BÀI làm quản lý tổ chuyên môn trường mầ non

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN ĐÌNH KHANG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG
THCS TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THANH TRÌ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

ĐỀ CƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên nghành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60 14 01 14

1


HÀ NỘI – 2016

2


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế về giáo dục đã trở thành xu thế tất yếu. Trong bối cảnh
đó, nền giáo dục Việt Nam cần đẩy nhanh tiến trình đổi mới để rút ngắn khoảng cách về trình
độ phát triển giáo dục trong tương quan so sánh giữa các nước trong khu vực và trên thế giới.
Cuộc cách mạng khoa học công nghệ, công nghệ thông tin và truyền thông, kinh tế tri thức
ngày càng phát triển mạnh mẽ, tác động trực tiếp đến sự phát triển của các nền giáo dục trên
thế giới.
Đại hội XI của Đảng xác định phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Chiến lược
phát triển giáo dục 2011 – 2020 đã xác định mục tiêu tổng quát và mục tiêu cụ thể từng cấp
học bậc học. Bởi vậy, trong các giải pháp phát triển giáo dục để thực hiện mục tiêu chiến lược

thì giải pháp đổi mới quản lý giáo dục là giải pháp đột phá và giải pháp phát triển đội ngũ nhà
giáo và cán bộ quản lý giáo dục là then chốt.
Kết luận của hội nghị lần thứ VI Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam
khóa IX về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII, phương hướng phát triển
giáo dục đào tạo, khoa học và công nghệ từ nay đến năm 2005 và đến năm 2010: Xây dựng và
triển khai chương trình “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục một cách
toàn diện”; bố trí cán bộ quản lý giáo dục các cấp phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ và năng lực
của cán bộ, có cơ chế thay thế khi không đáp ứng yêu cầu.
Trong hoạt động giáo dục trong nhà trường, đội ngũ giáo viên chính là chủ thể của quá
trình dạy học - giáo dục. Để thực hiện công tác tổ chức trong quản lý hoạt động dạy học, hiệu
trưởng đã tổ chức các tổ chuyên môn theo từng môn học hay theo nhóm môn học; mỗi tổ
chuyên môn có một tổ trưởng và một hay hai tổ phó điều khiển. Điều quan trọng là hiệu
trưởng chỉ định các tổ trưởng, tổ phó có đủ phẩm chất và năng lực để điều khiển hoạt động
của tổ theo mục tiêu phấn đấu của trường. Tổ chuyên môn là mắt xích quan trọng trong cơ cấu
tổ chức của nhà trường. Hoạt động của các tổ chuyên môn quyết định trực tiếp đến sự phát
triển của nhà trường và chất lượng dạy học của thầy và trò.
Chất lượng chuyên môn của trường Trung học cơ sở phụ thuộc rất nhiều vào trình độ
quản lý của Hiệu trưởng đối với các Tổ chuyên môn, đối với giáo viên và học sinh. Để các tổ
chuyên môn hoạt động có chất lượng hiệu quả thì Hiệu trưởng phải có năng lực quản lý, điều
hành. Hiệu trưởng phải nắm vững chương trình môn học, phương pháp đặc trưng của từng

3


môn học, để chỉ đạo chuyên môn thực hiện. Để nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chuyên
môn thì hiệu trưởng phải có chỉ đạo kịp thời, có biện pháp quản lý nội dung và hình thức hoạt
động tổ chuyên môn một cách hợp lý. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là một trong những
nhiệm vụ quan trọng của hiệu trưởng trường trung học cơ sở. Đề ra những biện pháp quản lý
tốt sẽ góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn.
Mặt khác, đổi mới quản lý hoạt động của tổ chuyên môn còn có ý nghĩa quan trọng

trong việc giáo dục người giáo viên về vai trò, nhiệm vụ, chức năng của mình đồng thời giáo
dục ý thức tự học và tự bồi dưỡng của người giáo viên nhằm nâng cao trình độ về mọi mặt
đáp ứng tình hình đổi mới giáo dục hiện nay. Do vậy muốn hoạt động dạy và học ổn định,
đảm bảo chất lượng điều đầu tiên cần làm tốt công tác quản lý, chỉ đạo đội ngũ giáo viên
trong tổ chuyên môn; thực hiện hiệu quả hoạt động dạy học do tổ chuyên môn phụ trách. Tổ
chuyên môn là một bộ phận của tổ chức chính quyền, là đơn vị trực tiếp triển khai các hoạt
động chuyên môn. Theo: Quyết định số 305/BGD ngày 26/3/1996 của Bộ giáo dục trong
chương VIII, về quản lý nhà trường trung học, tổ chuyên môn có chức năng: “Giúp hiệu
trưởng điều hành và thực hiện các hoạt động nghiệp vụ sư phạm. Trực tiếp quản lý lao động
của giáo viên trong tổ”. Quyết định số 1955/QĐ-BGDĐT ngày 30/5/2014 về Khung kế
hoạch thời gian năm học 2014-2015 của Bộ GD-ĐT hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học
2014-2015 đã chỉ rõ nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục trung học là: Tập trung phát triển đội
ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục về năng lực chuyên môn, kỹ năng xây dựng và thực
hiện kế hoạch giáo dục theo định hướng phát triển năng lực học sinh; năng lực đổi mới
phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá; quan tâm phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn;
chú trọng đổi mới sinh hoạt chuyên môn…
Tổ chuyên môn là đơn vị trực tiếp nhất với các hoạt động của giáo viên. Hoạt động của
tổ chuyên môn là tạo điều kiện cho giáo viên hoàn thành nhiệm vụ của mình trong quá trình
dạy học và giáo dục.
Thông qua tổ chuyên môn, hiệu trưởng chỉ đạo hoạt động và nắm bắt được hoạt động
của giáo viên. Bởi vậy quá trình quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng gắn liền với hoạt
động của tổ chuyên môn.
Cho đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu bàn về công tác quản lý tổ chuyên môn
của hiệu trưởng trường trung học cơ sở với những góc độ tiếp cận khác nhau. Trong những
năm qua, hoạt động quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở ở
Huyện Thanh Trì, Hà Nội đã có những kết quả đáng kể nhưng vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập.

4

Căn cứ vào Luật Giáo dục và Điều lệ Trường Trung học đã quy định hoạt động của tổ chuyên
môn nhưng trong thực tế ở một số trường, việc quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng dựa
theo kinh nghiệm, chưa tổ chức, quản lý có hệ thống và khoa học, do đó chưa phát huy được
vai trò của tổ chuyên môn trong việc thực hiện nhiệm vụ nâng cao chất lượng dạy học trong
nhà trường. Đó là lý do để tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các
trường Trung học cơ sở trên địa bàn huyện Thanh Trì” làm hướng nghiên cứu nhằm góp
phần nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động của tổ chuyên môn đáp ứng yêu cầu đổi mới của
giáo dục trong bối cảnh hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động của tổ
nhóm chuyên môn ở các trường Trung học cơ sở (THCS) trên địa bàn Huyện Thanh Trì, thành
phố Hà Nội.
Đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao hoạt động và phát huy hơn nữa vai trò
của tổ nhóm chuyên môn trong hoạt động dạy học ở các trường THCS ở huyện Thanh Trì, Hà
Nội.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường Trung học cơ sở trên địa bàn
Huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội.
3.2. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động chuyên môn và quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong các trường trung học
cơ sở.
4. Giả thuyết khoa học
Hoạt động tổ chuyên môn trong các trường phổ thông rất quan trọng, quyết định chất
lượng dạy học trong nhà trường.
Nếu xác định được rõ các nguyên nhân và có những biện pháp quản lý khoa học, khả thi
và vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo và đồng bộ các biện pháp đó thì hiệu quả quản lý
hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường THCS trên địa bàn huyện Thanh Trì có thể được
cải thiện, góp phần phát triển đội ngũ giáo viên và thực hiện được các nhiệm vụ theo yêu cầu
đổi mới trong giai đoạn hiện nay, nâng cao hiệu quả dạy học của các trường nói riêng và chất

lượng giáo dục đào tạo của toàn huyện.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5


5.1, Nghiên cứu cơ sở lý luận của hoạt động tổ chuyên môn và quản lý tổ chuyên môn
trường trung học cơ sở.
5.2, Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động tổ chuyên môn và quản lý tổ
chuyên môn các trường trung học cơ sở trên địa bàn Huyện Thanh Trì, Hà Nội.
5.3, Nghiên cứu và đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn nhằm nâng
cao chất lượng dạy học và giáo dục ở các trường trung học cơ sở nói chung và chất lượng giáo
dục trên địa bàn Huyện Thanh Trì, Hà Nội nói riêng.
5. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
5.1, Giới hạn nghiên cứu
Đề tại này tập trung nghiên cứu hoạt động tổ chuyên môn và quản lý tổ chuyên môn ở
16 trường THCS trên địa bàn Huyện Thanh Trì, Hà Nội
5.2. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu tập trung vào tổ tự nhiên và tổ xã hội của 17 trường THCS trên địa bàn
Huyện Thanh Trì, Hà Nội.
Đề tài sử dụng các số liệu thống kê từ năm 2014 đến năm 2016 để phân tích và nghiên
cứu.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Thu thập các tài liệu liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu, đặc biệt về quản lý hoạt động
chuyên môn của tổ; phân tích, phân loại, xác định các khái niệm cơ bản; đọc sách, tham khảo
các công trình nghiên cứu có liên quan để hình thành cơ sở lý luận cho đề tài.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Đây là phương pháp chủ yếu được sử dụng
trong đề tài để khảo sát thực trạng cũng như để trưng cầu các ý kiến về các giải pháp để tăng

cường quản lý hoạt động của tổ chuyên môn.

- Phỏng vấn: Kỹ thuật nghiên cứu này nhằm thu thập những thông tin sâu về vấn đề cốt
lõi của đề tài. Nhóm đối tượng phỏng vấn sẽ tập trung vào giáo viên và cán bộ quản lý.
- Phương pháp phân tích, tổng kết và xử lý số liệu thu thập được: Dựa trên các số liệu
thống kê được đưa ra những nhận định, phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động tổ chuyên
môn và quản lý tổ chuyên môn các trường trung học cơ sở đồng thời đưa ra giải pháp quản lý
tổ chuyên môn ở nhà trường.
6.3. Nhóm các phương pháp hỗ trợ

6


- Phương pháp thống kê toán học
- Phương pháp thử nghiệm, kiểm chứng: dùng để kiểm chứng tính cần thiết và khả thi
của các giải pháp được đưa ra.
7. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị và tài liệu tham khảo, luận văn được trình
bày trong 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn của trường trung học cơ
sở
Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của các trường trung học cơ sở
trên địa bàn Huyện Thanh Trì, Thành phố Hà Nội.
Chương 3. Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn của các trường Trung học cơ sở
trên địa bàn huyệnThanh Trì, Thành phố Hà Nội.

7


Chương 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
TỔ CHUYÊN MÔN CỦA TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1.

Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Nghiên cứu về quản lý tổ chuyên môn của người hiệu trưởng không phải là vấn

đề mới mà là vấn đề đã được nghiên cứu có cơ sở pháp lý và cơ sở lý luận từ quan điểm
chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về công tác tổ chức cán bộ, công tác xây dựng phát triển
đội ngũ.
Vấn đề quản lý hoạt động của tổ chuyên môn trong nhà trường đã có nhiều công
trình nghiên cứu. Nhiều nhà sư phạm đi sâu nghiên cứu một cách toàn diện về vai trò, vị
trí, nhiệm vụ, tổ chức quá trình dạy học của người giáo viên nói riêng và vấn đề quản lý
hoạt động của tổ chuyên môn nói chung trong nhà trường nhằm nâng cao chất lượng
giáo dục. Tuy nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau, các cấp học khác nhau nhưng các
tác giả đều đi đến một kết luận chung nhất đó là khẳng định được vị trí, vai trò của Tổ
chuyên môn trong nhà trường, chỉ rõ quản lý hoạt động của Tổ chuyên môn trong nhà
trường là một yếu tố không thể thiếu và quyết định đến chất lượng giáo dục và đề xuất
các biện pháp quản lý tổ chuyên môn nhằm mang lại hiệu quả thiết thực cho đơn vị
mình.
Có thể kể đến các luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý giáo dục có một số tác
giả viết về đề tài này như:

- “Biện pháp quản lý của tổ trưởng chuyên môn đối với hoạt động dạy học tại các
trường Tiểu học quận Cầu Giấy-Hà Nội của tác giả Hoàng Phương An, năm 2012. Qua
đề tài nghiên cứu, tác giả đã chỉ rõ người tổ trưởng chuyên môn giữ vai trò quản lý trực
tiếp trong việc chỉ đạo, quản lý hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy và
học trong nhà trường tiểu học.

- Đề tài “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THCS quận Ninh Kiều, Cần

Thơ, luận văn thạc sĩ của tác giả Võ Hồng Lam, năm 2011; Tác giả Võ Hồng Lam đã
khẳng định yếu tố then chốt quyết định đến hướng đi và hiệu quả dạy học của nhà
trường chính là người quản lý và chủ thể quản lý đó chính là tổ trưởng chuyên môn .
- Đề tài “Quản lý đội ngũ giáo viên các trường THPT trên địa bàn huyện Văn
Lâm tỉnh Hưng Yên theo chuẩn Nghề nghiệp của tác giả Bùi Thị Ngọc, lớp 2 K12. Đề
8


tài của tác giả Bùi Thị Ngọc đã nêu rõ người Hiệu trưởng trong nhà trường muốn đẩy
mạnh thương hiệu của tổ chức mình chỉ có một hướng đi đúng đắn nhất đó là đổi mới
quản lý đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp.
- Gần đây nhất là đề tài: “Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở trường THCS
Vân Hà, Đông Anh Hà Nội của tác giả Lê Quang Hoa K12. Tác giả Lê Quang Hoa đã
nêu lên sáu giải pháp phù hợp với thực trạng công tác quản lý hoạt động của tổ trưởng
chuyên môn trong nhà trường THCS Vân Hà nhằm nâng cao hiệu quả dạy học…
Có thể thấy thành quả của các công trình nghiên cứu nêu trên đã chỉ rõ được vấn
đề đổi mới công tác quản lý tổ chuyên môn sẽ là khâu đột phá hình thành nên thương
hiệu của nhà trường đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay. Kết quả mà các tác giả đã chỉ ra
sẽ là những tri thức làm tiền đề cho tác giả tiếp tục thực hiện nghiên cứu và viết luận
văn về quản lý hoạt động tổ chuyên môn của trường THCS nhằm tìm hiểu rõ thực trạng
quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trường, chỉ rõ hoạt động trọng tâm của tổ là
nâng cao chất lượng dạy học; bồi dưỡng giáo viên; công tác tổ chức thực hiện đánh giá
giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp, hoạt động thi đua khen thưởng của tổ chuyên môn và
đổi mới sinh hoạt tổ- nhóm chuyên môn đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực học sinh.
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý
Khái niệm quản lý (management) là khái niệm rất chung, tổng quát, có rất nhiều
định nghĩa khác nhau:
Quản lý là một từ Hán Việt, theo Bửu Kế : “Quản : Bao trùm, trông coi tất cả ”,
“Lý: chỉnh đốn”, quản lý thường dùng để chỉ người trông coi, sắp đặt công việc

Theo Hoàng Phế và các đồng tác giả trong Từ điển Tiếng Việt của Nhà xuất bản
Khoa học Xã hội năm 1988: Quản lý là một động từ, có nghĩa là trông coi, giữ gìn theo
những yêu cầu nhất định hoặc tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu
nhất định
Theo từ điển Tiếng Việt, thuật ngữ quản lý được định nghĩa là: “Tổ chức và điều
khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định”.

- F.W.Taylor cho rằng: “Quản lý là biết chính xác điều bạn muốn người
khác làm và sau đó thấy rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ
nhất”.(Trích trong sách của tác giả Trần Khánh Đức)

- Theo các tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc và Nguyễn Quốc Chí, khái niệm về quản lý
9


được định nghĩa như sau: “Quản lý là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể
quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức
nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức”

- Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng: “Bản chất của hoạt động quản lý gồm hai quá
trình tích hợp vào nhau: quá trình quản gồm sự coi sóc, giữ gìn, duy trì ở trạng thái ổn
định, quá trình lý gồm sự sửa sang, sắp xếp, đổi mới hệ đưa vào hệ phát triển. Trong
quản phải có lý, trong lý phải có quản để động thái của hệ ở thế cân bằng động: hệ vận
động phù hợp, thích ứng và có hiệu quả trong mối tương tác giữa các cá nhân bên
trong (nội lực) với các cá nhân bên ngoài (ngoại lực)”.
- Tác giả Trần Khánh Đức khẳng định "Quản lý là hoạt động có ý thức của con
người nhằm phối hợp hành động của một nhóm người, hay một cộng đồng người để đạt
được các mục tiêu đề ra một cách hiệu quả nhất."
Từ những quan niệm của các học giả đã nêu, chúng ta thấy rằng bản chất của hoạt
động quản lý là hoạt động được tiến hành trong một tổ chức; với các tác động có tính

hướng đích của chủ thể quản lý nhằm phối hợp nỗ lực của các cá nhân để thực hiện mục
tiêu của tổ chức; nhằm cho hệ thống vận động theo mục tiêu đã đặt ra, tiến đến trạng thái
có chất lượng mới.
Các hoạt động kể trên cũng chính là các chức năng của quản lý.
- Chức năng lập kế hoạch:
- Chức năng tổ chức:
- Chức năng chỉ đạo:
- Chức năng kiểm tra đánh giá:
Đối với người quản lý, việc thực hiện mỗi một chức năng là hoàn thành một giai
đoạn trong chu kỳ quản lý. Tuy nhiên sự phân chia chu kỳ quản lý thành các giai đoạn
chỉ có tính chất tương đối để giúp người quản lý định hướng cho hoạt động quản lý của
mình. Còn trong thực tế, các giai đoạn này gối đầu lên nhau, bổ sung cho nhau, xâm
nhập vào nhau. Và một yếu tố không thể thiếu được để người quản lý thực hiện được
những chức năng trên là thông tin. Vì vậy thông tin được coi như một công cụ hoặc một
chức năng đặc biệt trong chu trình quản lý.
1.2.2. Quản lý giáo dục
Quản lý giáo dục (QLGD) là một chuyên ngành được phát triển trên nền tảng của
khoa học quản lý nói chung vì vậy khái niệm quản lý giáo dục cũng được biểu đạt một
10


cách rất đa dạng tùy theo những phương diện nghiên cứu và tiếp cận của nhà nghiên
cứu về quản lý giáo dục. Điều này được thể hiện bởi một số quan niệm về quản lý giáo
dục sau:
Giáo dục hình thành và tồn tại trong xã hội loài người, là một hoạt động thực
tiễn tồn tại khách quan. Giáo dục là một quá trình hoạt động, để quá trình Giáo dục
đạt hiệu quả cao nhất thiết cần có sự quản lý. Có nhiều tác giả đã khái quát về quản
lý giáo dục như:
- Tác giả M.I.Kônđacốp cho rằng: “Quản lý giáo dục là tập hợp các biện pháp tổ
chức, cán bộ, kế hoạch hóa, tài chính.. nhằm đảm bảo vận hành bình thường của các cơ

quan trong hệ thống giáo dục, để tiếp tục phát triển và mở rộng hệ thống cả về mặt số
lượng cũng như chất lượng”.
- Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng: “Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quát là
hoạt động phối hợp của các lực lượng xã hội nhằm thúc đẩy mạnh công tác đào tạo thế
hệ trẻ theo yêu cầu xã hội” .
- Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý giáo dục là hoạt động tự giác của chủ thể
quản lý nhằm huy động, tổ chức, điều phối, điều chỉnh, giám sát một cách có hiệu
quả nguồn lực giáo dục (nhân lực, vật lực, tài lực) phục vụ cho mục tiêu phát triển
giáo dục, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế- xã hội”.
- Theo tác giả Phạm Minh Hạc: “Quản lý giáo dục là hệ thống tác động có mục
đích, có kế hoạch, hợp qui luật của chủ thể quản lý (hệ giáo dục) nhằm làm cho hệ vận
hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của
nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học – giáo
dục thế hệ trẻ, đưa hệ thống giáo dục tới mục tiêu dự kiến lên trạng thái mới về chất” .
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động
có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ thống vận
hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của
nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học – giáo
dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến tới trạng thái mới về vật chất”
Theo chuyên gia giáo dục Liên - xô M.I.Kônđacôp thì: "Quản lý giáo dục là tập
hợp những biện pháp: tổ chức, phân phối cán bộ, kế hoạch hoá... nhằm đảm bảo sự vận
hành bình thường của các cơ quan trong hệ thống giáo dục để tiếp tục phát triển và mở
rộng hệ thống cả về mặt chất lượng cũng như số lượng".
11


Như vậy, quản lý giáo dục là quá trình thực hiện có định hướng và hợp quy luật
các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đạt tới mục tiêu giáo
dục đã đề ra và quản lý giáo dục cũng thực hiện đủ 04 chức năng quản lý : Kế hoạch
hóa, tổ chức, lãnh đạo, kiểm tra.

1.2.3. Quản lý nhà trường
- Trường học (nhà trường) :
Nhà trường là một tổ chức chuyên biệt trong hệ thống tổ chức xã hội thực hiện
chức năng tái tạo nguồn nhân lực phục vụ cho sự duy trì và phát triển xã hội.
Nhà trường là nơi tổ chức thực hiện và quản lý quá trình giáo dục. Quá trình này
được thực hiện bởi hai chủ thể, người được giáo dục (người học) và người giáo dục
(người dạy). Trong quá trình giáo dục, hoạt động của người học và hoạt động của người
dạy luôn gắn bó tương tác hỗ trợ nhau để thực hiện mục tiêu giáo dục theo yêu cầu xã
hội.
Nhà trường là một tổ chức hành chính – sư phạm, là nơi thực hiện chức năng dạy
– học và giáo dục, là một tổ chức chuyên biệt của xã hội thực hiện chức năng tái tạo
nguồn nhân lực phục vụ cho việc duy trì và phát triển xã hội, là nơi tổ chức các hoạt
động chiếm lĩnh tri thức loài người có tổ chức, có khoa học cho học sinh, đồng thời là
nơi thực hiện việc giáo dục đạo đức, lối sống cũng như tư tưởng chính trị cho học sinh.
Chúng ta có thể phân tích quá trình giáo dục của nhà trường như một hệ thống các thành
tố và được biểu diễn bằng sơ đồ sau:

HH
TT
hh

QiQi

ĐĐ

MM

TT
rr

NN
TT
NN

PP
BB
ôô

12

MM
ôô


Sơ đồ: Mười thành tố cấu thành nhà trường
Chú thích: NT- nhà trường; Th - thầy; Tr - trò; M - mục tiêu; Đ - điều kiện đào
tạo; H - hình thức tổ chức đào tạo; Qi - Quy chế đào tạo; N - Nội dung đào tạo; P phương pháp dạy học; Bô - Bộ máy đào tạo; Mô - môi trường đào tạo.
-

Khái niệm quản lý nhà trường

Theo tác giả Phạm Minh Hạc: “Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối của
Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo
nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo
dục với thế hệ trẻ và từng học sinh”.
Theo tác giả M.I.Kônđacôp : “Quản lý nhà trường là một hệ thống xã hội- sư phạm
chuyên biệt, hệ thống này đòi hỏi những tác động có ý thức, có kế hoạch và hướng đích
của chủ thể quản lý đến tất cả các mặt của đời sống nhà trường nhằm đảm bảo sự vận
hành tối ưu về các mặt kinh tế-xã hội, tổ chức- sư phạm của quá trình dạy học và giáo dục
thế hệ đang lớn”.(Trích trong sách của tác giả Đặng Xuân Hải, Nguyễn Sĩ Thư ).

Theo tác giả Phạm Viết Vượng: “Quản lý nhà trường học là hoạt động là hoạt
động của các cơ quan quản lý nhằm tập hợp và tổ chức lao động của giáo viên, học
sinh và các lực lượng giáo dục khác, cũng như huy động tối đa các nguồn lực của giáo
dục để nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo của nhà trường”.
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: "Quản lý nhà trường là tập hợp những tác
động tối ưu (cộng tác, tham gia, hỗ trợ, phối hợp, huy động, can thiệp...) của chủ thể
quản lý đến tập thể giáo viên, học sinh và các cán bộ khác nhằm tận dụng các nguồn dự
trữ do Nhà nước đầu tư, lực lượng xã hội đóng góp, do lao động xây dựng và vốn lao
động tự có hướng vào việc đẩy mạnh mọi hoạt động của nhà trường mà điểm hội tụ là
quá trình đào tạo thế hệ trẻ. Thực hiện có chất lượng mục tiêu và kế hoạch đào tạo, đưa
nhà trường tiến lên trạng thái mới".
Theo tác giả Trần Kiểm: "Quản lý trường học là thực hiện đường lối giáo dục của
Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo
nguyên lý giáo dục, để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo
dục, với thế hệ trẻ và với từng học sinh".
Quản lý trường học là quản lý con người là giáo viên và học sinh, quản lý trường
13


học là quản lý hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh, lấy hoạt
động học của học sinh là trọng tâm. Ngoài ra cần có sự hỗ trợ của các lực lượng trong
nhà trường như nhân viên, tài vụ, đoàn đội… nhằm thực hiện tốt quá trình dạy và học
trong trường đạt kết quả. Muốn làm tốt quản lý nhà trường cần phải xây dựng được đội
ngũ cán bộ quản lý đúng về cơ cấu, đủ về số lượng, mạnh về khả năng chuyên môn để
thực hiện tốt nhiệm vụ nhà trường đạt tới mục tiêu đề ra.
Ở nước ta, hệ thống giáo dục quốc dân bao gồm nhiều bậc học đã được phân cấp
quản lý về chuyên môn, nghiệp vụ. Trong mỗi bậc học bao gồm các nhà trường của bậc
học đó. Nhà trường là đơn vị cơ sở cơ bản của hệ thống, có vai trò quan trọng, có ý
nghĩa quyết định việc thực hiện mục đích, mục tiêu giáo dục đào tạo thế hệ trẻ mà kết
quả cuối cùng là "dạy tốt, học tốt". Do vậy quản lý nhà trường là quản lý giáo dục trong

phạm vi xác định của một đơn vị giáo dục đó là trường học.
Như vậy, quản lý nhà trường là một hoạt động được thực hiện trên cơ sở những
quy luật chung của quản lý, đồng thời có những nét riêng mang tính đặc thù của giáo
dục. Do đó quản lý nhà trường cần vận dụng tất cả các nguyên lý chung của quản lý
giáo dục để đẩy mạnh mọi hoạt động của nhà trường theo mục tiêu đào tạo.
1.2.4. Trường trung học cơ sở trong hệ thống giáo dục quốc dân
Hệ thống giáo dục quốc dân của nước ta được quy định trong điều 4 Luật giáo dục
2005:
1. Hệ thống giáo dục quốc dân gồm giáo dục chính quy và giáo dục thường xuyên.
2. Các cấp học và trình độ đào tạo của hệ thống giáo dục quốc dân bao gồm:
a) Giáo dục mầm non có nhà trẻ và mẫu giáo;
b) Giáo dục phổ thông có tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông;
c) Giáo dục nghề nghiệp có trung cấp chuyên nghiệp và dạy nghề;
d) Giáo dục đại học và sau đại học (sau đây gọi chung là giáo dục đại học) đào
tạo trình độ cao đẳng, trình độ đại học, trình độ thạc sĩ, trình độ tiến sĩ.
1.2.4.1. Vị trí của trường trung học cơ sở
Trường trung học cơ sở là cơ sở giáo dục phổ thông của hệ thống giáo dục
quốc dân. Trường có tư cách pháp nhân, có tài khoản và con dấu riêng
1.2.4.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của trường trung học cơ sở
Trường trung học cơ sở có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây:
1. Tổ chức giảng dạy, học tập và các hoạt động giáo dục khác theo mục
14


tiêu, chương trình giáo dục phổ thông dành cho cấp THCS và cấp THPT do Bộ trưởng
Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Công khai mục tiêu, nội dung các hoạt động giáo
dục, nguồn lực và tài chính, kết quả đánh giá chất lượng giáo dục.
2. Quản lý giáo viên, cán bộ, nhân viên theo quy định của pháp luật.
3. Tuyển sinh và tiếp nhận học sinh; vận động học sinh đến trường; quản
lý học sinh theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

4. Thực hiện kế hoạch phổ cập giáo dục trong phạm vi được phân công.
5. Huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực cho hoạt động giáo dục.
6. Phối hợp với gia đình học sinh, tổ chức và cá nhân trong hoạt động giáo dục.
7. Quản lý, sử dụng và bảo quản cơ sở vật chất, trang thiết bị theo quy định của
Nhà nước.
8. Tổ chức cho giáo viên, nhân viên, học sinh tham gia hoạt động xã hội.
9. Thực hiện các hoạt động về kiểm định chất lượng giáo dục.
10. Thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật.
1.3.

Hoạt động của tổ chuyên môn trong trường trung học cơ sở

1.3.1. Đặc điểm của tổ chuyên môn
Tác giả Thái Duy Tuyên khẳng định: tổ chuyên môn là tế bào cơ bản giữ vị trí
quan trọng nhất trong việc triển khai công tác quản lý đổi mới phương pháp dạy học, là
đầu mối để thực hiện các quyết định, các chủ trương của hiệu trưởng, là nơi tổ chức học
tập, ứng dụng, thể nghiệm những lý luận về phương pháp dạy học mới... Để quản lý
hoạt động của tổ chuyên môn, trước hết cần cụ thể hóa các chủ trương về đổi mới
phương pháp dạy học của các cấp quản lý thành quy định nội bộ để tổ chức thực hiện.
Hiệu trưởng giao nhiệm vụ để tổ chuyên môn thực hiện chức năng của mình cụ thể
trong từng năm học, cùng các tổ chuyên môn khác trong nhà trường từng bước thực
hiện nhiệm vụ để đạt được mục tiêu giáo dục. Đặc biệt, cần đổi mới nội dung sinh hoạt
tổ chuyên môn, phải chú trọng bồi dưỡng cho giáo viên những vấn đề cụ thể của từng
môn học. Đồng thời, hiệu trưởng phải kiểm tra tất cả các khâu, từ xây dựng kế hoạch
đến tổ chức, chỉ đạo việc thực hiện kế hoạch và tự kiểm tra, đánh giá của tổ
- Tổ chuyên môn là tổ chức cơ sở nhỏ nhất trong bộ máy chính quyền nhà trường,
là nơi nghiên cứu, xây dựng kế hoạch giảng dạy chung của tổ, của từng thành viên
trong tổ - những người thực hiện toàn bộ các hoạt động giáo dục của nhà trường tới
học sinh.
15

- Tổ chuyên môn còn là nơi đánh giá trực tiếp kết quả giảng dạy và giáo dục của
mọi thành viên trong tổ, là nơi chịu trách nhiệm trực tiếp về chất lượng giảng dạy của
từng giáo viên và chất lượng học tập của học sinh. Vì vậy tổ chuyên môn là bộ phận
không thể thiếu được trong cơ cấu tổ chức của nhà trường. Tổ chuyên môn có vai trò
giúp hiệu trưởng điều hành và thực hiện các nghiệp vụ sư phạm.

- Tổ chuyên môn còn là tổ ấm của mỗi giáo viên. Nơi đó họ có thể trao đổi tâm tư
nguyện vọng, chia sẽ những niềm vui, nỗi buồn, những khó khăn, thuận lợi của mình
với thành viên trong tổ. Họ được chia sẻ kinh nghiệm, được giúp đỡ, động viên và bồi
dưỡng học tập về chuyên môn, nghiệp vụ và cả về cuộc sống.
1.3.1. Tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở
Điều 16, Điều lệ trường trung học cơ sở (THCS), trường THPT và trường phổ
thông nhiều cấp học được ban hành kèm theo Thông tư 12/2011/TT-BGD&ĐT ngày 28
tháng 3 năm 2011 – gọi tắt là Điều lệ trường trung học đã quy định: “ Mỗi tổ chuyên
môn có tổ trưởng, từ 1 đến 2 tổ phó chịu sự quản lý chỉ đạo của Hiệu trưởng, do Hiệu
trưởng bổ nhiệm và giao nhiệm vụ vào đầu năm học.”
Trong thực tế, tổ chuyên môn có được thành lập khi có đủ từ 03 thành viên trở lên.
Tổ chuyên môn có thể chỉ gồm các thành viên cùng chuyên môn nhưng cũng có thể
gồm các thành viên giảng dạy ở các bộ môn khác nhau, gọi là tổ ghép. Tổ chuyên môn
phải có 01 tổ trưởng, số lượng phó tổ trưởng chuyên môn phụ thuộc vào số lượng thành
viên hoặc do đặc thù ghép tổ. Xét về mặt số lượng, nếu tổ có đủ từ 07 thành viên trở lên
thì hiệu trưởng có thể ra quyết định bổ nhiệm 01 phó tổ trưởng.
Theo Quyết định 305/BGD ngày 26/3/1996 của Bộ giáo dục trong chương VIII, về
quản lý nhà trường trung học, tổ chuyên môn có chức năng:“Giúp hiệu trưởng điều
hành và thực hiện các hoạt động nghiệp vụ sư phạm. Trực tiếp quản lý lao động của
giáo viên trong tổ”.
Như vậy, tính chất hoạt động chủ yếu của tổ chuyên môn là chuyên sâu về nghề
nghiệp sư phạm, quản lý trực tiếp lao động của giáo viên nên nội dung hoạt động

chuyên môn rất phong phú; là nơi trực tiếp quản lý, rèn luyện và bồi dưỡng giáo viên về
chuyên môn nghiệp vụ, về phẩm chất đạo đức nhà giáo…; thông qua các hoạt động của
tổ, năng lực giảng dạy và chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên từng bước được nâng
cao. Mặt khác, Tổ chuyên môn có vai trò quan trọng trong việc xây dựng kế hoạch hoạt
động của tổ, quản lý kế hoạch và hoạt động của tổ viên; là nơi để triển khai, kiểm tra,
16


đánh giá các mục tiêu và nội dung của việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.
Tuy nhiên trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, nhiệm vụ của các trường
THCS là phải tự xây dựng kế hoạch môn học có giảm tải để phù hợp với tình hình địa
phương, phù hợp với đối tượng học sinh tại trường mình. Đây là một khó khăn lớn trong
công tác quản lý của tổ trưởng.
1.3.2. Tổ trưởng chuyên môn trong trường Trung học cơ sở
Tổ trưởng chuyên môn (TTCM): là người đứng đầu tổ chuyên môn, do hiệu
trưởng bổ nhiệm, chịu trách nhiệm trước hiệu trưởng về phân phối nguồn lực của tổ,
hướng dẫn, điều hành việc thực hiện các nhiệm vụ của tổ chuyên môn theo qui định, góp
phần đưa nhà trường đạt đến các mục tiêu đã đề ra theo kế hoạch.
Vị trí và vai trò của Tổ trưởng chuyên môn
- Tổ trưởng chuyên môn ở trường trung học theo quy định do Hiệu trưởng bổ
nhiệm vào đầu mỗi năm học. Nhiệm kỳ của TTCM theo từng năm học, hết một năm học
có thể bổ nhiệm lại hoặc bổ nhiệm mới tùy theo điều kiện và yêu cầu của từng trường.
- Sau khi có quyết định bổ nhiệm của Hiệu trưởng, TTCM là người chịu trách
nhiệm cao nhất về chất lượng giảng dạy và lao động sư phạm của giáo viên trong phạm vi
các môn học của tổ chuyên môn được phân công đảm trách.
- Tổ trưởng chuyên môn là một cán bộ quản lý được hưởng phụ cấp chức vụ theo
các văn bản qui định hiện hành.
Như vậy người tổ trưởng chuyên môn vừa là đối tượng quản lý, vừa là chủ thể
quản lý trong tổ chức nhà trường.
Nhiệm vụ của Tổ trưởng chuyên môn

Người TTCM có nhiệm vụ thực hiện các nội dung ở điều 16 của Điều lệ trường
Trung học. Trong đó nhấn mạnh đến các nhiệm vụ trọng tâm:
a) Quản lý giảng dạy của giáo viên
- Xây dựng kế hoạch hoạt động chung của tổ theo tuần tháng, học kì và cả năm
học nhằm thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học và các hoạt động khác theo kế
hoạch giáo dục, phân phối chương trình môn học của Bộ GD&ĐT và kế hoạch năm học
của nhà trường.
- Xây dựng kế hoạch cụ thể dạy chuyên đề, tự chọn, ôn thi tốt nghiệp, dạy bồi
dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh yếu kém.
- Xây dựng kế hoạch cụ thể về sử dụng đồ dùng dạy học, thiết bị dạy học đúng, đủ
17


theo các tiết trong phân phối chương trình.
- Hướng dẫn xây dựng và quản lý việc thực hiện kế hoạch cá nhân , soạn giảng
của tổ viên (kế hoạch cá nhân dạy chuyên đề, tự chọn, ôn thi tốt nghiệp, dạy bồi dưỡng
học sinh giỏi, phụ đạo học sinh yếu kém; sử dụng đồ dùng dạy học, thiết bị dạy học
đúng, đủ theo các tiết trong phân phối chương trình; soạn giáo án theo phân phối chương
trình, chuẩn kiến thức, kĩ năng và sách giáo khoa, thảo luận các bài soạn khó; tổ chức
nghiên cứu khoa học, viết sáng kiến kinh nghiệm về nâng cao chất lượng dạy học, đổi
mới phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra đánh giá, phát hiện và bồi dưỡng học sinh
giỏi, phụ đạo học sinh yếu kém...).
- Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên trong tổ, giáo viên mới
tuyển dụng (đổi mới phương pháp dạy học (PPDH); đổi mới kiểm tra, đánh giá; dạy học
theo chuẩn kiến thức kĩ năng; sử dụng đồ dùng dạy học, thiết bị dạy học, ứng dụng công
nghệ thông tin trong dạy học góp phần đổi mới PPDH, phương pháp kiểm tra, đánh giá...).
- Điều hành hoạt động của tổ (tổ chức các cuộc họp tổ theo định kì quy định về
hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ và các hoạt động giáo dục khác; lưu trữ hồ sơ của tổ;
thực hiện báo cáo cho Hiệu trưởng theo quy định.
- Quản lý, kiểm tra việc thực hiện quy chế chuyên môn của giáo viên (thực hiện

hồ sơ chuyên môn; soạn giảng theo kế hoạch dạy học và phân phối chương trình, chuẩn
kiến thức kĩ năng; ra đề kiểm tra, thực hiện việc cho điểm theo quy định; kế hoạch dự
giờ của các thành viên trong tổ...).
- Dự giờ giáo viên trong tổ theo quy định (4 tiết/giáo viên/năm học).
- Các hoạt động khác (đánh giá, xếp loại giáo viên; đề xuất khen thưởng, kỉ luật
giáo viên... Việc này đỏi hỏi TTCM phải nắm thật rõ về tổ viên của mình, về ưu điểm
hạn chế trong việc thực hiện nhiệm vụ giảng dạy được phân công).
b) Quản lý học tập của học sinh
- Nắm được kết quả học tập của học sinh thuộc bộ môn quản lý để có biện pháp
nâng cao chất lượng dạy học, giáo dục.
- Đề xuất, xây dựng kế hoạch, tổ chức các hoạt động nội, ngoại khóa cho học sinh
để thực hiện mục tiêu giáo dục.
c) Quản lý cơ sở vật chất của tổ chuyên môn
d) Các hoạt động khác (theo sự phân công của Hiệu trưởng).
Nhiệm vụ của TTCM rất đa dạng, phong phú nhiều công việc, không ít những khó
18


khăn. Các loại công việc là sự kết hợp chuyên môn với công tác quản lý. Tổ trưởng vừa
có trách nhiệm với các thành viên trong tổ, vừa có trách nhiệm trước lãnh đạo trường.
Quyền hạn của tổ trưởng chuyên môn
- Quyền quản lý, điều hành các hoạt động của tổ: lập kế hoạch, phân công nhiệm
vụ, triệu tập, hội ý, họp tổ.
- Quyền quyết định các nội dung sinh hoạt tổ trên cơ sở các kế hoạch.
- Quyền theo dõi, đôn đốc, nhắc nhở, động viên và kiểm tra thực hiện các nhiệm
vụ của các thành viên trong tổ, giúp Hiệu trưởng có cơ sở đánh giá giáo viên một cách
chính xác.
- Quyền được tham dự các cuộc họp, hội nghị chuyên môn có liên quan đến
chương trình của các môn của tổ khi cấp trên tổ chức.
- Quyền được ưu tiên bồi dưỡng về chuyên môn do Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐT

tổ chức, được hưởng các chế độ chính sách về mặt vật chất và tinh thần theo các văn bản
pháp luật hiện hành.
- Quyền tư vấn, đề xuất với Hiệu trưởng những vấn đề về chuyên môn. Đề nghị
Hiệu trưởng tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho việc dạy - học của các môn học mà tổ
phụ trách.
- Quyền tham gia vào hội đồng thi đua khen thưởng của nhà trường, là một trong
những thành viên chính thức của hội đồng.
Như vậy, cần xác định rõ vị trí, nhiệm vụ, vai trò và quyền hạn của TTCM để góp
phần cho hoạt động tổ chuyên môn có chất lượng và hiệu quả. Tổ chuyên môn trong
trường trung học có vị trí, vai trò, chức năng và nhiệm vụ rất quan trọng đối với chất lượng,
hiệu quả của quá trình dạy và học. Do vậy, người tổ trưởng cần phải nhận thức sâu sắc,
đúng đắn, có tinh thần trách nhiệm cao, có đầy đủ phẩm chất và năng lực và biết quản lý tổ
một cách khoa học.
1.3.3. Nguyên tắc quản lý tổ chuyên môn
Nguyên tắc quản lý giáo dục là những tiêu chuẩn, quy tắc cơ bản, nền tảng, những
yêu cầu, những luận điểm cơ bản cần phải tuân theo trong tổ chức và hoạt động quản lý
giáo dục nhằm đạt được mục tiêu phát triển giáo dục đã đề ra.
Nguyên tắc phải đảm bảo phản ánh đúng bản chất các mối quan hệ quản lý, phù
hợp qui luật tác động đến hoạt động của tổ chức, phù hợp mục tiêu, đảm bảo tính hệ
19


thống và nhất quán.
Trong điều hành hoạt động của TCM, cần đảm bảo các nguyên tắc sau:
- Đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng trong quản lý TCM:
+ Bảo đảm việc thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng về công tác
giáo dục.
+ Tuân thủ sự lãnh đạo của tổ chức cơ sở Đảng trong điều hành hoạt động của tổ
chuyên môn.
+ Xây dựng tổ chức cơ sở đảng vững mạnh để lãnh đạo hoạt động của nhà trường,

của tổ chuyên môn.
- Tập trung dân chủ:
Tập trung dân chủ là nguyên tắc bắt nguồn từ bản chất của chế độ xã hội củ nghĩa,
là nguyên tắc chỉ đạo toàn bộ hoạt động quản lý. (Điều 6- Hiến pháp nước CHXHCN
Việt Nam đã nêu rõ: Quốc hội, Hội đồng nhân dân và các cơ quan khác của Nhà nước
đều tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ). Tinh thần của nguyên tắc
này trong quản lý giáo dục là ở chỗ phải thường xuyên kết hợp sự lãnh đạo tập trung với
sự tham gia của quảng đại quần chúng lao động vào công việc tổ chức quản lý giáo dục.
- Bảo đảm tính khoa học, cụ thể và thiết thực: Để đảm bảo nguyên tắc này người
TTCM trong các hoạt động của mình phải có căn cứ khoa học, biết sử dụng các kiến
thức khoa học (Khoa học quản lý, tâm lý học, kinh tế học, triết học..) trong điều hành tổ.
Tính cụ thể được thể thể hiện trong xây dựng kế hoạch, phân công, giao việc, đánh
giá…; tính thiết thực thể hiện trong lựa chọn mục tiêu, xây dựng kế hoạch triển khai,
luôn bám sát các điều kiện cụ thể của tổ, của trường và gắn với yêu cầu phát triển giáo
dục của địa phương, đất nước.
+ Khi triển khai nhiệm vụ phải nêu rõ ràng nội dung, yêu cầu, thời gian, địa điểm
tiến hành và thời điểm phải hoàn thành và phân công cụ thể đến từng người hoặc nhóm
người. Mục tiêu nhiệm vụ phải phù hợp tình hình thực tế của đơn vị, với mục tiêu phát
triển của đơn vị... nghĩa là phải khả thi.
- Đảm bảo tính kế hoạch: Phải đưa mọi hoạt động của tổ vào kế hoạch để tăng
tính chủ động và khả năng phối hợp giữa các cá nhân và bộ phận khi thực thi nhiệm vụ.
Kế hoạch phải được xây dựng dựa trên các căn cứ lý luận, pháp lý và thực tiễn xác đáng;
chỉ rõ việc cần làm, thời gian, nguồn lực và biện pháp thực hiện phù hợp.
+ TTCM phải được trang bị những kiến thức cơ bản về kế hoạch, hiểu và nắm
20


được các loại kế hoạch trong quản lý giáo dục và biết xây dựng kế hoạch hoạt động của
tổ, hướng dẫn mọi thành viên xây dựng kế hoạch cá nhân và bộ phận, kiên trì thực hiện
kế hoạch đã vạch ra.

+ Phải rèn thói quen làm việc có kế hoạch cho mình và cho mọi thành viên trong
tổ chức. Khi tiến hành bất cứ một hoạt động nào đều phải xây dựng kế hoạch và hình
thành cho người dưới quyền thói quen làm việc có kế hoạch.
- Coi trọng công tác giáo dục, thuyết phục kết hợp với việc động viên khuyến
khích về mặt tinh thần.Chăm lo đến đời sống vật chất và tinh thần của mỗi thành viên
trong tổ chuyên môn.. Khi thực hiện nguyên tắc này cần coi trọng khen thưởng kết hợp
với sự đánh giá công việc một cách công khai, công bằng.
1.3.4. Hoạt động của tổ chuyên môn trong trường trung học cơ sở
Tổ chuyên môn của trường chuyên được thành lập và thực hiện các nhiệm vụ quy định
tại Điều lệ trường trung học, đồng thời thực hiện các nhiệm vụ sau:

- Xây dựng chương trình, tài liệu dạy học môn chuyên; nghiên cứu, áp dụng các
phương pháp dạy học, phương pháp kiểm tra - đánh giá tiên tiến vào giảng dạy, đánh
giá kết quả học tập của học sinh;

- Phát hiện, bồi dưỡng học sinh có năng khiếu; bồi dưỡng học sinh tham gia các kỳ
thi học sinh giỏi và các cuộc thi về năng khiếu khác liên quan đến chuyên môn của tổ;

- Xây dựng và tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch nghiên cứu khoa học sư phạm
ứng dụng; tổng kết, áp dụng sáng kiến - kinh nghiệm, tự làm thiết bị dạy học hàng năm
của giáo viên, nhân viên và hoạt động nghiên cứu khoa học, sáng tạo kỹ thuật của học
sinh; hướng dẫn học sinh làm quen với nghiên cứu khoa học;

- Hỗ trợ giáo viên, học sinh tham gia nghiên cứu khoa học, tổng kết, áp dụng sáng
kiến - kinh nghiệm, tự làm thiết bị dạy học, sáng tạo kỹ thuật.

- Xây dựng đội ngũ giáo viên cốt cán của tổ, nhóm chuyên môn làm nòng cốt cho
các hoạt động chuyên môn của nhà trường;

- Tổ chức việc bồi dưỡng phát triển năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của các

thành viên trong tổ.

- Đề xuất khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên.
21


1.4. Nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn của Trường trung học cơ sở
1.4. 1. Quản lý việc xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn
Xây dựng và tổ chức thực hiện các kế hoạch hoạt động của tổ (kế hoạch năm học,
kế hoạch tháng, kế hoạch tuần; kế hoạch dạy học, kế hoạch thao giảng, kế hoạch kiểm
tra, kế hoạch ôn thi, bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh yếu; kế hoạch bồi dưỡng
đội ngũ, sinh hoạt chuyên đề, kế hoạch thực tế, giao lưu học hỏi…); hướng dẫn giáo
viên xây dựng các kế hoạch cá nhân tương ứng với nhiệm vụ của họ.
Để lập kế hoạch cho tổ chuyên môn, TTCM thực hiện những nhiệm vụ
cụ thể như sau:

- Thảo luận trong tổ, nghiên cứu mục tiêu cần đạt của nhà trường theo kế hoạch
hành động năm học của nhà trường, xác định rõ những mục tiêu mà tổ chuyên môn
phải thực hiện để đạt được mục tiêu chung trong kế hoạch tổng thể của trường.

- Rà soát những việc đã làm được, chưa làm được của tổ trong năm học trước,
xác định rõ nguyên nhân và chỉ ra cách khắc phục trong năm học hiện tại.

- Thống nhất những nhiệm vụ trọng tâm mà tổ cần thực hiện trong năm học, trên
cơ sở đó chỉ rõ những nhiệm vụ cụ thể tổ chuyên môn phải thực hiện.

- Giao trách nhiệm từng giáo viên đưa ra chỉ tiêu phấn đấu cho lớp mình chủ
nhiệm. Từ chỉ tiêu phấn đấu của từng lớp, tổ trưởng chuyên môn điều hành các thành
viên trong tổ thảo luận thống nhất chỉ tiêu phấn đấu chung của tổ chuyên môn. Chỉ tiêu
phấn đấu phải đưa ra số liệu cụ thể, trên căn cứ rà soát và phân tích số liệu, kết quả đạt

được từ những năm học trước.

- Sau khi thống nhất kế hoạch năm học của tổ, tổ trưởng điều hành thảo luận để
thống nhất kế hoạch hoạt động từng kỳ, từng tháng. Đây là những kế hoạch chi tiết,
nêu rõ những việc làm cụ thể trong từng tuần, từng tháng, chỉ rõ thời gian và địa điểm
thực hiện, phân công người thực hiện, người hỗ trợ, xác định rõ cơ sở vật chất, trang
thiết bị cần thiết đối với từng hoạt động.

- Sau khi thống nhất kế hoạch chung của tổ chuyên môn, hiệu trưởng ký
duyệt với tổ trưởng và lưu vào hồ sơ quản lý năm học.
1.4.2. Quản lý việc tổ chức và chỉ đạo hoạt động tổ chuyên môn
Quản lý hoạt động dạy học, giáo dục: Quản lý thực hiện chương trình dạy học,
giáo dục theo qui định; quản lý việc soạn bài của GV, quản lý việc dạy học trên lớp,
22


quản lý việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS, quản lý dạy thêm học thêm, công
tác ngoại khóa học tập, phối hợp quản lý các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, quản
lý hồ sơ chuyên môn…
1.4. 3. Quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá hoạt động tổ chuyên môn
Tổ trưởng chuyên môn tham gia quản lý thanh tra chuyên môn đối với các
thành viên trong tổ theo kế hoạch chung của nhà trường, theo đó thanh tra toàn diện (hồ
sơ chuyên môn và giảng dạy), thanh tra chuyên đề (hồ sơ chuyên môn hoặc giảng dạy),
báo cáo kết quả thanh tra giáo viên của tổ chuyên môn với Hiệu trưởng vào cuối kỳ học,
năm học và ghi kết quả thanh tra giáo viên vào sổ đánh giá của Hiệu trưởng.
1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động của tổ chuyên môn trường
trung học sơ sở
1.5.1. Yếu tố khách quan
Thứ nhất là: Đặc thù nghề nghiệp người giáo viên trung học
Nghề dạy học ở bậc trung học có những đặc điểm giống với nghề dạy học ở các

bậc học khác nhưng lại có những đặc thù riêng về mặt sư phạm mà người giáo viên ở
bậc học khác không không có được. Các em học sinh ở độ tuổi này có quy luật phát
triển tâm – sinh lý riêng. Đây là lứa tuổi đang tiềm ẩn những khả năng phát triển rất lớn.
Do vậy giáo viên không chỉ có tình thương yêu, lòng tin và sự tôn trọng đối với học
sinh mà còn phải đối xử công bằng, dân chủ, lạc quan và tế nhị trong cách ứng xử, mềm
dẻo nhưng lại kiên quyết. Như vậy hoạt động sư phạm của người giáo viên trung học gồm
có: hoạt động dạy, hoạt động giáo dục, hoạt động tự hoàn thiện chuyên môn, nghiệp vụ và
hoạt động xã hội.
Thứ hai là: Tư tưởng chỉ đạo của các cấp lãnh đạo có liên quan
Hiệu quả quản lý hoạt động của tổ chuyên môn phụ thuộc nhiều vào tư tuởng chỉ
đạo của các cấp quản lý, bởi lẽ tư duy quản lý, tầm nhìn của các cấp lãnh đạo gây ảnh
hưởng, tác động chi phối trực tiếp tới hoạt động quản lý, đặc biệt đối với quản lý hoạt
động của tổ chuyên môn. Trong giai đoạn hiện nay, tăng cường công tác QLGD nói
chung và quản lý hoạt động của tổ chuyên môn nói riêng đang là vấn đề cần thiết và cấp
bách của các cơ quan QLGD.
Thứ ba là : Chất lượng đội ngũ giáo viên và học sinh
Đây là điều kiện quan trọng bậc nhất vì thiếu một trong hai điều kiện thì không tồn
tại quá trình dạy học. Chất lượng đội ngũ giáo viên và học sinh quyết định chất lượng
23


quản lý hoạt động dạy học. Quản lý tốt quá trình dạy và học để nâng cao chất lượng dạy
học giúp tổ chuyên môn đạt tới mục tiêu của kế hoạch năm học. Do vậy chất lượng và
hiệu quả của hoạt động dạy học chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi năng lực, phẩm chất, ý
thức và thái độ trước công việc của mỗi giáo viên. Hiệu quả của hoạt động dạy học phụ
thuộc rất lớn vào đội ngũ giáo viên và học sinh. Đó chính là yếu tố ảnh hưởng đến công
tác quản lý hoạt động của tổ chuyên môn. Quản lý tốt quá trình dạy và học để nâng cao
chất lượng dạy học giúp tổ chuyên môn đạt tới mục tiêu của kế hoạch năm học.
Sự hợp tác phối hợp của các thành viên và tổ chức trong tập thể nhà trường tạo
nên sức mạnh đoàn kết giúp người tổ trưởng chuyên môn đạt tốt mục tiêu của giáo dục.

Thứ tư là cơ sở vật chất, các điều kiện phục vụ công tác quản lý hoạt động của tổ
chuyên môn.
Cơ sở vật chất đảm bảo thì hoạt động tổ chuyên môn có chất lượng, nâng cao
được chất lượng dạy học trong nhà trường. Để tạo điều kiện cho hoạt động của các tổ
chuyên môn có chất lượng cần lưu ý về các vấn đề như:
- Phòng họp của tổ chuyên môn để tổ chuyên môn chủ động trong việc sinh
hoạt chuyên môn, sinh hoạt, triển khai các công việc của tổ. Tổ trưởng có thể thông báo
trên bảng tin của tổ những vấn đề của tổ, lịch công tác tháng, tuần của TCM.
- Các loại sổ sách, bảng biểu theo dõi phục vụ cho hoạt động tổ chuyên môn .
Hằng năm nhà trường cần mua sắm, in ấn các loại sổ sách, bảng biểu như: Sổ ghi chép
các hoạt động của tổ, sổ sinh hoạt chuyên đề, sổ theo dõi kết quả giảng dạy ....
- Thiết bị dạy học phục vụ cho công tác giảng dạy của các bộ môn; có thiết bị
hiện đại để khai thác thông tin, tìm kiếm các ứng dụng của công nghệ thông tin trong
giảng dạy.
- Nhà trường cần bố trí nguồn kinh phí nhất định phục vụ cho các hoạt động của
TCM như làm đồ dùng cho các tiết dạy chuyên đề, kinh phí tổ chức các hoạt động ngoại
khoá.
1.5.1. Yếu tố chủ quan
Thứ nhất là: Năng lực quản lý của người tổ trưởng chuyên môn.
Hiệu quả quản lý hoạt động dạy học của tổ trưởng chuyên môn trong nhà trường
phụ thuộc rất lớn vào năng lực quản lý và nghệ thuật quản lý của người tổ trưởng
chuyên môn .
24


Tổ trưởng chuyên môn là cấp quản lý cơ sở, quản lý trực tiếp hoạt động dạy học
của giáo viên và học sinh; là người đại diện cho tiếng nói của khối chuyên môn vì vậy
phải có năng lực sư phạm, kỹ năng quản lý, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng nhận thức, kỹ
năng định hướng, kỹ năng tổ chức, nắm bắt xử lý thông tin và hợp tác.
Tuy nhiên hiện nay ở các trường THCS, đội ngũ TTCM còn trẻ về tuổi đời nên

kinh nghiệm cũng như năng lực quản lý còn hạn chế. Vì vậy TTCM cần được đào tạo
qua các lớp học bồi dưỡng để nâng cao năng lực quản lý.
Thứ hai là : Năng lực và ý thức trách nhiệm của giáo viên
TTCM là người thực hiện quản lý hoạt động chuyên môn của các thành viên
trong tổ chuyên môn mà các cá nhân trong tổ là những nhân tố có ảnh hưởng quan
trọng, trực tiếp đến hoạt động của tổ chuyên môn, đến chất lượng dạy học và giáo dục
của tổ chuyên môn . Các yếu tố có thể ảnh hưởng đến hoạt động tổ chuyên môn là:
- Trình độ chuyên môn và năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên trong tổ. Tổ
chuyên môn có đội ngũ giáo viên có kinh nghiệm giảng dạy và chất lượng chuyên môn
tốt sẽ là yếu tố thuận lợi trong việc triển khai thực hiện các hoạt động chuyên môn .
- Tinh thần trách nhiệm, đoàn kết, giúp đỡ nhau trong tổ chuyên môn của mỗi tổ
viên là điều kiện để tổ hoạt động hiệu quả. Các thành viên tích cực trao đổi, chia sẻ với
đồng nghiệp tạo bầu không khí ấm áp, thân tình trong tổ tạo động lực cho các cá nhân
hăng say lao động.

25