Tìm hiểu hoạt động của nghề dệt lụa tại làng nghề truyền thống Mã Châu, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam

LỜI CẢM ƠN
Trên thực tế khơng có sự thành cơng nào mà không gắn liền với những
sự hỗ trợ, giúp đỡ dù ít hay nhiều, dù trực tiếp hay gián tiếp của người khác.
Để hoàn thành bài tiểu luận này, tôi xin chân thành cảm ơn giáo viên bộ môn ThS. Lê Thu Huyền đã trực tiếp giảng dạy, hướng dẫn tận tình trong suốt quá
trình học tập và thực hiện bài tiểu ḷn này.
Mặc dù đã có nhiều cớ gắng để thực hiện đề tài một cách hoàn chỉnh
nhất. Song do lần đầu làm quen với phương pháp nghiên cứu khoa học, cũng
như hạn chế về kiến thức và kinh nghiệm nên khơng thể tránh khỏi những
thiếu sót mà bản thân chưa thấy được. Tôi rất mong các thầy cô bỏ qua và
đồng thời nhận được những ý kiến đóng góp q báu để kiến thức của tơi
trong lĩnh vực này được hồn thiện hơn.
Sau cùng, tơi xin kính chúc quý thầy cô thật dồi dáo sức khỏe để tiếp tục
sự nghiệp cao đẹp của mình.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Duy Xuyên, ngày 30 tháng 6 năm 2016
Tác giả đề tài

1


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự
hướng dẫn của giáo viên bộ môn - ThS. Lê Thu Huyền. Các nội dung nghiên
cứu, kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa công bố dưới bất kì hình
thức nào trước đây. Những số liệu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh
giá được chính tác giả thu thập từ các ng̀n khác nhau có ghi rõ trong phần
tài liệu tham khảo.
Ngoài ra, trong bài tiểu luận còn sử dụng một số đánh giá, nhận xét
cũng như số liệu của các tác giả khác đều có trích dẫn và chú thích ng̀n gớc.
Nếu phát hiện có bất kì sự gian lận nào, tơi xin chịu hồn tồn trách
nhiệm.

2


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN..................................................................................................1
LỜI CAM ĐOAN............................................................................................2
MỤC LỤC........................................................................................................3
PHẦN MỞ ĐẦU..............................................................................................6
1. Lí do chọn đề tài.........................................................................................6
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.........................................................................7
3. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................8
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..............................................................9
4.1 Đối tượng nghiên cứu..............................................................................................................9
4.2 Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................................9

5. Câu hỏi nghiên cứu....................................................................................9
6. Giả thuyết nghiên cứu................................................................................9
7. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................10
8. Bớ cục.......................................................................................................10
PHẦN NỢI DUNG........................................................................................11
Chương 1........................................................................................................11
CƠ SỞ LÍ ḶN VỀ NGHỀ TRUYỀN THỐNG VÀ TỔNG QUAN VỀ
NGHỀ DỆT LỤA TẠI LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG MÃ CHÂU. . .11
1.1 Các khái niệm.........................................................................................11
1.1.1 Nghề truyền thống..............................................................................................................11
1.1.2 Làng nghề............................................................................................................................11
1.1.3 Làng nghề truyền thống.....................................................................................................12

3

1.2 Đặc điểm của làng nghề.........................................................................13
1.3 Vai trò của nghề dệt lụa tại làng nghề truyền thống Mã Châu...............14
1.3.1 Vai trò đối với kinh tê..........................................................................................................14
1.3.2 Vai trò đối với văn hoa - xa h ôi...........................................................................................14

1.4 Giới thiệu khái quát về làng nghề Mã Châu...........................................14
Với vị trí giao thơng thuận lợi, nằm trên con đường kết nối hai di sản văn
hóa thế giới là Hội An và Mỹ Sơn, Mã Châu sẽ là điểm đến hấp dẫn trong
lộ trình du lịch của du khách trong và ngoài nước...................................15
Tiểu kết:..........................................................................................................15
Với những kiến thức tổng hợp được từ chương 1 sẽ làm cơ sở đề đánh giá
thực trạng thực tế về nghề dệt lụa tại làng nghề truyền thống Mã Châu,
huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam............................................................15
Chương 2........................................................................................................16
THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CỦA NGHỀ DỆT LỤA TẠI LÀNG
NGHỀ TRUYỀN THỐNG MÃ CHÂU.......................................................16
2.1 Thực trạng hoạt động của nghề truyền thống tại làng nghề dệt lụa Mã
Châu.............................................................................................................16
2.1.1 Trồng dâu, nuôi tằm............................................................................................................16
2.1.2 Ươm tơ, dêt lua..................................................................................................................17

2.2 Các nhân tớ chính ảnh hưởng đến khả năng phát triển nghề dệt lụa tại
làng truyền thớng nghề Mã Châu.................................................................18
Chương 3........................................................................................................22
MỢT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NGHỀ DỆT LỤA TẠI LÀNG
NGHỀ TRUYỀN THỐNG MÃ CHÂU.......................................................22

4

3.1 Giải pháp về chính sách.........................................................................22
3.1.1 Chính sách hỗ trợ thơng tin thị trường..............................................................................22
3.1.2 Chính sách đầu tư xây dựng và phát triển làng nghề........................................................22
3.1.3 Chính sách đầu tư để xây dựng, cai tạo, nâng câp h ê thống cơ sơ hạ tầng, cơ sơ v ât chât
ki thuât.........................................................................................................................................22
3.1.4 Chính sách tăng cường hoạt đông quang cáo san phâm cua làng nghề ..........................22

3.2 Giải pháp về thị trường..........................................................................23
3.3 Giải pháp phát triển nguồn nhân lực......................................................23
3.4 Giải pháp về bảo vệ môi trường.............................................................24
3.5 Giải pháp về phát triển nghề truyền thống gắn với du lịch....................24
KẾT LUẬN....................................................................................................26
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................27
KẾ HOẠCH LÀM VIỆC..............................................................................30

5


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Làng nghề truyền thớng là làng có nghề truyền thớng được hình thành từ
lâu đời và tại đây hầu hết dân cư tập trung vào làm một nghề duy nhất nào đó,
nghề của họ làm thường có tính chun sâu cao và mang lại nguồn thu nhập
cho dân làng. Làng nghề truyền thống có vai trò quan trọng trong việc tạo
việc làm, tăng thu nhập, cải thiện đời sống cho người lao động, bảo tờn được
các giá trị văn hóa địa phương và phát triển du lịch.
Sự phát triển của làng nghề truyền thống hiện nay do những yếu tố khách
quan và chủ quan tác động, đã trải qua nhiều bước thăng trầm: Có nhiều làng

nghề tờn tại và phát triển mạnh ảnh hưởng tích cực đến kinh tế nơng thơn
trong khu vực và cả những khu vực lân cận. Lại có những làng nghề gặp
nhiều khó khăn thậm chí bị mai một. Vì vậy, việc thúc đẩy khôi phục và phát
triển làng nghề truyền thống là hết sức cần thiết.
Làng nghề được hình thành từ thế kỷ XVI, làng dệt lụa Mã Châu (thị
trấn Nam Phước, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam) nổi tiếng với nghề
trồng dâu, ươm tơ dệt lụa. Thế nhưng, với hàng trăm năm tồn tại cho đến
ngày nay, Mã Châu đã trải qua không biết bao thăng trầm, biến cớ. Có những
thời điểm làng nghề tưởng chừng như đi vào ký ức của người Quảng Nam
nhưng cũng có những thời điểm thịnh vượng. Song cũng có thời gian do
những biến động giá cả tơ lụa trong nước và quốc tế làm cho sự phát triển
của làng nghề Mã Châu bị chững lại và đang đứng trước nguy cơ mai một.
Với tấm lòng của một người con sinh ra và lớn lên trên mảnh đất là cái
nôi của làng nghề, tơi ḿn góp thêm một phần bé nhỏ vào việc tìm hiểu,
nghiên cứu quá trình ra đời, phát triển và kĩ thuật sản xuất của làng nghề dệt
lụa Mã Châu, cũng như giá trị của nó đới với nền kinh tế – xã hội, địa

6


phương. Và đặc biệt là muốn tìm ra giải pháp nâng cao hơn nữa chất lượng
sản phẩm đầu ra để nâng cao hiệu quả kinh tế. Từ những lí do trên, tôi chọn
đề tài: “Tìm hiểu hoạt động của nghề dệt lụa tại làng nghề truyền thống Mã
Châu, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam”.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Nói về các làng nghề truyền thớng ở nước ta nói chung và ở Mã Châu
nói riêng là một vấn đề khó khăn, phức tạp vì những làng nghề truyền thớng
cho đến nay có khi còn hoặc có khi đã mất đi. Có một sớ cơng trình nghiên
cứu đề cập đến những nghành nghề thủ công truyền thống. Liên quan đến đề
tài này, tôi đã tìm hiểu, nghiên cứu và chia vấn đề ra những nội dung sau:

Nội dung 1: Những công trình nghiên cứu về thực trạng của làng nghề
truyền thống.
Bài viết “Câu ca làng nghề” của tác giả Văn Thành Lê (1999) trên tạp
chí Văn hóa Quảng Nam. Trên cơ sở tìm hiểu nghề dệt ở Duy Xuyên, ông nói
đến ảnh hưởng của nghề dệt với đời sớng cư dân ở đây.
Công trình “Làng nghề thủ công truyền thống Việt Nam” của tác giả
Bùi Văn Vượng (2002), đã giới thiệu nhiều nhóm làng nghề trên mọi miền đất
nước, trong đó có Nghệ An. Đờng thời cũng nêu lên những yếu tố ảnh hưởng
đế sự phát của các làng nghề.
Bài viết “Duy Xuyên ngày mai xanh lại những biền dâu?” của tác giả
Hoàng Thơ (2003) trên báo Quảng Nam. Từ những số liệu của nghề dâu tằm
ở Duy Xuyên, tác giả khẳng định khả năng phát triển của nghề dệt ở vùng
này.
Nội dung 2: Những công trình nghiên cứu về giải pháp phát triển làng
nghề truyền thống.

7


Bài luận văn thạc sĩ: “Một số giải pháp phát triển nghề truyền thống tại
làng nghề dệt lụa Mã Châu, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam” của Th.S
Nguyễn Thị Thúy Diễn (2014), (xem Công trình giúp nêu một số khái
niệm liên quan đến làng nghề truyền thống. Chỉ ra nhân tố ảnh hưởng đến khả
năng phát triển nghề truyền thống tại làng nghề dệt lụa Mã Châu. Nêu bật lên
những tḥn lợi và khó khăn chính trong việc phát triển nghề truyền thống tại
làng nghề dệt lụa Mã Châu.
Bài viết: “Thực trạng và giải pháp phát triển làng nghề truyền thống ở
Việt Nam” của Sinh viên Nguyễn Trường Lâm (2012), (xem Bài viết nói
về thực trạng và giải pháp phát triển các làng nghề truyền thống ở Việt Nam.
Nhìn chung các ćn sách và tài liệu nói trên đều đánh giá được tầm

quan trọng và đưa ra những giải pháp để cải thiện, nâng cao làng nghề truyền
thống ở Việt Nam. Tuy nhiên, chỉ nói một cách khái quát về các ngành nghề
và kĩ thuật sản xuất một số ngành nghề thủ công truyền thống ở nước ta, chứ
chưa đi sâu khai thác nét riêng, nét đặc sắc ở địa phương.
3. Mục tiêu nghiên cứu
- Đánh giá thực trạng hoạt động của nghề dệt lụa tại làng nghề truyền
thống Mã Châu, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam.
- Xác định vai trò của nghề dệt lụa tại làng nghề truyền thống Mã Châu,
huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam.
- Đưa ra giải pháp chủ yếu nhằm phát triển nghề dệt lụa tại làng nghề
truyền thống Mã Châu, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam.

8


4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1 Đối tượng nghiên cứu
Nghề dệt lụa tại làng nghề truyền thống Mã Châu, huyện Duy Xuyên,
tỉnh Quảng Nam.
4.2 Phạm vi nghiên cứu
4.2.1 Không gian
Làng nghề Mã Châu, thôn Châu Hiệp, Thị trấn Nam Phước, huyện
Duy Duyên, Tỉnh Quảng Nam.
4.2.2 Thời gian
- Thời gian khảo sát: từ ngày 6/6/2016 đến ngày 15/7/2016.
- Thời gian tiến trình sự vật: từ tháng 1/2011 đến nay.
5. Câu hỏi nghiên cứu
- Nghề dệt lụa truyền thống Mã Châu có từ khi nào? Vai trò của nó trong
đời sống?
- Làm thế nào để nâng cao hiệu quả nghề dệt lụa tại làng nghề truyền

thống Mã Châu, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam?
6. Giả thuyết nghiên cứu
- Nghề dệt lụa truyền thống Mã Châu được hình thành từ thế kỷ XVI. Nó
có vai trò quan trọng trong việc tạo việc làm và bảo tờn được các giá trị văn
hóa địa phương.
- Để nâng cao hiệu quả nghề dệt lụa cần đầu tư để xây dựng, cải tạo,
nâng cấp hệ thống cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật.

9


7. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu.
- Phương pháp nghiên cứu phi thực nghiệm.
+ Quan sát tham dự để mô tả quá trình sản xuất.
+ Bảng hỏi gồm 9 câu hỏi để khảo sát 15 hộ gia đình.
8. Bố cục
Ngoài phần mục lục, mở đầu, kết luận, thư mục tài liệu tham khảo và
phụ lục nội dung thì đề tài gồm ba chương như sau:
Chương 1: Cơ sở lí ḷn về nghề truyền thớng và tổng quan về nghề dệt lụa
tại làng nghề truyền thống Mã Châu.
Chương 2: Thực trạng hoạt động của nghề dệt lụa tại làng nghề truyền
thống Mã Châu.
Chương 3: Một số giải pháp phát triển nghề dệt lụa tại làng nghề truyền
thống Mã Châu.

10


PHẦN NỘI DUNG

Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ NGHỀ TRUYỀN THỐNG VÀ TỔNG QUAN VỀ
NGHỀ DỆT LỤA TẠI LÀNG NGHỀ TRÙN THỚNG MÃ CHÂU
1.1 Các khái niệm
1.1.1 Nghề trùn thớng
Nghề truyền thống là những nghề tiểu thủ công nghiệp được hình thành,
tồn tại và phát triển lâu đời trong lịch sử, được sản xuất tập trung tại một vùng
hay làng nào đó, từ đó đã hình thành các làng nghề, phố nghề, xã nghề. Đặc
trưng cơ bản nhất của mỗi nghề truyền thớng là phải có kỹ tḥt và cơng nghệ
truyền thớng, đờng thời có các nghệ nhân và đội ngũ thợ lành nghề. Sản phẩm
làm ra vừa có tính hàng hóa , vừa có tính nghệ tḥt và mang đậm bản sắc văn
hóa dân tộc.1
1.1.2 Làng nghề
Theo Tiến sĩ Phạm Côn Sơn “làng nghề là một đơn vị hành chính cổ xưa
mà cũng có nghĩa là nơi q̀n cư đơng người, sinh hoạt có tổ chức, kỉ cương
tập qn riêng theo nghĩa rộng. Làng nghề không những là làng sống chuyên
nghề mà cũng hàm ý là những người cùng nghề sống hợp quần để phát triển
công ăn việc làm. Cơ sở vững chắc của các làng nghề là sự vừa làm ăn tập
thể, vừa phát triển kinh tế, vừa giữ gìn bản sắc dân tộc và các cá biệt của địa
phương”.2

Vũ Minh Huệ (2014), “Làng nghề thủ công truyền thống – Khái niệm”,
www.liketviet.net.
1

Phạm Côn Sơn (2004), Làng nghề truyền thớng Việt Nam, NXB Văn hóa dân
tộc, trang 9.
2

11

Theo Dương Bá Phượng “Làng nghề cần được hiểu là những làng ở nơng
thơn có các ngành nghề phi nơng nghiệp chiếm ưu thế về số hộ, số lao động
và số thu nhập so với nghề nông”.3
Theo Trần Công Sách “Làng nghề là một cụm cộng đồng dân cư sinh sớng
trong cùng một làng (thơn), có một hay một sớ nghề được hình thành có tính
chất phi nơng nghiệp và trước hết là tiểu thủ công nghiệp. Thu nhập và tỷ lệ
sử dụng lao động của những ngành nghề đó chiếm tỷ lệ cao trong tổng số thu
nhập và lao động của làng.4
Làng nghề là một thiết chế kinh tế - xã hội ở nông thôn, được tạo bởi hai
yếu tố làng và nghề, tồn tại trong một không gian địa lý nhất định, trong đó
bao gờm nhiều hộ gia đình sinh sống từ nguồn thu chủ yếu từ nghề thủ cơng,
giữa họ có mới lên kết về kinh tế , xã hội và văn hóa.5
1.1.3 Làng nghề trùn thớng
Làng nghề truyền thớng là làng có nghề truyền thớng được hình thành từ
lâu đời. Làng nghề truyền thống phải đạt ba tiêu chí sau: Thứ nhất: đã xuất
hiện tại địa phương từ trên 50 năm; Thứ hai: tạo ra sản phẩm mang bản sắc
văn hóa dân tộc; Thứ ba: phải gắn với tên tuổi của một hay nhiều nghệ nhân
hoặc tên tuổi của làng nghề và có ít nhất một nghề truyền thớng. Tuy nhiên,
những làng chưa đạt tiêu chí thứ nhất và thứ hai của làng nghề nhưng có ít

Dương Bá Phượng (2001), Bảo tồn và phát triển các làng nghề trong quá
trình công nghiệp hóa, NXB Khoa học xã hội, trang 16.
3

Trần Công Sách (chủ nhiệm đề tài(2003)), Tiếp tục đổi mới chính sách và
giải pháp tiêu thụ các sản phẩm làng nghề truyền thống ở Bắc Bộ đến năm
2010, Bộ Công thương, Đề tài khoa học cấp bộ, Mã số: 2002-78-015, trang 6.
4

5

Bài viết đã dẫn: Xem (1), trang11.

12


nhất một nghề truyền thống được công nhận theo tiêu chí trên thì vẫn được
coi là làng nghề truyền thớng”.6
1.2 Đặc điểm của làng nghề
- Tồn tại ở nông thôn, gắn bó chặt chẽ với nơng nghiệp.
- Cơng nghệ kỹ thuật sản xuất sản phẩm trong các làng nghề, đặc biệt là các
làng nghề truyền thống thường rất thô sơ, lạc hậu, sử dụng kỹ thuật thủ công
là chủ yếu.
- Đại bộ phận nguyên vật liệu của các làng nghề thường là tại chỗ.
- Phần đông lao động trong các làng nghề là lao động thủ công, nhờ vào kỹ
thuật khéo léo, tinh xảo của đôi bàn tay, vào đầu óc thẩm mỹ và sáng tạo của
người thợ, của các nghệ nhân.
- Sản phẩm làng nghề, đặc biệt là làng nghề mang tính đơn chiếc, có tính mỹ
tḥt cao, mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc.
- Thị trường tiêu thụ sản phẩm của các làng nghề hầu hết mang tính địa
phương, tại chỗ và nhỏ hẹp.
- Hình thức tổ chức sản xuất trong các làng nghề chủ yếu là ở quy mơ hộ gia
đình, một sớ đã có sự phát triển thành tổ chức hợp tác và doanh nghiệp tư
nhân.7

Th.S Nguyễn Thị Thúy Diễn (2014), Một số giải pháp phát triển nghề truyền
thống tại làng nghề dệt lụa Mã Châu, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam,
trang 6.

6

7

Làng nghề truyền thống ở Việt Nam, www.voer.edu.vn.

13


1.3 Vai trò của nghề dệt lụa tại làng nghề truyền thống Mã Châu
1.3.1 Vai trò đối với kinh tê
- Tạo việc làm cho người lao động.
- Tăng thu nhập và cải thiện đời sống cho người lao động.
- Khai thác nguyên vật liệu tại địa phương.
1.3.2 Vai trò đối với văn hóa - xã hội
- Giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thớng lâu đời, độc đáo của địa phương.
- Góp phần tạo ra ng̀n sản phẩm phong phú cho xã hội.
- Phát triển du lịch.
Theo ông (bà), nghề dệt lụa có vai trò thế nào trong đời sống?
Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent
Valid

Rất quan trọng

3

20,0

20,0

20,0

Quan trọng

8

53,3

53,3

73,3

Không quan
trọng

2

13,3

13,3

86,7

Không biết

2

13,3

13,3

100,0

Total

15

100,0

100,0

Qua kết quả điều tra, ta thấy được nghề dệt lụa ở làng nghề truyền thớng
Mã Châu có vai trò quan trọng đối với người dân nơi đây.
1.4 Giới thiệu khái quát về làng nghề Mã Châu
Theo lời kể của người dân Mã Châu thì từ thế kỷ 16-18, những bậc tiền
nhân khai khẩn đã sớm nhận ra đất xứ Quảng rất phù hợp với nghề trồng dâu,
nuôi tằm và làng dệt lụa Mã Châu đã được lập nên từ đó. Trải qua bao biến
động của thời cuộc, thăng trầm của lịch sử, nghề dệt vẫn được truyền lưu giữ
từ thế hệ này sang thế hệ khác.

14


Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, người thợ Mã Châu
đã dệt nên những tấm vải xi-ta, may quân trang cho bộ đội. Tuy nhiên, chiến
tranh cũng làm cho người dân phải lang bạt khắp nơi, nghề dệt truyền thống
của làng bị đình đốn.
Nhưng khi phải đối mặt với cơn bão của nền kinh tế thị trường, nghề dệt
Mã Châu có lúc đứng trước nguy cơ bị tàn lụi. Song nhờ lòng yêu nghề của
người dân, sự quan tâm của chính quyền, làng dệt Mã Châu đã khơng bị mất

đi mà trái lại ngày càng phát triển. Nếu như trước đây, cả làng chỉ có 100
khung cửi gỗ thô sơ đạp bằng chân chuyên sản xuất vải màn, băng y tế thì
nay đã có 2.900 máy dệt các loại, trong đó có 500 chiếc bán tự động. Làng đã
sản x́t được những mặt hàng vải cơ-tơng, ka-tê có chất lượng cao. Gần 500
trong số hơn 600 hộ dân ở thơn gắn bó với nghề truyền thớng này.
Những tấm lụa Mã Châu được đưa đi tiêu thụ ở thành phớ Hờ Chí Minh,
Hà Nội, x́t khẩu sang Thái Lan và một số nước khác trên thế giới. Hằng
năm, làng dệt được 17 triệu-20 triệu mét vải các loại, tiêu tụ trong nước và
xuất khẩu được khoảng 80 tỷ đồng, thu nhập của người lao động từ 700.000
đồng đến 1 triệu đờng/tháng.8
Với vị trí giao thơng tḥn lợi, nằm trên con đường kết nới hai di sản văn
hóa thế giới là Hội An và Mỹ Sơn, Mã Châu sẽ là điểm đến hấp dẫn trong lộ
trình du lịch của du khách trong và ngoài nước.
Tiểu kêt:
Với những kiến thức tổng hợp được từ chương 1 sẽ làm cơ sở đề đánh giá
thực trạng thực tế về nghề dệt lụa tại làng nghề truyền thống Mã Châu, huyện
Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam.

8

Làng dệt Mã Châu (2009), www.quangnam.gov.vn.

15


Chương 2
THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CỦA NGHỀ DỆT LỤA TẠI LÀNG
NGHỀ TRUYỀN THỐNG MÃ CHÂU
2.1 Thực trạng hoạt động của nghề truyền thống tại làng nghề dệt lụa Mã
Châu

2.1.1 Trồng dâu, nuôi tằm
Mã Châu nằm trong vùng trồng dâu nuôi tằm, ươm tơ dệt lụa dọc theo hai
bên bờ sông Bà Rén, hàng năm sông Bà Rén bù đắp phù sa cho làng sau mùa
lũ lụt, đất được bồi tụ thường xuyên, thuận lợi cho việc trồng dâu nuôi tằm
phát triển.
Cây dâu ở đây được trồng vào tháng, trên bãi đất bồi bằng những cành nhỏ.
Cây dâu sau khi trồng thì 10 đến 15 năm sau mới phải trồng lại. Mỗi năm vào
tháng 11, người ta chặt hết cành dâu và chờ nảy ra vụ mới. Cây dâu ở đây có
khả năng chịu hạn cao.
Tháng 3, lá dâu lên tớt cũng là lúc bước vào vụ tằm. Một năm ở đây ni
được tám lứa tằm, trong đó có một lứa tằm xuân vào tháng 3. Từ tháng 4,
tháng 5 bắt đầu vào vụ, kết thúc vào tháng 11 và tháng 7, tháng 8 là thời điểm
thích hợp nhất để ni tằm.
Tằm ở đây là giống tằm đa hệ, tức là một năm có thể đẻ nhiều lượt trứng
liên tục. Mỗi lứa tằm từ 20 đến 22 ngày. Bệnh tằm trước đây thường gặp là
bệnh gai, bệnh này do vi rút gây bệnh có từ trong trứng. Vì vậy, người ni
tằm trước kia rất sợ, bởi nếu lứa tằm nào gặp bệnh này thì coi như bỏ đi. Hiện
nay, do công nghệ hiện đại nên bệnh này đã được loại bỏ.
Do cơ chế thị trường, người dân Mã Châu đi chuyên vào nghề dệt vải, lụa
mà không phát triển nghề nuôi tằm. Mã Châu hiện nay có khoảng 20% dân sớ

16


sống chỉ làm nghề truyền thống, 26,7% dân số làm cả nông nghiệp và nghề
truyền thống, 53,3% dân số sống bằng các nghề khác.
Hộ gia đình ông (bà) thuộc?
Cumulative

Valid

Frequency

Percent

Valid Percent

Percent

3

20,0

20,0

20,0

4

26,7

26,7

46,7

Nghề khác

8

53,3

53,3

100,0

Total

15

100,0

100,0

Chỉ làm nghề truyền thống
Làm cả nông nghiệp và nghề
truyền thớng

2.1.2 Ươm tơ, dệt lụa
Sau khi kén chín thì bắt đầu công việc kéo tơ. Người ta nhúng kén vào nời
nước sơi, q́y đều, sau đó bóc vỏ ngồi của kén và kéo sợi. Kéo sợi xong,
trước khi đưa vào dệt người ta tiến hành hồ sợi. Hồ để hồ sợi phải nấu khơng
đặc và cũng khơng dược q lỗng, hồ nấu đặc thì sẽ bị gai sợi và hồ nấu
không kĩ thì sẽ bị mốc. Nguyên liệu để nấu hồ là gạo tẻ, bột dong,… được xay
thành bột, sau đó lọc bã và nấu.
Sợi sau khi hờ, được đem phơi và quàng lên xa, cuộn vào các ống gọi là
đánh ống. Tuy nhiên, khâu hồ chủ yếu được tiến hành đối với sợi dọc. Sợi
ngang sau khi phân loại, cho vào suốt là tiến hành dệt được.
Trước đây người ta dệt bằng khung dệt khổ hẹp có một lá go, người thơ dệt
cuốn chỉ vào con suốt, bỏ vào thoi làm bằng sừng trâu, ném qua lại bằng tay.
Cứ vậy đến khoảng quá tầm tay thì dừng lại để cuộn vải vào, người thợ giỏi

nhất cũng chỉ dệt được 3 đến 4 mét vải một người.
Trồng dâu nuôi tằm hiện nay người dân Mã Châu không làm nữa, chỉ còn
một vài hộ ươm tơ dệt lụa, còn lại đa số người dân dệt hàng Katê. Nghề dệt ở

17


Mã Châu hiện nay bắt đầu khởi sắc do sự quan tâm bảo tồn và phát triển làng
nghề của các cấp chính quyền, đặc biệt là chính quyền địa phương.
2.2 Các nhân tố chính ảnh hưởng đến khả năng phát triển nghề dệt lụa
tại làng truyền thống nghề Mã Châu
2.2.1 Do hầu hêt các sản phẩm làm ra lạc hậu và không còn phù hợp
Tuy các sản phẩm được làm ra rất gần gũi và thân thiện với cuộc sống của
mọi người, nhưng ngày nay khi xã hội ngày càng phát triển, nhu cầu của con
người cũng từ đó mà đa dạng, phong phú và cao hơn thì lúc này những sản
phẩm đấy lại không còn phù hợp nữa cả về mẫu mã, hình thức lẫn chất liệu.
Chính vì vây, làng nghề dệt lụa truyền thống Mã Châu không thể cạnh tranh
được trên thị trường và điều tất yếu sẽ bị mai một dần.
2.2.2 Do những khó khăn về vốn, thị trường, sự cạnh tranh ngày càng
gay gắt và thu nhập từ nghề không đáp ứng được nhu cầu.
Trong quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh thì các yếu tố về vốn, thị
trường, là những yếu tố hết sức quan trọng. Ở làng nghề dệt lụa truyền thống
Mã Châu cũng vậy, để có thể làm ra được các sản phẩm thì đòi hỏi phải có
lượng vớn kinh doanh nhất định. Nhưng hiện nay, ở làng nghề vẫn còn gặp
nhiều khó khăn về vớn, thiếu thơng tin thị trường, thu nhập từ nghề không đáp
ứng được nhu cầu,… Bên cạnh đó, sản phẩm của làng nghề còn chịu sự cạnh
tranh gay gắt từ các sản phẩm cùng chủng loại được sản xuất theo các phương
pháp và chất liệu khác trên thị trường. Chính những yếu tớ đó đã tạo ra rào
cản trong việc thu hút các lao động tiếp tục gắn bó với nghề dẫn đến tình
trạng nghề ngày càng bị mai một.

2.2.3 Do tâm lí khách quan và chủ quan mà người lao động trong nghề bo
nghề để đi làm việc khác.

18


Q trình cơng nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước đã làm thay đổi tồn bộ
diện mạo của nơng thôn Việt Nam, những khu công nghiệp ngày mọc lên
càng nhiều, tạo ra nhiều việc làm với những mức thu nhập hấp dẫn. Những
người lao động tại các làng nghề truyền thống vì muốn cải thiện cuộc sống
của mình nên không còn mặn mà với nghề đang làm và sẵn sàng thốt ly khỏi
nghề truyền thớng để đi làm ở các khu, cụm cơng nghiệp khi có cơ hội. Vì
vậy, dẫn đến tình trạng các làng nghề thiếu lao động và đứng trước nguy cơ
phải bỏ nghề.
Theo ông (bà), yếu tố nào dưới đây tác động đến sự phát triển nghề dệt lụa tại làng nghề
truyền thống Mã Châu?

Valid

Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative
Percent

Tay nghề, chuyên môn giỏi

2

13,3

13,3

13,3

Vốn sản xuất, kinh doanh

2

13,3

13,3

26,7

Áp dụng được công nghệ,
máy móc sản xuất mới

3

20,0

20,0

46,7

Tất cả các ý kiến trên

8

53,3

53,3

100,0

Total

15

100,0

100,0

Nhìn vào bảng thớng kê, ta thấy ngồi các yếu tớ nêu trên thì còn có các yếu
tớ khác như tay nghề, chuyên môn giỏi; vốn sản xuất kinh doanh và áp dụng
được cơng nghệ, máy móc sản x́t mới cũng có sự tác động mạnh mẽ đến sự
phát triển nghề dệt lụa tại làng nghề Mã Châu.
Tiểu kêt:
Ngày nay, trong quá trình phát triển mạnh mẽ của xã hội, nghề dệt lụa
truyền thớng Mã Châu đang có những bước phát triển mới. Làng nghề có lịch
sử hình thành lâu đời với sản phẩm thủ công độc đáo, đa dạng và có tính ứng
dụng cao trong đời sớng. Phát triển nghề dệt lụa truyền thống Mã Châu đang
giành được sự quan tâm của các cấp ở địa phương và sự hưởng ứng nhiệt tình
của các người thợ tại làng nghề.

19

Các sản phẩm thủ công truyển thống của làng nghề đã đưa vào phục vụ
cho hoạt động du lịch. Ngoài sớ lượng mặt hàng x́t khẩu ra nước ngồi, các
sản phẩm còn được bày bán tại các khu, điểm du lịch làm thu hút khách du
lịch tham quan và mua sắm.
Tuy nhiên, bên những mặt tích cực đó thì làng nghề dệt lụa truyền thớng
Mã Châu còn có những mặt hạn chế: chất lượng cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất
kĩ thuật, chất lượng đội ngũ lao động và thị trường tiêu thụ,…
Xin ông (bà) cho biết, tuổi của chủ hộộ́ sản xuất là?

Valid

Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative
Percent

Dưới 30 tuổi

2

13,3

13,3

13,3

Từ 30-40 tuổi

3

20,0

20,0

33,3

Từ 41-50 tuổi

7

46,7

46,7

80,0

Trên 50 tuổi

3

20,0

20,0

100,0

Total

15

100,0

100,0

Xin ông (bà) cho biết, số lao động trong gia đình đang làm nghề truyền thống ?

Valid

Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative
Percent

1-5 người

11

73,3

73,3

73,3

Trên 5 người

4

26,7

26,7

100,0

Total

15

100,0

100,0

20


Trình độ tay nghề của ông (bà)?

Valid

Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative
Percent

Thợ lành nghề

4

26,7

26,7

26,7

Thợ giỏi

3

20,0

20,0

46,7

Nghệ nhân

5

33,3

33,3

80,0

Khác

3

20,0

20,0

100,0

Total

15

100,0

100,0

Ơng (bà) đánh giá mức đợ cạnh tranh của sản phẩm làng nghề trên thi
trường?

Valid

Cao
Khá
Trung bình
Yếu
Total

Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative
Percent

3

20,0

20,0

20,0

6

40,0

40,0

60,0

4

26,7

26,7

86,7

2

13,3

13,3

100,0

15

100,0

100,0

21


Chương 3
MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NGHỀ DỆT LỤA TẠI LÀNG
NGHỀ TRÙN THỚNG MÃ CHÂU
3.1 Giải pháp về chính sách

3.1.1 Chính sách hỗ trợ thông tin thị trường
Cung cấp thường xuyên thông tin thị trường về mức độ biến động của giá
cả đầu vào và đầu ra đối với hoạt động sản xuất của hộ, cơ sở sản xuất trên
phương tiện phát thanh, website riêng của địa phương qua đó có thể tránh
được những rủi ro khi giá cả bất ổn định, biến động về xu hướng tiêu dùng
của người tiêu dùng.
3.1.2 Chính sách đầu tư xây dựng và phát triển làng nghề
Nhà nước cần có chính sách cho vay vốn đối với các hộ làm nghề dệt lụa ở
làng nghề truyền thống Mã Châu. Nhưng vì nguồn vốn hạn hẹp, thu nhập của
người dân lại không cao nên họ khơng có khả năng đầu tư. Vì vậy, cần huy
động nhân dân tham gia đóng cổ phần tại các công ty tại địa phương.
3.1.3 Chính sách đầu tư để xây dựng, cải tạo, nâng cấp hệ thống cơ sở hạ
tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật
Các trang thiết bị của làng nghề đã được đầu tư từ rất lâu nên hầu hết đã cũ
kĩ. Để đạt hiệu quả cao trong sản xuất cần phải đầu tư các trang thiết bị mới
cùng các công nghệ hiện đại hơn để làm cho quá trình sản xuất nhanh hơn,
tiết kiệm sức lao động và quan trọng hơn là cải thiện chất lượng sản phẩm.
3.1.4 Chính sách tăng cường hoạt động quảng cáo sản phẩm của làng
nghề
Khâu này rất quan trọng nhưng quảng bá còn ít, cần phải quảng bá sản
phẩm của làng nghề trên các phương tiện thông tin đại chúng. Biên tập và in

22


ấn các cuốn sách giới thiệu về làng nghề và sản phẩm của làng nghề, đồng
thời tham gia các hội chợ văn hóa, du lịch.
Ngồi những biện pháp trên, còn phải thực hiện một sớ chính sách sau:
+ Tăng cường phát triển các sản phẩm mang đậm bản sắc văn hóa làng
nghề.

+ Niêm yết mức giá cớ định cho các sản phẩm, không tùy tiện tăng giá,
ngăn chặn tình trạng ép khách du lịch.
3.2 Giải pháp về thị trường
Tạo điều kiện cho các làng nghề được thuận lợi trong việc thu mua nguyên
vật liệu, tiêu thụ sản phẩm. Tìm kiếm thị trường ổn định ở các nước trong khu
vực và thế giới để người thợ yên tâm làm việc.
Giúp cho sản phẩm của làng nghề tiếp cận được thị trường trong và ngoài
nước bằng cách ưu tiên về quảng cáo, triễn lãm.
Hỗ trợ ứng dụng tiến bộ khoa học kĩ thuật nhằm nâng cao chất lượng và
tính cạnh tranh của sản phẩm để sản phẩm được thị trường tiếp nhận.
3.3 Giải pháp phát triển nguồn nhân lực
Một trong những điều kiện quan trọng để duy trì và phát triển làng nghề là
vấn đề phát triển ng̀n nhân lực.
+ Khuyến khích các người thợ viết sách và các vấn đề liên quan đến nghề
dệt lụa truyền thống nhằm tăng khả năng lưu giữ nghề.
+ Nâng cao nhận thức của người dân, khuyến khích, động viên làm cho ho
thấy yêu nghề, gắn bó với nghề qua đó lưu giữ được những tinh hoa văn hóa
của làng nghề.

23


+ Cần có đội ngũ thuyết minh viên tai làng nghề để giới thiệu về làng
nghề cho khách du lịch.
3.4 Giải pháp về bảo vệ môi trường
Quy hoạch không gian sản xuất nghề truyền thống gắn với bảo vệ môi
trường.
Tăng cường mạnh mẽ công tác quản lý môi trường tại các hộ, cơ sở sản
xuất nghề truyền thống.
Phát hiện và xử lý trường hợp phát sinh các nghề truyền thống gây ô nhiễm

môi trường.
Xử lý rác thải hợp vệ sinh, tuyên truyền cho du khách mỗi khi đến thăm các
hoạt động làng nghề cần giữ vệ sinh chung và vứt rác đúng nơi quy định
3.5 Giải pháp về phát triển nghề truyền thống gắn với du lịch
Phát triển du lịch làng nghề là cơ hội thúc đẩy việc phát triển sản xuất các
sản phẩm làng nghề truyền thống mà quan trọng hơn là còn góp phần bảo tờn
và phát huy các giá trị văn hóa truyền thớng trong mỗi làng nghề.
+ Xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm, nâng cao khả năng cạnh tranh
của sản phẩm, phát triển sản phẩm đa dạng và tạo ra các sản phẩm đặc trưng,
phù hợp với hàng lưu niệm - quà tặng phục vụ du lịch.
+ Một trong những yếu tố mà khách du lịch quan tâm tại các làng nghề
truyền thống là bản sắc văn hóa, việc phát triển làng nghề cũng đồng nghĩa là
việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa đặc trưng, có như vậy
hoạt động làng nghề với hoạt động du lịch mới thực sự phát triển bền vững.9

Một số giải pháp phát triển du lịch gắn kết với các làng nghề truyền thống
(2016), www.dukhach.quangbinh.gov.vn.
9

24


+ Để cho khách du lịch trực tiếp dệt các tấm vải lụa với khung cửi nhỏ và
có thể xem trực tiếp được con tằm phát triển ra làm sao,…
+ Trưng bày sản phẩm ở các cửa hàng bán quà lưu niệm cho khách cũng
như phát triển dịch vụ ẩm thực tại chỗ bằng việc kết hợp các món ăn chế biến
từ nhộng, tằm… với các món ăn đặc trưng xứ Quảng.
Để nâng cao hiệu quả làng nghề, theo ông (bà) cần thực hiện những biện pháp nào?
Cumulative

Valid

Frequency

Percent

Valid Percent

Percent

Nâng cao trình độ tay nghề
cho thợ

6

40,0

40,0

40,0

Tăng cường quảng bá sản
phẩm của làng nghề ra thị
trường

3

20,0

20,0

60,0

Nâng cấp hệ thống cơ sở hạ
tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật

4

26,7

26,7

86,7

Ý kiến khác

2

13,3

13,3

100,0

Total

15

100,0

100,0

Từ bảng thống kê, thấy được giả thuyết nghiên cứu của tôi là đúng. Để
nâng cao hiệu quả làng nghề cần phải nâng cấp hệ thống cơ sở hạ tầng
(26,7%), cơ sở vật chất kĩ thuật và các yếu tố khác.
Tiểu kêt:
Trên đây là những giải pháp nhằm phát triển nghề dệt lụa tại làng nghề
truyền thớng Mã Châu. Trong đó giải pháp chính sách đầu tư để xây dựng, cải
tạo, nâng cấp hệ thống cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật là quan trọng hơn
cả. Tuy nhiên phải áp dụng đồng bộ mới đem lại những kết quả khả quan. Hy
vọng những giải pháp mà tôi đưa ra sẽ đóng góp một phần bé nhỏ vào việc
thúc đẩy sự phát triển của làng nghề.

25