Tổ chức hệ thống kế toán trách nhiệm của kế toán quản trị trong các doanh nghiệp việt nam

B(> GIAO DVC VA DAO T~O
.
"' '
"' ~
,
TRUONG D~I HOC KINH KE THANH PHO HO CHI MINH
'

~
'
'
NGUYEN
DINH
HUNG

70 CBUC Bi• ....... Ki ...... 7BACB IIBiiM
CDA IE
•
•

•

.

,

A

A

71AII QUAil 781• 780111 CAC IIAIIB IIIBIIP

IIAM
• Vll7
•

Chuyen nganh
Ma s6

: Ke' toan tai VI} va phan tfch ho~t d()ng kinh te'.
: 5.02.11

"
LU~N

""
"'
VAN
TH~C SI KINH TE

Hu'ONG DAN KHOA HOC: TlEN si: PH~M vAN nu'(1c

>'

'
"' HO~ CHI, MINH- NAM
""
THANH
PHO
2003

Moa :l'CI loan - X"lm loan lruftng YJ<;ti hpc Xnh lo ~· J-16 G.fiJ !imnh_ ngufti

cia I
ch.o l6i lro_ng rua lrlnfz lh.vc .IU~n ~ lai na.Y

!J6i ciing xin chdn fhanfz cdm dn:

-

Gac b<;tn be lrongl6'p :l'CI lodn -XIm loan kh6a 9.

Gac cl6ng ng.IU~p c6ng Ide l<;ti G6ng ly X"lm loan va /u' vdn
!:Pricel2JalerhouseGoopers.

?Ja giup do; c/.6ng VJen va cung cdp cdc stf J)~u cho l6i lrong rud ln'nh lh.vc hi~n cfd
lainay.


MVCLVC
CHUONGI:

Ht THONG KE TOAN TRACH NHitM
Lfli mfl ddu .............................................................................................................................. l

LY thuy~t v@ h~ tho'ng: ····································~·············································~····.·········· 4
1.1. H~ th6ng: ...................................................... ~·················································~·····~···· 4

I.

1.1.1. · Khai-nifm: ........................................................................................................ 4
Di;ic diim: .................................................................. ."................................ ~···· 4
1.1.2.
Phan lot;ii: ........................................... ~ .... :................................................. :...... 5
1.1.3.
Hf thffng d6ng: .... :............................. ,....... ;........·.... ;................................ 5
1.1.3.1.
z:TAfhA'
;I'
h'
A'truvng:
"1>.
1132
• • • •
r.I.f!
ong uong
CO'l'A
len hAf! Vul
mol
...... ~ ...................................... .6
Hf thlfng·m?J: ...................... ~ .......... .-................ ·.......................................... 6
1.1.3.3.
1.1.3.4..
Hf thffng quan ly phan hOi (Feed back control system): ......................... 7
1.1.3.5.
Hf thffng quan ly djnh huang.tudng lai (Feed forward control system):.8

1.2. H~ tho'ng thOng tin k@' to3.n: ...................................................................................... 9
1.2.1.
Khai nifm: ....................................................................................................... 9

1.2.2.
Hf. thong thong tin ke' toan tai chfnh va ke' toan quan trj: ............................... 9
1.3. K@' to8n qu3n trj
thOng tin k~ to8.n quiln trj: .................................................. 12
, quan trJ.' .............. ~ .......................................................... .. 12
1. 3 . 1.
Kh az, nl{!m kA'
e toan
1.3.2.
Thong tin ke' toan quan trj: ............................................................................ 12
, quan t n: .................................................... .. 13
, h ·cua th ong t'zn kA't
1.3 .3.
M ~c d zc
e oan

va

0

?

•A

0

0

?

IT.

A

?

H~ tho'ng ke' toan tr8ch nhi~m: ·•················~······························································14

2.1. Kh8i ni~m: ...........................•................................................................................... 14
2.2. cac trung tam tr3.ch nhi~~ ella qu3n IY: ............................................................. 15
2.2.1.
Cac trung tam trach nhifm cua quan lY,". ...................................................... 15
2.2.1.1
Trung tam chi phf: ................................................................................ 15
2.2.1.2
Trung tam lt;i nhutl,n. ............. :.............................................................. 16
2.2.1.3
Trung tam ddu tu. ................................................................................. 17
2.2.2.
Mo'i quan hf giila cac trung tam trach nhifm va C(J ca'u td chuc ly: ............. 17
2.3. H~ tho'ng thOng tin ke' to3n tr8.ch nhi~m: .............................................................. 21
2.3.1.
Khai nifm dong than~ tin ke' toan: ................................................................ 22
Phan lo(li: ................................................................................................... ,.. 22
2.3.2.
2.4. H~ tho'ng dtl to8.n: ................................................................................................... 24
2.4.1.
Khai nifm: .......... ;.......................................................................................... 24
2.4.2.
M~c dfch cua d¥ toan: ................·................................................................... 24

2.4.3.
Phan lo(li: ...................................................................................................... 25
2.4.3.1.
Theo chuc nang: ................................................................................... 25
2.4.3.2.
Theo phuc1ng phap ltl,p: ................................................................ , ........ 26
2.4.3.3.
Theo phu(Jng thai gian: ........................................................................ 27


2.4.4.
Ctlu true cua h? thdng dl! toan: ...................................................................... 27
2.4.4.1.
Ctlm· nang dl/ toan: ............................................................................... 27
, dI! toan
,. chac
, nang va dI! toan
, tong
.R
h(Jp: ...................................... .29
2.4.4.2.
Cac
2.4.5.
Mo hinh hie't l(ip h? thong dl! toan: ............................................................... 29
¥

•

'

2.5. H~ tho'ng b3o·c3.o tr3.ch nhi~m: ·································~·····································•····· 31
2.5.1.
Cac chi tieu danh gia: ................................................................................... 31
2.5.2.
Bao cao trach nhi?m: ..................................................................... :.............. 33

CHUCINGII:
THVC TRJ}NG Ht TH6NG KE TOAN TRACH NHitM TRONG CAC
DOANH NGHitP VItT NAM

2.1. ·Hi~n tr~ng van ban phap ly hu'ong ddn va quan di~m v~ vi~c tht~c thi h~
tho'ng k~ toan trach nhi~m trong cac doanh nghi~p: .................................................. 40
2.2. Khao sat tht~c te'h~ tho'ng ke' toan trach nhi~m lJ mqt so'lo~i hinh doa~h
nghi~p: .............................................................................................................................. 42
2.2.1.
Khao sat 1_Cong ty D?t Thai Tuti'n: ..................................................... ~ ....... 42
2.2.2.
Khao sat 2_Cong ty Kinh Do .......................................................... ~ ...... :....... 46
2.2.3.
Khao sat 3_Tdng cong ty buu chfnh viln thong: ........................................... 51
2.2.4.
Khao sat 4_Cong ty Bao Minh ....................................................................... 56
2.3. Clic nguy~n nhAn: ........................................................ ~ ........................................... 60

CHUCING III:
CAC BitN PHAP TO CHUC v A NANG CAO vAI TRO CUA Ht
TH6NG KE TOAN TRACH NHitM TRONG DOANH NGHitP VItT

NAM
Clic quan di~m cd biin: ............................................................................................... 63

1~1. Hoan thi~n v~ mij.t ph3p IY: •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••.••• 63
1.2. Lt!a chqn dUng mO hlnh quiln IY va thOng tin: .............................. ~....................... 63
1.3. Nftng cao nh3n thuc ciia cac nha quan ly trong doanh nghi~p: •............•..........•• 65
1.4. Khuye'n khich phat tri~n cac t6 chuc ht va'n chuyen nghi~p: •••.•...........•...••.....•• 65
II. X3y dl/llg mO hinh ke' toan trach nhi~m thich hqp: ......•.•........................................ 66
~ mo
Ah'Inh kA't
, gan
&
~· t rae
, h nh"A
. . T o.R ch Uc
e oan
v01
I~m quan I'
y: ..................................... . 66
21
2.2. Xfty dl/llg hoan chinh h~ tho'ng rna tai khoan ke' toan trach nhi~m: .................. 67
2.3. XAy dl/llg h~ tb6ng chi phi djnh mUc hi~u qu8: .................................................... 70

I.

?


2.4•. Lt!a chc;m cac ghii phap qmin ly thong tin bhng cong ngh~ thong tin .•••••.•.. ~ •..•• 70
2.5. Thie't l{ip ntqt quy trinh dt,i toiin cho c~c trung Ui~ trach nhi~m: .•..••••••...•• ~ •..•• 71
,

.

.

.

Ket Iu(ln ·················································································•·"··········································•·· 78
PHVLVC


'

?

~

LOIMODAU
1. Stf cfin thie"t cua d~ tai:
Cong tac h~;tch toan k€ toan trong cac t6 chuc cho du la t6 chuc lhay phi l-

Cung cffp thong tin cho cac cffp d9 quan ly.

-

Thu th?p va xti' ly thong tin thong qua cac phu'dng phap k€ toan.

-

Sti' dt.mg thong tin d~ d~ ra cac quy€t djnh va bi~n phap quan ly.

Trong cac chuc nang tren thl hi~n t~;ti chuc nang thu ba chua thlfc slf dtt
chu trQng va hoan thi~n trong cac doanh ng~i~p Vi~t nam, · cong tac k€ toan
trong cac doanh nghi~p hi~n t~;ti chi mang tlnh chfft xti' ly nghi~p Vl,l, l?p bao
c~o theo quy djnh. Voi da h9i nh?p kinh t€ th€ gioi ciia dfft mroc, cac doanh
nghi~p Vi~t Nam n€u khong c6 cac djnh hu'ong va chuy~n d6i theo huang Iffy

thong tin va nQi ll,l'c lam sue m~;tnh c~;tnh tranh thl se khong tl).~ c~;tnh tranh voi
cac doanh

nghi~p

nuoc ngoai m9t khi cac hang rao bao h9 du'
nhu c~u d6 doi hoi cac doanh nghi~p phai xay dlfng dutin k€ toan hihl hi~u d~ vua cung ca"p kip thoi thong tin cho vi~c ra cac quy€t
dinh vua c6 th~ danh gia l~;ti hi~u qua ciia tung khia c~;tnh ho~;tt d9ng t~;ti doanh
nghi~p

ciia mlnh.

M9t di~u ta"t y€u Ia khi cac doanh nghi~p ngay cang Ion m~;tnh thl se di6n ra
vi~c da d~;tng h6a san phffm, ho~;tt d9ng tren nhi~u vj tri dia ly khac nha~, c6
nhi~u thu b?c quan ly .... Song song voi qua trlnh d6, m9t cau hoi du'
la ai se la ngu'oi CO quy~n va chju trach nhi~m cho cac quy€t djnh Cl,l th~ Va

cac quy€t dinh d6, ciing nhu cac ca nhan ra cac quy€t djnh d6 se du'b~ng thu'oc do nao. £)~ giai quy€t cau hoi nay doi hoi cac doanh nghi~p phai

Trang 1


c6 m9t h~ tho'ng phan quy~n h<;1p ly va kern theo d6 la m9t h~ tho'ng danh gia
trach nhi~m quan ly dtt<;1c thie't l~p.
v~ phia cac co quan quan ly Nha nu'oc, nha't Ia cac co quan quan ly vo'n, hQ

cilng c~n bie't khong nhil'ng cac thong tin tren bao cao tai chinh cung ca'p tU cac
doanh nghi~p rna hQ con dn de'n nhil'ng thong tin c6 lien quan de'n cong tac
quan ly va trach nhi~m ciia cac ca nhan, b9 ph~n trong cac doanh nghi~p ma
hQ quan ly d€ c6 th€ quy trach nhi~m, danh gia kha nang ho~t d9ng ciia cac ca
nhan va b9 ph~n d6 m6i khi c~n thie't. Nhttv~y, hQ cilng c~n de'n m9t h~ tho'ng.
cung ca'p thong tin trach nhi~m quan ly.
E>o'i voi cac nha d~u tu', m9t h~ tho'ng cung ca'p cac thong tin danh gia trach
nhi~m trong doanh nghi~p rna hQ d~u tu' vao Ia ra't c~n thie't hoi n6 chi ra cac

muc d9 cam ke't ciia cac nha quan ly voi mvc tieu chung va qua d6 cac nha d~u
tu' c6 th€ tV danh gia muc d9 hoan thanh ciia cac ~\1' an ciia minh so voi mong
d<;1i.

Tu nhil'ng yeu c~u khach quan tren va qua qua trinh nghien CUu, tham khao
chung toi da quye't djnh chQn d~ tai:

" Tff chuc h~ thO'ng ke' tmin trach nhi~m cua ke' toan qmin trj t~i cac
doanh nghi~p Vi~t nam"

2. M\lC dich cua lu~n van:
Mvc dich ciia lu~n van nay la: tren co

so khai quat cac ly thuye't v~ h~

tho'ng va h~ tho'ng thong tin ke' toan quan trj d€ phan tich va xac l~p du'<;jc co
ca'u cilng nhu' s\f v~n hanh ciia h~ tho'ng ke' toan trach nhi~m trong doanh
nghi~p. Qua d6 khao sat m9t so' tht;(c te' va du'a ra nhil'ng quan di€m va each

thuc l\fa chQn, xay d\fng m9t mo hinh ke' tmin trach nhi~m quan ly cua ke' toan
quan trj t~i cac doanh nghi~p Vi~t Nam.

Trang 2


3. Nqi dung cua lu~n van:
Ngoai ph~n

mo d~u va ke't lu~n, lu~n van du'
Chlidng 1: H~ tho'ng ke' tmin trach nhi~m.
Chudng II: Thlfc tr~ng h~ tho'ng ke' toan trach nhi~m trong cac doanh
nghi~p.

Chlidng Til: Cac bi~n· phap t6 chuc va nftng cao vai tro cua h~ tho'ng ke'
toan trach nhi~m trong doanh nghi~p.

Trang 3


CHUONGI:
Ht THONG KE TOAN TRACH NHitM

I. Ly thuye't v~ h~ tho'ng:

1.1. H~ tho'ng:
1.1.1. Khai ni~m:
Trong cu(>c s6ng h~mg ngay, chung ta thu'ong xu yen tham gia ho~c lien
quan de'n ra't nhi~u lo~i h~ th6ng: h~ th6ng giao thong cong c(>ng, h~ th6ng
thong tin lien l~c, h~ th6ng kiem smit n(>i b(> ...
Vl c6 ra't nhi~u h~ th6ng khac nhau nen cling t6n t~i ra't nhi~u cac khai
ni~m v~ h~ tho'ng:

" H~ th6ng Ia nh6m cac b(> ph~n ho~t d(>ng cung voi nhau nhu' m(>t t6ng
the". o>
"H~ th6ng la m(>t t~p h<;1p cua cac b(> ph~n va gifi'a chung c6 sv pho'i h<;1p de

hoan thanh m(>t s6 m1,1c tieu dad~ ra ". <z>
Vi d1J: trong h~ th6ng m~ng may tinh n(>i b(> thl cac may tinh du<;1c xem la
cac b(> ph~n cua h~ th6ng, giii'a cac b(> ph~n nay giao tie'p va ph6i h<;1p voi nhau
b~ng cac giao thuc truy~h tin de d~t du'<;fC m1,1c dich cu6i cung la chia

Se t6i u'U

cac tai nguyen thong tin trong m~ng.

1.1.2. Dijc diim:
Nhln chung theo cac khai ni~m (J tren thl ba't ky h~ th6ng nao cho du Ia h~
th6ng may tinh ho~c la cac h~ th6ng kinh te'- xa h(>i da neu (J tren, d~u bao
g6m ba d~c diem sau:

-

Nhilng bq phQ.n cttu thimh:

O> Oxford Advanced Leamer's English dictionary.
2
< > West

Churman, The System Approach (Nha xua't ban Dell, New York, 1968).

Trang 4


Bao g6m cac d?c tntng co th€ nhin tha'y, nghe tha'y ho?c cam tha'y.
Qua trznh

xu ty:

,

La qua trinh rna thong qua do cac b9 ph?n duqc ph6i hmvc tieu.

- M¥-c tieu:
La nhil'ng dinh huong cho sv ph6i giil'a cac b9 ph?n d;;tt de'n.
1.1.3. Phtin lo{li:

M?c du h~u cac h~ th6ng t6n t;;ti duoi nhi~u hinh thlic khac nhau nhung
chung d~u co nhil'ng d?c tlnh chung rna khi xet ba't eli m9t h~ th6ng nao ·cling
co th€ xe'p no vao m9t lo;;ti h~ th6ng cv th€ nao do. Ly thuye't h~ th6ng ghi
nh?n cac lo;;ti h~ th6ng sau:
1.1.3.1. H? thflng dong:

La h~ th6ng hoan toan co l?p voi moi truong xung quanh no. Khong co giao

dich voi ben ngoai, h~ th6ng khong hi anh huong hoi moi truongben ngoai va
moi truong ben ngoai khong anh huong de'n qua trinh xU' ly ben trong h~
th6ng.H~ th6ng dong du'
t6

ben ngoai va sau do dung no lam moi truong d€ xem xet m6i lien h~ giil'a cac
nhan

t6 da bie't. Vi dv: cac thi

nghi~m v~ phan ling h6a hQc trong phong thi

nghi~m la nhil'ng minh hQa cho h~ th6ng dong.

H~ th6ng dong chi t6n t;;ti tren ly thuye't, kho thl,l'c hi~n trong thl,l'c te' hoi vi

trong thl,l'c te' tv nhien ho?c xa h9i thi m9t h~ th6ng luon chiu tac d9ng ctia moi
truong xung quanh chung.
Sd ad 1: Mo hinh h~ th6ng dong:

Moi truong

Moi truong

I. Moi truong
Trang 5


1.1.3.2. H? thong dong c6lien h? voi mOi tntilng:

H~ th6ng dong c6 lien h~ voi moi tntong phan ling l~i voi moi tnrong xung .

quanh n6 theo m9t phuong thuc da du<;Jc bie't tntoc va c6 th€ ki€m smlt du<;1c.
H~ tho'ng c6 giao djch voi moi tntong xung quanh va n6 ki€m soat du'<;Jc cac tac

d9ng cua moi tntong de'n qua trlnh xu ly n9i b9 trong n6.
St;t tu'ong tac giii'a h~ th6ng va moi tntong bao g6m h~ tho'ng dffu vao (tu
moi tru'ong vao h~ th6ng) va h~ th6ng dffu ra (tu h~ tho'ng ra moi tnrong).
M9t h~ tho'ng dong c6 lien h~ voi moi tru'ong du<;1c thie't ke' hoan hao se
giam thi€u du'<;jc tfnh nh~y cam ctia n6 d6i voi moi tru'ong.

Sd dd 2: Mo hlnh h~ th6ng dong c6 lien h~ voi moi tntong:
Moi tntong

Moi tntong

Dffu vao

Dffu ra

1.1.3.3. H? thdng miJ:
La h~ th6ng rna trong d6 cac tu'ong tac giii'a n6 va moi tru'ong khong du'<;Jc
ki€m soat. Di~u d6 c6 nghia Ia cac nhan to' dffu vao va dffu ra cua h~ th6ng
hoi;ic c6 th€ dt;t doan du<;1c hoi;ic khong th€ dt;t doan du<;tc. Cac nhan to' dffu vao
khong ki€m soat du'<;1c c6 anh hu'dng ra't IOn de'n qua trlnh xti' ly cua h~ th6ng vl
v~y trong h~ tho'ng

md cfin m9t qua trlnh xti' ly th~t linh ho~t.

Hffu he't cac h~ tho'ng kinh te' - xa h9i, bao g6m

ca cac t6 chuc kinh doanh

d~u Ia h~ th6ng md. Vf d1,1: m9t t6 chuc kinh doanh Ia m9t h~ th6ng md, d d6

cac quye't djnh ctia nha quan ly bj anh hu'dng bdi ho~c gay ra tac d9ng de'n cac
nha cung ca'p, khach hang, d6i thti c~nh tranh, chfnh phd, xa h9i ...
M9t h~ tho'ng md du'<;1C thie't ke' t6t se gia~ thi€u S\1' tac d9ng cua cac dfiu
vao khong ki€m soat du'<;jc.

Trang 6


Sd t!U 3: Mo hlnh h~ tho'ng mCI:
Cac nhan to' khong ki€m
SO at du'<;IC
Moi truong

Moi truong

D~u vao

D~ura

1.1.3.4. H? thdng qudn ly phdn h6i (Feed back control system):
La m()t h~ tho'ng du<;1c thie't ke' d€ cung ca'p cac thong tin phan hGi d€ giup
cho h~ tho'ng d~t du'vl v~y h~ tho'ng nay ccJ ban d\fa tren cac sai sot. Di~u d6 c6 nghia Ia s\f phat
hi~n cac khac bi~t giii'a ke't qua tht,tc te' va m\}c tieu d~ ra se la nguyen nhan

phat sinh cac bi~n phap, hanh d()ng di~u chinh.
Cac h~ tho'ng quan ly thong thuong trong cac t6 chuc kinh doanh thuong
dva tren mo hlnh quan ly phan h6i, vf d\}: quan ly hang t6n kho, quan ly d\f
toan ... BC1i vl cac thong tin phan hGi du'h~ tho'ng quan ly va voi ffi\lC dfch chu ye'u la giup do cac nha quan ly va ngay

ca cac nhan vien trong vi~c du'a ra cac quye't djnh cua mlnh.

Sd aU 4: Mo hlnh h~ tho'ng quan ly phan h6i:

I D~u vao··~-----~

D~ura

Qua trlnh xti' ly

~-~------~

Do luong

1-------'

Trang 7


Theo mo hinh cua h~ tho'ng nay thi cac thong tin dftu ra se du'nha quan ly' ngu'oi chiu trach nhi~m so sanh cac ke't qua d6 voi cac dg to an,
, . tieu chuffn da c6 va tu d6 tie'n hanh nhung di~u chinh ne'u cftn thie't.

1.1.3.5. H? thdng quan ly djnh huang tuang lai (Feed forward control

system):
H~ tho'rtg nay bao g6m m()t dl,l' bao du'
tu'ong lai tha'y tru'oc. Ne'u ke't qua dl,l' bao khac bi~t voi ke't qua da dl,l' toan thi
se tie'n hanh m()t hanh d()ng quan ly d~ ngan ch~n ho~c giam bot sl,l' khac bi~t
nay.

SddO 5: Mo hinh h~ tho'ng quan ly djnh httong tttong lai:
Qua trinh xii' ly

Bftu ra

·I

Quan sat

Dl,l' kie'n

H~ tho'ng nay co ban dl,l'a tren Sl,l' so sanh giii'a cac ffil,lC tieu ban dftu ho~c

cac ke't qua da thl,l'c hi~n voi m()t dl,l' bao ke't qua tu'ong lai. Nha quan ly se c6
nhi~m VI,! quan sat, theo doi lien tl,lC qua trinh

xii' ly cua h~ tho'ng trong mo'i

lien h~ vOi nhii'ng khuynh hu'ong thay d5i cua moi tru'ong. Qua d6 tie'n hanh l~p
CaC dl,l' bao cho cac ffil,lC tieu phfii thl,l'C hi~n du'oi tac d()ng cua cac ye'u to' moi

Trang 8

tntong thay d6i. Ccic dlf baa nay se du'
SO

sanh VOi cac ffil;IC tieu, tieu chuffn

da d~ ra d~ lam din cu cho vi~c ti~n hanh cac hanh d()ng quan ly.

1.2. H~ tho'ng thong tin k€ toan:
1.2.1. Khai ni~m:
H~ th6ng thong tin k~ toan t6n t~i trong h~u h~t cac t6 chuc, tU cac t6 chuc

kinh doanh, cac t6 chuc phi lphuc t~p khac nhau.
M()t h~ th6ng thong tin k~ toan du'tho'ng du'H~ th6ng nay chua dgng qua trlnh chuy~n d6i cac sg ki~n kinh t~ (cac giao

djch ke' toan) thanh cac baa cao va sll' dt;mg cac ki~m soat n9i b9 nh~m giOi
h~n anh hu'dng cua moi tnl'ong ben ngoai vao h~ th6ng, vi dv: d~ ngan ngua sai

sot v~

s6 hQc thl cac ky

thu~t ghi s6 nhu': t6ng c()ng, c()ng lily k~ .. du'
dvng.
Ngoai m9t

s6 d~c

di~m rieng bi~t khi t6n t~i <1 duoi cac hlnh thuc t6 chuc

khac nhau, h~ th6ng thong tin k~ toan luon co nhil'ng d~c di~m chung sau:
-

Ca'u true: ho~c dga tren n~n tang v~n hanh nhan cong ho~c may tinh.

-

Qua trlnh xU' ly: d~u dung cac phudng phap k~ toan: ghi s6 kep, tinh gia,
chung tu, t6ng h
-~~ Mvc tieu: d~u nh~m d~n mvc dich cu6i cung la cung ca'p nhil'ng thong tin

hil'u ich.

1.2.2. Hf thlfng thong tin ke' toan tai chfnh va ke' toan quiin trj:
Chile nang cua k~ toan la cung cffp thong tin kinh t~- tai chinh v~ ho~t
d<)ng cua m9t t6 chuc. Vai tro cua k~ toan du'thong tin rna no cung cffp, S\1' phat tri~n cua chuyen nganh k~ toan cling g~n

Trang 9


1i~n vOi nhung phuong phap thu th~p va bie'n d6i s6lu<;1ng va ke't ca'u thong tin

du'

so vai tro va chuc nang d6 h~ th6ng· thong tin ke' toan

c6 th~ du'nghi~p va n6 dlt
-

H? thdng thong tin k(toan tili chfnh:
La h~ th6ng ghi nh~n, xii' ly va l~p bao cao nhung nghi~p Vl,l da xay ra.

trong qua khu theo quy djnh cua nhung chuffn ffi\l'C ke' toan du'm8i qu6c gia.

d Vi~t Narn cac chuffn ml,l'c ke' toan du'
chinh va hi~n nay van ban phap quy c6 hi~u hfc chi ph6i bao quat nha't trong
·linh vl,l'c ke" toan oVi~t Nam la Lu~t ke' toan.
-

H? thdng thong tin ke' toan quan trj:
Khong dung l~i 0 Vi~C Slt d1,1ng nhung thong tin phan anh nhung S\1' ki~n xay

ra trong qua khu, nhu cffu thong tin cho vi~c quan ly t~i cac t6 chuc con mong
d
otu'ong lai. Khi d6 h~ th6ng thong tin ke' tmin

du'toan quan tr! du'

cho cong tac quan ly

t~i

n9i b9 va djnh huang m1,1c tieu cho

ho~t

d9ng kinh

doanh (j tu'ong lai cua t6 chuc.
Nhu v~y, giua h~ th6ng thong tin ke' toan tai chinh va h~ th6ng thong tin ke'
toan quan trj tuy c6 khac nhau v~ m1,1c tieu cung ca'p thong tin nhung chung c6
m6i lien h~ rn~t thie't voi nhau tren ca phu'ong di~n ph~m vi va bi~u hi~n cua
h~ th6ng thong tin ke' toan.

Xet trong ph~m vi cua h~ th6ng thong tin ke' toan thl hai h~ th6ng nay
ngoai vi~c sii' d1,1ng nhung thong tin rieng cua m8i h~ th6ng chung con c6 sl,l'
chia se nhung thong tin chung. Vi d1,1, h~ th6ng thong tin ke' toan tai chinh si't
d1,1ng cac thong tin v~ s6 du tai khoan phai tra d~ th~ hi~n cac chi tieu·tren cac

Trang 10


bao. cao ati chinh nhu': bang din do'i ke' to an, thuye't minh bao cao ati chinh.
Tuy nhien, h~ tho'ng thong tin ke' toan quan tri cling sii' d1,1ng nhfi'ng thong tin
nay cho Vi~c l~p ke' ho~ch tra nsao cho c6 l
Sd cUJ 6: Ph~m vi cua h~ tho'ng thong tin ke' toan:

H~ tho'ng thOng tin ke' toan

ali chinh

Chudn mlfc ke' toan

H~ tho'ng thOng tin ke' toan quan tri

1111

~ Yeu c~u quiin

ly

Theo so d6 tren h~ tho'ng thong tin ke' toan tai chinh va h~ tho'ng thong tin
ke' toan quan tri dugiao nhau ciia hai vong tron tu'
c~o

nhfi'ng thong tin dung chung cho

ca hai h~ tho'ng. Ca hai h~ tho'ng d~u c6 nhfi'ng ffil,lC tieu rieng va d\fa tren cac
co sCi ho~t d<)ng rieng nhung hoa hXet C1 g6c dtang bang n6i tren m~t nu'oc thl h~ tho'ng ke' toan tai chinh dun6i tren m~t nude, c6 tfnh khach quan, m<;>i nguC1i d~u c6 th€ tha'y dukhuon mfiu. Con h~ tho'ng thong tin quan tri la ph~n chlm duoi m~t nuoc, chi

Trang 11

c6 n9i b9 nha qmln ly, ngu'oi di~u hanh moi c6 th€ tha'y du'd9 my theo sii' dvng cua nha quan ly.

Sd dU 7: S\1' bi€u hi~n cua h~ tho'ng thong tin ke' tmin:

1.3. Ke' tmin qmin tri

va th6ng tin ke' tmin qmin tri:

1.3.1. Khai nifm kt toan qudn trj:
Tu cuo'i nhung nam 1980 trd ll;li day, cung voi sv phat tri€n trong cac linh
vvc khoa hQc ky thu~t, sv toan cilu h6a n~n kinh te' the' gioi, sv canh tranh gay
gih giua cac nha san xua't va cung ca'p ... thl nhu du v~ thong tin ke' toan da
vu'cua doanh nghi~p. Nhu cilu thong tin cho vi~c d\1' bao, t6 chuc di~u hanh san
xua't, danh gia ke't qua ... ngay cang gia tang d~n de'n vi~c hlnh thanh nen
chuyen nganh ke' toan quan tr! trong h~ tho'ng ke' toan.
Ke' toan quan trj c6 th€ hi€u Ia m()t cong C\1 chuyen nganh cua ke' toan
nhiim th1,l'c hi~n qua trlnh nh~n di~n, do Iuong, t6ng hhii'u ich gh1p cho cac nha quan trj trong doanh nghi~p thl,l'c hi~n to't nha't cac
chuc nang quan tri, g5m: ho~ch dinh, ki6m tra, danh gia va ra quye't dinh.

1.3.2. Thong tin ke' todn quiin trj:
Ke' toan quan trj la m()t b9 ph~n khong th€ tach roi cua h~ tho'ng ke' toan c6
nhi~m vv t6 chuc thong tin ke' toan trong doanh nghi~p. Vl v~y thong tin cua

ke' toan quan tri ciing ra't da dl;lng va c6 d~c tru'ng rieng cua tung doanh nghi~p,
chung ta c6 th€ khai quat m()t so' d~c trung cd ban cua ke' toan quan tri nhu sau:

Trang 12


-

Thong tin do ke' tm1n quan tri cung ca'p thu'ong d~t trQng Him vao tu'dng lai,

nghla la n6 khong chi dung l~i Ci vi~c cung ca'p thong tin trong qua khu rna con
cung ca'p nhfi'ng dlf doan v~ cac ke't qua c6 th€ d~t dttdl)ng cua mOi tru'ong kinh doanh de'n cong vi~c kinh doanh cua doanh nghi~p.
-

Thong tin cua ke' toan quan tri cung ca'p sef li~u ngoai bi€u hi~n b~ng thttoc

do gia tri con con sti' d1;1ng thuoc do thoi gian va hi~n v?t nh~m m1;1c dfch cung
ca'p cho cac nha quan tri m9t each nhin tU c1;1 th€ de'n khai quat v~ hi~n tr~ng
ho~t d()ng kinh doanh cua doanh nghi~p minh, toan b9 cac.nhan tef anh hu'CJng

de'n vi~c kinh doanh d€ tu d6 c6 nhfi'ng quye't dinh ling xti' thich h-

Thong tin ciia ke' toan quan tri cung ca'p la nhfi'ng thong tin c6 tinh linh ho~t

va thich hla cac thong tin nay du'va tu'dng ling vdi nhfi'ng mile d9 ho~t d9ng khac nhau.
-

Ph~m vi thong tin cua ke' toan quan tri cung ea'p du'

e~u eua cac ca'p quan tri trong doanh nghi~p. do v?y vi~e thu th?p, xti' ly va

thie't ke' thong tin cua ke' tm1n quan tri din eli theo yeu c~u eua tUng defi tu'quan tri khac nhau.

1.3.3. M(lc dich cua thong tin kt toan qudn tri:
-

E>~ do Iuong l<;1i nhu?n:
H~ thefng ke' toan quan tri e6 th~ du'
lOi eua t5 chile d g6c d9 toan be), tung b9 ph?n, tung san ph~m trong ph~m vi t5
chile.
Cac nha quan tri phai l?p ke' ho~eh va hQ c~n thong tin d€ lam di~u nay, va
trong

sci nhfi'ng thong tin rna hQ cffn h~u he't d~u la cac thong tin ke' toan quan

tri.
-

E>~ quan ly kinh doanh:

Trang 13


Quan ly ngu6n h!c kinh doanh, vi dl;l d~ d~t du'<;fc m9t l<;fi nhu~n mong d<;fi
nha quan ly c~n phai bie't nhii'ng thong tin sau:
•

Ml;IC tieu hoi[ic tieu chu~n cua t6 chile.

• Bi~u gl se th\l'c sv d~t du'B~ng each so sanh thanh qua da th\l'C hi~n va IDl)C tieu da d~ ra, nha quan

ly c6 th~ quye't djnh xem c6 nen sti' dl;lng cac bi~n phap quan ly, di~u chinh
nao khac khong. Ra't nhi~u thong tin quan ly dutin ke' to an bdi .vl chi phi, doanh thu, l<;fi nhu~n va tai san ·la nhii'ng nhan

t6

quye't djnh S\1' thanh b~i cua IDQt t6 chile kinh doanh.

- B~ ra quye't djnh:
Cac quye't djnh chie'n lu'<;fc c~n nhii'ng thong tin c6 khuynh huang co dQng
treii phuong di~n toan b9 t6 chile, trong m9t hlnh thilc t6ng h<;fp va phat sinh tu

ca trong va ngoai t6 chile.
Cac quye't djnh chie'n thu~t va hanh d9ng c~n nhii'ng thong tin chi tie't hon
Va gioi h~n trong tung ngufin 1\l'C cua chinh no.
Nhii'ng thong tin d6 d~u c6 th~ du'ke' toan quan trj. Thong tin ke' toan quan tri cung ca'p nhii'ng phu'ong phap danh
gia, so sanh va chuy~n d6i phl)c V\1 chu ye'u cho chile nang ra quye't djnh cua
nha quan ly.

II. H~ tho'ng ke' tmin trach nhi~m:
2.1. Khai ni~m:
Ke' toan trach nhi~m la m9t h~ th6ng ciia h~ th6ng ke' toan, h~ th6ng nay
phan chia doanh thu va chi phi vao cac khu V\l'C thUQC trach nhi~m cua ffiQt bQ

ph~n, ca nhan C\1 th~ nh~m ml)c dich danh gia hi~u qua ho~t d9ng ciia tung b9
ph~n, ca nhan ciia t6 chile.

Trang 14


H~ tho'ng nay phan chia cac b() ph~n trong kinh doanh gan li~n vOi tnich
nhi~m

quan ly CUa bQ ph~n d6, du'QC gQi la cac trung tam trach nhi~m, tren Cd

sCJ d6 ke' toan xay d\l'ng cac bao cao trach nhi~m cho cac trung tam nay.
Nhu' v~y, khai ni~m ke' toan trach nhi~m cho thffy r~ng nhi~m v1,1 cua h~
th9ng nay la phai du'a ra du'QC nhfi'ng khai ni~m, cong Cl,l, phu'dng phap Va chi
tieu du'QC dung d~ danh gia thanh qua cua tUng·ca nhan, bQ ph~h, thong qua d6
hu'ong cac bQ ph~n, Ca nhan de'n m1,1c tieu Chung CUa t6 chuc.

2.2. Cac trung tam trach nhi~m cua qmln ly:
2.2.1. Cac trung tam trach nhiim cua quanlj:
Trong h~ tho'ng ke' toan trach nhi~m, cac ddn vi chuc nang dU'QC xem la cac
trung tam trach nhi~m. Trong cac trung tam nay nguoi quan ly (J d6 c6 quy~n
va trach nhi~m do'i voi cac ke't qua tai chinh cua cac ho~t d()ng thu()c ph~m vi
mlnh quan ly. Thong thu'ong trong m()t t6 chuc kinh doanh cac ddn vi chuc
nang du'qc t6 chuc vao ba trung tam trach nhi~m sau:

2.2.1.1 Trung tam chi phi:
E>O'i voi m()t so' trung tam trach nhi~m, chi t6n t~i duy nhfft m()t ddn vi do
h.tong thanh qua th\l'C

hi~n t~i

trung tam nay d6 la cac chi phi phat sinh. Cac

trung tam nay du'' ly ctia cac nha quan

tri t~i cac trung tam nay ngu'oi ta thu'ong so sanh cac chi

phi th\l'c te' phat sinh so voi ke' ho~ch da d~t ra cho tung giai do~n (J cac trung
tam nay.
Trung tam chi phi c6 th~ chia thanh hai lo~i d6 la: trung tam chi phi tieu
chuffn va trung tam chi phi tuy

y.

Trung tam chi phi tieu chuffn duqc nh~n bie't tren cd sCJ chung ta c6 th~ xac
dinh, do luong m()t each chac chan d~u ra va c6 th~ xac dinh duqc dinh muc

Trang 15


cac d~u vao c~n thie't d~ san xua't ra m9t ddn vi d~u ra d6. T~i trung tam nay
nha quan ly khong chiu trach nhi~m ve nhii'ng bie'n d()ng gay ra bC1i cac muc d()
ho~t d()ng cao hdn tieu chufin cua trung tam rna chi chju trach nhi~m ve tinh
hi~u qua trong ph~m vi ho~t d()ng cua trung tam. DO'i voi trung tam nay thl

hi~u sua't du'
qua du'<;JC do lu'ong b~ng

ffiUC

dQ trung tam d~t du'<;JC san lu'<;Jng mong muO'n t~i

nhii'ng muc d9 ve cha't lu'<;Jng va thoi gian da djnh.
Trung tam chi phi tuy thu()c quan ly la nhii'ng trung tam rna C1 d6 cac d~u ra
. khong th~ do Iuong b~ng cac chi tieu tai chinh ho~c khong c6 s\f lien h~ ro.
rang giii'a cac chi phi da du'QC su dt,lng d~ san xua't ra cac d~u ra tu'dng ung. Cac
trung tam nay bao gdm: phong ke' toan, phong quan ly hanh chinh, phong
nghien cll'u va phat tri€n ... Danh gia hi~u qua cua trung tam nay thu'ong b~ng
each so sanh chi phi giii'a ngan sach da djnh va th\fc te' thl:(c hi~n. Tuy nhien,
each so sanh nay chi cho cac ke't qua tu'dng dO'i nen c~n phai ke't h<;Jp m9t sO'
chi tieu phi tai chfnh ve

ffiUC

dQ va chfft lu'<;Jng cua cac djch

Vl,l

rna cac trung

'

tam nay cung ca'p.

2.2.1.2 Trung tam lf/i nhuq,n.

d m9t sO' trung tam trach nhi~m khac, ndi t~o ra doanh thu thl h~ thO'ng ke'
toan trach nhi~m xac djnh l<;Ji nhu~n t~o ra bC1i trung tam nay b~ng each tru chi

phi phat sinh vao doanh thu du'<;Jc

t~o

ra. Nhii'ng trung tam nay du'<;Jc gQi Ia cac

trung tam l<;Ji nhu?n.
T~i trung tam nay nha quan ly du'<;Jc quyen quye't djnh ca ve va'n de san

xua't lfrn doanh sO' ban ra. Trong tn.tong h<;Jp nay nha quan ly c6 th~ ra quye't
djnh lo~l san phfim nao c~n san xua't, san xua't nhu' the' nao, muc d9 cha't ht<;fng,
gia ca, h~ tho'ng phan phO'i va ban hang. Nha quan ly phai quye't djnh cac
ngudn ll:(c san xua't du'<;Jc phan b6 nhu' the' nao giii'a cac san phfim, dieu d6 ciing

Trang 16


c6 nghia Ht hQ phiH dc.tt duqc sl}' can b~ng trong vi~c pho'i hqp gifi'a cac ye'u to'
gia ca, san luqng, cha't luqng va chi phi.
Cac nha quan tri cua cac trung tam nay duqc danh gia dlfa tren slf so sanh
~Qi nhu~n thl}'c te' tc.to, ra voi lqi nhu~n ke' hoc.tch da d~t ra trong qua trlnh xay

dt;Cng h~ tho'ng dlf toan. Ne'u nha quan ly khong c6 quy~~ quye't djnh mile d9
d~u tli tc.ti trung tam cua hQ thl tieu chi lqi nhu~n duqc xem la tieu chi thich hqp

nha't d~ danh gia ke't qua thl}'c hi~n cua trung Him nay.

2.2.1.3 Trung tam ddu tu.
La slf t6ng quat h6a cua cac trung tam lqi nhu~n trong d6 kha,nang sinh loi
duqc gifn voi cac tai san dliqc sti' d1,1ng d~ tc.to ra lqi nhu~n d6. M<)t trung tam

trach, nhi~m duqc xem la m<)t trung tam d~u tli khi nha quan tri cua trung tam
d6 khong nhfi'ng quan ly chi phi va doanh thu rna con quye't d!nh luqng vo'n sU'
dvng d~ tie'n hanh qua trlnh d6.

B~ng each t(.lO mo'i lien h~ gifi'a lqi nhu~~ va tai san sti' dvng d~ t(.lO ra lqi
nhu~n d6, chung ta c6 th~ danh ghi lqi nhu~n tc.to ra c6 tudng xilng voi ddng

vo'n da bo ra hay khong. Thong qua d6 ciing huang sl}' chu y cua nha quan ly
de'n mile dQ vo'n luu d<)ng d~c bi~t la cac khoan phai thu va hang tdn kho duqc
sU' d1,1ng tc.ti trung tam.

2.2.2. Moi quan h? giila cdc trung tam trdch nhi?m va Cd CQll to? chuc lj:
Nhu djnh nghia (J tren thl cac trung tam trach

nhi~m

la cac ddn vj chile

nang cua t6 chile va theo djnh nghia v~ h~ tho'ng ke' toan trach nhi~m thl h~
tho'ng ke' toan trach nhi~m ra doi nh~m phvc vv nhu c~u danh gia thanh qua va
trach nhi~m quan ly cua tung ca nhan, b9 ph~n trong t6 chile. Nhu v~y. chung
ta c6 th~ tha'y r~ng gifi'a cac trung tam trach nhi~m va cd ca'u t6 chile cua m()t
t6 chile c6 mo'i quan h~ ra't m~t th~e't bCii le cd ca'u t6 chile la sl}' phan chia t6

Trang 17


chuc thea chuc nang qulm

ly con cac trung tam trach nhi~m 1a sv phan chia t6

chuc thea chuc nang ha~t d9ng.

d mo hlnh t6ng cong ty, la nhfi'ng cong ty IOn baa g6m ra't nhi~u cac cong
ty thanh vien

h~ch

toan d()c

l~p ho~c h~ch

toan phl,l thu()c va

ho~t

d()ri.g trong

nhi~u linh vvc khac nhau, thl muc d9 t6ng cong ty c6 th~ du'<;1c xem la cac

trung tam d~u tu', muc d9 cac cong ty thanh vien thl du'<;jc xem la cac trung tam
1<;1i nhu~n con cac b9 ph~n san xua't cua cong ty du'<;jc xem la cac trung tam chi
phi.

d trung tam d~u tu',
quy~n la

CclC

dung d~u la T6ng giam d6c ph1,1 trach chung va duoi

ph6 t6ng giam d()c phl,l trach nganh kinh doanh ho~c khu

V\l'C,

cac

ph6 t6ng giam d6c c6 toan quy~n quye't dinh v~ ngu6n lVc ho~c ke't qua ha~t
d()ng trang ph~m vi phan quy~n cua mlnh. Nhu' v~y b_ao caa danh gia trach
nhi~m theo mo hlnh trung tam d~u tu' la phu h<;jp cho cac ph6 tdn,g giam d6c.
T~i cac trung tam l<;1i nhu~n, giam d6c cac cong ty la nhung ngu'oi chiu

trach nhi~m v~ tlnh hlnh kinh doanh t~i cac cong ty rna mlnh phl,l trach. Vila
cac cong ty thanh vien nen ngu6n v6n phl,l thu()c vao t6ng cong ty nen cac
giam d6c thu'ong bi gioi h~n quy~n quye't dinh lien quan de'n v6n va tai san su
d1,1ng

t~i

cong ty cua mlnh, ·dO

v~y

bao cao danh gia trach

nhi~m

du'<;jC

l~p

cha

cac giam d6c cong ty phu h<;jp voi bao caa trach nhi~m cua trung tam l<;ji
nhu~n.

T~i cac b9 ph~n san xua't tn;l'c thu()c cong ty thl c6 th~ dtt<;1c xem la cac

trung tam chi phi. Bdi vi, d6 la ndi phat sinh c.ac chi phi san xua't kinh daanh
chu ye'u, chie'm ty trQng lon trong t6ng chi phi cua cong ty n6i rieng va t6ng
cong ty n6i chung.
Tuy nhien, sv sAp xe'p tren chi mang tinh tu'dng d6i tuy thea sv phan quy~n
va cd ca'u t6 chuc t~i t6ng cong ty d6. Va thong thu'ong trong m()t h~ th6ng t6

Trang 18


chile thttong bao ·g6m vo

s6 cac h~ th6ng con rna chile nang cua n6 c6 th€ dtt
xem Ia nhfi'ng h~ th6ng trung Him trach nhi~m con cua m()t trung tam trach
nhi~m. C6 nghia Ia m9t t6 chile, b9 ph~n ho~c ca nhan c6 th€ la m9t trung tam

trach nhi~m ho~c Ia m9t thanh phffn cua m9t trung tam trach nhi~m khac. M6i
quan h~ gifi'a cac trung tam trach nhi~m va cd ca'u t6 chile d mo hlnh t6ng cong
ty dU'Sd dd 8: Cac trung tam trach nhi~m trong m6i quan h~ voi cd ca'u t6 chuc b9
ph~n d mo hinh t6ng cong ty.

Trung tam dft u tu'

TGng congty

Trung tam lqi nhu~n

Cong ty

Trung tam chi phi

Phan xuC1ng A
Phan xttC1ng B
Xet mo hinh cac trung tam trach nhi~m trong m6i quan h~ voi cac b9 ph~n
t~i m()t cong ty thl h9i d6ng quan tri dtt
ndi t~p trung cac nha dffu tu', nha quan ly c6 toan quy~n quye't dinh m<;>i ho~t
d()ng kinh doanh cua cong ty. B9 ph~n kinh doanh la ndi di~u ph6i va quye't
djnh CaC gia trj san phfim va djch Vl,l cua cong ty sao cho tu'dng xung VOi nhu
cffu thi truong va kha nang cung ca'p cua cong ty thl du'
Trang 19


nhu~n. Cac

b9

ph~n san xufft, noi t~o ra cac san phffm, dich Vl,l cua cong ty

dU'<;fC xem Ia cac trung Him chi phi.

Sd ctd 9: Cac trung tam trach nhi~m trong mo'i quan h~ voi co cffu t6 chuc b9
ph~n (j

mo hlnh cong ty.

Trung tam d~u ttt

H9i d6ng quan tri

Trungtaml<;finhu~n

BQ ph~n kinh doanh

Trung tam chi phi

BQ ph~n san xua't

Phan xttdng A
Phan xu'dng B

Nh~m

danh gia trach nhi~m ca nhan trong qua trlnh quan ly, cac nha quan

ly cua t6 chuc ciing c~n dU'<;fc phan chia vao cac trung tam trach nhi~m tu'ong
ung. Sl,l' phan chia nay nh~m vao ml}C dich Cl,l th~ h6a quyen ll,l'c va ph~m vi
trach nhi~m cua nha quan ly trong t6 chuc. Ngoai ra, S\1' phan chia nay con co
tac d1,1ng ngan ngua nhii'ng anh hU'dng tieu Cl,l'C cua cac nha quan ly d6i voi h~
th6ng k€ toan trach nhi~m. Boi vl thong qua sv phan chia nay cac nha quan ly
thffy ro dU'<;fC quy€n l<;fi va trach nhi~m cua h9 d6i VOi cong Vi~c dU'<;fc giao,

thffy dU'<;fC S\1' danh gia dung d~n v€ thanh qua quan ly CUa mlnh thong qua
nhii'ng chi tieu thich h<;fp cua tung trung tam trach nhi~m noi rna hQ quan ly.

Trang 20