KIẾN THỨC hợp âm và cấu tạo của nó

KIẾN THỨC HỢP ÂM VÀ CẤU TẠO CỦA NÓ

các bạn c ố gắng nh ớ c ấu tạo h ợp âm nhé...
thực ra vấn đề tìm “gam” cho một bản nhạc là một vấn đề tương đối rộng đấy nếu nói từ cơ
bản.Nếu nói nôm na thì nó thế này: một bài hát bao giờ cũng có giai đi ệu gồm các nốt liên ti ếp nhau,
khi mà ta đệm đàn cho giai điệu ấy (tức bài hát ấy) thì phải làm thế nào cái tiếng ùm ùm của đàn
mình nó hợp với cái nốt của giai điệu bài hát.
Mọi người hay dùng từ gam, thực ra k0 chính xác mà phải dùng là hợp âm , cái việc “dò gam” chính
là tìm các hợp âm để hòa thanh cho giai điệu.
- Chính xác thì gam là gì?
- Một gam gồm có 7 nốt nhạc, vd gam Đô trưởng có 7 nốt Đồ Rê Mi Fa Sol La Si Đô. Một bài hát s ử
dụng gam Đô trưởng chỉ sử dụng 7 nốt nhạc này ở những cao độ khác nhau (Đồ, đô, đố ..) (trừ
trừơng hợp thăng giáng bất thường).
- Thế hợp âm là gì?
- Hợp âm là hợp của nhiều âm (nốt) (ai k0 hiểu tự nhận mình là ngu nhé ). Th ường dùng nh ất là
Hợp-âm-ba, có 3 nốt tạo bởi 2 quãng 3 chông lên nhau (quãng 3 là quãng 3 nốt nh ạc. VD: Đồ-(rê)Mi, Mi-Sol, Fa-La là các quãng 3)
- Gam với hợp âm thì liên quan quái gì tới nhau?
- Mỗi gam có một h ệ th ống h ợp âm c ủa riêng nó (chính xác là có 7 h ợp âm). Bài nào gam Đô
Trưởng chỉ sử dụng những hợp âm của gam Đô Trưởng.
- Làm thế nào để biết gam này thì có nh ững h ợp âm nào?
- Quá d ễ, l ấy 7 n ốt nh ạc và t ạo thành t ất c ả nh ững h ợp-âm-ba có th ể.
VD Gam Đô Trưởng có các hợp âm sau:
Đô-Mi-Son
Rê-Fa-La
Mi-Son-Si
Fa-La-Đô
La-Đô-Mi
Si-Rê-Fa
Để đơn giản thì người ta quy ước tên gọi hợp âm như sau
- Tên h/â là tên nốt gốc, trong trường hợp Đô-Mi-Son thì là hợp âm Đô (ký hi ệu là C)
- Tính ch ất h/â tr ưởng hay th ứ, tùy thu ộc vào c ấu t ạo. Ở đây, các h/â c ủa chúng ta đượ c xd theo

quãng 3, mà có 2 kiểu quãng 3 là q 3 trưởng và q 3 th ứ. VD các quãng Đô-Mi, Rê-Fa#, Mi-Son#,
Fa-La, Son-Si là 3 trưởng còn Mi-Son, Rê-Fa, La-Đô là 3 thứ (ngay bây h l ấy đàn ra tìm hiểu vì sao
nhé)
Khi đó, nếu h/â có 1 quãng 3 trường ở dưới, 3 thứ ở trên thì là hợp âm trưởng, ngược l ại là hợp âm
thứ.
VD:
Đô-Mi-Son thì Đô-Mi là q 3 trưởng, Mi-Son là q3 thứ ,vậy đây là h/â Đô trưởng (kí hi ệu C)
Son-Si-Rê thì Son-Si là q 3 trưởng, Si-Rê là q 3 thứ, vậy đây là h/â Son trưởng (G)
Mi-Son-Si thì Mi-Son là q 3 thứ, Son-Si là 3 trưởng, vậy đây là h/â Mi thứ (Em)
La-Đô-Mi thì La-Đô là q 3 thứ, Đô-Mi là q 3 trưởng, vậy là La thứ (Am)
Sử dụng những điều trên ta có được 7 hợp âm của gam Đô trưởng là C,Dm,Em,F,G,Am và Bdim
(h/â Si giảm, ít khi sd, tạm thời k0 quan tâm tới). Bài nào sử dụng gam C thì chỉ sd 7 h/â trên, nghĩa
là với 6 h/â (trừ h/â Bdim) có thể đệm mọi bài hát ph ổ thông viết trên gam Đô Tr ưởng.


Thế rút cục là đệm thế nào nhỉ? Hì hì có ngay
Quy tắc vàng: H ợp âm đệm ph ải ch ứa n ốt giai đi ệu (d ĩ nhiên là có th ể trong 1,2,3… ho ặc 1/2,1/3
nhịp sau đó đổi sang hợp âm khác)
Th ế nghĩa là đo ạn nh ạc mà giai đi ệu có các n ốt Đô, Mi ch ẳng h ạn thì có th ể đệm b ằng h/â Đô
tr ưởng ( Đô-Mi-Son) ho ặc La th ứ (La-Đô-Mi). N ếu ch ỉ có n ốt Rê thì có th ể đệm b ằng h/â Rê th ứ (RêFa-La) hoặc Son trưởng (Son-Si-Rê) … Dĩ nhiên nếu có cả 3 nốt của h/â thì khỏi cần phải chọn.
Còn nếu có nhiều hơn 3 nốt của một h/â, hay có nốt k0 thuộc h/â thì sẽ phải chọn ra nốt chính/quan
trọng (sẽ nói sau)
VD
1/Bài Làng Tôi, gam đô trưởng:
Làng tôi xanh …
Đồ—-Mi–Son– …
Quá rõ là ph ải đệm b ằng h/â Đô tr ưởng © ở đo ạn này
2/đoạn khác của bài Làng tôi
Nhưng thôi rồi, còn đâu quê nhà …
|Đô—-Đô–|Là—-Là–|Si—-Si-Sòn| … (dấu | để chỉ ô nhịp)

|C———–|F———–|G————| …
3/Bài Em ơi HN phố, gam La thứ:
|Em ơi, H N |phố …
|Mi–Mi—-Là-Là-|Fá …
|Am—————-|Dm …
Ta thấy, ở VD 2, ô nhịp đầu chỉ có 1 nốt Đô, mà h/â F(Fa-La-Đô) cũng chứa nốt Đô Am(La-Đô-Mi)
cũng thế, ở ô nhịp 2 thì Dm(D-F-A) hoặc Am(A-C-E) cũng đều chứa nốt A, ô nhịp thì có cả Em(E-GB) cũng chứa cả G lân B. Vậy nên chọn h/â nào thì phù hợp?
Tiêu chuẩn chọn h/â :
- ưu tiên h/â chủ, gam C thì h/â C là h/â chủ sẽ xuất hiện nhiều nhất, ngoài ra thì bài gam tr ưởng s ẽ
có dùng nhiều h/â trưởng hơn và ngược lại.
- ưu tiên phách mạnh của nhịp, thưởng là phách đầu,
ví dụ đi ệu Valse: Chình-Chát-chát thì ưu tiên n ốt nào n ằm vào phách “Chình”
- chú ý số lượng nốt trong ô nhịp,
ví dụ ô nhịp |C-D-E-G| thì n ốt D có th ể b ỏ qua và v ẫn đệm C bt; ho ặc ô nh ịp |E-D-D-D| thì c ũng có
thể bỏ qua cả E là phách mạnh để chơi Dm hoặc G.
- chú ý ngữ cảnh, sự cân đối giữa toàn bài, bài buồn thì dùng nhiều hợp âm thứ h ơn. Cái này tu ỳ
bạn cân nhắc!
Ở ví d ụ 2, ch ọn C, F và G là do bài hát ở gam Đô tr ưởng nên ưu tiên dùng các h/â tr ưởng là F,G;
h/â trưởng thể hiện tốt sự trầm hùng.
Ngược lại, ở VD 3, ô nhịp đầu thì chỉ có Am chứa cả Mi và Là, nhưng ô nhịp 2 ta phải chọn gi ữa Dm
và F là 2 h/â đều chứa nốt F, ở đây h/â thứ được ưu tiên.
Nói như vậy k0 có nghĩa là bạn chỉ có thể chọn 1 trong các h ợp âm. Có nhi ều cách hòa âm cho m ột
bài hát, chỉ có một điều là có hay hay k0, cách nào hay hơn thôi!
VD Em ơi HN phố
… mảnh trăng mồ côi mùa |đông mùa đông năm |ấy


… Mì– La — Là–Si–Là–|Si—Là–Si—Là_Si|Đố
Cách1:
… —–Am——————|Em——————|Am

Cách2:
… —–F——————–|G——————� �� �|F
Cách3:
… —–F——————–|Em——————-|F
…
Bạn thích cách nào nhất?
Chỉ một chút nữa thôi là bạn có thể soạn phần đệm riêng cho mình rồi. Đây là m ột số điều cơ b ản
khác.
- Gam tương quan là gì?
- Có thể bạn nghe đâu đó là gam La thứ và Đô trưởng là 2 gam tương quan với nhau. Th ực ra r ất
đơn giản, 2 gam này đều có 7 nốt nhạc C,D,E,F,G,A; bản nhạc của chúng sử dụng cùng khóa bi ểu.
[1]
- Có phải hệ thống 7 hợp âm của gam C cũng chính là 7 hợp âm của gam Am? Chính xác, một điều
bất ngờ thú vị ! (Thực ra k0 phải như thế, nhưng tạm thời, cứ tạm coi là như thế)
- Vậy có thể nói 1 bài gam C cũng là bài gam Am được k0?
- Dĩ nhiên là k0. Bài nào trưởng thường tười vui, bài thứ thường u buồn. Bài Am th ưởng k ết bằng A,
Đô trưởng kết bằng C. Hơn nữa bài dùng gam Đô Trưởng thi sử dụng h/â chủ C và những h/â
trưởng (F,G) nhiều hơn và ngược lại. Dĩ nhiên có bài phức tạp có đoạn là C có đoạn là Am, có thể
có cả đoạn chuyển hẳn sang gam khác.
- Một điều đặc biệt về các bài gam thứ: trong gam thứ thì có 3 h/â thứ (còn lại là 3 h/â trưởng và 1
h/â dim (giảm))
Ví dụ gam La thứ có Am, Dm và Em là h/â thứ (còn có C,F,G là h/â trưởng). Bài hát gam La thứ,
thưởng có xu hướng sử dụng E (một chút nữa tôi sẽ nói đến E7) thay vì Em. Hãy chơi đàn thử,
chuyển tử Em về Am, rồi từ E về Am, rõ ràng E có sức hút về Am mạnh hơn.
Ở đây Mi là nốt thứ 5 trong gam La thứ (chính xác hơn là âm giai La thứ) : Là-si-đô-rê-Mi, được g ọi
là nốt bậc 5 (dĩ nhiên D là nốt bậc 4, F là bậc 6 .v.v.) Hợp âm bậc 5 có s ức hút rất mạnh về h ợp âm
bậc 1, nhất là h/â trưởng, mạnh hơn nữa có thể dùng hơp âm bảy (sẽ nói sau). Thưởng khi kết thúc
bài bao h cũng là một hợp âm bậc 5, sau đó đưa về h/â chủ.
VD So sánh Em ơi HN phố, vẫn đoạn cũ
… mảnh trăng mồ côi mùa |đông mùa đông năm |ấy

… Mì– La — Là–Si–Là–|Si—Là–Si—Là_Si|Đố
… —–F——————–|E——————� �� �|F
… —–F——————–|Em——————-|F
- Từ đầu đến giờ toàn Đô trưởng với La thứ, chả nhẽ k0 còn gam nào khác à? Muốn tìm gam khác
quá dễ, chỉ cần biết cấu tạo của gam:
Gam trưởng: 1-1-1/2-1-1-1-1/2 (đơn vị là 1 cung=2 phím trên guitar, nửa cung=1 phím)
VD:
Đô trưởng … C-D-E-F-G-A-B-C …
C-D,D-E,F-G,G-A,A-B cách nhau 1 cung (còn gọi là quãng 2 trưởng), còn E-F,B-C chỉ có 1/2 cung
(q 2 thứ). Chơi đàn lên là biết ngay
Rê trưởng: D-E-F#-G-A-B-C#-D


D-E,E-F#,G-A,A-B,B-C# cách nhau 1 cung, còn E-F#,C#-D cách nhau 1/2 cung.
Gam thứ 1-1/2-1-1-1/2-1-1
VD:
La thứ A-B-C-D-E-F-G-A
A-B,C-D,D-E,F-G,G-A cách nhau 1 cung, B-C,E-F cách nhau 1/2 cung
Son thứ G-A-Bb-C-D-Eb-F-G
G-A,Bb-C,C-D,Eb-F,F-G cách nhau 1 cung, A-Bb,D-Eb cách nhau 1/2 cung
- Thế nào là hợp âm 7?
- Hợp âm 7 là hợp âm 4 nốt, gồm có 1 hợp-âm-ba và nốt bậc 7. Hợp-âm-ba trưởng thêm nốt thứ 7
thì là h/â 7 trưởng. H/â 7 trưởng rất hay được sd. H/â-ba thứ thêm n ốt 7 là h/â 7 thứ. Đơn gi ản như
đang giỡn thế thôi.
VD:
H/â E: E-G#-B thêm nốt Rê (là bậc 7 của Mi) là E-G#-B-D sẽ là h/â E7
H/â Am: A-C-E thêm nốt Son (bậc 7 của A) là A-C-E-G là h/â Am7
H/â 7 có sức hút về h/â chủ rất mạnh, mạnh hơn h-â-ba trưởng bình thường, trước khi chuy ển về
h/â chủ thường hay ưu tiên sử dụng h/â 7 ở bậc 5 (VD G7->C, E7->Am, D7->G…)
Ngoài ra có thể thành lập h/â 6, h/â 9 VD C-E-G-D là C9 (nốt D là bậc 9 của C) Các h ợp âm này m ở

rộng bảng màu hòa thanh ra … vô biên, tùy các bác muốn tô hươu vượn gì cũng được sất
Với những điều trên, bạn đã có để phối hòa thanh cho tất cả các bài mà bạn thích, nhưng để đạt
trình độ xuất chúng đến mức vừa nghe hát vừa đệm theo được một bài mình chưa hề bi ết hòa
thanh thì k0 thể ngày 1 ngày 2 mà là 1 quá trình dài, đòi hỏi bạn phải luyện tập, một đôi tai nh ạy
cảm âm nhạc sẽ giúp bạn đi nhanh hơn. Sau đây là những điều bạn phải làm để luyện cho mình đôi
tai :
- Viết ra tất cả các nốt của tất cả các gam khác nhau (âm giai) C,C#,Db,D…; trưởng và thứ (k0 ph ải
học thuộc!!)
- Ghép đôi những gam tương quan
- Viết ra tất cả các hợp âm của từng gam một, mỗi hợp âm, viết từng nốt của hợp âm, theo mẫu
sau:
C-F-G
| | | Bdim
Am - Dm - Em
- Tìm bản nhạc của các bài hát bạn yêu thích và đặt hợp âm cho chúng trên b ản nh ạc, sau đó ch ơi
đàn nghe thử hòa âm của mình và chỉnh sửa.
- Dò nốt của các bản nhạc bạn thích nhưng không có bản nhạc, đặt hòa âm cho chúng
- Với mỗi bản nhạc bạn đã đặt hòa âm, thử chuyển lên, xuống một vài tông, VD Đô trưởng chuy ển
lên Rê, Mi, Fa trưởng, xuống Si, La trưởng …
- Dần dần, bạn sẽ quen với sự chuyển dịch của hòa âm, tiến tới có thể đệm theo m ột bài mà bạn
chưa hề biết hòa âm, trong một vài giọng mà bạn đã thành thạo.