Các loại sâu bệnh chính hại cây có múi

CÁC LOẠI SÂU BỆNH HẠI CHÍNH
TRÊN CÂY BƯỞI BIỄN
Kỹ sư: Lê Thị Vân

Cán bộ Trạm bảo vệ thực vật huyện Đông Sơn
Nói chung là bưởi diễn thuộc họ hàng cây the, vỏ trái có 1 chất
giống như gas vậy, nếu bạn nặn vỏ, xịt vào ngọn đèn lửa h ở thì nó bùng

cháy nghe phèo phèo ghê lắm. Do đó, phần lớn côn trùng khi ăn ph ải v ỏ
bưởi chúng đều bị chóng mặt, nhức đầu, nặng thì chúng té xuống gốc cây
bò lên không nổi, nhẹ thì cũng bị chim sâu nó ăn… Khi bạn phát hiện sâu
hai trên cây bưởi nhà mình thì bạn không cần phải lo lắng, sợ hãi gì c ả,
càng không nên tức giận làm gì vì sau đây tác giả sẽ giới thiệu cho bạn rất
nhiều cách để tiêu diệt chúng nó, mời bà con cứ bình tĩnh mà tham khảo:

Phổ biến kiến thức cho bà con về các loại sâu bệnh
chính và cách phòng chống sâu bệnh trên các loại cây có
múi (cam, quýt, chanh, bưởi).
1. Sâu đục cành
Đặc tính sâu bệnh:


Gây hại khá phổ biến ở một số vùng trồng cam, quýt.
Sâu non gây hại trên thân cành, khoét lỗ làm tổ trong cành,
khiến cả cành lá bị úa vàng, ngừng sinh trưởng. Khi bị nặng,
sâu có thể gây chết cành. Quan sát ở phía ngoài các lỗ đục
thấy có phân đùn ra. Sâu non đẫy sức dài khoảng 50 mm,
màu vàng ngà. Sâu trưởng thành dạng xén tóc, cơ thể có
chiều dài từ 25 – 29 mm, màu xanh đen. Các chân có màu
xanh sẫm. Trên đầu có râu dài. Trưởng thành vũ hoá cuối
mùa xuân đầu mùa hè, đẻ trứng rải rác vào các nách cành

hoặc kẽ nứt trên vỏ thân cây. Sâu non mới nở gặm ăn phần
vỏ cây, sau đó khoét các lỗ đục vào trong cành và gây hại.
Vòng đời sâu xén tóc đục thân cành thường kéo dài 1 năm,
thời gian sâu non gây hại nặng từ tháng 5 – 11.
Cách phòng và trị:
Cần tăng cường biện pháp đốn tỉa, tạo cho cây thông
thoáng. Quét vôi lên trên thân cây vừa hạn chế nấm bệnh
xâm nhập vừa không tạo điều kiện thuận lợi cho sâu đẻ
trứng. Chặt bỏ các cành cây có sâu non đang gây hại
vào tháng 7 – 8.
2. Sâu vẽ bùa


Đặc tính sâu bệnh:
Sau khi sâu non nở, nó đục vào lá và ăn phần thịt lá
dưới lớp biểu bì của mặt lá, tạo thành các đường hầm ngoằn
ngoèo. Lá non bị hại kém phát triển, cong queo nên khả
năng quang hợp kém, làm cây sinh trưởng chậm. Đặc biệt
khi vườn cây ở thời kỳ mới trồng và trong giai đoạn kiến thiết
cơ bản thì mức độ tác hại lớn hơn vì làm cho cây còi cọc,
chậm lớn.
Cách phòng và trị:
Phòng chống bằng cách theo dõi chặt chẽ các đợt lộc xuất
hiện rộ trên vườn quả, đặc biệt các đợt lộc xuân và lộc thu,
nhất là các đợt lộc hình thành sau các đợt mưa, sau khi bón
phân hoặc sau khi tưới nước. Sử dụng một số loại thuốc như
Decis 50EC nồng độ 0,2%, Sumicidin 50EC 0,2%, Polytrin
50EC 0,2%, lượng phun 600 – 800 lít/ha thuốc đã pha. Cần
phòng chống sớm, ngay khi độ dài của lộc khoảng 1 –2 cm
hoặc thấy triệu trứng gây hại đầu

tiên của sâu.
3. Bệnh vàng lá greening

Đặc tính sâu bệnh:
Bệnh gây hại trên tất cả các giống cam, quýt, chanh,
bưởi… Mới đầu bệnh hại trên từng cành sau đó lan dần ra cả
cây. Lá bị bệnh có mầu vàng loang lổ. Lá nhỏ lại và thường bị
lệch tâm. Quả bị bệnh nhỏ, chậm phát triển và cũng bị lệch
tâm. Khi bổ quả bị bệnh thường thấy hạt bị lép. Quả từ cây bị
bệnh khi chín thường loang lổ màu xanh, vàng xen kẽ. Trong
khi quả từ trên các cây không bị bệnh có mầu vàng tươi. Cây
bị bệnh nặng thường thấy hiện tượng ra hoa trái vụ. Các
cành lá vàng và khô dần cả cành, rồi khô đi. Chính vì thế
nhiều nơi gọi bệnh này là hiện tượng cây khô lá vàng. Tác
nhân gây bệnh do vi khuẩn Liberobacter asiaticum gây ra.
Bệnh lây lan qua cành chiết và mắt ghép lấy từ cây bị bệnh


để nhân giống. Trên đồng ruộng, rầy chổng cánh (Diaphorina
citri) là môi giới truyền bệnh từ cây bị
bệnh sang cây khoẻ.
Cách phòng và trị:
Bệnh này cực kỳ nguy hiểm, khó phòng trừ nên phòng
chống bằng cách không nhân giống hoặc trồng mới bằng
giống lấy cành chiết và mắt ghép từ các cây đã bị bệnh, hay
không biết cây có bị bệnh hay không. Trồng mới bằng giống
sạch bệnh mua từ các cơ sở nhân giống cây có múi sạch
bệnh. Thường xuyên thăm vườn và đốn tỉa những cây, cành

bị vàng lá nghi là nhiễm bệnh vàng lá greening. Phun thuốc
trừ rầy chổng cánh môi giới truyền bệnh bằng thuốc hoá học
như Trebon 0,1%; Bi 58 là 0,1% và các loại thuốc nội hấp
khác. Đặc biệt chú ý phun
thuốc trừ rầy ở các đợt lộc như lộc xuân, lộc hè và lộc thu.
4. Bệnh thối rễ, chảy gôm


Đặc tính sâu bệnh:
Rễ bị thối cả lông hút và vỏ rễ làm cho cây không hút
được nước và phân bón. Rễ bị bệnh nặng làm cho lá cây
chuyển màu vàng, sau đó bị rụng. Trên thân, cành xuất hiện
các vết nứt và kèm theo hiện tường chảy gôm. Bị bệnh nặng
phần vỏ quanh thân, cành bị thối, sau đó mục dần vào phần
gỗ. Trên quả cũng bị bệnh với triệu chứng thối nâu và quả bị
rụng nhiều. Chồi non cũng bị bệnh và thường gây thối chồi.
Trong vườn ươm bệnh phổ biến gây thối rễ và chết cây con.
Bệnh do nấm Phytophthora sp. gây ra. Nấm tồn tại trong đất
và trên các bộ phận bị hại trên cây. Trời ấm và có nước tự do
trên cây và trong đất thuận lợi cho du động bào tử
của nấm lây lan và gây bệnh.
Cách phòng và trị:


Phòng chống bằng cách sử dụng gốc ghép chống bệnh
như gốc cây chấp, gốc chanh Volkameriana, gốc cam đắng,
cam ba lá… Xây dựng hệ thống thoát nước và hạn chế nước
mưa đọng trên vườn. Tăng cường bón phân hữu cơ để làm
giầu vi sinh vật đối kháng (nấm Trichoderma…) nhằm hạn
chế sự phát triển của nấm gây bệnh…

5. Sâu đục trái Bưởi

– Hiện nay, trên một số vườn cây có múi ở tỉnh Sóc Trăng, Hậu Giang,… đang b ị
một loài sâu mới tấn công (phổ biến trên bưởi, cam sành và chanh), gây thi ệt h ại
nghiêm trọng, làm trái r ụng hàng lo ạt, ảnh h ưởng r ất l ớn đến n ăng su ất. Ở B ến
Tre, đã có xuất hiện loài sâu này, mặc dù chưa phổ biến. Tuy nhiên v ới di ện tích
cây có múi được trồng khá lớn, nhất là bưởi Da Xanh hi ện đang là lo ại cây tr ồng
mang lại hiệu quả kinh tế rất cao, thì đây là đối tượng d ịch hại đe d ọa l ớn cho
các vườn bưởi Da Xanh mà nông dân cần cảnh giác, nhận biết và phát hi ện s ớm
để có biện pháp phòng trị kịp thời, hạn chế lây lan trên diện r ộng.


– Theo sự định danh của PGS.TS. Nguyễn Văn Huỳnh thì đây là loài sâu đục trái
có tên khoa học là Citripestis sagittiferella, h ọ Pyralidae, b ộ Lepidoptera. Theo
kết quả khảo sát bước đầu của Ths Vũ Bá Quan (Phòng NN & PTNT huy ện K ế
Sách, tỉnh Sóc Trăng) cho biết về hình thái, sinh học và tập quán gây h ại c ủa sâu
đục trái Citripestis sagittiferella trên cây có múi, như sau:
+ Bướm có màu từ nâu đậm đến xám nâu, trên cánh trước có những v ệt màu
đậm dọc theo gân cánh. Bướm nhỏ, có dạng hẹp và dài do cánh x ếp d ọc thân
mình, dài khoảng 10 – 12 mm, khi đậu đầu hơi nhô cao và có 2 râu h ơi cong t ừ
trước đầu kéo dài hơn nửa thân mình. Bướm bắt đầu đẻ trứng sau khi vũ hoá 2
ngày, đẻ trứng trên mặt vỏ trái vào ban đêm. Bướm sống khoảng 1 tu ần lễ.
+ Bướm đẻ trứng rời rạc từng trứng hoặc từng ổ (4 – 8 trứng) trên v ỏ trái, tr ứng
mới đẻ có màu trắng đục, lúc sắp nở có màu cam đỏ. Trứng có hình như vảy cá
nhưng hơi phồng lên như bánh tiêu. Thời gian ủ tr ứng kho ảng 5 – 7 ngày. Tr ứng
thường được đẻ trên trái non, nhưng cũng đẻ trên trái già khi mật số b ướm cao.
+ Sâu mới nở có màu vàng cam, sâu càng l ớn thì màu càng đậm h ơn, sâu đẫy
sức dài khoảng 19 – 22 mm, có màu đỏ nâu và chuy ển sang màu nâu xanh
trước khi hóa nhộng. Sâu mới nở đục ngay vào vỏ trái ( ở bên trong v ỏ trái, sâu
khoảng 3 – 5 mm), ăn vỏ trái sau đó sâu l ớn d ần, đục sâu vào bên trong để ăn

thịt trái. Đường đục của sâu vừa mở đường cho nấm bệnh vừa hấp dẫn ruồi đục
trái đến gây hại khiến trái bị thối và rụng sớm. Giai đoạn sâu non kéo dài kho ảng
2 tuần. Sâu đẫy sức chui ra khỏi trái và rơi xuống đất để làm nhộng, chúng nh ả
tơ kết dính các hạt đất tơi mịn và các mảnh vụn hữu cơ lại thành kén để b ảo v ệ
chúng. Nhộng màu nâu đậm, dài khoảng 12 – 14 mm. Th ời gian làm nh ộng
khoảng 10 – 12 ngày.
– Bà con cần thăm vườn thường xuyên, phát hiện ngay khi sâu m ới b ắt đầu gây
hại. Triệu chứng trên trái có những lổ đục do chúng đục khoét và m ỗi l ổ đục có


một con sâu non cư ngụ và tấn công. Trong lúc đục lổ, chúng tuôn ra ngoài các
chất cạp từ vỏ trái chung cả với phân của chúng nên r ất d ễ phát hi ện. Các ch ất
thải ra, dẽo, hơi nhão dính trên miệng l ổ đục. Sâu non gây h ại trên trái b ưởi khi
bưởi đạt kích thước bằng nắm tay cho đến trái sắp thu hoạch. Khi trái b ị t ấn
công thì sau một thời gian bị rụng, ảnh hưởng đến năng suất và sản lượng r ất
lớn.
– Để hạn chế kịp thời tác hại của sâu đục trái Citripestis sagittiferella trên cây có
múi, tránh lây lan trên diện rộng. Từ các kết quả kh ảo sát và th ử nghi ệm ban đầu
của các nhà khoa học, cần thực hiện một số bi ện pháp phòng tr ừ t ạm th ời nh ư
sau:
+ Nuôi kiến vàng và tạo điều kiện cho kiến phát triển trong vườn cây có múi.
+ Thu gom tất cả các trái bị sâu đục rụng xuống đất hay còn trên cây, sau đó
đem tiêu huỷ bằng cách đào hố chôn hoặc cho vào bao nylon c ột kín l ại để di ệt
sâu còn ở bên trong trái.
+ Cắt tỉa nhánh sau thu hoạch để vườn thông thoáng, kết hợp v ới vi ệc bón phân
bồi sình để vừa diệt nhộng.
+ Khoảng 1 tháng sau khi đậu trái nên tiến hành bao trái b ằng lo ại bao thích h ợp.
Nên phun thuốc bảo vệ thực vật để “vệ sinh” trái trước khi bao trái.
+ Vì hiện nay chưa có loại thuốc nào đã đăng ký và cho phép sử dụng tr ừ loài
sâu đục trái này trong danh mục thuốc BVTV được phép sử d ụng ở Vi ệt Nam,

nên trước mắt nhà vườn cần quan sát và xác định được thời đi ểm bướm xuất
hiện; 7 – 10 ngày sau khi bướm ra r ộ ki ểm tra k ỹ trên trái n ếu phát hi ện có d ấu
hiệu sâu non mới bắt đầu đục (qua dấu hiệu chất thải ra bên ngoài) thì đó là th ời
điểm phun thuốc (qua khảo sát thực tế nông dân đã áp d ụng thu ốc có hi ệu qu ả)
trừ sâu non tuổi 1 hiệu quả nhất. Sử dụng riêng l ẻ (không ph ối tr ộn) và luân


phiên một trong các loại thuốc thuộc nhóm Cúc tổng hợp và d ầu khoáng nh ư
Cypermethrin, Deltamethrin; có thể phối hợp thuốc nhóm cúc tổng h ợp v ới d ầu
khoáng để tăng tính hiệu quả và hạn chế tính kháng thuốc của sâu. Tuy nhiên,
cần hết sức thận trọng ở các vườn có ao nuôi cá và chăn nuôi gia súc hay gia
cầm. Lưu ý loại thuốc đặc trị đối với sâu và ít độc đối với thiên địch và môi
trường.