Lực lượng Tăng thiết giáp trong Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975 (LA tiến sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN QUỐC BẢO

LỰC LƯỢNG TĂNG THIẾT GIÁP TRONG
TỔNG TIẾN CÔNG VÀ NỔI DẬY MÙA XUÂN NĂM 1975

LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC

Hà Nội, 2017


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN QUỐC BẢO

LỰC LƯỢNG TĂNG THIẾT GIÁP TRONG
TỔNG TIẾN CÔNG VÀ NỔI DẬY MÙA XUÂN NĂM 1975

Chuyên ngành:
Lịch sử Việt Nam
Mã số:
62.22.03.13
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS.Trần Ngọc Long

LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC

Hà Nội, 2017


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Đại tá, PGS.TS. Trần Ngọc
Long đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và đưa ra những lời khuyên vô cùng quý báu
trong suốt quá trình tôi thực hiện nghiên cứu, chỉnh sửa và hoàn thiện luận án.
Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến Viện Hàn Lâm Khoa học xã
hội Việt Nam, Học viện Khoa học xã hội, khoa Sử học, Trung tâm lưu trữ Bộ Quốc
phòng, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, Thư viện Quân đội, các cơ quan Bộ Tư
lệnh Tăng thiết giáp đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình sưu tầm tư liệu và
thực hiện luận án.
NCS. NGUYỄN QUỐC BẢO


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Tôi xin đảm
bảo những số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận án này là khách quan trung thực;
các tài liệu, trích dẫn trong luận án có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng.
NCS. NGUYỄN QUỐC BẢO


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

TT

CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ

CHỮ VIẾT TẮT

1

Ban Chấp hành Trung ương Đảng

BCHTWĐ

2

Bộ Chính trị

BCT

3

Kháng chiến chống Mỹ, cứu nước

KCCMCN

4

Lực lượng bảo đảm kỹ thuật

LLBĐKT

5

Nhà xuất bản

Nxb

6

Quân đội nhân dân Việt Nam

QĐNDVN

7

Quân ủy Trung ương

QUTW

8

Việt Nam cộng hòa

VNCH


MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU………………………………………………………………………

01

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI…

07

1.1. Tình hình nghiên cứu………………………………………………………..

07

1.2. Nhận xét về kết quả nghiên cứu và những vấn đề luận án tập trung giải

27

quyết......................................................................................................................
CHƯƠNG 2. BỐI CẢNH LỊCH SỬ VÀ CÔNG TÁC CHUẨN BỊ CỦA

29

LỰC LƯỢNG TĂNG THIẾT GIÁP CHO TỔNG TIẾN CÔNG VÀ NỔI
DẬY MÙA XUÂN 1975………………………………………………………
2.1. Bối cảnh lịch sử từ sau khi Hiệp định Pari được ký kết cho đến trước cuộc

29

Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975 ……………….........................
2.2. Sự chuẩn bị của lực lượng Tăng thiết giáp cho cuộc Tổng tiến công và nổi

42

dậy mùa Xuân năm 1975 ………………………………………………………
CHƯƠNG 3. QUÁ TRÌNH THAM GIA CHIẾN ĐẤU CỦA LỰC LƯỢNG

60

TĂNG THIẾT GIÁP TRONG TỔNG TIẾN CÔNG VÀ NỔI DẬY MÙA
XUÂN 1975……………………………………………………………………..
3.1. Lực lượng Tăng thiết giáp trong chiến dịch Tây Nguyên…………………..

60

3.2. Lực lượng Tăng thiết giáp trong chiến dịch Trị Thiên - Huế, chiến dịch

80

Nam - Ngãi, chiến dịch Đà Nẵng và phá vỡ các tuyến phòng thủ, mở đường áp
sát Sài Gòn………………………………………………………………………
3.3. Lực lượng Tăng Thiết giáp trong chiến dịch Hồ Chí Minh…………………

91

CHƯƠNG 4. NHẬN XÉT VÀ MỘT SỐ KINH NGHIỆM…………………..

113

4.1. Nhận xét……………………………………………………………………..

113

4.2. Một số kinh nghiệm………………………………………………………….

129

KẾT LUẬN……………………………………………………………………..

147

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ…………….

151

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………

152

PHỤ LỤC……………………………………………………………………….

169


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Tăng thiết giáp là phương tiện chiến đấu xuất hiện lần đầu tiên trong tác
chiến của chiến tranh hiện đại vào ngày 15/9/1916 trong trận Somme giữa Quân đội
Anh (Phe Hiệp ước) với Quân đội Đức, một trong những trận đánh lớn nhất của
cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ nhất. Lần đầu tiên xuất trận, các chiến xa bằng
thép của Quân đội Anh vừa có khả năng phòng vệ trước hỏa lực của đối phương
vừa có thể vượt qua những địa hình phức tạp đã làm cho quân Đức bất ngờ, rối loạn
và thất bại. Sự xuất hiện của xe tăng trong trận đánh đó đã cho thấy triển vọng về
một loại phương tiện chiến đấu đầy uy lực trong tác chiến của chiến tranh hiện đại.
Sau Chiến tranh thế giới lần thứ nhất, Tăng thiết giáp phát triển với tốc độ rất nhanh
cả về số lượng và chất lượng, trở thành lực lượng chiến đấu chủ lực có vai trò cơ
giới hóa lực lượng tác chiến, có uy lực lớn trong đột phá tiến công với nhịp độ cao
đối với tất cả các bên tham chiến. Nếu như “ trong Chiến tranh thế giới thứ nhất mới
chỉ có 9000 xe tham chiến, nhưng đến Chiến tranh thế giới thứ 2, số lượng xe tăng,

thiết giáp của hai bên tham chiến đã lên tới 290.000 xe” [147, tr.12].
Sự ra đời và phát triển của Tăng thiết giáp đã đánh dấu bước phát triển nhảy
vọt của lịch sử chiến tranh, dần trở thành lực lượng đóng vai trò quan trọng trong
tác chiến của chiến tranh hiện đại, đặc biệt là trong các chiến dịch lớn đòi hỏi có sự
tác chiến của binh chủng hợp thành.
Trong chiến tranh Việt Nam “ Quân Pháp đã đưa vào 1.250 xe tăng, xe thiết
giáp (trong đó có 250 xe tăng); Quân Mỹ đã đưa vào lúc cao nhất lên tới 4.219 xe
tăng, xe thiết giáp (trong đó có 1.672 xe tăng)” [175, tr.8]. Cho đến trước cuộc Tổng
tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, Quân đội Việt Nam Cộng Hòa (VNCH)
còn “ 2.074 xe tăng, xe thiết giáp (trong đó có 402 xe tăng)” [175, tr.8]. Đối với
Quân đội nhân dân Việt Nam (QĐNDVN), trước yêu cầu cấp thiết phải từng bước
hiện đại hóa quân đội chống lại những kẻ thù được trang bị vũ khí, kỹ thuật và
phương tiện chiến tranh hiện đại, nhằm đáp ứng yêu cầu của cuộc chiến tranh giải

1


phóng, dưới sự chỉ đạo của Bộ Chính trị (BCT), Ban Chấp hành Trung ương Đảng
(BCHTWĐ), Quân ủy Trung ương (QUTW) các lực lượng Quân binh chủng kỹ
thuật hiện đại đã lần lượt được hình thành, trong đó có lực lượng Tăng thiết giáp.
Ngày 5/10/1959, Bộ Quốc Phòng ra quyết định thành lập trung đoàn xe tăng
đầu tiên mang phiên hiệu Trung đoàn 202(1), bước đầu đặt nền móng xây dựng lực
lượng Tăng thiết giáp. Kể từ trận đầu ra quân giành thắng lợi năm 1968 cho đến
ngày toàn thắng, lực lượng Tăng thiết giáp đã có mặt tham gia hầu hết trong các
chiến dịch, từng bước trưởng thành, lập nhiều chiến công, góp phần vào thắng lợi vĩ
đại của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (KCCMCN). Trong quá trình xây
dựng và chiến đấu, lực lượng Tăng thiết giáp đã quán triệt sâu sắc đường lối, quan
điểm tư tưởng quân sự của Đảng, nghệ thuật quân sự Việt Nam, tình hình, nhiệm vụ
cách mạng, tích cực chuẩn bị mọi mặt về chính trị tư tưởng, tổ chức biên chế, trang
thiết bị, huấn luyện, nghệ thuật tác chiến, từng bước phát triển về số lượng và chất

lượng; đảm bảo sẵn sàng chiến đấu và tham gia chiến đấu đạt hiệu quả cao.
Được xác định là Binh chủng kỹ thuật chiến đấu có sức đột kích mạnh và cơ
động cao, trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, lực lượng
Tăng thiết giáp đã đảm nhiệm trọng trách dẫn đầu các hướng, mũi tiến công, đột
phá chiến dịch và thọc sâu táo bạo. Lần đầu tiên, trong cuộc Tổng tiến công này, lực
lượng Tăng thiết giáp được sử dụng trong đội hình tác chiến hiệp đồng binh chủng
với quy mô lớn nhất, hành quân cơ động chiến lược, có mặt và tham gia hầu hết trên
các hướng tiến công của các chiến dịch, từ chiến dịch Tây Nguyên, chiến dịch Trị
Thiên - Huế, chiến dịch Nam - Ngãi, chiến dịch Đà Nẵng, chiến dịch Xuân
Lộc…cho đến chiến dịch Hồ Chí Minh với vai trò là lực lượng đột phá thọc sâu, mở
đường cho các binh đoàn chủ lực tiến công, đánh chiếm các mục tiêu chủ yếu, quan
trọng.
Lâu nay, đã có rất nhiều công trình khoa học cả ở trong và ngoài nước
nghiên cứu về cuộc KCCMCN (cuộc chiến tranh Việt Nam 1954 - 1975), về cuộc
Trung đoàn xe tăng 202 được thành lập ngày 5/10/1959 theo Quyết định số 449/NĐ, là đơn vị xe tăng đầu
tiên của Quân đội Nhân dân Việt Nam.
(1)

2


Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, trong đó có đề cập đến lực lượng Tăng
thiết giáp. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có một công trình nào nghiên cứu một
cách toàn diện, có tính hệ thống về lực lượng Tăng thiết giáp với tư cách là lực
lượng đột kích mạnh của đội hình tác chiến binh chủng hợp thành trong cuộc Tổng
tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất
đất nước.
Chính vì vậy mà chúng tôi quyết định chọn vấn đề “Lực lượng Tăng thiết
giáp trong Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975” làm đề tài luận án
Tiến sĩ Sử học, chuyên ngành Lịch sử Việt Nam nhằm góp phần phản ánh một cách

toàn diện, sâu sắc và mang tính hệ thống về hoạt động của lực lượng Tăng thiết giáp
trong Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, qua đó khẳng định vị trí, vai trò
và những đóng góp quan trọng của lực lượng Tăng thiết giáp trong thắng lợi vĩ đại
của lịch sử dân tộc.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Nhằm phục dựng một cách có hệ thống về hoạt động của lực lượng Tăng thiết
giáp trong Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, qua đó khẳng định vai
trò, vị trí và những đóng góp quan trọng của lực lượng Tăng thiết giáp trong đội
hình tác chiến binh chủng hợp thành trong Đại thắng mùa Xuân năm 1975; đồng
thời tổng kết, đúc rút một số kinh nghiệm lịch sử có giá trị thực tiễn vận dụng vào
công tác xây dựng, huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu của lực lượng Tăng thiết giáp
trong giai đoạn hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt mục đích nêu trên, luận án thực hiện những nhiệm vụ chủ yếu sau đây:
- Khái quát bối cảnh tình hình và sự chuẩn bị tham gia cuộc Tổng tiến công
và nổi dậy mùa Xuân năm 1975 của lực lượng Tăng thiết giáp;
- Tái hiện quá trình tham gia chiến đấu của lực lượng Tăng thiết giáp;
- Phân tích làm rõ những sáng tạo độc đáo về tổ chức, sử dụng lực lượng và
nghệ thuật tác chiến từ đó làm rõ vai trò, vị trí của lực lượng Tăng thiết giáp trong

3


đội hình tác chiến binh chủng hợp thành. Nhận xét về những thành công, hạn chế và
rút ra một số kinh nghiệm đối với lực lượng Tăng thiết giáp trong cuộc Tổng tiến
công và nổi dậy mùa Xuân 1975.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Lực lượng Tăng thiết giáp trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân

năm 1975.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi thời gian: từ tháng 1/1975 đến 30/4/1975 (tức là từ khi BCT quyết
định mở cuộc Tổng tiến công và nổi dậy giải phóng miền Nam đến khi kết thúc
Chiến dịch Hồ Chí Minh). Ngoài ra để nghiên cứu làm rõ lo gich vấn đề, phạm vi
về thời gian có thể sẽ nghiên cứu với độ lùi trước năm 1975.
- Phạm vi không gian: tập trung chủ yếu trên chiến trường miền Nam Việt
Nam.
- Phạm vi nội dung: luận án tập trung đi sâu vào một số nội dung cụ thể như
bối cảnh lịch sử, quá trình chuẩn bị, quá trình tham gia chiến đấu, một số nét đặc
sắc về nghệ thuật quân sự; vai trò, vị trí của lực lượng Tăng thiết giáp QĐNDVN
(bao gồm các Lữ đoàn, Trung đoàn Tăng thiết giáp có trong biên chế của Bộ Tư
lệnh Thiết giáp, các Quân khu, Quân đoàn, Lực lượng chủ lực Miền…với tư cách là
lực lượng nòng cốt đi đầu, đột kích, thọc sâu, mở đường cho các binh đoàn chủ lực
tiến công, đánh chiếm các mục tiêu chủ yếu, quan trọng trong các chiến dịch của
cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975).
4. Phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu và nguồn tài liệu của luận
án
4.1. Phương pháp luận
Luận án nghiên cứu dựa trên quan điểm duy vật biện chứng và duy vật lịch sử
của Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng về chiến
tranh cách mạng và xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng.

4


4.2. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện luận án này, luận án sử dụng phương pháp lịch sử và phương
pháp logic là chủ yếu nhằm phục dựng lịch sử và luận giải, phân tích vấn đề nghiên
cứu.

Bên cạnh đó, còn sử dụng một số phương pháp khác như thống kê, tổng hợp,
phân tích, so sánh để có số liệu chính xác, từ đó giúp luận án có một số nhận xét,
đánh giá khách quan và trung thực hơn.
4.3. Nguồn tài liệu của luận án
Luận án chủ yếu dựa vào các nguồn tài liệu chính sau:
- Các văn kiện của BCT, BCHTWĐ, QUTW; các chỉ thị, nghị quyết của Bộ
Quốc phòng, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Tăng thiết giáp có liên quan.
- Các công trình nghiên cứu về cuộc KCCMCN, cuộc Tổng tiến công và nổi
dậy mùa Xuân 1975.
- Nguồn tài liệu lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ Bộ Quốc phòng, Bộ Tư lệnh
Tăng thiết giáp.
- Các công trình tổng kết về các mặt hoạt động của lực lượng Tăng thiết giáp
của các cơ quan tổng kết Bộ Quốc phòng, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, Bộ Tư
lệnh Tăng thiết giáp; một số công trình khoa học đã công bố trên các tạp chí, một số
luận án có liên quan đến đề tài; lịch sử truyền thống của các đơn vị thuộc lực lượng
Tăng thiết giáp; lịch sử truyền thống của các quân đoàn.
- Các công trình nghiên cứu về cuộc chiến tranh Việt Nam của các nhà nghiên
cứu, học giả nước ngoài.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án
- Luận án là công trình đầu tiên nghiên cứu chuyên sâu, toàn diện về hoạt động
của Lực lượng Tăng thiết giáp trong Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm
1975.
- Làm rõ vai trò, vị trí và những đóng góp quan trọng của lực lượng Tăng thiết
giáp trong đội hình tác chiến binh chủng hợp thành của QĐNDVN trong cuộc Tổng
tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975.

5


- Bước đầu đưa ra một số nhận xét, đánh giá tương đối khách quan về những

thành công nổi bật và hạn chế của lực lượng Tăng thiết giáp trong Tổng tiến công
và nổi dậy mùa Xuân năm 1975.
- Đúc rút một số kinh nghiệm có giá trị thực tiễn và khoa học góp phần trong
công tác xây dựng phát triển lực lượng và huấn luyện chiến đấu đối với lực lượng
Tăng thiết giáp trong giai đoạn hiện nay.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
6.1. Ý nghĩa lý luận
Luận án cung cấp một cái nhìn tổng quát và chuyên sâu về lực lượng Tăng
thiết giáp trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, góp phần bổ
sung lý luận về nghệ thuật tổ chức và sử dụng lực lượng, nghệ thuật tác chiến của
lực lượng Tăng thiết giáp.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận án đóng góp thêm tư liệu phục vụ cho việc nghiên cứu lịch sử của bộ đội
Tăng thiết giáp nói riêng; lịch sử chiến tranh cách mạng, lịch sử KCCMCN nói
chung; đúc rút một số kinh nghiệm có giá trị thực tiễn, đề xuất một số luận cứ khoa
học, góp phần phục vụ công tác xây dựng, phát triển, huấn luyện lực lượng Tăng
thiết giáp và làm tài liệu tham khảo, giảng dạy cho công tác giáo dục lịch sử truyền
thống.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục, Tài liệu tham khảo, Danh mục các
công trình đã công bố, nội dung chính của luận án được chia làm bốn chương:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu của đề tài.
Chương 2: Bối cảnh lịch sử và công tác chuẩn bị của lực lượng Tăng thiết
giáp cho Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975.
Chương 3: Quá trình tham gia chiến đấu của lực lượng Tăng thiết giáp trong
Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975.
Chương 4: Nhận xét và một số kinh nghiệm.

6

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
Cuộc chiến tranh Việt Nam 1954 - 1975, từ lâu nay đã thu hút sự chú ý của
các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước; các học giả, tướng lĩnh của Mỹ; các nước
từng dính líu và liên quan đến cuộc chiến tranh Việt Nam. Đặc biệt là cuộc
KCCMCN của nhân dân Việt Nam nói chung và hoạt động của lực lượng Tăng
thiết giáp trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975 là một vấn đề
được các nhà nghiên cứu lịch sử, lịch sử quân sự, các cơ quan tổng kết của Bộ
Quốc phòng, Bộ Tư lệnh Tăng thiết giáp quan tâm tìm hiểu nghiên cứu, tổng kết,
đánh giá dưới nhiều góc độ và mức độ khác nhau. Liên quan đến đề tài luận án, có
thể chia các công trình nghiên cứu thành hai nhóm sau:
- Nhóm thứ nhất là những công trình nghiên cứu về cuộc KCCMCN (cuộc
chiến tranh Việt Nam 1954 - 1975) và cuộc Tổng tiến công nổi dậy mùa Xuân năm
1975, trong đó gián tiếp đề cập đến lực lượng Tăng thiết giáp.
- Nhóm thứ hai là những công trình nghiên cứu trực tiếp về lực lượng Tăng
thiết giáp trong cuộc KCCMCN nói chung và trong cuộc Tổng tiến công nổi dậy
mùa Xuân năm 1975.
Các công trình nghiên cứu trên được thể hiện dưới nhiều hình thức như: các
công trình nghiên cứu, sách chuyên khảo, tổng kết; lịch sử truyền thống, các bài viết
trên các tạp chí khoa học chuyên ngành, kỷ yếu các hội thảo khoa học…
1.1. Tình hình nghiên cứu
1.1.1. Nhóm các công trình nghiên cứu về cuộc kháng chiến chống Mỹ,
cứu nước (cuộc chiến tranh Việt Nam 1954 - 1975) và cuộc Tổng tiến công nổi
dậy mùa Xuân 1975, trong đó gián tiếp đề cập đến lực lượng Tăng thiết giáp
1.1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài
Cuộc chiến tranh Việt Nam 1954 - 1975, được coi là sự kiện đã để lại nhiều
dấu ấn lịch sử nhất đối với các học giả nước ngoài và được khai thác nghiên cứu,
nhìn nhận dưới nhiều góc độ khác nhau.

7


Cuốn sách Cuộc tháo chạy tán loạn (Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, 1985) do
Frank Snepp, một chuyên viên phân tích chiến lược của cơ quan tình báo Mỹ (CIA),
viết về những ngày cuối cùng của chế độ VNCH và sự phản ứng của Mỹ trước cuộc
Tổng tiến công nổi dậy của quân và dân Việt Nam năm 1975, đã ghi lại và đưa ra
trước công luận những sự thật của lịch sử về kết cục bi thảm trong những ngày cuối
cùng của cuộc chiến tranh Việt Nam. Tuy cuốn sách có những hạn chế nhất định
trong việc lý giải những nguyên nhân thắng lợi của nhân dân Việt Nam song cũng
đã giúp chúng ta có cái nhìn đầy đủ và khách quan hơn về “cái kết” đầy bi thảm
trong thời khắc “tận thế” của chế độ VNCH.
Cuốn sách Nước Mỹ và Đông Dương từ Rudơven đến Níchxơn. (Nxb Thông
tin lý luận, 1986) của tác giả Peter A. Poole đã sưu tầm, chọn lọc những tư liệu có
giá trị lịch sử nhằm tìm ra nguồn gốc của sự dính líu ngày càng tăng của Mỹ đối với
Việt Nam và Đông Dương qua các đời Tổng thống Mỹ. Mặc dù còn có những hạn
chế do cách nhìn của tác giả song cuốn sách vẫn có giá trị về mặt tư liệu, giúp cho
việc nghiên cứu, tìm hiểu về quá trình can thiệp và xâm lược của Mỹ tại Việt Nam.
Tác giả Michael Maclear với tác phẩm Việt Nam cuộc chiến tranh mười nghìn
ngày (Nxb Sự Thật, 1990), đã cố gắng bổ sung, sưu tầm những bằng chứng về
những gì mà giới chức Mỹ đã từng vận dụng trong dự tính và điều hành cuộc chiến
tranh. Cuốn sách tập trung đi sâu phân tích các chính sách của Mỹ đối với vấn đề
Việt Nam, cũng như hậu quả của chính sách ấy còn di hại đến ngày nay.
Cuốn sách Lời phán quyết về Việt Nam - tiếng nói của một công dân của tác
giả Giôdep A. Amtơ (Nxb Quân đội nhân dân, 1995) đã tập trung phân tích, lý giải
về thất bại của Mỹ trong cuộc chiến tranh Việt Nam đồng thời vạch trần trách
nhiệm của các đời Tổng thống Mỹ đối với thất bại trong cuộc chiến tranh xâm lược
Việt Nam. Đây là một công trình nghiên cứu bổ ích cho việc tìm hiểu, nghiên cứu,
đánh giá một cách khách quan hơn về cuộc chiến tranh Việt Nam, góp phần làm rõ
hơn thắng lợi vĩ đại của nhân dân Việt Nam và thất bại nặng nề của đế quốc Mỹ.

Cuốn sách Những bí mật của cuộc chiến tranh Việt Nam (Nxb Chính trị Quốc
gia, 1995) của Philip B. Davistsson vốn là một sĩ quan tình báo cao cấp trong Quân

8


đội Mỹ, đã từng trực tiếp tham gia cuộc chiến tranh Việt Nam và đã nắm được khá
nhiều bí mật, nhất là các kế hoạch tác chiến của Quân đội Mỹ, đã đề cập rất nhiều
vấn đề xoay quanh cuộc chiến tranh Việt Nam, từ chiến lược chiến tranh cách mạng
của nhân dân Việt Nam; các chiến lược chiến tranh của Mỹ cũng như sức mạnh của
Quân đội Mỹ… đến lý giải vấn đề tại sao Mỹ lại thua ở Việt Nam. Trong cuốn sách
có nhiều nhận định, đánh giá của tác giả chưa khách quan, thậm chí là sai lầm, một
số cứ liệu chưa chính xác và không đúng sự thật. Tuy vậy, cuốn sách cũng giúp giới
nghiên cứu và bạn đọc một số tư liệu bổ ích và cho thấy sự đánh giá, cách nhìn nhận
của người Mỹ về cuộc chiến tranh ở Việt Nam.
Tháng 4/1995, hai mươi năm sau khi cuộc chiến tranh Việt Nam kết thúc, Nhà
xuất bản Random đã cho ra mắt cuốn sách Nhìn lại quá khứ: Tấn thảm kịch và
những bài học về Việt Nam của cựu Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ Robert S. Mc
Namara (Nxb Chính trị Quốc Gia, 1995). Cuốn sách là một sự thú nhận về những
sai lầm của Mỹ khi tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam và còn nêu cụ
thể những nguyên nhân dẫn tới thất bại trong cuộc chiến tranh với những bài học
mà nước Mỹ cần rút ra. Xuất phát từ vị trí và lập trường riêng của tác giả, cho nên
có những đánh giá, nhận định của Robert S. Mc Namara còn phải trao đổi; song
cuốn sách vẫn có giá trị thạm khảo trong công tác nghiên cứu, tìm hiểu sâu về cuộc
kháng chiến vĩ đại của nhân dân Việt Nam.
Đáng chú ý, phải kể đến tác phẩm Cuộc chạy đua vào Nhà Trắng của Henry.
Kissinger (Nxb Công an nhân dân, 2001), một chính khách từng giữ những vị trí
quan trọng trong chính phủ và Quân đội Mỹ. Tác phẩm này tập trung thanh minh
cho những sai lầm và thất bại của Mỹ trong cuộc chiến xâm lược Việt Nam. Tuy
vậy, đây cũng là cuốn sách có giá trị tham khảo nhất định khi tìm hiểu về quá trình

dính líu và trực tiếp tham chiến của Mỹ ở Việt Nam.
Cuốn Giải phẫu một cuộc chiến tranh, Việt Nam, Mỹ và kinh nghiệm lịch sử
hiện đại của Giáo Sư Sử học người Mỹ Gabriel Kolko (Nguyễn Tấn Cưu biên dịch Nxb Quân đội nhân dân, 2003), đã phân tích chi tiết các đối tượng trong cuộc chiến
tranh Việt Nam (1954 - 1975); đồng thời trình bày triển vọng của chiến lược chiến

9


tranh hạn chế của Mỹ và lập luận rằng mọi sự can thiệp của Mỹ trong tương lai chắc
chắn sẽ phải chịu kết quả tai hại như ở Việt Nam.
Nhà báo Neil Sheehan đã giành một quãng thời gian dài 16 năm để viết tác
phẩm Sự lừa dối hào nhoáng - một người Mỹ trong cuộc chiến tranh Việt Nam (Nxb
Công an nhân dân, 2003), đây là một tập hợp tài liệu khổng lồ và rất chi tiết về cuộc
chiến tranh của Mỹ tại Việt Nam đồng thời là một công trình khoa học nghiên cứu
và phân tích sống động và lôi cuốn về những tham vọng cũng như sự sa lầy của Hoa
Kỳ trong cuộc chiến.
Nghiên cứu và viết về cuộc Tổng tiến công nổi dậy mùa Xuân năm 1975,
Cuốn sách Tháng 4 ác liệt (Nxb Công an nhân dân, 2005) của Olivier Todd, một
phóng viên phương Tây đã ghi chép và phản ánh chân thực, khách quan những gì
diễn ra trong ba tháng cuối cùng của cuộc chiến tranh Việt Nam. Cuốn sách là câu
chuyện lịch sử đầy đủ về những khoảnh khắc lịch sử oai hùng của dân tộc Việt
Nam, mở ra một tương lai mới cho người Việt Nam.
Có thể thấy, tình hình nghiên cứu ngoài nước về cuộc chiến tranh Việt Nam
(1954 - 1975) và cuộc Tổng tiến công nổi dậy mùa Xuân năm 1975 là rất phong
phú, đa dạng với nhiều góc độ cách nhìn của các học giả cho đến những người một
thời từng đứng phía bên kia chiến tuyến. Về ưu điểm, các tác phẩm và công trình
nghiên cứu đó đã góp phần làm rõ hơn những thất bại, sai lầm của Mỹ tại miền Nam
Việt Nam; phục dựng lại một cách tương đối khách quan những diễn biến lịch sử
của cuộc chiến tranh Việt Nam; đồng thời cung cấp một nguồn tư liệu quý giá, có
giá trị cho công tác nghiên cứu và tham khảo. Trong các công trình này, vấn đề

nghiên cứu của luận án không được phản ánh nhiều và đề cập đến một cách riêng
rẽ, song cũng được gián tiếp điểm qua với tư cách là một lực lượng đột kích “đáng
gờm” trong đội hình tác chiến hiệp đồng binh chủng của QĐNDVN, đặc biệt là
trong một số chiến dịch quan trọng. Tuy vậy, các nghiên cứu ngoài nước về vấn đề
này cũng còn nhiều hạn chế đó là tính khách quan trong cách đánh giá nhìn nhận về
cuộc chiến tranh có điểm còn phiến diện; chưa đề cập trực tiếp cũng như có sự lý

10


giải một cách sâu sắc, thuyết phục về vai trò, vị trí của lực lượng Tăng thiết giáp quả đấm chủ lực của QĐNDVN trong cuộc KCCMCN.
1.1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước
Cuộc KCCMCN đã có rất nhiều các tác phẩm, công trình khoa học trong nước
của giới sử học, các chính khách, tướng lĩnh nghiên cứu, đánh giá từ nhiều góc độ
khác nhau.
Cuốn sách Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1954 - 1975) - Những sự
kiện quân sự do Ban tổng kết kinh nghiệm chiến tranh, Học viện quân sự cao cấp
nghiên cứu và biên soạn (Nxb Quân đội nhân dân, 1980) đã hệ thống hóa những sự
kiện chính của cuộc KCCMCN với những sự kiện quân sự lớn và một số sự kiện
quan trọng thuộc các lĩnh vực khác có liên quan, trong đó có lực lượng Tăng thiết
giáp.
Cuốn Sức mạnh chiến thắng của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của
Viện Sử học biên soạn (Nxb Khoa học xã hội, 1985), từ nhiều khía cạnh khác nhau
của cuộc kháng chiến chống Mỹ đã đề cập một cách tương đối có hệ thống và toàn
diện về sức mạnh của cuộc KCCMCN. Cuốn sách làm rõ chiến thắng đó là thành
quả tổng hợp của một loạt các nhân tố tạo nên, mà nguồn gốc của mọi nhân tố ấy là
sự lãnh đạo sáng tạo, đúng đắn của Đảng Lao động Việt Nam với đường lối giương
cao ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, với nghệ thuật chỉ đạo chiến tranh
cách mạng tài tình. Trong cuốn sách này cũng đã đề cập đến vai trò của lực lượng
Tăng thiết giáp - lực lượng đột kích chủ lực của QĐNDVN.

Cuốn Lịch sử Quân đội nhân dân Việt Nam, tập 2 (Nxb Quân đội nhân dân,
1994) do Viện Lịch sử quân sự Việt Nam biên soạn là một công trình nghiên cứu có
giá trị đối với khoa học lịch sử nói chung và lịch sử quân sự nói riêng, được sử dụng
làm tài liệu học tập, giáo dục lịch sử, truyền thống cho các lực lượng vũ trang nhân
dân và là một trong những công trình nghiên cứu bổ ích cho các cơ quan, cán bộ
nghiên cứu, đặc biệt là giới sử học trong và ngoài quân đội. Cuốn sách đã giới thiệu
đầy đủ và toàn diện quá trình phát triển của QĐNDVN trong cuộc KCCMCN, trong
đó đề cập đến sự hình thành, phát triển và tham gia chiến đấu của lực lượng Tăng

11


thiết giáp trong cuộc KCCMCN nói chung và trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy
mùa Xuân năm 1975 nói riêng.
Năm 1994, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam cho ra mắt bạn đọc cuốn Lịch sử
nghệ thuật chiến dịch Việt Nam trong 30 năm chiến tranh chống Pháp, chống Mỹ
(1945 - 1975) gồm 2 tập (Nxb Quân đội nhân dân, 1994), trong đó, tập 2 viết về giai
đoạn kháng chiến chống Mỹ từ 1954 đến 1975. Cuốn sách tập trung nghiên cứu và
tổng kết về nghệ thuật chiến dịch trong cuộc KCCMCN rất chi tiết, tỉ mỉ với những
cứ liệu lịch sử phong phú, đa dạng và chân xác. Trong công trình này, lực lượng
Tăng thiết giáp cũng đã được đề cập trong quá trình tham gia các chiến dịch với tư
cách là một trong những nhân tố chủ chốt trong đội hình tác chiến binh chủng hợp
thành của Lục quân cách mạng.
Nhằm đánh giá một cách sâu sắc và toàn diện thắng lợi to lớn của cuộc
KCCMCN, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia và Ban chỉ đạo tổng kết cuộc
KCCMCN trực thuộc Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt
Nam đã cho ra mắt cuốn Tổng kết cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước:thắng lợi
và bài học (Nxb Chính trị Quốc gia, 1996) để góp phần luận giải nhiều vấn đề quan
trọng về chiến lược chiến tranh; xây dựng hậu phương; kết hợp sức mạnh dân tộc
với sức mạnh thời đại…Đồng thời cũng phân tích làm rõ tính chất, đặc điểm, ý

nghĩa thời đại của cuộc KCCMCN; khái quát một số bài học kinh nghiệm trong đó
có bài học về xây dựng lực lượng vũ trang làm nòng cốt cho toàn dân đánh giặc. Có
thể nói, cuốn sách là một công trình khoa học lớn có giá trị đối với công tác tổng kết
sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng đối với cuộc KCCMCN.
Năm 1998, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam đã hoàn thành công trình nghiên
cứu Lịch sử công tác Đảng công tác Chính trị chiến dịch trong kháng chiến chống
Pháp và chống Mỹ 1945 - 1975 (Nxb Quân đội nhân dân, 1998). Nội dung cuốn
sách thể hiện những vấn đề cơ bản về lịch sử hình thành và phát triển công tác
Đảng, công tác Chính trị qua các chiến dịch tiêu biểu, rút ra được những kết luận có
giá trị khoa học cao đối với sự phát triển nghệ thuật chiến dịch Việt Nam trong hai

12


cuộc chiến tranh giải phóng. Trong cuốn sách, hoạt động của lực lượng Tăng thiết
giáp cũng đã được đề cập đến trong đội hình tác chiến binh chủng hợp thành.
Cuốn Tổng kết chiến dịch trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và
Đế quốc Mỹ ( 1945 - 1975) do Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, Bộ Quốc Phòng
biên soạn (Nxb Quân đội nhân dân, 2003), đã tập trung nghiên cứu tổng kết một số
chiến dịch tiêu biểu trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc
Mỹ. Từ thực tiễn sôi động phong phú của các chiến dịch, công trình làm rõ những
những nội dung cốt lõi, những quy luật, tư tưởng chỉ đạo, phương pháp tổ chức
chuẩn bị và điều hành chiến dịch. Trong công trình này, lực lượng Tăng thiết giáp
được phản ánh khá đậm nét với tư cách là lực lượng đột kích, thọc sâu trong các
chiến dịch.
Cuốn sách Lịch sử Bộ chỉ huy Miền (1961 - 1976) do Bộ Tư lệnh Quân khu 7
biên soạn (Nxb Chính trị Quốc gia, 2004), đã phục dựng lại quá trình hình thành,
phát triển và hoạt động nhiều mặt của Bộ chỉ huy Miền qua các giai đoạn lịch sử
của cuộc KCCMCN, phản ánh được diễn biến thực tế của cuộc chiến tranh giải
phóng miền Nam trên các chiến trường. Cuốn sách cũng đã có đề cập đến hoạt động

của lực lượng Tăng thiết giáp nằm trong đội hình tác chiến binh chủng hợp thành
của lực lượng vũ trang Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam.
Cuốn sách Lịch sử Quân đoàn 2 (1974 - 2004) do Bộ Tư lệnh Quân đoàn 2 tổ
chức biên soạn nhân dịp kỷ niệm 30 năm ngày thành lập (Nxb Quân đội nhân dân,
2004), đã khái quát quá trình hình thành, chiến đấu và trưởng thành của Quân đoàn
2, quân đoàn chủ lực cơ động đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đánh chiếm Dinh
Độc Lập, bắt toàn bộ nội các chính quyền VNCH, góp phần giải phóng Sài Gòn Gia Định, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Trong cuốn sách,
bộ đội Tăng thiết giáp đã được đề cập đến với vai trò là lực lượng đột kích mạnh,
dẫn đầu các hướng tiến công trong thắng lợi chiến đấu chung của Quân đoàn.
Cuốn sách Lịch sử Quân đoàn 4 (1974 - 2004) do Bộ Tư lệnh Quân đoàn 4 tổ
chức biên soạn (Nxb Quân đội nhân dân, 2004), đã tái hiện quá trình hình thành,
chiến đấu và trưởng thành của Quân đoàn 4, quân đoàn chủ lực cơ động. Lực lượng

13


Tăng thiết giáp đã được đề cập đến trong cuốn sách này với vai trò là một trong
những nhân tố chủ chốt trong đội hình tác chiến binh chủng hợp thành của Quân
đoàn.
Cuốn Lịch sử Bộ đội chủ lực Mặt trận Tây Nguyên, Quân đoàn 3 (1964 2005) do Bộ Tư lệnh Quân đoàn 3 chỉ đạo tổ chức biên soạn (Nxb Quân đội nhân
dân, 2005) đã tái hiện lại một cách có hệ thống, tương đối toàn diện lịch sử bộ đội
Mặt trận Tây Nguyên trong đó có đề cập đến lực lượng Tăng thiết giáp nằm trong
đội hình chiến đấu của Quân đoàn 3.
Cuốn Lịch sử Kỹ thuật quân sự Việt Nam trong Kháng chiến chống Mỹ, cứu
nước (1954 - 1975) do Viện Lịch sử quân sự Việt Nam biên soạn (Nxb Quân đội
nhân dân, 2006), đã tập trung trình bày những chủ trương chiến lược của Đảng
trong xây dựng và phát huy vai trò của kỹ thuật quân sự, bảo đảm vũ khí, trang bị
cho các lực lượng vũ trang xây dựng và chiến đấu thắng lợi, trong đó có đề cập đến
các vũ khí, trang bị, công tác đảm bảo kỹ thuật của lực lượng Tăng thiết giáp.
Trên cơ sở tuyển chọn một số công trình, bài viết của các tướng lĩnh, sĩ quan,

các nhà khoa học về những sự kiện tiêu biểu trong cuộc KCCMCN, bằng các cứ
liệu có độ xác thực cao, tác phẩm Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước - Những
mốc son lịch sử (Nxb Chính trị Quốc gia, 2010), đã tái hiện và phục dựng các bước
phát triển của cuộc KCCMCN qua việc khái quát bối cảnh lịch sử, đánh giá tương
quan lực lượng hai bên, đường lối kháng chiến, công tác tổ chức điều hành, động
viên tối đa sức mạnh dân tộc vào cuộc kháng chiến, tinh thần chiến đấu ngoan
cường, thông minh sáng tạo của quân và dân Việt Nam, ý nghĩa, tầm vóc vĩ đại của
cuộc kháng chiến. Vai trò của lực lượng Tăng thiết giáp cũng đã xuất hiện trong các
sự kiện lịch sử mà bộ sách đề cập đến.
Cuốn Lịch sử quân sự Việt Nam - Cuộc kháng chiến chống Mỹ , cứu nước
(1954 - 1975), tập 11 (Nxb Chính trị Quốc Gia, 2005) và “Lịch sử quân sự Việt
Nam - Những nhân tố hợp thành sức mạnh Việt Nam thắng Mỹ”, tập 12 (Nxb Chính
trị Quốc Gia, 2011) do Viện Lịch sử quân sự Việt Nam biên soạn đã tái hiện các sự
kiện lịch sử chính yếu của cuộc KCCMCN, đồng thời đúc kết, lý giải, làm rõ một số

14


vấn đề như: quá trình xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, vấn đề binh khí - kỹ
thuật quân sự, xây dựng hậu phương chiến tranh, tư tưởng, đường lối quân sự,
phương thức tiến hành chiến tranh và nghệ thuật quân sự Việt Nam trong giai đoạn
này, trong đó có đề cập đến lực lượng Tăng thiết giáp.
Cuốn sách Lịch sử Quân đoàn 1 (1973 - 2013) do Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân
đoàn 1 chỉ đạo và biên soạn (Nxb Quân đội nhân dân, 2013) đã ghi lại một cách có
hệ thống chặng đường xây dựng chiến đấu và trưởng thành của Quân đoàn trong
suốt 40 năm thành lập. Trong cuốn sách, vai trò chiến đấu của lực lượng Tăng thiết
giáp cũng đã được tái hiện trong các trận đánh, các chiến dịch của Quân đoàn.
Trong hai năm 2013 và 2014, Viện Sử học thuộc Viện Hàn Lâm Khoa học xã
hội Việt Nam đã tổ chức biên soạn bộ sách Lịch sử Việt Nam gồm 15 tập. Đây là
công trình nghiên cứu lớn được hoàn thành trên cơ sở Chương trình nghiên cứu

trọng điểm cấp Bộ. Trong bộ sách lớn này có hai tập nghiên cứu về giai đoạn kháng
chiến chống Mỹ, đó là tập 12 - Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1965 do
PGS.TS. Trần Đức Cường chủ biên (Nxb Khoa học xã hội, 2014) và tập 13 - Lịch
sử Việt Nam từ năm 1965 đến năm 1975 do PGS.TS. Nguyễn Văn Nhật chủ biên
(Nxb Khoa học xã hội, 2014). Toàn bộ giai đoạn lịch sử Việt Nam thời kỳ
KCCMCN đã được các nhà nghiên cứu phục dựng một cách hoàn chỉnh, mang tính
hệ thống cao, khách quan, trung thực. Đây là công trình nghiên cứu có giá trị tham
khảo đặc biệt quan trọng cho công tác nghiên cứu Lịch sử Việt Nam, trong đó có đề
tài luận án.
Năm 2014, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam cho ra mắt bạn đọc bộ Lịch sử tư
tưởng quân sự Việt Nam gồm 5 tập, trong đó tập IV - Tư tưởng quân sự Việt Nam
trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ (1945 - 1975) (Nxb
Chính trị Quốc gia, 2014) được giành riêng phân tích những nội dung cơ bản trong
tư tưởng quân sự Việt Nam trong 30 năm chiến tranh cách mạng. Đây là công trình
có giá trị tham khảo quan trọng về tư tưởng quân sự Việt Nam trong cuộc kháng
chiến chống Mỹ, phục vụ cho nghiên cứu của luận án.

15


Bộ sách Lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1954 - 1975) (Nxb Chính trị
Quốc gia, 2015) được Viện Lịch sử quân sự Việt Nam tổ chức biên soạn từ năm
1995 cho đến năm 2012 và được bổ sung, sửa chữa, hoàn thiện trong các năm tiếp
theo. Đây là công trình nghiên cứu đầy đủ, công phu, đã phản ánh một cách tương
đối toàn diện và sinh động cuộc KCCMCN của nhân dân Việt Nam. Bộ sách bao
gồm 9 tập (tập 1: Nguyên nhân chiến tranh; tập 2: Chuyển chiến lược; tập 3: Đánh
thắng chiến tranh đặc biệt; tập 4: Cuộc đụng đầu lịch sử; tập 5: Tổng tiến công và
nổi dậy năm 1968; tập 6: Thắng Mỹ trên chiến trường ba nước Đông Dương; tập 7:
Thắng lợi quyết định năm 1972; tập 8: Toàn thắng; tập 9: Tính chất, đặc điểm, tầm
vóc và bài học lịch sử). Trong bộ sách, lực lượng Tăng thiết giáp đã được đề cập

đến trong đội hình tác chiến binh chủng hợp thành của QĐNDVN trong các trận
đánh, các chiến dịch quan trọng.
Trong số các công trình nghiên cứu cuộc KCCMCN có rất nhiều các công
trình nghiên cứu chuyên sâu về cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm
1975.
Năm 1984, Viện Lịch sử Đảng thuộc Viện Mác - Lênin phối hợp với Ban
nghiên cứu lịch sử Đảng các tỉnh phía Nam, nghiên cứu và biên soạn cuốn Tổng
tiến công và nổi dậy Xuân 1975 (Nxb Sự Thật, 1984). Tác phẩm đã trình bày những
chủ trương sáng suốt của BCT, BCHTWĐ trong việc nắm vững thời cơ, quyết tâm
giải phóng hoàn toàn miền Nam, đồng thời cũng nêu lên những nét khái quát về
cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975.
Với những kinh nghiệm trong lãnh đạo, chỉ huy chiến đấu, thực tiễn chiến
trường, Đại tướng Lê Trọng Tấn đã tổng kết đánh giá sự phát triển của nghệ thuật
quân sự Việt Nam trong chiến tranh giải phóng qua cuốn sách Mấy vấn đề về nghệ
thuật quân sự trong Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975 (Nxb Quân đội nhân dân,
1985). Cuốn sách đi sâu trình bày một số bài học kinh nghiệm chủ yếu về chỉ đạo
chiến lược và chiến dịch trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975,
những bài học mang ý nghĩa và giá trị thực tiễn để góp phần giải quyết những vấn

16


đề nghệ thuật quân sự trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn cách mạng
mới hiện nay.
Tập Kỷ yếu Trận quyết chiến lịch sử Xuân 1975 (Nxb Quân đội nhân
dân,1990) do Viện Lịch sử quân sự Việt Nam lựa chọn và tập hợp một số bản báo
cáo khoa học tại Hội nghị khoa học kỷ niệm 10 năm ngày toàn thắng của cuộc
KCCMCN (1975 - 1985) là tài liệu góp phần vào việc nghiên cứu, tổng kết kinh
nghiệm của cuộc KCCMCN và phát triển nền lý luận khoa học, nghệ thuật quân sự
Việt Nam. Nội dung Kỷ yếu tập trung làm rõ những vấn đề chung về chỉ đạo chiến

lược và nghệ thuật quân sự trong Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975 trong đó có
đề cập đến nghệ thuật tác chiến của lực lượng Tăng thiết giáp.
Năm 1991, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam đã nghiên cứu tổng kết toàn diện
một số chiến dịch trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, trong
đó có chiến dịch Tây Nguyên, chiến dịch Trị Thiên - Huế, chiến dịch Đà Nẵng. Các
công trình tổng kết Chiến dịch tiến công Tây Nguyên Xuân 1975, Chiến dịch tiến
công Huế - Đà Nẵng (Xuân 1975) (Nxb Quân đội nhân dân, 1991) đã trình bày
những diễn biến chính của các chiến dịch, từ đó rút ra những đặc điểm nổi bật,
những kinh nghiệm chủ yếu của nghệ thuật chiến dịch tiến công có ý nghĩa chiến
lược và phát triển chiến lược trong thời cơ chiến lược mới của cuộc Tổng tiến công
và nổi dậy Xuân 1975. Đặc biệt trong các công trình tổng kết này cũng đã phân tích
làm rõ hoạt động và vai trò của lực lượng Tăng thiết giáp trong các chiến dịch.
Chiến dịch Hồ Chí Minh là một trong bốn đòn tiến công chiến lược trong cuộc
Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975. Sau các đòn tiến công chiến lược giải
phóng Tây Nguyên, Huế và Đà Nẵng, chiến dịch Hồ Chí Minh là đòn quyết chiến,
chiến lược cuối cùng, kết thúc thắng lợi trọn vẹn cuộc KCCMCN. Nghiên cứu về
chiến dịch Hồ Chí Minh có thể kể đến một số tác phẩm, công trình nghiên cứu tiêu
biểu như Chiến dịch Hồ Chí Minh (Xuân 1975) (Viện Lịch sử quân sự Việt Nam
biên soạn, Nxb Quân đội nhân dân, 1991); Một số văn kiện chỉ đạo Tổng tiến công
và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, Chiến dịch Hồ Chí Minh (Đảng uỷ Quân sự Trung
ương - Bộ Quốc phòng chỉ đạo biên soạn, Nxb Quân đội nhân dân, 2005); Chiến

17


dịch Hồ Chí Minh trang sử vàng qua các trận đánh (Phạm Huy Dương, Phạm Bá
Toàn đồng chủ biên, Nxb Quân đội nhân dân, 2005); Chiến dịch Hồ Chí Minh Xuân
1975 Sự hội tụ chín muồi chiến lược quân sự cách mạng (Nxb Chính trị Quốc gia,
2005); Mặt trận hướng Đông từ chiến dịch Xuân Lộc đến chiến dịch Hồ Chí minh
lịch sử (Kỷ yếu Hội thảo khoa học, Nxb Quân đội nhân dân, 2012); Năm cánh quân

thần tốc tiến về Sài Gòn (Phạm Bá Toàn biên soạn, Nxb Quân đội nhân dân, 2015)
…; Các công trình tiêu biểu nêu trên về cơ bản đã đi sâu phân tích, đánh giá cụ thể,
chi tiết về chiến dịch Hồ Chí Minh từ bối cảnh lịch sử, chủ trương và quyết tâm
chiến lược của BCT, đánh giá tình hình, quyết tâm và những nét lớn của chiến dịch
cũng như những bài học kinh nghiệm chủ yếu về nghệ thuật chiến dịch, có giá trị cả
về lý luận và thực tiễn, làm cơ sở nghiên cứu về nghệ thuật quân sự. Trong các công
trình này, lực lượng Tăng thiết giáp được đề cập phản ánh khá rõ nét với tư cách là
lực lượng đột kích, thọc sâu, hỏa lực chế áp mạnh.
Cuốn sách Đại thắng mùa Xuân 1975 - Theo những cánh quân thần tốc của
tập thể nhiều tác giả (Nxb Công an nhân dân, 2005), do Đại tá, TS. Lê Văn Đệ chỉ
đạo biên soạn, đã trình bày sáng rõ những sự kiện lịch sử chuẩn xác, sự hình thành,
phát triển và những chiến công to lớn của những binh đoàn, những cánh quân thần
tốc trong chiến dịch Hồ Chí Minh mà trong đó có sự góp mặt của lực lượng Tăng
thiết giáp.
Nhân dịp kỷ niệm 30 năm ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước,
Văn phòng Trung ương Đảng, Văn phòng Đảng uỷ Quân sự trung ương (nay là
QUTW) và Bộ Quốc phòng phối hợp với Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia xuất bản
cuốn sách Đại thắng mùa xuân 1975 - Văn kiện Đảng (Nxb Chính trị Quốc gia,
2005). Cuốn sách tập hợp các nghị quyết, chỉ thị, kết luận, quyết định, thông tri,
điện, thư của BCT, QUTW, Trung ương Cục miền Nam. Với các tư liệu lịch sử vô
cùng giá trị, cuốn sách đã minh chứng cho sự đúng đắn của chiến lược chiến tranh
cách mạng Việt Nam, sự chỉ đạo sáng suốt, nhạy bén của BCHTWĐ, trực tiếp là
BCT; sự vận dụng sáng tạo, linh hoạt của Trung ương Cục miền Nam, các Khu ủy,
các Quân khu, Bộ Chỉ huy các chiến dịch, các quân đoàn, các quân binh chủng…

18


Tác giả Trịnh Ngọc Nghi với cuốn Cuộc tiến quân từ Buôn Ma Thuột đến Sài
Gòn Xuân 1975 (Nxb Quân đội nhân dân, 2005) đã ghi lại một phần những chiến

dịch, những trận chiến đấu tiêu biểu trong cuộc tiến quân thần kỳ 55 ngày đêm từ
Buôn Ma Thuột tới Sài Gòn Xuân 1975, trong đó có lực lượng Tăng thiết giáp.
Tác phẩm Đại thắng mùa Xuân 1975 - Chiến thắng của sức mạnh Việt Nam
(Nxb Quân đội nhân dân tổng hợp biên soạn, 2005) là công trình nghiên cứu và
đánh giá một cách có hệ thống, toàn diện về tầm vóc, ý nghĩa của Đại thắng mùa
Xuân năm 1975.
Tác phẩm Cuộc Tổng tiến công chiến lược Xuân 1975 và sự cáo chung của
chế độ Sài Gòn của tác giả Nguyễn Huy Thục (Nxb Công an nhân dân, 2005) bằng
các tư liệu tin cậy, với cách lập luận chặt chẽ, logic đã phục dựng lại sống động
cuộc Tổng tiến công năm 1975 với các đòn tiến công chiến lược song song, kế tiếp,
tiêu diệt và làm tan rã hoàn toàn quân đội và hệ thống chính quyền các cấp của chế
độ VNCH, kết thúc thắng lợi cuộc KCCMCN.
Tác phẩm Tiến vào dinh Độc Lập do Viện Lịch sử quân sự Việt Nam biên
soạn (Nxb Quân đội nhân dân, 2006) đã tái hiện cuộc Tổng tiến công vào sào huyệt
cuối cùng của chính quyền VNCH, giải phóng Sài Gòn - Gia Định, kết thúc cuộc
KCCMCN. Trong công trình này cũng đã đề cập đến vai trò của lực lượng Tăng
thiết giáp với sức đột kích mạnh dẫn đầu “đại quân” húc đổ cánh cổng dinh Độc
Lập, cắm lá cờ cách mạng báo hiệu mùa Xuân toàn thắng.
Với mục đích giúp cho người đọc có cái nhìn toàn cảnh về cuộc Tổng tiến
công nổi dậy xuân 1975, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia giới thiệu và xuất bản
cuốn Đại thắng mùa Xuân, sức mạnh của trí tuệ Việt Nam (Nxb Chính trị Quốc gia,
2010). Cuốn sách bao gồm một số công trình, bài viết của nhiều tác giả về Đại
thắng mùa Xuân 1975, phản ánh một cách sinh động, có hệ thống quá trình xác định
chủ trương, xây dựng kế hoạch chiến lược, triển khai tác chiến, huy động sức mạnh
toàn dân tộc phục vụ chiến trường cho đến thắng lợi hoàn toàn của cuộc Tổng tiến
công và nổi dậy mùa Xuân 1975, trong đó có một số bài viết đề cập đến nghệ thuật
sử dụng và tác chiến của lực lượng Tăng thiết giáp.

19