TIỂU LUẬN vận DỰNG tư TƯỞNG hồ CHÍ MINH về dân CHỦ TRONG GIÁO dục ý THỨC dân CHỦ TRONG THANH NIÊN QUÂN đội HIỆN NAY

1
MỤC LỤC

MỞ ĐẦU
I.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ và dân chủ trong
Quân đội
1.
2.

Quan niệm Hồ Chí Minh về dân chủ và dân chủ trong Quân đội
Quan niệm ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên

II.

quân đội
Một số giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục ý thức dân

Trang
2
4
4

10

chủ xã hội chủ nghĩa cho thanh niên quân đội hiện nay theo
16

1.

tư tưởng Hồ Chí Minh

Tăng cường giáo dục về dân chủ xã hội chủ nghĩa cho thanh

17

2.

niên quân đội
Phát huy vai trò của tổ chức Đảng, chỉ huy và các tổ chức trong

19

3.

đơn vị trong việc thực hiện quy chế dân chủ ở đơn vị cơ sở
Xây dựng môi trường văn hoá trong Quân đội tốt đẹp, lành

20

4.

mạnh, phong phú, có môi trường dân chủ xã hội chủ nghĩa
Thường xuyên nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng cho
thanh niên quân đội, kịp thời phát hiện và kiên quyết đấu tranh
chống các quan điểm sai trái, lợi dụng vấn đề dân chủ để chống

5.

phá cách mạng nước ta
Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của thanh niên quân

đội trong thực hiện các nhiệm vụ của đơn vị
KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO

21
21
23
24

MỞ ĐẦU
Ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa là những phẩm chất chính trị hết sức
quan trọng của người quân nhân cách mạng. Nhờ có ý thức dân chủ xã hội


2
chủ nghĩa mà người chiến sỹ trong quân đội nhân dân Việt Nam nói chung,
thanh niên quân đội nói riêng có nhận thức, thái độ, tình cảm, niềm tin đúng
đắn về chế độ xã hội chủ nghĩa, nhận thức sâu sắc hơn giá trị của sự cống
hiến, hy sinh cho cách mạng xã hội chủ nghĩa. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh,
thanh niên là bộ phận quan trọng của dân tộc, thế hệ đang lớn lên, là tiêu biểu
cho sự phát triển tương lai của đất nước. Trong Quân đội, thanh niên là lực
lượng đông đảo. Vì vậy, để phát huy dân chủ trong Quân đội cần tăng cường
giáo dục ý thức dân chủ cho thanh niên. Từ đó họ phát huy hết khả năng sáng
tạo của mình, hoàn thành xuất sắc chức trách, nhiệm vụ được giao. Trong sự
nghiệp xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện
đại, sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,
nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa đang đặt ra
những yêu cầu phải nâng cao ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của người quân
nhân cách mạng nói riêng và mọi công dân nói chung.
Chủ tịch Hồ Chí Minh - vị cha già kính yêu của dân tộc Việt Nam,

danh nhân văn hóa thế giới, người sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện Quân đội
ta. Sinh thời, Người luôn coi dân chủ là vấn đề có ý nghĩa hết sức quan trọng
trong xây dựng quân đội cách mạng. Nhận thức rõ tầm quan trọng của dân
chủ, hơn 70 năm qua Quân đội nhân dân Việt Nam không ngừng phát huy dân
chủ tạo nên sức mạnh chiến đấu, giữ vững bản chất giai cấp công nhân, phát
huy truyền thống tốt đẹp của Quân đội.
Thực tiễn quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân đội
luôn gắn liền với quá trình phát huy dân chủ. Chính vì vậy cần nâng cao chất
lượng giáo dục ý thức dân chủ cho thanh niên quân đội. Từ đó tạo nên sức
mạnh chiến đấu cho Quân đội, đảm bảo cho Quân đội ta chiến đấu và chiến
thắng mọi kẻ thù trong mọi tình huống, cùng toàn Đảng và toàn dân lập nên
những chiến công hiển hách, giành độc lập dân tộc, thống nhất nước nhà, đưa
đất nước đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội.


3
Hiện nay, chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch đang thực hiện
chiến lược “Diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ nhằm chống phá cách mạng
nước ta. Chúng lợi dụng vấn đề dân chủ như một thủ đoạn chính trị để kích
động “dân chủ hóa chính trị” trong xã hội. Quân đội ta là một mục tiêu trọng
điểm chống phá của kẻ thù. Cùng với sự chống phá của chủ nghĩa đế quốc và
các thế lực thù địch, mặt trái của nền kinh tế thị trường đang từng ngày, từng
giờ tác động đến tư tưởng, nhận thức, lối sống của thanh niên quân đội. Tình
hình đó rất dễ làm cho thanh niên quân đội hiểu sai lệch về dân chủ xã hội chủ
nghĩa, làm xói mòn niềm tin của họ đối với Đảng, đối với chế độ xã hội chủ
nghĩa ở nước ta, dẫn đến buông lỏng kỷ luật, kỷ cương, vi phạm điều lệnh,
điều lệ, các chế độ quy định của đơn vị, quân đội, pháp luật của nhà nước.
Trước những biến đổi nhanh chóng của tình hình thế giới, trong nước,
sự tác động của mặt trái nền kinh tế thị trường cùng sự chống phá mạnh mẽ
của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch, đời sống dân chủ và tình hình

chấp hành kỷ luật của một bộ phận cán bộ, chiến sĩ ở một số đơn vị có diễn
biến phức tạp, làm ảnh hưởng tới sức mạnh chiến đấu của Quân đội.
Vì vậy, việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ trong giáo
dục ý thức dân chủ cho thanh niên quân đội ta hiện nay là vấn đề có ý nghĩa
rất quan trọng. do vậy tác giả lựa chọn chủ đề “Vận dụng tư tưởng Hồ Chí
Minh về dân chủ trong giáo dục ý thức dân chủ cho thanh niên Quân đội nhân
dân Việt Nam hiện nay” làm nội dung tiểu luận.

NỘI DUNG
I. Tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ và dân chủ trong Quân đội
1. Quan niệm Hồ Chí Minh về dân chủ và dân chủ trong Quân đội


4
Trong hệ thống các quan điểm tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, tư
tưởng về dân chủ là một nội dung cơ bản, có ý nghĩa lý luận và giá trị thực
tiễn sâu sắc. Dưới nhiều góc độ khác nhau được đề cập trong nhiều bài viết,
bài nói, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ bản chất, vai trò, nội dung và điều
kiện, biện pháp để phát huy dân chủ. Đây chính là sự trung thành và vận dụng
sáng tạo lý luận chủ nghĩa Mác vào điều kiện thực tiễn nước ta.
* Quan niệm của chủ nghĩa Mác-Lênin về dân chủ
Vấn đề dân chủ và dân chủ xã hội chủ nghĩa chiếm một vị trí rất quan
trọng trong toàn bộ di sản lý luận chủ nghĩa Mác-V.I.Lênin. Theo C.Mác, nền
dân chủ là sản phẩm tự quyết của nhân dân, phản ánh sự tồn tại của con người
với tất cả ý chí, tài năng và lợi ích của họ. V.I.Lênin đã phát triển và vận dụng
một cách sinh động và sáng tạo những tư tưởng của Mác, Ăngghen về dân
chủ vào thực tiễn nước Nga. V.I.Lênin thường gắn liền vấn đề dân chủ với
chủ nghĩa xã hội, chuyên chính nhà nước và giai cấp… từ những chỉ dẫn cơ
bản đó, có thể đưa ra khái niệm dân chủ như sau: Dân chủ là quyền lực thuộc
về nhân dân, quyền bình đẳng, quyền làm chủ xã hội thuộc về nhân dân, gắn

liền với những điều kiện, hoàn cảnh lịch sử nhất định.
Nhìn lại lịch sử, trong chế độ dân chủ tư sản, dù chế độ này có nhiều
tiến bộ hơn các chế độ trước đó về thực thi dân chủ của nhân dân lao động, dù
chế độ đó có mang tên chế độ dân chủ, nhà nước dân chủ, nhưng về thực chất
vẫn không phải là nhà nước thực hiện quyền lực thực sự của nhân dân, mà chỉ
là nhà nước của giai cấp tư sản. Chỉ đến khi cách mạng xã hội chủ nghĩa
tháng Mười Nga thắng lợi, mở ra một thời đại mới và khi đó nhân dân lao
động đã giành được chính quyền - giành lại được quyền lực thực sự của dân,
tức là dân chủ thực sự và lập ra nhà nước dân chủ xã hội chủ nghĩa, thiết lập
nền dân chủ xã hội chủ nghĩa để thực hiện quyền lực của nhân dân. Như vậy,
nhân loại từ ngàn đời nay đã có nhu cầu và quan niệm về dân chủ, theo nghĩa
ban đầu và xét ở góc độ giá trị nhân văn thì dân chủ (quyền lực thuộc về nhân


5
dân) là giá trị vĩnh hằng, còn việc thực thi quyền lực của dân đến đâu, dân là
ai lại do bản chất chế độ quy định, nhất là khi xã hội phân chia thành giai cấp.
Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, để thực thi dân chủ phải
có chế độ dân chủ. Chế độ dân chủ là một hình thức nhà nước, một hình thái
chính trị của nhà nước trên cơ sở công nhận nguyên tắc quyền lực nhân dân,
quyền bình đẳng công dân. Chế độ dân chủ đó là một hình thức nhà nước
được tổ chức theo nguyên tắc tập trung, dân chủ, bảo đảm các quyền dân chủ
của nhân dân được thực hiện, quyền lực xã hội thuộc về nhân dân. Trong tác
phẩm “Góp phần phê phán triết học pháp quyền Hêghen”, C.Mác cho rằng:
“Chế độ dân chủ là chế độ nhà nước…chế độ dân chủ là sự tự quy định của
nhân dân…chế độ dân chủ ngày càng hướng tới cơ sở hiện thực của nó, tới
con người hiện thực, nhân dân hiện thực và được xác định là sự nghiệp của
bản thân nhân dân”1. Kế thừa tư tưởng của C.Mác về chế độ dân chủ,
V.I.Lênin đã phân tích sâu sắc thực chất của chế độ dân chủ với tính cách là
hình thức chính trị của nhà nước, phân biệt sự khác nhau giữa chế độ dân chủ

với các hình thức chính trị khác của nhà nước. Trong tác phẩm “Nhà nước và
cách mạng”, V.I.Lênin viết: “Chế độ dân chủ là một hình thức nhà nước, một
trong những hình thái của nhà nước. Cho nên, cũng như mọi nhà nước, chế độ
dân chủ là việc thi hành có tổ chức, có hệ thống sự cưỡng bức đối với người
ta. Một mặt thì như thế. Nhưng mặt khác, chế độ dân chủ có nghĩa là chính
thức thừa nhận quyền bình đẳng giữa những công dân, thừa nhận cho mọi
người được quyền ngang nhau trong việc xác định cơ cấu nhà nước và quản lý
nhà nước”2. Từ những tư tưởng của các nhà kinh điển Mác-Lênin cho thấy:
không phải nhà nước nào cũng là chế độ dân chủ, chế độ dân chủ chỉ là một
hình thức của nhà nước, mà trong đó từ cơ cấu tổ chức, bộ máy và hoạt động
của nó dựa trên nguyên tắc quyền lực của nhân dân, thừa nhận và bảo đảm
quyền tự do, dân chủ của nhân dân.
1

. C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, Tập.1, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 1995, tr.349.
. V.I.Lênin: Toàn tập, Tập.33, Nxb. Tiến bộ, Mátxcơva.1976, tr.123.

2


6
* Quan niệm của Hồ Chí Minh về dân chủ
Kế thừa tư tưởng chủ nghĩa Mác-Lênin về dân chủ, Hồ Chí Minh
khẳng định: “Dân chủ có nghĩa là dân là chủ và dân làm chủ”. Người nhấn
mạnh: “Nước ta là nước dân chủ. Bao nhiêu lợi ích đề vì dân, bao nhiêu
quyền lợi đều của dân. Chính quyền từ xã đến chính phủ Trung ương đều do
dân cử ra”3. Dân chủ là của quý báu nhất của nhân dân, là cơ sở đảm bảo các
quyền cơ bản của nhân dân lao động.
Quan niệm của Hồ Chí Minh về dân chủ được biểu đạt qua hai mệnh
đề ngắn gọn: “Dân là chủ” và “Dân làm chủ”. Dân là chủ, nghĩa là đề cập đến

vị thế của dân; còn dân làm chủ, nghĩa là đề cập đến năng lực và trách nhiệm
của dân - Thể hiện vị trí, vai trò, quyền và trách nhiệm của dân. Quan niệm đó
của Hồ Chí Minh phản ánh đúng nội dung bản chất của dân chủ. Quyền hành
và lực lượng đều thuộc về nhân dân. Xã hội nào bảo đảm cho điều đó được
thực thi thì đó là một xã hội thực sự dân chủ.
Về nội dung dân chủ, theo Hồ Chí Minh, đó là thể hiện quyền bình
đẳng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội chính trị, kinh tế, văn hóa…;
quyền bình đẳng trước pháp luật; quyền bình đẳng giữa các dân tộc; giữa nam
và nữ; quyền tự do ngôn luận, báo chí, tự do tín ngưỡng, cư trú; quyền bất khả
xâm phạm về thân thể, chỗ ở, tài sản cá nhân…
Từ quan niệm trên, Hồ Chí Minh chỉ ra biện pháp để phát huy quyền
làm chủ của nhân dân. Trước hết cần phải nâng cao nhận thức của nhân dân
về dân chủ, ngĩa là làm sao để “dân biết hưởng quyền dân chủ, biết dùng
quyền dân chủ của mình, dám nói, dám làm”; Thiết lập các cơ chế, thể chế
dân chủ, giải quyết hài hòa các mối quan hệ công dân với nhà nước, trên
nguyên tắc bảo đảm đầy đủ các quyền lợi, thực thi đầy đủ nghĩa vụ của công
dân. Theo Người: Nhà nước phải phát triển quyền dân chủ và sinh hoạt chính
trị của toàn dân, để phát huy tính tích cực sáng tạo của nhân dân, làm cho
3

Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 5, Nxb. CTQG, Hà Nội. 2000, tr.698.


7
công dân Việt Nam tham gia quản lý công việc của nhà nước; Tăng cường sự
lãnh đạo của Đảng với Nhà nước, thực hành dân chủ trong Đảng và bộ máy
chính quyền nhà nước; Phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, nâng cao đời sống
nhân dân; Khơi dậy sức mạnh to lớn của nhân dân; đấu tranh chống chủ nghĩa
cá nhân, quan liêu, tham nhũng, lãng phí, hủ hóa cán bộ; Đặc biệt phải mở
rộng dân chủ rộng rãi trong từ trong Đảng ra toàn xã hội, từ trên xuống dưới,

nhất là dân chủ ở cơ sở.
Trên cơ sở lý luận chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về dân
chủ, Đảng ta khẳng định: “Tiếp tục phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo
đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. Mọi đường lối, chủ trương
của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước phải xuất phát từ nguyện vọng
và lợi ích chính đáng của nhân dân, được nhân dân tham gia ý kiến. Dân chủ
phải được thực hiện đầy đủ, nghiêm túc trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã
hội. Bảo đảm để nhân dân tham gia ở tất cả các khâu của quá trình đưa ra
những quyết định liên quan đến lợi ích, cuộc sống của nhân dân, từ nêu sáng
kiến, tham gia thảo luận, tranh luận đến giám sát quá trình thực hiện”4.
* Quan niệm của Hồ Chí Minh về dân chủ trong Quân đội
Về tầm quan trọng của dân chủ trong quân đội, Người coi đây là vấn
đề thuộc về bản chất của quân đội cách mạng. Có dân chủ mới làm cho cán bộ
và quần chúng đề ra sáng kiến, mới đoàn kết nội bộ tốt và thực hành dân chủ
để rút kinh nghiệm, để sửa chữa khuyết điểm và phát huy ưu điểm, sẽ tiêu diệt
được nhiều sinh lực địch và lập được chiến công nhiều hơn… Tóm lại, trong
mọi giai đoạn, mọi thời kỳ đấu tranh cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn
xác định dân chủ và kỷ luật là một vấn đề quan trọng trong quân đội và
thường xuyên nhắc nhở: “Các chú phải hết sức chú ý vấn đề dân chủ và kỷ
luật. Kỷ luật trong dân chủ, dân chủ phải có kỷ luật”5.
4
5

Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. CTQG, Hà Nội. 2016, tr.169.
Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập. 11, Nxb. CTQG, Hà Nội. 1996, tr. 466.


8
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, dân chủ và kỷ luật trong quân đội là hai
mặt thống nhất, quan hệ chặt chẽ không thể tách rời. Dân chủ và kỷ luật là

điều kiện tồn tại và phát triển của quân đội. Nếu quan hệ đó không được giải
quyết đúng đắn thì quân đội suy yếu. Công tác lãnh đạo, chỉ huy quân đội
phải biết kết hợp chặt chẽ giữa dân chủ và kỷ luật. Người chỉ rõ: “Quân đội ta
là quân đội dân chủ, nhưng dân chủ không phải là không có mệnh lệnh” 6. Dân
chủ phải đi liền với tập trung, với tổ chức, với kỷ luật, còn kỷ luật phải dựa
trên cơ sở của dân chủ; dân chủ phải có sự lãnh đạo, chỉ huy tập trung thống
nhất. Dân chủ mà không đặt dưới sự lãnh đạo tập trung là dân chủ cực đoan,
dân chủ bừa bãi, dẫn đến sự hỗn loạn, vô chính phủ và như vậy cũng phá hoại
luôn cả dân chủ; tập trung mà không dựa trên cơ sở dân chủ là tập trung tuyệt
đối, chuyên quyền, sẽ không phát huy được tính tự giác cách mạng và hạn chế
tính tích cực, chủ động, sáng tạo của cán bộ, chiến sĩ, và như vậy thì cũng
không thể thực hiện được cả tập trung lẫn dân chủ. Cả hai khuynh hướng dân
chủ cực đoan và tập trung tuyệt đối đều là nguy hiểm, đều làm suy yếu tổ
chức và kỷ luật của quân đội. Người nhắc nhở mọi cán bộ, chiến sĩ: “Không
nên hiều lầm dân chủ. Khi chưa quyết định thì tha hồ bàn cãi. Những đã quyết
định rồi thì không được bàn cãi nữa, có bàn cãi cũng chỉ để là bàn cãi cách thi
hành cho được, cho nhanh, không phải để đề nghị không thực hiện. Phải cấm
chỉ những hành động tự do quá trớn ấy”7.
Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ dân chủ là: “Từ tiểu đội trưởng trở lên,
từ Tổng Tư lệnh trở xuống, phải săn sóc đời sống vật chất và tinh thần của
đội viên, phải xem đội viên ăn uống như thế nào, phải hiểu nguyện vọng và
thắc mắc của đội viên. Bộ đội chưa ăn cơm, cán bộ không được kêu mình
đói. Bộ đội chưa đủ áo mặc, cán bộ không được kêu mình rét. Bộ đội chưa
6
7

Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 6, Nxb.Chính trị quốc gia, Hà Nội. 2000, tr. 318.
Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 6, Nxb.Chính trị quốc gia, Hà Nội. 2000, tr. 108.

9
đủ chỗ ở, cán bộ không được kêu mình mệt. Thế mới dân chủ, mới đoàn kết,
mới tất thắng”8.
Về kỷ luật, Người quan niệm đó là mọi việc đều phải theo mệnh lệnh
cấp trên; mệnh lệnh cấp trên ban xuống thì phải tuyệt đối phục tùng và triệt để
thi hành; mệnh lệnh từ trên xuống dưới, phải thấm xuống mỗi đội viên; báo
cáo từ dưới lên trên phải cho thật thà, nhanh chóng và thiết thực; thưởng phạt
phải công minh, chớ vì ưa ai mà thưởng, ghét ai mà phạt, ai ở với mình thì
dùng, ai trực tính nói ngay thì bỏ; là cá nhân phải tuyệt đối phục tùng tổ chức,
số ít phải phục tùng số nhiều, cấp dưới phục tùng cấp trên, địa phương phục
tùng Trung ương… Nói tóm lại, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, kỷ luật trong
quân đội là từ việc lớn đến việc nhỏ, từ đánh trận đến luyện quân, từ giúp dân
đến xây dựng đất nước, mọi việc cán bộ, chiến sĩ đều phải tuân theo và triệt
để thi hành mệnh lệnh của cấp trên, kỷ luật được thi hành bình đẳng, nhất
quán, triệt để từ trên xuống dưới, không phân biệt đối xử.
Cách thức để thực hành dân chủ rộng rãi và kỷ luật nghiêm minh trong
quân đội theo Chủ tịch Hồ Chí Minh cần tập trung một số vấn đề sau:
Trước hết là phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong quân đội.
Người khẳng định, thực hành dân chủ và giữ nghiêm kỷ luật của quân đội đều
phải có sự lãnh đạo của Đảng, “Đảng và Chính phủ kiên quyết lãnh đạo bộ
đội tiến lên chính quy”, cán bộ các cấp phải ra sức lãnh đạo bộ đội xây dựng
chính quy.
Hai là, cán bộ phải gương mẫu, “Từ việc lớn đến việc nhỏ, cán bộ đều
phải làm kiểu mẫu. Giữ gìn kỷ luật, học tập kỹ thuật, luyện quân lập công,
xung phong hãm trận, thân ái đoàn kết, nói tóm lại, mỗi việc trong bộ đội, cán
bộ đều phải làm gương. Như thế thì quân đội ta sẽ là một quân đội vô địch”9.

8
9

Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 6, Nxb.Chính trị quốc gia, Hà Nội. 2000, tr. 207.
Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb. CTQG, Hà Nội. 1995, tr. 394.


10
Ba là, cán bộ phải thương yêu đội viên. Người yêu cầu cán bộ: “Đối
với anh em ốm yếu, thương tật, cán bộ phải trông nom, thăm hỏi. Người đội
trưởng, người chính trị viên phải là người anh, người chị, người bạn của đội
viên… Cán bộ có thân đội viên như chân tay, thì đội viên mới thân cán bộ như
ruột thịt. Có như thế thì chỉ thị mệnh lệnh và kế hoạch cấp trên đưa xuống, đội
viên sẽ tích cực và triệt để thi hành”.
Bốn là, phải biết tự phê bình và phê bình. Người nói: Muốn dân chủ
tốt, kỷ luật cao, cán bộ, chiến sĩ phải gương mẫu phê bình, tự phê bình. Mục
đích phê bình và tự phê bình để cho mình tiến bộ, quân đội và nhân dân tiến
bộ, để tăng thêm tình đoàn kết giữa cán bộ với cán bộ, giữa cán bộ và chiến
sĩ, giữa quân đội với nhân dân.
Người bày cách: “Tự phê bình phải thật thà, có gì phải nói hết, giấu
giếm là khuyết điểm, thành kiến cũng là sai; nếu phê bình rồi mà không biết
cách sửa chữa là một khuyết điểm to, và nếu không biết cách sửa chữa thì còn
có đồng chí, có bộ đội, có nhân dân bày cho cách mà sửa chữa.
2. Quan niệm ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên quân
đội
* Ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa
Ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa là ý thức dân chủ mang bản chất xã
hội chủ nghĩa, phản ánh khát vọng làm chủ và quyền lực xã hội thuộc về giai
cấp công nhân, nhân dân lao động đồng thời phản ánh trình độ nhận thức, sự
hiểu biết về dân chủ xã hội chủ nghĩa cùng thái độ, niềm tin và ý chí của nhân
dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa phản ánh nền dân chủ xã hội chủ
nghĩa, phản ánh sâu sắc bản chất giai cấp công nhân; ý thức dân chủ xã hội chủ

nghĩa đối lập với những tư tưởng phi dân chủ, phản dân chủ và dân chủ tư sản.
Ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa còn là một giá trị nhân loại, được bổ sung và


11
ngày càng hoàn thiện trong sự nghiệp đấu tranh cách mạng của giai cấp công
nhân và nhân dân lao động nhằm xây dựng một xã hội tốt đẹp, đem lại tự do,
bình đẳng và hạnh phúc cho mọi người, mọi quốc gia, dân tộc trên thế giới.
Trên cơ sở nhận thức về ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa, có thể quan
niệm ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên quân đội là hình thái ý
thức đặc thù của ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa, phản ánh trình độ nhận
thức, thái độ và tình cảm của học viên với thiết chế dân chủ, chế độ dân chủ
xã hội chủ nghĩa, quyền lợi và nghĩa vụ của quân nhân, pháp luật của nhà
nước, điều lệnh, điều lệ của quân đội; phản ánh niềm tin, ý chí, quyết tâm
hoàn thành nhiệm vụ học tập, rèn luyện tại trường, góp phần cùng quân đội
hoàn thành nhiệm vụ trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ
vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
* Biểu hiện của ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên quân
đội
Từ quan niệm trên, ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên
quân đội biểu hiện ở một số nội dung cụ thể sau:
Ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên quân đội phản ánh
trình độ nhận thức của thanh niên về bản chất dân chủ xã hội chủ nghĩa, về
các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân - quân nhân, về các tổ chức, thiết
chế dân chủ xã hội chủ nghĩa ở nước ta cả trong và ngoài quân đội.
Ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên quân đội phản ánh thái
độ và tình cảm của họ đối với chế độ xã hội chủ nghĩa, đối với pháp luật của
Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đối với kỷ luật của quân đội,
với những tư tưởng và hành vi dân chủ trong và ngoài quân đội.
Ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên quân đội còn được

biểu hiện ở thái độ yêu hay ghét, đồng tình hay phản đối với những hiện
tượng liên quan đến quyền tự do, dân chủ của con người, đồng thời đó còn là
khả năng kiểm soát những cảm xúc, năng lực, giải tỏa tâm trạng của mỗi quân


12
nhân trước những tác động, kích thích bên ngoài của đời sống dân chủ xã hội
chủ nghĩa và đời sống dân chủ quân sự.
Ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên quân đội còn là sự
phản ánh ý chí dân chủ, năng lực làm chủ và niềm tin vào chế độ dân chủ xã hội
chủ nghĩa ở nước ta, tin tưởng vào sự nghiệp đổi mới đất nước, sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng
Cộng sản Việt Nam, tin tưởng vào sức mạnh của quân đội và những người lãnh
đạo, chỉ huy đơn vị, cùng quyết tâm thực hiện thắng lợi mọi nhịệm vụ.
Những nội dung trên có mối quan hệ biện chứng, chặt chẽ với nhau,
biểu hiện tương đối đầy đủ ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên
quân đội, phản ánh bản chất ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa và thể hiện trong
thực tiễn bằng kết quả thực hiện các chế độ dân chủ, kỷ luật, kết quả hoàn
thành nhiệm vụ của đơn vị và từng thanh niên.
* Vai trò của ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên quân đội
thể hiện:
Là hình thái ý thức đặc thù, ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa có vai trò cơ
bản như ý thức nói chung. Song đối với thanh niên quân đội, vai trò của ý thức
dân chủ xã hội chủ nghĩa được biểu hiện trên những nội dung cơ bản sau:
Một là, ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa góp phần hoàn thiện các
phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng và lối sống xã hội chủ nghĩa của
thanh niên quân đội. Các phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng có mối liên
hệ chặt chẽ với nhau, tác động qua lại với ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của
thanh niên quân đội tạo điều kiện cho nhau ngày cùng phát triển và hoàn thiện
nhân cách người quân nhân cách mạng.

Một khi thanh niên quân đội nhận thức sâu sắc và đầy đủ nội dung,
bản chất của dân chủ xã hội chủ nghĩa, dân chủ xã hội chủ nghĩa trong quân
đội, hiểu được giá trị của sự tự do, công bằng, bình đẳng của xã hội, của
quân đội, hiểu được những tổ chức, thiết chế, quy chế bảo đảm quyền lợi và


13
nghĩa vụ của người công dân, người quân nhân… thì họ cùng nâng cao trình
độ nhận thức, bản lĩnh chính trị, lập trường giai cấp công nhân, càng thêm
tin tưởng, kiên định và quyết tâm học tập, rèn luyện hoàn thành nhiệm vụ
được giao.
Như vậy, nhờ có ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa mà các phẩm chất
chính trị, đạo đức cách mạng của người thanh niên được hoàn thiện. Ngược
lại, khi ý thức chính trị, tư tưởng, những phẩm chất đạo đức cách mạng của họ
được nâng lên sẽ tạo điều kiện thuận lợi để họ nhận thức đầy đủ hơn về dân
chủ xã hội chủ nghĩa.
Nét độc đáo của lối sống xã hội chủ nghĩa là dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Cùng với sự phát triển của quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội, dân chủ xã
hội chủ nghĩa ngày càng phát triển trở thành nét đặc trưng cơ bản trong hoạt
động sống của người thanh niên quân đội. Trong đó những hành vi biểu hiện
tinh thần trách nhiệm cao trước vận mệnh Tổ quốc, lòng trung thành tuyệt đối
với Đảng, với chế độ và với nhân dân, tính tổ chức, tính tự giác nghiêm minh,
tinh thần “mình vì mọi người”; chủ động sáng tạo, đoàn kết cùng nhau thực
hiện và hoàn thành nhiệm vụ học tập, rèn luyện… là sự biểu hiện sâu sắc ý
thức dân chủ xã hội chủ nghĩa đã góp phần quan trọng tạo dựng lên thái độ
sống tích cực của người thanh niên quân đội.
Hai là, ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa tạo điều kiện cho thanh niên
quân đội nhận thức đúng đắn, phát huy tinh thần chủ động sáng tạo trong thực
hiện nhiệm vụ học tập, rèn luyện, chiến đấu và sẵn sàng chiến đấu. Chủ nghĩa
Mác-Lênin khẳng định con người là chủ thể của các hoạt động sáng tạo các

phẩm chất năng lực của sự phát triển dân chủ và sáng tạo. Ngược lại, dân chủ
trở thành điều kiện quan trọng để phát huy nhân tố con người. Con người nhờ
có dân chủ, bằng dân chủ, thông qua dân chủ mới có thể hoạt động tích cực
sáng tạo.


14
Khi có ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa, thanh niên quân đội sẽ hiểu
được rằng thực hiện tốt nhiệm vụ được giao cũng chính là trực tiếp thực hiện
và bảo đảm các quyền dân chủ, các lợi ích công dân, các lợi ích của mình, lợi
ích của đơn vị, của quân đội, gia đình và xã hội. Họ hiểu được rằng, lợi ích và
nghĩa vụ của họ luôn gắn chặt chẽ với nhau. Làm tròn bổn phận của mình
cũng chính là trực tiếp tạo dựng lợi ích cho mình. Vì vậy, nhờ có ý thức dân
chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên quân đội luôn có tâm thế tích cực học tập,
công tác và rèn luyện.
Khi nắm vững chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan
điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, điều lệnh,
điều lệ, các chế độ quy định của quân đội, thì thanh niên quân đội sẽ phát huy
dân chủ, tính tích cực tự giác trong thực hiện nhiệm vụ, chủ động, sáng tạo
trong các phong trào thi đua xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, có môi
trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú.
Trên cơ sở đó để xây dựng ý chí quyết tâm hoàn thành tốt mọi nhiệm
vụ được giao, góp phần bảo vệ vững chắc nền dân chủ xã hội chủ nghĩa và
bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đúng như Chủ tịch Hồ
Chí Minh đã dạy: “Dân chủ, sáng kiến, hăng hái, ba điều đó có quan hệ với
nhau, có dân chủ mới làm cho cán bộ và quần chúng đề ra sáng kiến”10.
Ba là, ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa tạo cơ sở nâng cao nhận thức
và hành động của học viên trong đấu tranh ngăn ngừa và đẩy lùi các tư tưởng
và hành vi sai trái, phi dân chủ, vô kỷ luật… trong đơn vị và ngoài xã hội.
Hiện nay, trước những tác động của mặt trái cơ chế thị trường cùng với sự

chống phá quyết liệt của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực phản động, cuộc
đấu tranh trên mặt trận tư tưởng diễn ra với nội dung và hình thức mới. Trong
đó dân chủ là một trong những lĩnh vực được kẻ thù lợi dụng để chống phá
bằng nhiều hình thức, thủ đoạn tinh vi và xảo quyệt. Chúng lợi dụng những
10

Hồ Chí Minh, Toàn tập. Tập 6, Nxb. CTQG, Hà Nội. 2000, tr. 230.


15
khuyết điểm, những mâu thuẫn nhỏ trong nội bộ của ta, từ đó thổi phồng,
xuyên tạc và bóp méo sự thật, lớn tiếng cho rằng chúng ta vi phạm nhân
quyền, vi phạm dân chủ…
Bên cạnh đó, sự điều chỉnh thích nghi của chủ nghĩa tư bản trong tình
hình hiện nay cũng dễ làm không ít người lầm tưởng rằng chủ nghĩa tư bản đã
thay đổi về bản chất. Nhưng sự thật bản chất của chủ nghĩa tư bản vẫn không
hề thay đổi, vẫn là sự bóc lột tàn nhẫn đối với người lao động, còn sự thay đổi
đó chẳng qua chỉ là sự thay đổi về hình thức và thủ đoạn bóc lột mà thôi.
Do vậy, việc đấu tranh trên lĩnh vực chính trị tư tưởng, trong đó có tư
tưởng và hành vi phi dân chủ, là vấn đề đặc biệt quan trọng, là yêu cầu cơ bản
đối với cán bộ, chiến sĩ trong quân đội nói chung, của thanh niên quân đội nói
riêng trong việc xây dựng quân đội về chính trị. Có ý thức dân chủ xã hội chủ
nghĩa sẽ giúp họ đấu tranh có hiệu quả với những tư tưởng và hành vi sai trái đó.
Nhờ có ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa, thanh niên quân đội không chỉ
hiểu được các quyền và nghĩa vụ của quân nhân mà còn hiểu được phương
thức, con đường, biện pháp, phương tiện để thực hiện các quyền và nghĩa vụ
đó. Từ đó làm cơ sở để đấu tranh chống các biểu hiện hành vi vi phạm dân
chủ như thói gia trưởng, quân phiệt của đội ngũ cán bộ các cấp cũng như
những biểu hiện tự do vô kỷ luật… trong đơn vị.
Nhận thức sâu sắc về nội dung bản chất dân chủ xã hội chủ nghĩa,

thanh niên quân đội không những có khả năng “đề kháng”, “miễn dịch”
trước sự lôi kéo kích động của kẻ thù, sự cám dỗ của mặt trái nền kinh tế
thị trường như những tư tưởng sai trái, vi phạm dân chủ, hay dân chủ giả
hiệu, cực đoan, hình thức… mà còn có khả năng phân định đâu là dân chủ
đích thực, chân chính, tiến bộ và cách mạng, đó chính là bản chất tốt đẹp
của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.


16
Tóm lại, ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên quân đội có
vai trò rất quan trọng, trực tiếp góp phần xây dựng những phẩm chất chính trị
tốt đẹp cho người quân nhân cách mạng; là động lực to lớn phát huy tinh thần
sáng tạo trong tổ chức và thực hiện nhiệm vụ của người quân nhân; góp phần
tăng cường kỷ luật quân đội; là cơ sở nâng cao nhận thức và hành động trong
xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện; là cơ sở đấu tranh ngăn chặn, khắc
phục những quan điểm, tư tưởng sai trái, phi dân chủ. Việc không ngừng củng
cố và nâng cao ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên quân đội hiện
nay là một yêu cầu khách quan, là vấn đề cơ bản cấp thiết trong quá trình xây
dựng đơn vị theo hướng chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại đáp ứng yêu
cầu nhiệm vụ; góp phần củng cố nâng cao sức mạnh chiến đấu của quân đội
trong tình hình hiện nay.
II. Một số giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng giáo dục ý thức dân
chủ xã hội chủ nghĩa cho thanh niên quân đội hiện nay theo tư tưởng Hồ
Chí Minh
Lịch sử hơn 70 năm xây dựng Quân đội cho thấy, tư tưởng Hồ Chí
Minh về dân chủ trong Quân đội đã trở thành di sản tư tưởng, lý luận quý báu,
là một trong những nguyên tắc căn bản xây dựng lực lượng vũ trang cách
mạng, bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ huy tập trung, thống nhất của Đảng, của cấp
trên; là cơ sở lý luận khoa học phát huy tinh thần dân chủ sáng tạo của cán bộ,
chiến sĩ trong quân đội, đồng thời giúp cho toàn quân nâng cao ý chí chiến

đấu, đề cao tinh thần làm chủ tập thể xã hội chủ nghĩa, nâng cao ý thức tổ
chức kỷ luật, đoàn kết, vượt qua mọi khó khăn, gian khổ đánh thắng mọi kẻ
thù xâm lược, xây dựng đất nước, xây dựng quân đội cách mạng, chính
quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại.
Để nâng cao chất lượng giáo dục ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa
cho thanh niên quân đội hiện nay, cần thực hiện tốt một số giải pháp cơ
bản sau:


17
1. Tăng cường giáo dục về dân chủ xã hội chủ nghĩa cho thanh
niên quân đội
Đây là giải pháp cơ bản quan trọng hàng đầu. Việc nâng cao ý thức
dân chủ xã hội chủ nghĩa cũng như những phẩm chất chính trị, đạo đức, phẩm
chất năng lực khác của con người đều phải thông qua giáo dục. V.I. Lênin đã
cho rằng “người mù sẽ đứng ngoài chính trị”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng
định “quân đội mạnh là nhờ giáo dục khéo…”11. Hơn nữa, sự hình thành ý
thức dân chủ xã hội chủ nghĩa, năng lực làm chủ của mỗi người quân nhân
cách mạng không thể bằng con đường tự phát, nếu không được giáo dục thì ý
thức dân chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên quân đội chỉ được hình thành
một cách chắp vá, sự hiểu biết sẽ phiến diện, thiếu cơ bản và chỉ dừng lại ở
nhận thức cảm tính.
Trên cơ sở lập trường giai cấp công nhân, nội dung cần tập giáo dục
đó là những kiến thức dân chủ xã hội chủ nghĩa theo quan điểm chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng; giáo dục
pháp luật của Nhà nước, điều lệnh, điều lệ của quân đội, chế độ quy định của
đơn vị; truyền thống tốt đẹp của dân tộc; giáo dục quy chế dân chủ ở cơ sở…
làm cho mỗi thanh niên quân đội nhận thức sâu sắc bản chất, nội dung của
dân chủ xã hội chủ nghĩa; làm cho họ thấy và khẳng định được bản chất của
“chế độ dân chủ vô sản so với bất cứ chế độ tư sản nào cũng dân chủ hơn gấp

triệu lần”12; thấy rõ tính tất yếu phải xây dựng nền dân chủ đó nhất là trong
giai đoạn cách mạng hiện nay.
Trên cơ sở đó nâng cao ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa cho mỗi
học viên. Đồng thời, cần vạch rõ những bản chất hạn chế của nền dân chủ
tư sản, những quan điểm sai trái, phản động của chủ nghĩa đế quốc và các
thế lực thù địch về vấn đề dân chủ, lợi dụng dân chủ để thực hiện âm mưu
chiến lược “Diễn biến hoà bình”, bạo loạn lật đổ nhằm lôi kéo, kích động
11
12

Hồ Chí Minh, Toàn tập. Tập 6, Nxb. CTQG, Hà Nội. 2000, tr. 568.
Hồ Chí Minh, Toàn tập. Tập 6, Nxb. CTQG, Hà Nội. 2000, tr. 321.


18
nhân dân, nói xấu chế độ, thực hiện mục tiêu xoá bỏ chế độ xã hội chủ
nghĩa ở nước ta.
Hiện nay, nội dung giáo dục ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa cần tập
trung là:
Dân chủ - một mục tiêu cơ bản của các dân tộc bị xâm lược, áp bức và
nô dịch trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, giành quyền cơ bản của
con người, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo
của Đảng Cộng sản.
Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa thực sự của dân, do
dân và vì dân, quyền lực thực tế thuộc về nhân dân là vấn đề có ý nghĩa rất
quan trọng hiện nay của Đảng và Nhà nước ta.
Việc phát huy dân chủ phải đi đôi với tăng cường kỷ luật, kỷ cương,
tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, thực hiện quản lý nhà nước bằng
pháp luật.
Tích cực tuyên truyền, quán triệt sâu sắc và vận dụng sáng tạo hơn nữa

tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ và kỷ luật cho thanh niên quân đội tạo cơ sở
nền tảng, thống nhất cao về tư tưởng, nhận thức và hành động trong toàn quân.
Bên cạnh đó cần giáo dục cho thanh niên quân đội nắm chắc những
quy định thực hiện dân chủ ở cơ sở trong quân đội. Cụ thể cần quán triệt giáo
dục Chỉ thị số 30/CT-TW của Ban Chấp hành Trung ương ngày 18 tháng 2
năm 1998 về xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở; Chỉ thị số
97/CT-ĐUQSTW của Đảng uỷ Quân sự Trung ương ngày 04 tháng 5 năm
1998; Quyết định số 468/QĐ-BQP của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng ngày 07
tháng 4 năm 1998 về việc ban hành quy định tổ chức hoạt động của Hội đồng
quân nhân ở đơn vị cơ sở; Hướng dẫn số 268/HD-CT của Tổng cục Chính trị
ngày 25 tháng 8 năm 1998 hướng dẫn thực hiện quy định tổ chức và hoạt
động của Hội đồng quân nhân ở đơn vị cơ sở; các chỉ thị và hướng dẫn của thủ
trưởng đơn vị, cơ quan các cấp về thực hiện quy chế dân chủ ở đơn vị cơ sở.


19
2. Phát huy vai trò của tổ chức Đảng, chỉ huy và các tổ chức trong
đơn vị trong việc thực hiện quy chế dân chủ ở đơn vị cơ sở
Thực hiện giải pháp này trong giai đoạn hiện nay là rất quan trọng và
cần thiết, vì nó trực tiếp phát huy sức mạnh tổng hợp của mọi tổ chức, mọi lực
lượng trong đơn vị góp phần xây dựng dân chủ trong đơn vị nói chung cũng
như nâng cao ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa cho thanh niên quân đội, nhất
là tổ chức Đoàn Thanh niên. Nói về sự cần thiết và vai trò của tổ chức,
V.I.Lênin đã chỉ rõ: “Trong cuộc đấu tranh để giành chính quyền, giai cấp vô
sản không có vũ khí nào khác hơn là sự tổ chức”13.
Do đó, trước hết cần tăng cường vai trò lãnh đạo của cấp uỷ các cấp
trong đơn vị trong thực hiện quy chế dân chủ ở đơn vị cơ sở. Cấp uỷ các cấp
phải luôn giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức và hoạt động
của mình, thực hiện tập thể lãnh đạo, phân công cá nhân phụ trách; thường
xuyên đổi mới và nâng cao hiệu quả, phương thức hoạt động lãnh đạo; thực

hiện phê bình và tự phê bình nghiêm túc, tạo điều kiện cho mọi cán bộ đảng
viên nêu cao tinh thần trách nhiệm đóng góp xây dựng tổ chức đảng trong
sạch vững mạnh; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát chặt chẽ; kỷ luật phải
tự giác nghiêm minh…
Cùng với việc phát huy trò của tổ chức Đảng, cần phát huy tốt vai trò
của chỉ huy các cấp trong thực hiện quy chế dân chủ ở đơn vị cơ sở. Đây là
nội dung biện pháp có tính chất quyết định đến việc nâng cao ý thức dân chủ
xã hội chủ nghĩa cho thanh niên quân đội. Các nghị quyết của cấp uỷ, Chỉ thị
của cấp trên có đi vào thực tiễn hoạt động của đơn vị hay không phụ thuộc rất
lớn vào việc tổ chức cho đơn vị thực hiện đúng kế hoạch đã xác định.
Do đó đội ngũ cán bộ phải không ngừng học tập nâng cao trình độ mọi
mặt, trong đó có trình độ dân chủ xã hội chủ nghĩa; thường xuyên quán triệt
và thực hiện nghiêm Nghị quyết, Chỉ thị của cấp uỷ, chỉ huy các cấp; thực
13

V.I.Lênin, Toàn tập. Tập 8, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva. 1980, tr.490.


20
hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế độ chính uỷ (chính trị
viên) trong Quân đội ở đơn vị mình; tôn trọng và biết phát huy vai trò cán
bộ, chiến sĩ trong xây dựng kế hoạch và thực hiện nhiệm vụ theo kế hoạch
đã xác định.
Bên cạnh đó cần tập trung nâng cao chất lượng hoạt động của Hội
đồng quân nhân, tổ chức Đoàn Thanh niên trong đơn vị. Hội đồng quân nhân
là tổ chức đại diện quyền làm chủ của cán bộ, học viên trong đơn vị, vì vậy
Hội đồng quân nhân phải thực sự phát huy dân chủ trên tất cả các lĩnh vực
hoạt động của đơn vị, tập trung trên 3 lĩnh vực cơ bản quân sự và chuyên môn,
chính trị, kinh tế và đời sống; đồng thời phải khơi dậy, phát huy trí tuệ và trách
nhiệm của mọi quân nhân, bảo vệ quyền và nghĩa vụ của mọi quân nhân.

Là tổ chức chính trị - xã hội của thanh niên, xung kích đi đầu trong
mọi phong trào hoạt động của đơn vị, Đoàn Thanh niên trong Quân đội luôn
phát huy tốt vai trò của mình góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ của
đơn vị.
Cho nên để nâng cao ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa cho lực lượng
này, cần phát huy vai trò hoạt động của tổ chức Đoàn Thanh niên. Thường xuyên
chăm lo xây dựng các chi đoàn, Đoàn cơ sở vững mạnh, tạo môi trường lành
mạnh cho đoàn viên thanh niên thực hiện quyền làm chủ của mình.
3. Xây dựng môi trường văn hoá trong Quân đội tốt đẹp, lành
mạnh, phong phú, có môi trường dân chủ xã hội chủ nghĩa
Đây là một trong những giải pháp quan trọng, chi phối toàn bộ quá
trình nâng cao ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa cho thanh niên quân đội. Theo
quan điểm của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tồn tại xã hội quyết định ý thức xã
hội. Mặt khác, giải pháp này không chỉ là con đường, phương tiện có hiệu quả
mà đó còn là một mục đích quan trọng của việc nâng cao ý thức dân chủ xã
hội chủ nghĩa của thanh niên.


21
Thực tiễn việc xây dựng môi trường văn hoá dân chủ xã hội chủ
nghĩa, kỷ luật tự giác nghiêm minh, xây dựng tốt các mối quan hệ giữa các
quân nhân tốt đẹp, cùng việc đấu tranh, ngăn chặn các biểu hiện tiêu cực
trong đơn vị thời gian qua bộc lộ một số hạn chế, do đó đặt ra yêu cầu cấp
thiết trong việc xây dựng đơn vị có môi trường văn hoá tốt đẹp, lành mạnh,
phong phú, có môi trường dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Để thực hiện tốt vấn đề này, mỗi thanh niên phải luôn tích cực học
tập, tu dưỡng, rèn luyện mọi mặt, trước hết là đạo đức, lối sống, tiếp tục
đẩy mạnh thực hiện tốt việc “Học tập và làm theo phong cách, tư tưởng
đạo đức Hồ Chí Minh”.
4. Thường xuyên nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng cho thanh

niên quân đội, kịp thời phát hiện và kiên quyết đấu tranh chống các quan
điểm sai trái, lợi dụng vấn đề dân chủ để chống phá cách mạng nước ta
Đây là giải pháp cơ bản quan trọng, vừa góp phần xây dựng môi trường
văn hoá dân chủ, kỷ luật, vừa trực tiếp góp phần nâng cao ý thức dân chủ xã hội
chủ nghĩa cho thanh niên quân đội. Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ của cấp
uỷ, chỉ huy đơn vị, ngoài việc giáo dục tinh thần cảnh giác cách mạng cho thanh
niên, cần phát động phong trào đấu tranh chống, đẩy lùi sự xâm lấn của các tệ
nạn xã hội cũng như những tác động tiêu cực của mặt trái cơ chế thị trường,
những biểu hiện nhận thức và hành vi lệch lạc về dân chủ trong đơn vị.
5. Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của thanh niên quân
đội trong thực hiện các nhiệm vụ của đơn vị
Đây là cơ sở thực tiễn để kiểm nghiệm, đánh giá trình độ ý thức dân
chủ xã hội chủ nghĩa của họ. Do đó, từng đơn vị cần có kế hoạch tổ chức,
hướng dẫn cho thanh niên tích cực tham gia và phát huy cao vai trò của mình
trong thực hiện quy chế dân chủ ở đơn vị cơ sở; nêu cao tinh thần xung kích
sáng tạo của tuổi trẻ trong các hoạt động phong trào thi đua quyết thắng; tích


22
cực tham gia xây dựng tổ chức đảng trong sạch vững mạnh, đơn vị vững
mạnh toàn diện.
Trên đây là hệ thống những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao ý thức
dân chủ xã hội chủ nghĩa của thanh niên quân đội. Mỗi giải pháp có vai trò vị
trí khác nhau nhưng có mối quan hệ chặt chẽ, thống nhất với nhau, vì vậy cần
phải vận dụng và thực hiện một cách, linh hoạt, đồng bộ các giải pháp trên
phù hợp với từng giai đoạn hoàn cảnh cụ thể. Tránh tình trạng cực đoan, máy
móc, duy ý chí; vận dụng tùy tiện, thiếu khoa học. Có như vậy mới phát huy
được vai trò của mọi tổ chức, mọi lực lượng trong giáo dục ý thức dân chủ xã
hội chủ nghĩa cho thanh niên quân đội. Từ đó xây dựng đội ngũ thanh niên
quân đội có lý tưởng đẹp, trách nhiệm cao, đem hết tài trai cống hiến cho sự

nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa ngày càng
đàng hoàng hơn, to đẹp hơn như chủ tịch Hồ Chí Minh hằng mong đợi.


23
KẾT LUẬN
Tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ và dân chủ trong quân đội luôn là
một trong những vấn đề quan trọng định hướng, bảo đảm cho việc xây dựng
quân đội nhân dân thực sự cách mạng, trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng
chiến đấu hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Dân chủ
tốt, kỷ luật nghiêm vừa là một nguyên tắc xây dựng lực lượng vũ trang cách
mạng, vừa là truyền thống tốt đẹp của quân đội ta, là sức mạnh chiến đấu của
Quân đội nhân dân Việt Nam.
Trong Quân đội, thanh niên chiếm số lượng đông đảo, là lực lượng
quan trọng góp phần quyết định việc hoàn thành nhiệm vụ của đơn vị. Cho
nên, ngoài việc nâng bản lĩnh chính trị, trình độ, kiến thức, kỹ năng trong
chiến đấu và sẵn sàng chiến đấu, sức khỏe cho thanh niên quân đội, còn rất
cần phải giáo dục nâng cao ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa cho họ. Việc tiến
hành giáo dục ý thức dân chủ xã hội chủ nghĩa cho thanh niên quân đội phải
được tiến hành thường xuyên, nội dung toàn diện và thực hiện đồng bộ nhiều
giải pháp. Điều đó sẽ trực tiếp nâng cao dân chủ trong Quân đội, góp phần
xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ngày một hoàn thiện hơn./.


24
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII,
Nxb. CTQG, Hà Nội. 2016, tr.169.
2. C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, Tập.1, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà
Nội.1995, tr.349.

3. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập.5, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.1995,
tr.394.
4. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập.6, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.2000,
tr.318.
5. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập.11, Nxb CTQG, Hà Nội.1996, tr.466.
7. V.I.Lênin, Toàn tập, Tập.8, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva.1980, tr.490.
8. V.I.Lênin: Toàn tập, Tập.33, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva.1976, tr.123.