triển khoa học công
nghệ nhằm nâng cao năng suất lao động, làm cho dân giàu, nước mạnh chiến
thắng nghèo nàn lạc hậu. Thứ hai, đấu tranh ngăn chặn và khắc phục những tư

tưởng và hành động tiêu cực sai trái do xã hội cũ để lại, do mặt trái của cơ chế
thị trường tác động đến cản trở con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta,
do vậy cần phải đấu tranh. Thứ ba, thực hiện công bằng xã hội, chống áp bức
bất công. Bởi vì, quá độ lên chủ nghĩa xã hội còn chấp nhận quan hệ bất bình
đẳng, công bằng xã hội còn ở mức thấp so với lý tưởng cộng sản. Trong khi
1

Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb. CTQG, Hà Nội, 2001, Tr. 86.


13
đó, lý tưởng cộng sản là xoá bỏ áp bức, bất công cho nên phải đấu tranh
chống áp bức bất công. Thứ tư, đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hành
động chống phá của kẻ thù. Hiện nay kẻ thù trong và ngoài nước đặc biệt là
đế quốc Mỹ là kẻ thù dân tộc đồng thời là kẻ thù giai cấp.
Trong cuộc đấu tranh phức tạp này, Đảng ta đã đề ra những mục tiêu
cách mạng cần thực hiện trong suốt thời kỳ quá độ là “độc lập dân tộc gắn
liền với chủ nghĩa xã hội, dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ,
văn minh”1. Thực chất là phát triển mạnh mẽ nền kinh tế nhiều thành phần
vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước, đảm bảo định
hướng xã hội chủ nghĩa; thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Xây dựng chủ nghĩa xã hội phải đi đôi với bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ chính
quyền nhân dân và pháp chế xã hội chủ nghĩa. Toàn bộ sự nghiệp trên đây là
lợi ích căn bản của dân tộc và nhân dân lao động. Tuyệt đại đa số trong cộng
đồng dân tộc Việt Nam bao gồm giai cấp công nhân, giai cấp nông dân, tầng
lớp trí thức và các tầng lớp lao động khác, tầng lớp tư sản dân tộc và các
nhân sĩ yêu nước... đều tán thành mục tiêu nói trên. Tuy một bộ phận nhỏ
trong xã hội vì quyền lợi ích kỷ, vì thù hận giai cấp, đã và đang liên kết với
các thế lực phản động quốc tế chống lại sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta.
Vì vậy, đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ ở nước ta diễn ra dưới nhiều

hình thức phong phú, phức tạp, kết hợp chính trị - quân sự - ngoại giao, giáo
dục thuyết phục kết hợp cưỡng bức hành chính, liên doanh hợp tác... giữa một
bên là quần chúng nhân dân lao động, các lực lượng xã hội đi theo con đường
dẫn đến mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh,
đoàn kết trong mặt trận dân tộc do Đảng lãnh đạo, với một bên là các thế lực
các tổ chức các phần tử chống độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, chống
Đảng, nhà nước và pháp luật, phá hoại trật tự xã hội và an ninh quốc gia.
Về đặc điểm mới của hình thức đấu tranh giai cấp hiện nay ở nước ta,
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X xác định: Các hình thức phong phú, phức tạp,
nhưng cái đích hướng tới là phát huy cao độ vai trò của các lực lượng tạo ra động
lực đưa cách mạng đi đến thắng lợi; các hình thức đan xen vào nhau, phải đặt trong
bối cảnh chung của thời đại, đất nước và khu vực để xem xét. Trong điều kiện mới,
1

Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb. CTQG, Hà Nội, 2006, Tr. 325.


14
xác định hình thức đấu tranh phải mềm dẻo, linh hoạt, tuỳ thuộc vào bối cảnh cụ thể
để xác định đâu là đối tác và đâu là đối tượng.
Cuộc đấu tranh giữa hai con đường chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư
bản là biểu hiện thực chất của cuộc đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ ở
nước ta. Đây là cuộc đấu tranh có tính chất gay go, phức tạp vừa đối kháng
vừa không đối kháng giữa các nhân tố thúc đẩy đất nước phát triển theo định
hướng xã hội chủ nghĩa và các nhân tố thúc đẩy đất nước dịch chuyển theo
định hướng tư bản chủ nghĩa. Các nhân tố tự phát tư bản chủ nghĩa này được
những thế lực chống độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội lợi dụng phục vụ
mục tiêu của chúng. Cuộc đấu tranh giữa hai khuynh hướng phát triển trên
đây diễn ra hàng ngày, hàng giờ trên tất cả các lĩnh vực, trước hết là lĩnh vực
kinh tế, chính trị và trật tự xã hội.

Trong cơ cấu xã hội - giai cấp nước ta hiện nay, ngoài công nhân, nông
dân, trí thức và các tầng lớp nhân dân lao động khác còn có tầng lớp tư sản,
tầng lớp này có điều kiện phát triển trong nền kinh tế thị trường. Đương nhiên
có mâu thuẫn về lợi ích giữa người lao động làm thuê và tầng lớp tư sản, có
mâu thuẫn giữa sự phát triển theo con đường xã hội chủ nghĩa và khuynh
hướng tự phát của thành phần kinh tế tư bản, tư nhân. Đây là mặt mâu thuẫn
trong quan hệ giữa giai cấp công nhân, nhân dân lao động với tầng lớp tư sản.
Tuy mang tính chất mâu thuẫn giữa lao động và bóc lột lao động, song trong
điều kiện thời kỳ quá độ nước ta là mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân. Kinh tế
tư bản tư nhân là thành phần không thể thiếu trong nền kinh tế nhiều thành
phần và tầng lớp tư sản có vai trò tích cực trong sự nghiệp phát triển kinh tế,
có khả năng tham gia tích cực vào sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá
đất nước. Quan hệ giữa công nhân, các tầng lớp nhân dân lao động và tầng
lớp tư sản là quan hệ vừa hợp tác, vừa đấu tranh; đấu tranh với những khuynh
hướng tiêu cực của tầng lớp tư sản cũng để thực hiện hợp tác, đoàn kết xây
dựng xã hội dân giàu nước mạnh, công bằng, dân chủ văn minh.
Lý luận về giai cấp và đấu tranh giai cấp của chủ nghĩa Mác - Lênin là
cơ sở khoa học và cách mạng cho nhận thức và hành động. Người chỉ huy
phân đội phải quán triệt sâu sắc quan điểm giai cấp của chủ nghĩa Mác Lênin, của Đảng Cộng sản Việt Nam, nắm thực chất cuộc đấu tranh giai cấp


15
trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam hiện nay. Giáo dục bộ đội nâng cao cảnh
giác cách mạng, vai trò nhiệm vụ quân đội trong tình hình mới, nhận rõ âm
mưu hành động phá hoại của kẻ thù. Xây dựng đơn vị vững mạnh cả về chính
trị, tư tưởng, tổ chức và sẵn sàng chiến đấu cao, xứng đáng là công cụ bạo lực
sắc bén trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ
nghĩa. Đấu tranh chống tư tưởng mơ hồ, mất cảnh giác, xoá nhoà đấu tranh
giai cấp, chống tư tưởng tuyệt đối hoá đấu tranh giai cấp, đó là những biểu
hiện trái với chủ nghĩa Mác - Lênin và đường lối quan điểm của Đảng ta.

Đảng ta chỉ rõ: “Xây dựng quân đội nhân dân và công an nhân dân cách
mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Nâng cao chất lượng tổng
hợp, sức chiến đấu để lực lượng vũ trang thật sự là lực lượng chính trị trong
sạch, vững mạnh, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, nhà nước và
nhân dân, được nhân dân tin cậy, yêu mến’’1.
2. QUAN HỆ GIAI CẤP, DÂN TỘC, NHÂN LOẠI
2.1. Quan hệ giai cấp, dân tộc

Chủ nghĩa Mác - Lênin là học thuyết về sự nghiệp giải phóng giai cấp
vô sản, đồng thời là sự nghiệp giải phóng toàn nhân loại khỏi mọi hình thức
áp bức bóc lột, trong đó có áp bức dân tộc. Sự nghiệp cách mạng của giai cấp
công nhân, nhân dân lao động và các dân tộc bị áp bức đòi hỏi phải nhận thức
đúng đắn mối quan hệ giai cấp - dân tộc.
Dân tộc là một cộng đồng dân cư hình thành từ một bộ tộc hoặc từ sự
liên kết của tất cả các bộ tộc sống trên cùng một vùng lãnh thổ. Dân tộc có
đặc trưng chủ yếu là cộng đồng về ngôn ngữ; cộng đồng về lãnh thổ; cộng
đồng về kinh tế; cộng đồng về văn hoá, tâm lý.
Giai cấp và dân tộc có mối quan hệ mật thiết với nhau. Song đó là
những phạm trù chỉ những quan hệ chính trị - xã hội khác nhau; mỗi nhân tố
có vai trò lịch sử của nó, giai cấp và dân tộc không thể thay thế cho nhau. Sẽ
là sai lầm nếu tách rời quan hệ giai cấp và quan hệ dân tộc hoặc đồng nhất
giữa hai mối quan hệ này.
Giai cấp và dân tộc không đồng thời sinh ra và cũng không đồng thời mất
đi. Trong lịch sử nhân loại, giai cấp có trước dân tộc hàng nghìn năm. Khi giai
1

Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, H 2006, tr 110.


16

cấp mất đi dân tộc vẫn còn tồn tại lâu dài. Sẽ không hiểu được bản chất của vấn
đề dân tộc, mối quan hệ phức tạp giữa giai cấp và dân tộc, nếu không nhận rõ vai
trò của nhân tố kinh tế xã hội, của nhân tố giai cấp. Quan hệ của giai cấp với tư
cách sản phẩm trực tiếp của phương thức sản xuất trong xã hội có giai cấp là
nhân tố xét đến cùng có vai trò quyết định đối với sự hình thành dân tộc, đối với
xu thế phát triển của dân tộc, quy định bản chất xã hội của dân tộc, quy định mối
quan hệ giữa các dân tộc. Biểu hiện rõ nhất là vai trò của chủ nghĩa tư bản và
giai cấp tư sản đối với sự hình thành các dân tộc hiện đại.
Bản chất xã hội của dân tộc được quy định bởi phương thức sản xuất
thống trị trong dân tộc, bởi quan hệ giai cấp do phương thức sản xuất ấy sản
sinh ra. Sự thống trị của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa và giai cấp tư
sản đối với dân tộc nào đó nói lên tính chất tư bản chủ nghĩa trong dân tộc ấy.
Tính chất này thể hiện ở vai trò thống trị dân tộc, vai trò đại diện dân tộc của
giai cấp tư sản; thể hiện ở mâu thuẫn xã hội cơ bản trong dân tộc giữa giai cấp
tư sản và giai cấp vô sản.
Áp bức giai cấp là nguyên nhân căn bản, sâu xa của áp bức dân tộc.
Hiện tượng dân tộc này thống trị, áp bức dân tộc khác trong lịch sử, về thực
chất là: giai cấp thống trị của dân tộc này áp bức, bóc lột dân tộc khác, mà bộ
phận bị áp bức bóc lột nặng nề nhất là nhân dân lao động. Trong thời đại tư
bản chủ nghĩa, giai cấp tư sản là cội nguồn chủ yếu của áp bức dân tộc. Chủ
nghĩa tư bản mới giành được quyền thống trị ở châu Âu đã ngay lập tức “xâm
lấn khắp toàn cầu. Nó phải xâm nhập vào khắp nơi, trụ lại ở khắp nơi và thiết
lập những mối quan hệ ở khắp nơi”1. Nhưng chính sự phát triển của chủ nghĩa
tư bản lại tạo ra những tiền đề và điều kiện để các dân tộc xích lại gần nhau,
giao lưu kinh tế, văn hoá với nhau. Chủ nghĩa tư bản sản sinh ra giai cấp công
nhân hiện đại là giai cấp đại biểu cho mối quan hệ kiểu mới giữa các dân tộc,
là quan hệ bình đẳng, hợp tác, hữu nghị và không có áp bức dân tộc.
Ngày nay, các dân tộc đã giành được độc lập, nhưng phần lớn chưa
thoát khỏi tình trạng nghèo nàn lạc hậu, bị lệ thuộc nặng nề về kinh tế, chính
trị, văn hoá, thông tin... vào các cường quốc tư bản. Sau sự sụp đổ của mô

hình chủ nghĩa xã hội ở Liên xô, ý đồ áp đặt cho các dân tộc một trật tự thế
1

C. Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tâp 4, tr. 601.


17
giới mới hoàn toàn có lợi cho các cường quốc được tuyên bố công khai. Rõ
ràng, các nước tư bản đương đại rất cần duy trì sự bất bình đẳng dân tộc và áp
bức dân tộc - nội dung vẫn vậy, nhưng hình thức áp bức đã thay đổi, nó tinh
vi và nguy hiểm hơn.
Thực tiễn đã chứng minh quan điểm của các nhà kinh điển chủ nghĩa
Mác - Lênin rằng: muốn xoá bỏ triệt để nạn áp bức dân tộc thì phải xoá bỏ
nguồn gốc của nó là chế độ người bóc lột người. Nhân tố giai cấp là nhân tố
cơ bản trong phong trào giải phóng dân tộc.
Ngược lại, vấn đề dân tộc là một trong những vấn đề quan trọng hàng
đầu của cách mạng vô sản. Nếu như áp bức giai cấp là nguyên nhân sâu xa
của áp bức dân tộc thì áp bức dân tộc tác động mạnh mẽ trở lại đối với áp bức
giai cấp. Nó nuôi dưỡng và làm sâu sắc thêm áp bức giai cấp. Từ giữa thế kỷ
XIX, C.Mác đã phân tích cho thấy việc Anh thống trị Ailen không làm giảm
nhẹ bớt áp bức giai cấp ở Anh mà còn làm cho nó trầm trọng thêm. Ông nhấn
mạnh rằng: Một dân tộc đi áp bức dân tộc khác, dân tộc ấy không thể có tự do
được. Tác động trở lại của áp bức dân tộc với áp bức giai cấp (ở chính quốc)
trong thời đại đế quốc chủ nghĩa càng thể hiện rõ nét nhất.
Trong thời đại đế quốc chủ nghĩa, các cuộc đấu tranh giải phóng dân
tộc có vai trò hết sức to lớn đối với sự nghiệp cách mạng của giai cấp công
nhân trên toàn thế giới. Tư tưởng biện chứng về mối quan hệ giữa đấu tranh
giải phóng dân tộc và giải phóng giai cấp trên phạm vi toàn cầu cũng như
trong từng quốc gia dân tộc trong thời đại đế quốc chủ nghĩa là một bộ phận
quan trọng của chủ nghĩa Mác - Lênin. Năm 1920, V.I.Lênin đưa ra khẩu hiệu

cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị “vô sản tất cả các nước và các dân tộc bị
áp bức đoàn kết lại”. Ông đã đánh giá đúng đắn vai trò cách mạng có ý nghĩa
thời đại của các dân tộc bị áp bức, chỉ ra sứ mệnh lịch sử của giai cấp công
nhân, các dân tộc bị áp bức là nắm ngọn cờ dân tộc để lãnh đạo quần chúng
làm cách mạng. Đồng thời ông còn làm rõ nhiệm vụ của giai cấp công nhân
các nước tư bản, đế quốc là vì lợi ích căn bản của chính mình, phải ra sức ủng
hộ cách mạng giải phóng dân tộc. Muốn đưa phong trào cách mạng tiến lên,
giai cấp công nhân mỗi nước và chính đảng của nó phải tự mình chúng tỏ là


18
đại biểu chân chính của dân tộc, phải kết hợp chặt chẽ lợi ích giai cấp và lợi
ích dân tộc, đấu tranh giai cấp và đấu tranh dân tộc.
Hồ Chí Minh nhà cách mạng tiêu biểu nhất của các dân tộc bị áp bức
trong thời đại ngày nay, đã vận dụng và phát triển sáng tạo tư tưởng Mác Lênin về quan hệ biện chứng giữa giai cấp và dân tộc, đấu tranh giai cấp và
đấu tranh dân tộc. Qua nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn, Hồ Chí Minh
đi đến kết luận hết sức cơ bản: “Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc không
có con đường nào khác con đường cách mạng vô sản”1. Hồ Chí Minh đã dự
kiến một cách thiên tài rằng, cách mạng giải phóng dân tộc trong thời đại
ngày nay không phải là nhân tố thụ động, phụ thuộc một chiều vào cách mạng
vô sản ở các nước tư bản phát triển, trái lại nếu đảng của giai cấp công nhân
có đường lối đúng đắn, biết phát huy nhân tố bên trong và điều kiện quốc tế,
nắm vững thời cơ thì cách mạng ở các nước thuộc địa có thể giành thắng lợi
trước cách mạng ở chính quốc. Một trong những bài học lớn của cách mạng
Việt Nam là bài học kết hợp chặt chẽ nhuần nhuyễn đấu tranh giai cấp và đấu
tranh dân tộc, giải phóng dân tộc và giải phóng xã hội. Đó là điểm cốt lõi của
tư tưởng Hồ Chí Minh.
Trong lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng xã hội mới theo
đường lối của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, nhân dân Việt
Nam ngày càng thu được những thắng lợi to lớn mang ý nghĩa lịch sử. Đó là

thắng lợi của đường lối nắm vững ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
2.2. Giai cấp, nhân loại

Khái niệm nhân loại chỉ toàn thể cộng đồng người sống trên trái đất từ
hàng triệu năm nay.
Nhân loại một mặt phân chia thành giai cấp, tầng lớp xã hội có vai trò
và lợi ích khác nhau; mặt khác phân chia thành các cộng đồng xã hội tộc
người có trình độ tư tưởng khác nhau, song nhân loại vẫn là một thể thống
nhất. Cơ sở của sự thống nhất ấy là bản chất người của từng cá thể và của cả
cộng đồng, bản chất đó quy định lợi ích chung và quy luật phát triển chung
của cả cộng đồng.

1

Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, Tập 9, tr. 314.


19
Trong xã hội có giai cấp, mỗi giai đoạn lịch sử nhất định hình thành
những những quan hệ giai cấp nhất định, quan hệ đó mang tính tất yếu. Chủ
nghĩa duy vật lịch sử khẳng định vai trò của đông đảo quần chúng nhân dân
bao gồm người lao động chân tay và lao động trí óc đối với sự phát triển của
lịch sử. Đồng thời, chỉ rõ giai cấp thống trị trong phương thức sản xuất đang
phù hợp với quy luật lịch sử, mặc dù là giai cấp bóc lột, vẫn có vai trò to lớn
trong việc thúc đẩy sự tiến bộ của văn minh nhân loại. Chính vì vậy, C.Mác
và Ph.Ăngghen đánh giá rất cao vai trò của giai cấp tư sản đang lên trong việc
thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển, đẩy mạnh sự giao lưu văn hoá giữa các
dân tộc, các châu lục. Hai ông viết: “giai cấp tư sản trong quá trình thống trị
giai cấp chưa đầy một thế kỷ, đã tạo ra những lực lượng sản xuất nhiều hơn
và đồ sộ hơn lực lượng sản xuất của tất cả các thế hệ trước kia gộp lại” 1.

C.Mác cho rằng, phát triển lực lượng sản xuất, riêng điều đó đã có nghĩa là
phát triển sự phong phú của bản chất con người. Như vậy, sự thống trị giai
cấp không phải bao giờ cũng cản trở sự phát triển của toàn nhân loại.
Tuy nhiên, khi nào sự thống trị giai cấp còn có tính tất yếu thì khi đó áp
bức giai cấp và mâu thuẫn giai cấp còn sâu sắc. Mâu thuẫn chỉ được giải
quyết trong quá trình phát triển của lực lượng sản xuất, phát triển văn hoá và
đấu tranh chống áp bức bóc lột của quần chúng lao động. Khi nào mâu thuẫn
giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất đó trở lên gay gắt thì “cái giai
cấp” của giai cấp thống trị và “cái toàn nhân loại” không thể dung hợp với
nhau. Lúc phù hợp với “cái toàn nhân loại” là “cái giai cấp” của giai cấp đang
lên, giai cấp tiêu biểu cho phát triển xã hội.
Trong khi khẳng định trong xã hội có giai cấp, chủ nghĩa Mác - Lênin
không phủ nhận những giá trị toàn nhân loại mang tính vĩnh cửu, mặc dù
những con người làm nên các giá trị đó không đứng ngoài hoặc đứng trên giai
cấp. Phấn đấu vì lý tưởng giải phóng giai cấp, giải phóng con người, giai cấp
công nhân và các lực lượng xã hội tiến bộ trân trọng và bảo vệ những giá trị
toàn nhân loại.
Sự nghiệp cách mạng của nhân dân Việt Nam do Đảng của giai cấp
công nhân Việt Nam lãnh đạo đã kết hợp chặt chẽ lợi ích giai cấp, lợi ích dân
1

C. Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tâp 4, tr. 603.


20
tộc và lợi ích nhân loại. Trong khi thực hiện nhiệm vụ của giai cấp và dân tộc,
Đảng, nhà nước và nhân dân ta rất coi trọng và góp phần tích cực vào việc
giải quyết các vấn đề toàn cầu. Trước hết, đó là các vấn đề bảo vệ sự sống của
con người trên trái đất, tránh khỏi hiểm hoạ của chiến tranh huỷ diệt; bảo vệ
môi trường sinh thái, chống các căn bệnh hiểm nghèo... chúng ta chủ trương

hợp tác chặt chẽ với các dân tộc, các lực lượng xã hội có thiện chí trên thế
giới để cùng nhau phấn đấu cho tương lai tốt đẹp của loài người.


21
KẾT LUẬN

Giai cấp, đấu tranh giai cấp, mối quan hệ giai cấp, dân tộc, nhân loại là
nội dung cơ bản của chủ nghĩa duy vật lịch sử, nghiên cứu vấn đề này có ý
nghĩa to lớn cả về lý luận và thực tiễn. Nó là cơ sở cho các Đảng Cộng sản đề
ra chủ trương, đường lối chiến lược, sách lược đúng đắn, trong cuộc đấu tranh
cho mục tiêu lý tưởng xã hội chủ nghĩa. Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch
Hồ Chí Minh đã vận dụng sáng tạo lý luận đấu tranh giai cấp của chủ nghĩa
Mác - Lênin vào tình hình cụ thể của cách mạng Việt Nam từng bước lãnh đạo
cách mạng Việt Nam giành thắng lợi.
Đối với người cán bộ phân đội trong lực lượng vũ trang cần quán triệt
sâu sắc quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, của Đảng Cộng sản Việt Nam,
nhận thức đúng về cuộc đấu tranh giai cấp hiện nay ở nước ta, nâng cao cảnh
giác cách mạng, góp phần giáo dục và xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện
luôn sẵn sàng chiến đấu cao, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững
chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.