Phân tích quan điểm về con người và chiến lược “trồng người” trong tư tưởng Hồ Chí Minh

MỤC LỤC
Trang
Mở đầu………………………………………………………………..
Nội dung………………………………………………………………
I.Quan niệm về con người trong tư tưởng Hồ Chí Minh……………..
1. Con người được nhìn nhận như một chỉnh thể………………..
2. Con người cụ thể, lịch sử……………………………………….
3. Bản chất con người mang tính xã hội………………………….
II. Quan điểm về chiến lược “trồng người” trong tư tưởng Hồ Chí
Minh………………………………………………………………….
1. Thực chất chiến lươc “trồng người” là chiến lược giáo dục đào
tạo con người mới XHCN………………………………………
2. Mục đích giáo dục đào tạo………………………………………
3. Vai trò của giáo dục đào tạo trong hình thành nhân cách con
người…………………………………………………………….
4. Chức năng của giáo dục đào tạo………………………………..
5. Nội dung giáo dục toàn diện……………………………………
6. Vấn đề sử dụng con người……………………………………..
Kết luận……………………………………………………………….
Danh mục tài liệu tham khảo……………………………………..

1
1
2
4
4
5
6
6
7
9

10

MỞ ĐẦU
Tư tưởng Hồ Chí Minh luôn gắn độc lập dân tộc với giải quyết vấn đề xã hội
và giải phóng con người,trong đó con người là vấn đề lớn, được đặt lên hàng đầu
và là vấn đề trung tâm xuyên suốt nội dung tư tưởng của Người. Trên cơ sở khẳng
định con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực cách mạng, Hồ Chí Minh rất quan
tâm đến sự nghiệp giáo dục, đào tạo và rèn luyện con người. Cụ thể là trong lĩnh
1


vực giáo dục- đào tạo, di sản tư tưởng của Người là một kho tàng đầy áp giá trị
nhân văn cao cả, một trong số đó là tư tưởng về con người và chiến lược “trồng
người”. Để làm rõ vấn đề này hơn, em xin chon đề tài: “Phân tích quan điểm về
con người và chiến lược “trồng người” trong tư tưởng Hồ Chí Minh”.

NỘI DUNG
I.Quan niệm về con người trong tư tưởng Hồ Chí Minh
1. Con người được nhìn nhận như một chỉnh thể
Hồ Chí Minh xem xét con người như một chỉnh thể thống nhất về tâm lực,
thể lực và các hoạt động của nó. Con người luôn có xu hướng vươn lên cái ChânThiện- Mỹ, mặc dù “có thế này, thế khác”. Hồ Chí Minh không nhìn nhận con
người một cách chung chung, trừa tượng mà Người đã nêu rõ nội hàm định nghĩa
chữ “người” theo hai phương diện là nghĩa hẹp và nghĩa rộng. Chữ “người” theo
nghĩa hẹp là gia đình, anh em, bạn bè. Còn nghĩa rộng thì đó là đồng bào cả nước,
và rộng hơn là loài người. Quan điểm đó được Người rõ qua hoạt động của mình.
Trong mọi hoàn cảnh, Người luôn đặt nhu cầu, lợi ích chính đáng của con người
lên quan tâm hàng đầu. Đem lại lợi ích cho con người chính là tạo động lực phát
triển cho sự nghiệp chung và muốn phát huy tốt vai trò của cá nhân trong xã hội thì
phải quan tâm đến lợi ích của mỗi cá nhân là vấn đề trước hết. Nhưng Người cũng
phê phán một cách nghiêm khắc chủ nghĩa cá nhân, Người viết: “ Đấu tranh chống

chủ nghĩa cá nhân không phải là “ giày xéo lên lợi ích của cá nhân”. Mỗi người đều
có tính cách riêng, đời sống riêng của bản thân, gia đình mình. Trong quan điểm về
một nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, theo Hồ Chí Minh đó phải là nền dân chủ chân
chính, không hình thức, không tiêu cực, mỗi người phải được đảm bảo thực hiện
quyền và nghĩa vụ của mình theo pháp luật. Con người với tư cách cá nhân, không

2


tồn tại biệt lập mà tồn tại trong mối quan hệ biện chứng với cộng đồng dân tộc và
loài người trên thế giới.
Con người trong tư tưởng Hồ Chí Minh được đề cập đến một cách cụ thể, đó
là nhân dân Việt Nam. Hồ Chí Minh có cách nhìn nhận, xem xét con người trong
tính đa dạng của nó: đa dạng trong mối quan hệ xã hội (quan hệ dân tộc,giai
cấp,tầng lớp, đồng chí, đồng bào…); đa dạng trong tính cách, khát vọng, phẩm
chất, khả năng, cũng như các con trong gia đình, mỗi đứa mỗi khác nhưng đều là
một mẹ sinh ra; đa dạng trong hoàn cảnh xuất thân, điều kiện sống làm việc như
những người lao động nghèo khổ bị áp cùng chịu ách thống trị của đế quốc, đều là
người Việt Nam bị đô hộ…
Hồ Chí Minh xem xét con người trong sự thống trị của hai mặt đối lập: thiện
và ác, hay và dở, tốt và xấu, hiền và dữ,… bao gồm cả tính người- mặt xã hội và
tính bản năng- mặt sinh học của con người. Theo Người, con người có tốt, có xấu,
nhưng “dù là xấu, tốt, văn minh hay dã man có tình.
2.Con người cụ thể, lịch sử
Hồ Chí Minh cũng dùng khái niệm “con người” theo nghĩa rộng trong một số
trường hợp, nhưng đặt trong bối cảnh cụ thể và một tư duy chung ,còn phần
lớn,Người xem xét con người trong các mối quan hệ xã hội, quan hệ giai cấp, theo
giới tính, lứa tuổi, nghề nghiệp, khối thống nhất cộng đồng dân tộc, quan hệ quốc
tế. Đó là con người hiện thực, cụ thể, khách quan.
Con người trong tư tưởng Hồ Chí Minh cụ thể là nhân dân Việt Nam, “Lòng

yêu nước và sự đoàn kết của nhân dân là một lực lượng vô cùng to lớn, không ai
thắng nổi. Nhờ lực lượng ấy mà tổ tiên ta đã đánh thắng quân Nguyên, Minh, đã
giữ vững quyền tự do, tự chủ. Nhờ lực lượng ấy mà chúng ta cách mạng thành công
3


được độc lập. Nhờ lực lượng ấy mà sức kháng chiến của ta càng ngày càng mạnh.
Nhờ lực lượng ấy mà quân và dân ta quyết chịu đựng muôn nỗi khó khăn, thiếu
thốn, đói khổ tang tóc, quyết một lòng đánh tan quân tan giặc cướp nước”. Niềm tin
của Người luôn hướng vào nhân dân. Cuộc chiến đấu chống áp bức sẽ đi đến thắng
lợi nếu biết “dựa vào lực lượng của toàn dân”. Tấm lòng Hồ Chí Minh luôn hướng
về con người. Người yêu thương con người, tin tưởng con người, thương yêu nhân
dân, trước hết là những người lao động khổ cực, sau đến nhân dân mình và cả nhân
dân nước khác.
Quan điểm đó của Hồ Chí Minh là kế thừa từ nguồn gốc sâu xa, từ ngàn đời
của người Việt Nam. Cũng như bao nhà nho yêu nước có cùng quan điểm “ái quốc
là ái dân”, nhưng tư tưởng của Người “ái dân” không chỉ dừng lại ở ý thức, mà nó
là ý chí,quyết tâm thực hiện giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc, nhân loại, xóa
bỏ bất công, dành lại độc lập, tự do.Ở Hồ Chí Minh chủ nghĩa yêu nước gắn bó với
chủ nghĩa quốc tế chân chính. Tình thương yêu và toàn bộ tư tưởng về nhân dân
không bị giới hạn trong chủ nghĩa dân tộc mà tồn tại mối quan hệ khăng khít các
vấn đề dân tộc và giai cấp, quốc gia và quốc tế. Trong sự nghiệp lãnh đạo cách
mạng, Hồ Chí Minh luôn coi trọng sức mạnh đại đoàn kết toàn dân và sự ủng hộ
của bạn bè trên thế giới.
Có thể nói tư tưởng Hồ Chí Minh về con người luôn gắn liền với lịch sử, ý
thức nhân dân gắn liền với độc lập dân tộc. Theo Người, người lãnh đạo chỉ là “đầy
tớ trung thành” có sứ mệnh phục vụ nhân dân. Đây chính là quan điểm làm nên chủ
nghĩa nhân văn cao cả của Hồ Chí Minh.
3.Bản chất con người mang tính xã hội

4


Để sinh tồn, con người phải lao động sản xuất. Trong quá trình lao động, sản
xuất, con người dần nhận thức được các hiện tượng, quy luật tự nhiên, của xã hội;
hiểu về mình và hiểu biết lần nhau…, xác lập các mối quan hẹ giữa người với
người.
Con người là sản phẩm của xã hội. Trong quan niệm của Hồ Chí Minh, con
người là sự tổng hợp các quan hệ xã hội từ hẹp đến rộng, chủ yếu bao gồm các
quan hệ: anh, em; họ hàng;bầu bạn; đồng bào; loài người.
Tóm lại, trong quan niệm về con người, con người là một thực thể thống nhất
của “cái cá nhân” và “cái xã hội”, con người tồn tại trong mối quan hệ biện chứng
giữa cá nhân và cộng đồng, dân tộc, giai cấp, nhân loại; yêu thương con người, tin
tưởng tuyệt đối con người, đồng thời coi con người là mục tiêu, động lực của sự
nghiệp giải phóng xã hội và giải phóng chính bản thân con người. Từ những luận
điểm đúng đắn đó. Trong quá trình lãnh đạo nhân dân giải phóng đất nước, Người
luôn tin tưởng nhân dân, quý trọng và biết phát huy sức mạnh của nhân dân, Tư
tưởng về con người trở thành sức mạnh vật chất to lớn và là nhân tố quyết định
thắng lợi của sự nghiệp cách mạng.

II. Quan điểm về chiến lược “trồng người” trong tư tưởng Hồ Chí Minh
1. Thực chất chiến lược “trồng người” là chiến lược đào tạo con người mới

XHCN
Để thực hiện được ý tưởng cao đẹp là giải phóng dân tộc, đem lại sự tự do, hạnh
phúc cho con người thì phải xây dựng nên một xã hội không còn áp bức bóc lột con

5

người, đó chính là chế độ xã hội chủ nghĩa. Chế độ xã hội chủ nghĩa không phải tự
nhiên có thể có được, mà đó là sản phẩm của chính con người- con người mang
nhân tố xã hội chủ nghĩa. Hồ Chí Minh chỉ rõ:
“Muốn có xã hội chủ nghĩa phải có con người xã hội chủ nghĩa
Muốn có con người xã hội chủ nghĩa phải có tư tưởng xã hội chủ nghĩa”.
Quan niệm của Hồ Chí Minh về con người mới xã hội chủ nghĩa có hai mặt
gắn bó chặt chẽ với nhau. Một là, kế thừa những giá trị tốt đẹp của con người
truyền thống(Việt Nam và phương Đông). Hai là, hình thành những phẩm chất mới
như: có tư tưởng xã hội chủ nghĩa; có đạo đức xã hội chủ nghĩa; có trí tuệ và bản
lĩnh để làm chủ( bản thân, gia đình, xã hội, thiên nhiên,..); có tác phong xã hội chủ
nghĩa; có lòng nhân ái, vị tha, độ lượng.
Người coi việc “trồng người” – những con người mới xã hội chủ nghĩa là
công việc trọng đại của đất nước, của dân tộc và của Đảng. Tại Hội nghị tuyên giáo
toàn quốc Hồ Chí Minh đã nêu ra thông điệp:
“Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây
Vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người”.
2. Mục đích của giáo dục- đào tạo
Văn kiện Hội nghị lần thứ hai BCH Trung ương khóa VIII đã xác định rõ mục
địch của giáo dục đào tạo ở nước ta là nhằm xây dựng những con người và thế hệ
thiết tha gắn bó với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có đạo đức trong
sáng, có ý chí kiên cường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tiến hành công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước, giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa dân tộc, đồng thời
có khả năng tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại để phát huy tiềm năng của dân tộc
và con người Việt Nam, có ý thức công cộng và phát huy tính tích cực cá nhân, làm
chủ tri thức khoa học và công nghệ hiện đại, có tư duy sáng tạo, có kỹ năng thực
6


hành giỏi, có tác phong công nghiệp, có tính tổ chức và kỉ luật, có sức khỏe, là
những người kế thừa xây dựng xã hội chủ nghĩa vừa “hồng” vừa “chuyên” như lời

dặn của Bác Hồ. Và tại Đại hội Đảng lần thứ IX, Đảng một lần nữa khẳng định:
“phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng thức đẩy sự
nghiệp công nghiêp hóa, hiện đại hóa , là động lực để phát huy nguồn lực con
người, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh chóng, bền
vững,…”.
3. Vai trò của giáo dục- đào tạo trong việc hình thành nhân cách con người

Trong con người luôn tồn tại tính thiên và tính ác. Nếu người xưa coi rằng tốt
xấu là do trời sinh của mỗi con người thì Hồ Chí Minh lại cho rằng việc hình thành
nó là do giáo dục và tác động của cuộc sống thực tiễn mỗi người. Không có ai sinh
ra đã toàn tính thiện hoặc toàn tính ác cả. Hồ Chí Minh đã nói: “Mỗi con người đều
có cái thiện cái ác trong lòng, ta phải biết làm cho phần tốt ở trong mỗi người nảy
nở như hoa mùa xuân và phần xấu bị mất dần đi, đó là thái độ của người cách
mạng.” Người luôn tin vào phẩm chất tốt đẹp, luôn khuyến khích nâng niu, gìn giữ
những tính tốt và loại bỏ dần đi tính xấu của con người.
“Ngủ thì ai cũng như lương thiện,
Tỉnh dậy phân ra kẻ dữ hiền.
Hiền dữ đâu phải là tính sẵn,
Phần nhiều do giáo dục mà nên”
Hồ Chí Minh khẳng định vai trò của giáo dục đối với sự hình thành nhân cách
con người. Một mặt, giáo dục là sự tác động có mục đích, có hệ thống, theo một tổ
chức chặt chẽ, nó phác thảo trước mô hình nhân cách cần đạt đến. Mặt khác, giáo
dục truyền lại những thành tựu của nền văn minh xã hội theo con đường ngắn nhất,
hiệu quả nhất. Nhân cách con người được hoàn thiện bởi một nền giáo dục xã hội
7


và tự giáo dục toàn diện sẽ trở thành những người vừa “hồng”, vừa “chuyên”; vừa
có phẩm chất, vừa có năng lực; những công dân tốt, những cán bộ tốt, sẽ thực hiện
thắng lợi mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam mới.

4. Chức năng của giáo dục- đào tạo

“Trồng người” là một trong sáu nhiệm vụ cấp bách của đất nước lúc bấy giờ,
không chỉ thế, giáo dục “trồng người” còn là thực hiện di chỉ của ông cha ta, của
các thế hệ đi trước. Chính vì thế, khi có chính quyền, người đã chủ động thực hiện
nhiệm vụ khai tri cho dân dù đất nước đang gặp nhiều khó khăn từ những cuộc
chiến khốc liệt. Giáo dục đào tạo để giúp dân ta nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực,
bồi dưỡng nhân tài cho đất nước.
Người luôn đề cao chức năng của giáo dục trong sự nghiệp xây dựng đất nước,
xây dựng xã hội chủ nghĩa. Người đặt niềm tin tuyệt đối vào giáo dục, và chỉ rõ
Tiền đồ của dân tộc chúng ta ra sao, một phần quan trọng lí do sự nghiệp giáo dục
trực tiếp quyết định.
5.

Nội dung và phương pháp giáo dục toàn diện

Nội dung và phương pháp giáo dục toàn diện về cả đức, trí, thể, mỹ, phải đặt
đạo đức , lý tưởng và tình cảm cách mạng, lối sống xã hội chủ nghĩa lên hàng đầu.
Hai mặt đức và tài thống nhất với nhau, không tách rời nhau, trong đó đức là cái
gốc, là nền tảng cho tài năng phát triển, phải kết hợp giữa nhận thức và hành động,
lời nói và việc làm. Có như vậy mới có thể “học để làm người”.
Đối với Hồ Chí Minh, tất cả các phương pháp giáo dục như phương pháp đối
thoại, phương pháp học đi đôi với hành, lý luận gắn liền với thực tiễn, phương pháp
làm gương, phương pháp kết hợp giữa gia đình và nhà trường, đều nhằm mục đích
nêu cao tác phong độc lập trong suy nghĩ và tự do trong tưởng tượng, nâng cao ý
8


thức, chất lượng và hiệu quả giáo dục,các phương pháp này mang tính truyền
thống, lại cũng không kém phần hiện đại, có hệ thống, khoa học, cụ thể và phù hợp

với thời đại.
Theo quan điểm Hồ Chí Minh là phải luôn luôn đổi mới tư duy. Người viết: “Xã
hội bây giờ ngày một phát triển. Tư tưởng hành động cũng phát triển. Nếu cứ giữ
lấy cái kẹp giấy cũ không thay đổi là không đi đến đâu cả”. Người nhấn mạnh đến
tư duy độc lập, tự chủ, sáng tạo, xuất phát từ thực tế Việt Nam, đồng thời biết chắt
lọc, tiếp thu tinh hoa, trí tuệ thời đại. Phải chú trọng đến người học trên hai phương
diện, vừa quan tâm phát triển cá tính, năng lực, sáng tạo cá nhân vừa gắn với trách
nhiệm xã hội và quốc gia của người học. Sửa đổi triệt để chương trình, sách giáo
khoa cho phù hợp với từng giai đoạn và nhiệm vụ của cách mạng như kháng chiến,
kiến quốc, khôi phục kinh tế, củng cố quốc phòng, xây dựng chủ nghĩa xã hội, đấu
tranh thống nhất nước nhà, ... Một trong những vấn đề cần phải được quan tâm
hàng đầu và xuyên suốt là đội ngũ người thầy. Thầy, cô giáo phải tu dưỡng rèn
luyện đạo đức, nâng cao trình độ chuyên môn, phương pháp giảng dạy, yêu nghề,
quý trò, gắn bó với trường lớp. Thầy và trò phải thật thà đoàn kết và dùng cách dân
chủ, thật thà tự phê bình và phê bình để giúp nhau cùng tiến bộ. Đảng, Nhà nước
phải thật sự chăm lo cho sự nghiệp giáo dục, chăm lo đội ngũ người thầy, trọng
thầy, trọng dụng nhân tài.
6.Vấn đề sử dụng con người
Chiến lược “trồng người” phải làm sao để đào tạo được những con người có đạo
đức cách mạng, đó là lòng trung thành với tổ quốc, nhân dân. Cần phải đào tạo ra
những công dân tốt, cán bộ tốt cho nhà nước. Đặc biệt là chú trọng tới thế hệ trẻ,
Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà”,
“nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần to lớn là do thanh niên”, Với
9


Người, tiền đồ và tương lai của dân tộc Việt Nam gắn bó chặt chẽ với tiền đồ và
tương lai của đội ngũ thanh niên.
Hồ Chí Minh cho rằng nhiệm vụ của Đảng và Chính phụ trong sự nghiệp
cách mạng là “cần chọn một số ưu tú nhất, cho các cháu đi học thêm các ngành

nghề, để đào tạo thành những cán bộ, công nhân có kĩ thuật giỏi, tư tưởng tốt, lập
trường cách mạng vững chắc- đó là đội quân chủ lực trong công cuộc xây dựng
thắng lợi chủ nghĩa xã hội ở nước ta” điều đó cho thấy Hồ Chí Minh rất biết trọng
dụng người tài, và tạo điều kiện tốt nhất cho họ phát huy khả năng của mình để
phục vụ cho đất nước.

KẾT LUẬN
Hơn 50 năm qua, tư tưởng Hồ Chí Minh về phương châm, chiến lược, mục
đích, nội dung, phương pháp giáo dục và đào tạo con người luôn soi sáng cho sự
nghiệp “trồng người”. Tư tưởng đó không chỉ là cơ sở lí luận cho việc xác định
chiến lược đào tạo con người, chủ trương, đường lối chỉ đạo phát triển nền giáo dục
Việt Nam của Đảng qua các thời kì, mà còn là bài học, những kinh nghiệm giáo dục
thiết thực và hiệu quả đối với ngành giáo dục góp phần to lớn vào công cuộc bảo
vệ, xây dựng và phát triển đất nước.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ giáo dục và đào tạo, Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb.CTQG, Hà

Nội, 2015.
2. Hội đồng chỉ đạo biên soạn giáo trình quốc gia các bộ môn khoa học MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh,
Nxb.CTQG, Hà Nội, 2003.

10


3. Nguyễn Thái Sơn, Tư tưởng về con người và chiến lược “trồng người”, Diễn

đàn Đại học Hà Nội, 2015.
4. Trần Thị Huyền, Tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh (hỏi- đáp), Nxb. Giáo dục,
2008.

5. Trang web:
•
/>•

/>
trong-nguoi-35126/

11