Hệ thống pháp lý liên quan tới tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ trong các doanh nghiệp Nhà nước tại Việt Nam

ĐỀ ÁN MÔN HỌC
LỜI MỞ ĐẦU
Trong quá trình Việt Nam chuyển từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung sang
nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, các doanh nghiệp phải
nỗ lực vươn lên từ chính khả năng của mình, các nhà quản lý phải có những
quyết định và phương pháp quản lý đúng đắn để đảm bảo cho việc kinh doanh
có hiệu quả. Một trong những công cụ giúp cho các nhà quản trị có được các
thông tin chính xác và kịp thời để đưa ra các quyết định đúng đắn là hệ thống
kiểm soát nội bộ mà bộ phận trọng tâm của nó là kiểm toán nội bộ. Kiểm toán
nội bộ là công cụ giúp phát hiện và cải tiến những điểm yếu trong hệ thống quản
lý của doanh nghiệp. Thông qua công cụ này, Ban Giám đốc và Hội đồng Quản
trị doanh nghiệp có thể kiểm soát hoạt động tốt hơn, quản lý rủi ro tốt hơn và
tăng khả năng đạt được các mục tiêu kinh doanh.
Nhận thức được vấn đề này, Nhà nước ta đã quan tâm và có nhiều bước đi
cụ thể thúc đẩy sự phát triển của kiểm toán nội bộ trong các doanh nghiệp nói
chung và trong các doanh nghiệp Nhà nước nói riêng. Ở Việt Nam, mới có mặt
được hơn 10 năm và vẫn còn là một lĩnh vực mới mẻ nhưng kiểm toán nội bộ đã
khẳng định được vị thế của mình trong thời gian qua và đang là một nhu cầu cấp
thiết đối với các doanh nghiệp Nhà nước trong giai đoạn mới. Tuy nhiên, trong
quá trình tổ chức thực hiện, kiểm toán nội bộ trong các doanh nghiệp còn gặp
nhiều khó khăn, đặc biệt là nội dung và mô hình tổ chức chưa được thống nhất
và phù hợp do các văn bản pháp lý có liên quan còn nhiều bất cập và chồng
chéo. Vì vậy, việc xây dựng hệ thống pháp lý để có một mô hình kiểm toán nội
bộ phù hợp và hoạt động có hiệu quả là một đề tài cấp thiết đối với công tác
quản lý doanh nghiệp hiện nay.
Xuất phát từ lý do trên, em chọn nghiên cứu đề tài: “Tìm hiểu về lý luận
và hệ thống pháp lý liên quan tới tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ trong các
SVTH: Trần Thị Phương Lớp: Kiểm toán 48B
1
ĐỀ ÁN MÔN HỌC
doanh nghiệp Nhà nước tại Việt Nam” để làm đề án môn học cho sinh viên

chuyên ngành kiểm toán.
Mục đích nghiên cứu của đề tài là tìm hiểu, tiếp cận hệ thống lý luận cùng
với thực trạng các quy định pháp lý về tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ trong
các doanh nghiệp Nhà nước tại Việt Nam, vận dụng lý luận và thực tiễn nghiên
cứu để rút ra bài học cho bản thân, đồng thời mạnh dạn đề xuất một số kiến nghị
hoàn thiện hệ thống pháp lý cho tổ chức mô hình kiểm toán nội bộ trong các
doanh nghiệp Nhà nước tại Việt Nam.
Trên cơ sở đó, đề tài của em bao gồm các nội dung chính sau:
Chương 1: Lý luận chung về bộ máy kiểm toán nội bộ
Chương 2: Thực trạng hệ thống pháp lý liên quan tới tổ chức bộ máy
kiểm toán nội bộ trong các doanh nghiệp Nhà nước của Việt Nam hiện nay
Chương 3: Bài học cá nhân.
Để đạt được các mục tiêu đã đề ra, trong quá trình nghiên cứu, em đã vận
dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, các phương pháp
chung của logic học, phương pháp hệ thống chọn lọc, tổng hợp và phân tích làm
rõ đối tượng nghiên cứu.
Phạm vi của đề án là nghiên cứu lý luận và hệ thống pháp lý về tổ chức
bộ máy kiểm toán nội bộ.
Trong quá trình nghiên cứu, em đã nhận được sự giúp đỡ và hướng dẫn
tận tình của thầy giáo – TS. Tô Văn Nhật. Do thời gian tiếp cận thực tế không
nhiều cũng như hạn chế về trình độ năng lực của bản thân nên bản đề án của em
không tránh khỏi những sai sót nhất định. Em rất mong nhận được ý kiến đóng
góp của thầy cô giáo để đề án được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
SVTH: Trần Thị Phương Lớp: Kiểm toán 48B
2
ĐỀ ÁN MÔN HỌC
NỘI DUNG
Chương 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỔ CHỨC BỘ MÁY
KIỂM TOÁN NỘI BỘ

1.1. Bản chất, vai trò của kiểm toán nội bộ
1.1.1. Bản chất của kiểm toán nội bộ
Hiện có nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm KTNB trên thế giới.
Theo các chuẩn mực hành nghề của KTNB do Viện Kiểm toán viên nội bộ Hoa
Kỳ ban hành thì: “Kiểm toán nội bộ là một chức năng xác định độc lập, sắp đặt
bên trong một tổ chức để xem xét, đánh giá các hoạt động và được coi là một
dịch vụ (sự hỗ trợ) đối với tổ chức.”
Như vậy, theo định nghĩa trên, KTNB là một loại hình kiểm soát có tổ
chức mà chức năng là đo lường và đánh giá hiệu quả của những việc kiểm soát
khác và mang tính nội kiểm. KTNB là một bộ phận cấu thành, là bộ phận trọng
tâm của hệ thống KSNB, nó hoạt động theo những nguyên tắc của kiểm toán,
thực thi mọi chức năng cơ bản của kiểm toán.
Cụ thể, KTNB có những nội dung hoạt động như sau:
Thứ nhất: Thẩm tra các thủ tục kiểm soát để xác định tính thích hợp và
tính ưu việt của nó
Mục đích của việc thẩm tra tính thích hợp của KTNB là để khẳng định
rằng hệ thống KSNB vận hành đều đặn và có hiệu quả, đáp ứng mọi mục tiêu đã
định trước. Việc thẩm tra sẽ phơi bày mọi hành vi gian lận, không bình thường
và gây lãng phí với bản chất lặp đi lặp lại nhằm ngăn chặn và giảm thiểu chúng.
Thứ hai: Kiểm tra tính trung thực và độ tin cậy của thông tin
KTVNB phải kiểm tra tính trung thực và độ tin cậy không chỉ của bản
thân các thông tin tài chính mà cả hoạt động và phương tiện được sử dụng để
SVTH: Trần Thị Phương Lớp: Kiểm toán 48B
3
ĐỀ ÁN MÔN HỌC
xác định, đo đạc phân loại và báo cáo thông tin đó. Việc kiểm tra hệ thống
thông tin này là cơ sở để khẳng định các sổ sách và báo cáo tài chính chứa đựng
các thông tin chính xác, kịp thời và hữu ích.
Thứ ba: Kiểm tra việc tuân thủ các chính sách, các quy định, các kế hoạch
và các thủ tục hiện hành

Các KTVNB phải kiểm tra các hệ thống nhằm xác định hoạt động của
đơn vị có bảo đảm tuân thủ các chính sách, thủ tục, luật pháp và các quy định có
thể tác động quan trọng tới mọi hoạt động tổ chức. Tiếp nối với chức năng này,
trong một số trường hợp và nếu được phép của ủy ban quản trị tối cao, các
KTVNB đánh giá tính hợp lý và sự ưu việt của các chính sách, quy định, kế
hoạch trước khi đi đến việc xác định mức độ tuân thủ.
Thứ tư: Kiểm tra các phương tiện bảo đảm an toàn cho tài sản
Các KTVNB phải kiểm tra các phương tiện được sử dụng để đảm bảo an
toàn cho các tài sản nhằm tránh các dạng mất mát khác nhau. Mặt khác,
KTVNB cần có những kiến nghị cho nhà quản lý để phòng ngừa các hành động
bất hợp pháp xâm phạm tài sản của đơn vị, tổ chức.
Thứ năm: Đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ và hiệu quả các nguồn lực
KTVNB phải đánh giá chất lượng thực hiện các nhiệm vụ được giao.
Việc thực hiện này liên quan đến các nhóm hay các nhân viên đơn vị. Ở đây,
KTVNB không chỉ quan tâm đến việc các nhóm hay các nhân viên thực hiện
công việc của họ một cách hiệu quả, tiết kiệm mà còn quan tâm đến việc thực
hiện của họ có mang lại nhiều lợi nhuận hơn cho DN hay không? Do các công
việc (đặc biệt là trong lĩnh vực kỹ thuật) rất đa dạng trong một tổ chức kinh tế
nên để hoàn thành được nhiệm vụ trên, bộ phận KTNB phải tuyển chọn được
những người có nghiệp vụ tương xứng.
Thứ sáu: Kiểm tra việc tuân thủ các mục tiêu đề ra đối với các chương
trình hay các hoạt động nghiệp vụ
SVTH: Trần Thị Phương Lớp: Kiểm toán 48B
4
ĐỀ ÁN MÔN HỌC
Các KTVNB phải kiểm tra các hoạt động hay chương trình để xem xét
các kết quả thu được có phù hợp với mục tiêu đề ra hay không, và các hoạt
động, chương trình đó có được thực hiện theo kế hoạch đã định hay không? Bên
cạnh đó, KTVNB cần trợ giúp cho những người lãnh đạo khi xây dựng mục tiêu
cho các chương trình bằng việc xác định xem những giả thiết, dữ liệu quan

trọng có hợp lý hay không, những thông tin hiện thời có chính xác và có được
sử dụng không, hệ thống kiểm tra kiểm soát có được thiết lập trong các hoạt
động hay chương trình không.
Thứ bảy: Nghiên cứu, phát hiện, dự báo các rủi ro có thể xảy ra trong hoạt
động của đơn vị, góp phần ngăn chặn, xử lý các rủi ro
KTNB là tổ chức nội kiểm, am hiểu mọi đặc trưng của quản lý và hoạt
động của đơn vị, do đó có điều kiện và phải coi nhiệm vụ phát hiện, ngăn ngừa,
xử lý rủi ro là một trong những nhiệm vụ ưu tiên nhằm đảm bảo sự phát triển
bền vững.
Thứ tám: Các nhiệm vụ đặc biệt khác khi lãnh đạo đơn vị giao phó
Ngoài các chức năng trực tiếp, KTVNB có thể được giao thêm những
nhiệm vụ có ích cho Ban Giám đốc. Một số ví dụ về các nhiệm vụ đặc biệt giao
cho KTVNB là: điều tra về cá nhân, đại diện cho Ban Giám đốc hoặc giám sát
trong các cuộc thảo luận, tham gia vào các chương trình đào tạo của đơn vị…
Như vậy, KTNB là sự hỗ trợ cho các nhà quản lý ở mọi cấp để họ tiến
hành công tác quản lý hiệu quả hơn. Các KTVNB luôn cố gắng xem xét các vấn
đề như thể bản thân họ là những người chủ, và vì thế họ trực tiếp tìm kiếm các
bằng chứng cần thiết cho các giải pháp đối với các vấn đề về quản lý. Trọng tâm
ở đây là hiệu quả và hiệu năng cuối cùng của nhà quản lý. KTVNB cố gắng đại
diện cho chủ sở hữu trong các tình huống khi hạn chế về thời gian và sức lực đã
không cho phép cả những chủ sở hữu và các nhà quản lý có trách nhiệm tiếp xúc
trực tiếp với các khía cạnh cụ thể của đối tượng kiểm toán. Hay nói theo một
SVTH: Trần Thị Phương Lớp: Kiểm toán 48B
5
ĐỀ ÁN MÔN HỌC
cách khác, chức năng KTNB sẽ giúp cho những nhà quản lý có thể chuyên tâm
vào công việc đưa ra những quyết định đúng đắn mà không phải dành một phần
thời gian và sức lực vào các công việc KSNB.
1.1.2. Vai trò của kiểm toán nội bộ
KTNB là một chức năng quản lý đã được xây dựng, phát triển từ lâu. Các

đơn vị kinh tế cơ sở nhận thấy rằng hệ thống KTNB là phương tiện quản lý hiệu
quả và ngày nay nó đã tìm được chỗ đứng vững chắc trong các cơ quan chính
phủ, các đơn vị SXKD lớn nhỏ tại nhiều quốc gia trên thế giới.
Với sự lớn mạnh của các loại hình DN trong một vài thập niên gần đây,
tầm quan trọng của KTNB cũng được nâng cao một cách tương ứng làm cho nó
trở thành yếu tố chính trong việc thiết lập kiểm tra nội bộ của DN và sự lớn
mạnh đó đã đóng góp một cách đáng kể vào sự phát triển của ngành kiểm toán
nói chung.
Đối với kiểm toán bên ngoài (KTNN và KTĐL): KTNB là công cụ quản lý
hiệu quả và là sự bổ sung cần thiết cho công việc ngoại kiểm nên kiểm toán độc
lập luôn khuyến khích khách hàng của mình thiết lập bộ phận KTNB. Hơn nữa,
việc kiểm toán báo cáo tài chính theo những cách tiếp cận dựa trên rủi ro thì
công việc kiểm toán sẽ được giảm bớt nếu như đơn vị có hệ thống KSNB hoạt
động hiệu quả.
Đối với các đơn vị, KTNB đem lại cho nhà quản lý cấp cao cái nhìn quán
xuyến đối với mọi hoạt động đã và đang diễn ra; khi những người chủ sở hữu
hay những nhà quản lý không có đủ thời gian và sức lực cũng như chuyên môn
cho việc kiểm tra, kiểm soát độc lập thì các KTVNB sẽ giúp họ để họ tập trung
được nhiều hơn vào quá trình đưa ra các quyết định quản lý.
Đối với hệ thống kiểm tra tài chính nhà nước, KTNB được đặt tại các đơn
vị cơ sở sẽ giúp sớm phát hiện, ngăn chặn và xử lý các hành vi tiêu cực, gian lận
trong quản lý và điều hành các hoạt động kinh tế, tài chính góp phần nâng cao
SVTH: Trần Thị Phương Lớp: Kiểm toán 48B
6
ĐỀ ÁN MÔN HỌC
hiệu quả sử dụng tài sản, nhân lực, tiền vốn và hạn chế lãng phí, tham nhũng,
nâng cao hiệu quả hoạt động và hiệu năng quản lý.
1.2. Tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ
1.2.1. Ý nghĩa, nguyên tắc và nhiệm vụ của tổ chức bộ máy kiểm toán
Tổ chức bộ máy kiểm toán là một trong những vấn đề cơ bản bao hàm

trong khái niệm tổ chức kiểm toán. Bộ máy kiểm toán bao gồm cả con người và
phương tiện chứa đựng các yếu tố của kiểm toán để thực hiện chức năng kiểm
toán. Tổ chức bộ máy kiểm toán với những mô hình tổ chức và cơ chế hoạt
động linh hoạt nhằm thích ứng với đặc điểm của đối tượng và khách thể kiểm
toán trong các cuộc kiểm toán cụ thể và hướng tới việc thực hiện các chức năng
của kiểm toán.
1.2.1.1. Ý nghĩa của tổ chức bộ máy kiểm toán
Lý thuyết hệ thống chỉ ra mối liên hệ logic giữa yếu tố, phân hệ và hệ
thống. Đó là mối liên hệ giữa cái riêng và cái chung và chúng có thể chuyển hóa
cho nhau song sự bao hàm của cái chung trong cái riêng vẫn phải được tôn trọng
trong mọi hệ thống tổ chức nói chung cũng như trong tổ chức bộ máy kiểm toán
nói riêng. Mặt khác, theo nguyên lý chung của tổ chức bộ máy, bộ máy kiểm
toán cũng có thể được tổ chức theo phương thức trực tuyến – tham mưu hoặc
theo phương thức chức năng và có thể chọn loại hình tập trung hay phân tán tùy
quy mô và địa bàn hoạt động, tùy khả năng và phương tiện điều hành…
Do có sự khác nhau về các điều kiện trên và do trình độ nhận thức và kinh
nghiệm kiểm toán cùng mức trang bị các phương tiện kiểm toán ở mỗi nơi, mỗi
lúc khác nhau nên bộ máy kiểm toán không thể tổ chức theo một khuôn mẫu
máy móc. Hơn nữa, khi đã nói tới yếu tố con người là nói tới các quan hệ xã
hội, đến truyền thống văn hóa cụ thể. Do đó, tổ chức bộ máy kiểm toán không
chỉ mang tính khoa học mà còn mang cả tính nghệ thuật. Trong trường hợp này,
tính khoa học của tổ chức bộ máy đòi hỏi phải tạo ra những mối liên hệ giữa các
SVTH: Trần Thị Phương Lớp: Kiểm toán 48B
7
ĐỀ ÁN MÔN HỌC
yếu tố, các phân hệ với hệ thống; giữa bản thân hệ thống kiểm toán với các yếu
tố khác và cả với môi trường hoạt động của hệ thống này. Trong khi đó, tính
nghệ thuật của tổ chức đòi hỏi phải xử lý các mối liên hệ này thật mềm dẻo để
duy trì được biên độ tổ chức ở mức cao nhất, thích ứng với từng điều kiện cụ thể
về nhân viên, thiết bị và môi trường thực hiện…

Tất cả các yêu cầu trên đòi hỏi khoa học về tổ chức kiểm toán trước hết
phải xác định được những nguyên tắc cơ bản về tổ chức bộ máy kiểm toán, trên
cơ sở đó xác định các mô hình tổ chức trong hàng loạt các mối liên hệ bên trong
và ngoài hệ thống.
1.2.1.2. Nguyên tắc tổ chức bộ máy kiểm toán
Tổ chức bộ máy kiểm toán cần tuân thủ theo những nguyên tắc sau:
Một là, phải xây dựng đội ngũ KTV đủ về số lượng và đảm bảo yêu cầu
về chất lượng, phù hợp với từng bộ máy kiểm toán.
KTV là yếu tố cơ bản cấu thành bộ máy kiểm toán. Sự tồn tại cũng như
chất lượng hoạt động của bộ máy kiểm toán được quyết định trước hết bởi số
lượng và chất lượng đội ngũ KTV. Đó cũng là nguyên lý chung cho việc tổ chức
mọi hệ thống bộ máy. Hơn nữa, hoạt động kiểm toán lại có chức năng đặc biệt
nên càng đòi hỏi cao với KTV cả về năng lực chuyên môn và phẩm hạnh đạo
đức. Vì vậy, bất cứ ở đâu, trong phạm vi quốc gia hay quốc tế, và bất cứ lúc
nào, các tổ chức kiểm toán đều coi trọng việc xây dựng đội ngũ KTV.
Mặt khác, kiểm toán lại bao gồm nhiều loại hình với những bộ máy tổ
chức cụ thể cũng có những điểm khác nhau về nội dung và phương pháp kiểm
toán cụ thể và từ đó cả về tổ chức kiểm toán. Vì vậy, xây dựng đội ngũ KTV
cũng đòi hỏi những yêu cầu riêng biệt thích ứng với từng loại hình, từng bộ máy
kiểm toán.
SVTH: Trần Thị Phương Lớp: Kiểm toán 48B
8
ĐỀ ÁN MÔN HỌC
Hai là, hệ thống bộ máy kiểm toán phải bao gồm các phân hệ chứa đựng
các mối liên hệ trong – ngoài khác nhau phù hợp với nguyên tắc chung của lý
thuyết tổ chức và phù hợp với quy luật của phép biện chứng về liên hệ.
Mục tiêu của tổ chức là tạo ra mối liên hệ theo một trật tự xác định. Trong
kiểm toán, trật tự này được xác định khác nhau do quan hệ giữa các mục tiêu
kiểm toán khác nhau với các khách thể kiểm toán khác nhau. Mỗi khách thể,
mỗi chủ thể này lại có nhiều mối liên hệ khác nhau ngoài kiểm toán. Trong việc

xử lý hàng loạt mối liên hệ phức tạp này cần phải có phương pháp luận biện
chứng giữa các sự vật, hiện tượng, giữa cái chung và cái riêng, giữa cái mới và
cái cũ.
Ba là, tổ chức bộ máy kiểm toán phải quán triệt nguyên tắc chung của
mọi hệ thống tổ chức bộ máy: tập trung, dân chủ thích ứng với từng bộ phận
kiểm toán.
Nguyên tắc tập trung – dân chủ do Lenin đề xướng trong việc xây dựng
Đảng Cộng sản và được phát triển ứng dụng trong mối quan hệ giữa khách thể -
chủ thể - môi trường kiểm toán. Ở từng phân hệ kiểm toán trong từng thời kỳ
phát triển, mối liên hệ khách thể - chủ thể có những điểm khác nhau song đều
được tổ chức và hoạt động trong mỗi Nhà nước cụ thể với một nguyên tắc tổ
chức cụ thể: Nhà nước của dân, do dân và vì dân.
1.2.1.3. Nhiệm vụ của tổ chức bộ máy kiểm toán
Từ ý nghĩa, nguyên tắc của tổ chức bộ máy kiểm toán, có thể thấy nhiệm
vụ cơ bản của tổ chức bộ máy kiểm toán là xây dựng mô hình tổ chức bộ máy,
xác định kiểu liên hệ trong từng mô hình và mối liên hệ giữa các yếu tố cơ bản
cấu thành hệ thống bộ máy kiểm toán – kiểm toán viên.
1.2.2. Tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ
KTNB là một loại hình kiểm toán. Do đó, việc tổ chức bộ máy KTNB
cũng tuân theo các nguyên tắc tổ chức bộ máy kiểm toán nói chung.
SVTH: Trần Thị Phương Lớp: Kiểm toán 48B
9
ĐỀ ÁN MÔN HỌC
Bộ máy KTNB là hệ thống tổ chức của các KTV do đơn vị tự lập ra theo
yêu cầu quản trị nội bộ và thực hiện nền nếp, kỷ cương quản lý.
Người thực hiện KTNB là những KTV trong đơn vị hoặc các chuyên gia
(giám định viên kế toán) từ bên ngoài. Từ đó có thể có 2 mô hình cơ bản là Hội
đồng hay bộ phận KTNB và giám định viên kế toán (hoặc giám sát viên nhà
nước).
1.2.2.1. Hội đồng hay bộ phận kiểm toán nội bộ

Trong mô hình tổng quát này, bộ máy KTNB có thể được tổ chức theo ba
mô hình cụ thể như sau:
Mô hình thứ nhất: Ủy ban kiểm toán trực thuộc HĐQT.
Ủy ban kiểm toán gồm từ 3 – 5 thành viên, giúp việc cho ủy ban kiểm
toán là bộ phận KTNB. KTNB là bộ phận trực tiếp thực hiện các nhiệm vụ kiểm
toán theo yêu cầu của ủy ban kiểm toán. Mô hình này thường được áp dụng đối với
những tập đoàn kinh tế đã được niêm yết cổ phiếu trên thị trường chứng khoán.
Đây là mô hình phổ thông và tối ưu nhất. Mô hình này đảm bảo tính độc
lập, khách quan và có quyền lực cao trong công tác kiểm toán. Thông qua ủy
ban kiểm toán, HĐQT sẽ thực hiện có hiệu quả trách nhiệm quản lý, giám sát
công tác tài chính – kế toán trong tập đoàn.
Nhược điểm của mô hình này là do HĐQT của tập đoàn hoạt động theo
định kỳ và thường xuyên chỉ đưa ra các quyết sách lớn, không trực tiếp điều
hành hoạt động SXKD của tập đoàn. Vì lẽ đó, kết quả kiểm toán trình lên
HĐQT thường xử lý chậm, làm giảm tính hiệu quả cho hoạt động kiểm toán.
Mô hình thứ hai: Bộ phận KTNB trực thuộc ban kiểm soát.
Ưu điểm của mô hình này là bộ phận KTNB trực thuộc ban kiểm soát
thuộc HĐQT đảm bảo được tính độc lập cao cho hoạt động kiểm toán. Ban kiểm
soát có công cụ đủ mạnh để thực hiện các nhiệm vụ và trách nhiệm theo quy
định của pháp luật và điều lệ của tập đoàn.
SVTH: Trần Thị Phương Lớp: Kiểm toán 48B
10
ĐỀ ÁN MÔN HỌC
Tuy nhiên, tính quyền lực, tính hiệu quả, kịp thời của KTNB không cao
như mô hình thứ nhất do bộ phận KTNB trực thuộc ban kiểm soát giúp việc cho
HĐQT.
Mô hình thứ ba: Bộ phận KTNB trực thuộc tổng giám đốc.
Ưu điểm của mô hình này là đảm bảo sự độc lập và tính quyền lực của
hoạt động KTNB với những đối tượng được kiểm toán. KTNB có điều kiện
thường xuyên tiếp cận, phát hiện các sai phạm trong hoạt động SXKD của đơn

vị để tư vấn cho đối tượng được kiểm toán và báo cáo cho tổng giám đốc có
biện pháp khắc phục và xử lý kịp thời.
Hạn chế của mô hình này là do tổng giám đốc là người trực tiếp điều hành
các hoạt động SXKD của đơn vị trong khi KTNB là bộ phận giúp việc cho tổng
giám đốc kiểm tra, đánh giá hoạt động SXKD nên có những ảnh hưởng nhất
định đến tính độc lập, khách quan trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của bộ
phận KTNB.
Về cơ cấu tổ chức bộ máy KTNB:
Nếu phân chia theo cách thức tổ chức bộ máy thực hiện kiểm toán, bộ
máy KTNB được tổ chức theo những cách thức sau đây:
Thứ nhất: Tổ chức bộ máy KTNB theo lĩnh vực kiểm toán.
Mô hình tổ chức bộ máy KTNB theo cách này dựa trên thực tế là các
KTVNB “độc lập” sẽ làm việc hiệu quả nhất khi được giao trách nhiệm kiểm
soát hoạt động một loại nghiệp vụ riêng biệt của công ty. Thực hiện theo cách
này, bộ máy KTNB thực hiện chuyên môn hóa theo loại nghiệp vụ cụ thể khi
kiểm toán. Nếu một công ty có quy mô lớn, gồm nhiều đơn vị thành viên hoạt
động trên nhiều lĩnh vực khác nhau thì việc tổ chức các nhóm KTVNB kiểm
toán theo nghiệp vụ giống nhau sẽ mang lại hiệu quả cao. Vì vậy, bộ máy
KTNB có thể đạt được hiệu năng trong quản lý. Mô hình tổ chức bộ máy KTNB
được khái quát theo sơ đồ sau:
SVTH: Trần Thị Phương Lớp: Kiểm toán 48B
11
ĐỀ ÁN MÔN HỌC
Sơ đồ 1.1: Tổ chức bộ máy KTNB theo lĩnh vực kiểm toán
Tổ chức bộ máy theo mô hình này, nhược điểm lớn là không thể tránh
khỏi sự trùng lặp trong thực hành kiểm toán ở các đơn vị khác nhau, dẫn tới chi
phí đi lại tăng thêm, lãng phí thời gian… đặc biệt là nếu công ty gồm nhiều đơn
vị thành viên hoạt động phân tán về địa lý hay hoạt động trong nhiều lĩnh vực
khác nhau… Nhược điểm thứ hai là tiến hành kiểm toán theo loại nghiệp vụ sẽ
không đem lại hiệu quả cao như trong trường hợp kết hợp kiểm toán các loại

nghiệp vụ khác nhau. Bên cạnh đó, việc thực hiện chuyên môn hóa công việc
kiểm toán theo lĩnh vực cho KTV có thể ảnh hưởng tới khả năng chuyên môn,
sự tiến bộ trong nghề nghiệp, sự hiểu biết của KTV… Tuy nhiên, theo cách kết
hợp có thể ảnh hưởng tới khả năng chuyên môn của KTVNB trong loại hình
nghiệp vụ hay lĩnh vực hoạt động cụ thể vì KTVNB thường thực hiện các thủ
tục kiểm tra ở cấp thấp, sau đó mới hướng tới xem xét các vấn đề quản lý rộng
hơn. Như vậy, phân tích trên đây chỉ rõ việc sử dụng mô hình cách tiếp cận theo
lĩnh vực kiểm toán phải đảm bảo sự thận trọng thích đáng. Trong những trường
hợp không chắc chắn, tổ chức bộ máy KTNB nên có sự lựa chọn kết hợp.
Thứ hai, tổ chức bộ máy KTNB theo mô hình song song.
SVTH: Trần Thị Phương Lớp: Kiểm toán 48B
KTV phụ trách
nghiệp vụ B
KTV phụ trách
nghiệp vụ C
KTV phụ trách
nghiệp vụ A
12
Kiểm toán trưởng
Trợ lý kiểm toán trưởng
ĐỀ ÁN MÔN HỌC
Trong một DN quy mô lớn và có nhiều lĩnh vực hoạt động, tổ chức bộ
máy KTNB phổ biến nhất là giao trách nhiệm cho KTVNB theo những “ngành”
hoạt động (hẹp) như tổ chức của công ty. Theo cách này, bộ máy KTNB có thể
có những KTVNB cá biệt hay nhóm KTVNB giao cho ngành nghề hoạt động
đặc thù và sắp xếp nhân sự cho các bộ phận trong công ty. Nếu mỗi bộ phận cấu
thành đơn vị này được chuyên môn hóa theo “ngành”, các KTVNB ở ngành này
có thể đạt được những ưu thế đặc biệt về lĩnh vực chuyên môn kể cả các hoạt
động nghiệp vụ riêng biệt. Mô hình tổ chức bộ máy KTNB song song giúp cho
các KTVNB có thể phát triển mối quan hệ công tác với nhà quản lý (phụ trách ở

tất cả các cấp) tốt hơn, đặc biệt là ở “ngành” hoạt động mà KTV này phụ trách.
Tổ chức bộ máy KTNB theo mô hình song song được khái quát theo sơ đồ sau:
Sơ đồ 1.2: Tổ chức bộ máy KTNB theo mô hình song song
Tuy nhiên, cách thiết lập này cũng có những hạn chế tương tự như trường
hợp thứ nhất vì bản chất của cách này vẫn là tạo ra sự chuyên môn hóa trong
SVTH: Trần Thị Phương Lớp: Kiểm toán 48B
KTV phụ trách
ngành A
KTV phụ trách
ngành C
KTV phụ trách
ngành B
13
Kiểm toán trưởng
Trợ lý kiểm toán trưởng
ĐỀ ÁN MÔN HỌC
công việc kiểm toán. Ngoài ra, theo cách tổ chức này, KTV có thể đạt được
những mối quan hệ đặc biệt với nhân viên trong ngành, trong tổ chức hay trong
đơn vị được phụ trách kiểm toán hoặc người có thẩm quyền. Điều này có thể
làm ảnh hưởng đến tính độc lập và khách quan của KTV trong đơn vị được
kiểm toán. Bên cạnh đó, vấn đề bố trí nhân sự và số lượng nhân viên kiểm toán
cũng đặt ra với mô hình tổ chức này vì quy mô và tính đa dạng trong hoạt động
kinh doanh.
Thứ ba, tổ chức bộ máy KTNB theo khu vực địa lý.
Trong cách thức tổ chức bộ máy KTNB theo khu vực địa lý, một KTVNB
riêng biệt hoặc một nhóm KTVNB sẽ thực hiện kiểm toán tất cả các hoạt động,
nghiệp vụ của công ty ở một khu vực địa lý nhất định. Tùy theo từng trường hợp
cụ thể, cách tổ chức này có thể chuyển sang mô hình thứ nhất. Trong trường hợp
khác, cách tổ chức này có thể tự điều chỉnh và trở thành mô hình thứ hai. Chính
vì vậy, cách tổ chức này có ưu điểm, nhược điểm như hai cách tổ chức đầu tiên.

Tuy nhiên, đây là cách tổ chức được đánh giá tốt nhất và là loại hình tổ chức
được sử dụng nhiều nhất trong KTNB trong thực tế kiểm toán ở các nước có
hoạt động KTNB phát triển. Mô hình tổ chức bộ phận KTNB theo khu vực địa
lý được khái quát trong sơ đồ sau:
SVTH: Trần Thị Phương Lớp: Kiểm toán 48B
Phụ trách
khu vực A
Phụ trách
khu vực B
Phụ trách
khu vực C
14
Kiểm toán trưởng
Trợ lý kiểm toán trưởng
KTV
KTV
KTV
KTV
KTV
KTV