sgk địa lí 11 cơ bản

BO GIAO DUG VA OAO TAO

DIALI

NHA X U X T

BAN

GIAO DUG VI^T NAM



BO GIAO DUG VA DAO TAO
LE THONG (Tong Chu bien)
NGUYEN THI MINH P H U O N G (Chu bien)
PHAM VIET HONG - NGUYEN VIET HUNG
O N G THI DAN THANH - THAN DUC TUAN - NGUYEN DUG VU

DIALI
(Tdi ban Idn thA tu)

NHA XUAT BAN GIAO DUG VIET NAM


Chiu trdch nhiem xudt ban : Chu tich HDQT kiem Tong Giam doc NGO TRAN AI
Pho Tong Giam doc kiem Tong bien tap NGUYEN QU^ THAO
Bien tap Idn ddu

BUI THI BICH NGOC - TRAN NGOC DIEP

Bien tap tdi ban : BUI THI BICH NGOC

Bien tap mi thuat

LUONG QUOC HTEP

Thiet ke sdch

N G U Y £ N THANH LONG

Trinh bay bia

TRAN TIEU LAM

V e luge do

CU DUC NGHIA - TRINH MINH HUNG

Sua ban in

BUI THI BICH NGOC

Che ban : CONG TY CO PHAN Ml THUAT VA TRUYEN THONG

Ban quyen thuoc Nha xuat ban Giao due Viet Nam - Bp Giao due va Oao tao

DjALI 11
Mas6:CH116T1
In 60.000 ban (QD 05GK), kho 17 x 24cm.
In tai Cong ty c6 phan in Sach giao khoa tai TP . Ha Noi.
So XB: 01-2011/CXB/149-1235/00.
In xong va nop lini chieu thang 01 nam 2011.

KHAI QUAT
NEN KINH TE - XA HOI
THE Gl6l


C A C NUCI(


:N THE GI6I


Bai 1
Sir Ti/ONG PHAN yi TRINH DO PHAT TRIIN
KINH T I - XA HOI COA CAC N H 6 M Ni/6C.
CUOC CACH MANG KHOA HOC VA CONG NGHf Hl|N DAI
m

•

•

•

•

•

Cck- niitjc rreii the giai ditac xcp vao iihCatg ii/ioni khcic nhaii. vai siftirang

phan ro ret ve trinh do plidt trien kinh te- xcl hoi. Ciioc each mgng khoa
hoe vd eong nghe hien dgi tde dgiig nignli me den nen kinh te the gi&i,
ehiiych dan nen kinh te the giai sang mot giai dogn phdt trien moi. ggi la
nen kinh tetri thii'c.
I - Sir PHAN CHIA THANH CAC NH6M NI/6C
The giai c6 tren 200 quoc gia va vung lanh tho khac nhau ve dac diem tu nhien,
dan CU, xa hoi, trinh do phat trien kinh te va dugc xep vao hai nhom nuac :
phat trien va dang phat trien.
Cac nuac phat trien c6 tong san pham trong nuac binh quan dau nguai
(GDP/nguai) cao, dau tu nuac ngoai (FDI) nhieu, chi so phat trien con nguai
(HDI) a muc cao.
60'
^

" Aivje^
ADtOLEN

THL\ iJlfej PI^^N
^^^
IAN
ANH

LI6N BANG NGA

BfiLARUT
ULRAINA • CADACXTAN

MONGC6_

m^NHlKl,(

J •, ',

TRUNGQUOC

" * ^ '

ANGI£RI, iini •
V, '•"" .AI CAP A R A

THAI BINH
LnrONC,

r7^^s^0m

^NIUGHIN£

'i-(. ;--[
DlfONG

'"'r^.

,

:

ANBO

MADAGAXCA

""^^^.'.ylMtoAMBicH

DUONG

GDP/NGUOl 6 CAC Ntt3c v A VUNG LANH T H 6 (USD)

|r

I Mile cao: tren 8955

1___ MiJc tning binh tren: 2896 - 8955

i

MCrc trung binh di/ai: 725 - 2895

\^^ Mile thap: du6i 725

Hinh 1. Phan bo cac nuac va vung lanh tho tren the gidi theo
miic GDP binh quan dau ngucri (USD/nguoi - nam 2004)


Cac nuac dang phat trien thuang c6 GDP/nguai thap, no nuac ngoai nhieu va
HDI a muc thap.
Trong nhom nuac dang phat trien, mot so nuac va viing lanh tho da trai qua qua
trinh cong nghiep hoa va dat dugc trinh do phat trien nhat dinh ve cong nghiep goi
chung la cac nuac cong nghiep mai (NICs) nhu : Han Quoc, Xin-ga-po, Dai Loan,
Bra-xin, Ac-hen-ti-na,...
Difa vao hinh I, nhan xel sif phdn ho cac nuCfc vd vfing lanh tho tren the gidi
theo nn'fc GDP Ivnii quan ddu ngifoi (USD/ngu'di).

11-51/ Tl/ONG PHAN VE TRINH Op
CUA CAC NHOM Nl/GfC

PHAT

TRIEN KINH TE

XA HOI

GDP binh quan dau nguai c6 su chenh lech Ian giiia cac nuac phat trien va
cac nuac dang phat trien.
BANG 1.1. GDP BINH QUAN DAU NGUdi CUA M O T SO NUC)C TREN THE GlCil NAM 2004, THEO GIA THUC TE
(Don vi : USD)

Cac nu6c phat trien
Ten nu6c
Dan Mach
Thuy Dien
Anh
Ca-na-da
Niu Di-lan

Cac nude dang phat trien

GDP/nguoi

Ten nude

GDP/ngudi

An-ba-ni
C6-16m-bi-a
In-do-ne-xi-a
MDo
E-ti-6-pi-a

45 008
38 489
35 861
30 714
24 314

:t

2372
2150
1193
637
112

The giai : 6393
Dua vdo ixing I.I, hay nhdn xet su'chenh lech ve GDP hinh quan ddu ngu'di gida
cac nu'&c phdt trien vf) cdc mfdc dang phdt trien.
BANG

1.2. CO CAU GDP P H A N THEO KHU VUC KINH TE
CUA CAC NHOM NUCSC - N A M 2004

(Don vi : %)
Co cau GDP phan theo lihu vuc kinh te

Nhom nufdc

Khu vuc I

Khu vuc II

Khu vuc III

Phat trien

2,0

27,0

71,0

Dang phat trien

25,0

32,0

43,0


Dira vdo bang 1.2. hdy nhdn .vet ca can GDP phan theo khu vifc kinh te ci'ia cdc
nh.v,

:;ir'

- :u)ni '"OOJ

Cac nhom nuac c6 su khac biet ve cac chi so xa hoi.
'***>«
Tuoi tho trung binh (tuoi) - nam 2005 :
- The giai : 67
- Cac nuac phat trien : 76
- Cac nuac dang phat trien : 65. Cac nuac a chau Phi c6 tuoi tho trung binh
la 52 (trong do a khu vuc Tay Phi, Dong Phi la 47 - thap nhat the giai).

BANG
f \

1.3. CHI SO HDI CUA THE Gl6l VA CAC NHOM NUOC

"

^--.^^^

Nam

2000

2002

2003

Phat trien

0,814

0,831

0,855

Dang phat trien

0,654

0,663

0,694

The giai

0,722

0,729

0,741

Nhom nUOT"^^

Di/a vdo hdng 1.3. ket hap vdi thong tin a tren. nhdn xet sif khdc biet ve chi
so HDI vd tuoi tho ti'ung binh gida nhom nifo'c phdt trien vd nhom nude dang
phdt trien.
Ill - CUpC CACH MANG KHOA HOC VA CONG NGHE HIEN DAI

Cuoi the ki XX dau the ki XXI, nhan loai tien hanh cuoc each mang khoa hoc

va cong nghe hien dai vai dac trung la su xuat hien va phat trien nhanh chong cong
nghe cao. Day la cac cong nghe dua vao nhung thanh tuu khoa hoc mai, vai ham
lugng tri thuc cao. Bon cong nghe tru cot, c6 tac dong manh me va sau sSc den
phat trien kinh te - xa hoi la : cong nghe sinh hoc, cong nghe vat lieu, cong nghe
nang lugng, cong nghe thong tin.
Cugc each mang khoa hgc va cong nghe hien dai da lam xuat hien nhieu nganh
mai, dac biet trong cac linh vuc cong nghiep va dich vu, tao ra nhirng buac chuyen
dich ca cau kinh te manh me.

8-


Bang Ide'u biet ciia hdn than, em hdy :
- .\'eu mot so thdnh tifu do hdii coic^ nghe tru cot tgo ra.
— Ke ten mot so ngdnh dich vu cdn den nliieu tri tlu'fc ni du : ketodn. bdo hiem...}.
Cugc each mang khoa hgc va cong nghe hien dai tac dgng ngay cang sau sac,
lam cho kinh te the giai chuyen dan tu nen kinh te cong nghiep sang mot loai hinli
kinh te mai, dua tren tri thuc, ki thuat, cong nghe cao, dugc ggi la nen kinh te tri thirc.

Cdu hoi va bai tap
1. Trinh bay nhung diem tuong phan ve trinh do phat trien kinh te - xa hoi cua nhom nuoc
phat trien voi nhom nuoc dang phat trien.
2. Neu dac trung va tac dong cua cuoc each mang khoa hoc va cong nghe hien dai den nen
kinh te - xa hoi the giai.
3. Dua vao bang so lieu sau :
TONG NO NUCiC NGOAl CIJA NHOM NU6c DANG PHAT TRIEN
(Don vi : ti USD)

Nam

1990

1998

2000

2004

Tong ng

1310

2465

2498

2724

1

Ve bieu do duong bieu hien tong ng nuac ngoai ciia nhom nuoc dang phat trien qua cac
nam. Rut ra nhan xet.


Bai 2
XU Hl/OfNG TOAN CAU HOA, KHU Vl/C HOA KINH TE
Todn cdu hod vd khu vuc hod Id xii hudng td't \cu. dan den si(pint thugc
Idn nhau ngdy cdng tdng gida cdc nen kinh te : dong thai, tgo ra uhdng
dgng life thiic day su'tdug tru'dug vd phdt trien kinh te the gidi.
I - XU HU'CKNG TOAN CAU HOA KINH TE

Toan cau hoa la qua trinh lien ket cac quoc gia tren the giai ve nhieu mat, tu
kinh te den van hoa, khoa hgc,... Toan cau hoa kinh te c6 tac dgng manh me den
mgi mat cua nen kinh te - xa hoi the giai.
1. Toan cau hoa kinh te
Toan cau hoa kinh te c6 nhung bieu hien ro net sau :
a) Thuang mgi the giai phdt trien mgnh
Toe do tang trucmg cua thuang mai luon cao han toe do tang truang cua toan
bg nen kinh te the giai. To chuc thuang mai the giai (WTO) vai 150 thanh vien
(tinh den thang 1-2007) chi phoi tai 95% hoat dgng thuang mai cua the giai va c6
vai tro to Ian trong viec thiic day tu do hoa thuang mai, lam cho nen kinh te the
giai phat trien nang dgng han.
b) Ddu tu nuac ngoai tdng nhanh
Til nam 1990 den nam 2004 dau tu nuac ngoai da tang tu 1774 ti USD len 8895
ti USD. Trong dau tu nuac ngoai, ITnh vuc dich vu chiem ti trgng ngay cang Ian,
trong do noi len hang dau la cac hoat dgng tai chinh, ngan hang, bao hiem,...
c) Thi trudng tdi chinh quae tenia rgng
Voi hang van ngan hang dugc noi vai nhau qua mang vien thong dien tu,
mot mang luod lien ket tai chinh toan cau da va dang rgng ma tren toan the giai.
Cac to chuc quoc te nhu Quy tien te quoc te (IMF), Ngan hang The giai (WB) ngay
cang CO vai tro quan trgng trong su phat trien kinh te toan cau, ciang nhu trong dai
song kinh te - xa hoi cua cac quoc gia.

10


d) Cdc cong ti xuyen quae gia c6 vai trd ngdy cdng Idri
Cac cong ti xuyen quoc gia c6 pham vi hoat dgng a nhieu quoc gia khac nhau,
nam trong tay nguon cua cai vat chat rat Ian va chi phoi nhieu nganh kinh te
quan trgng.
2. He qua cua viec toan cau hoa kinh te

Toan cau hoa kinh te da thuc day san xuat phat trien va tang truang kinh te toan
cau, day nhanh dau tu, tang cuang su hgp tac quoc te. Tuy nhien, toan cau hoa kinh
te ciing c6 nhiJng mat trai cua no, dac biet lam gia tang nhanh chong khoang each
giau ngheo.

II - XU H U ' P N G K H U VLTC H O A K I N H TE

1. Cac to chufc lien ket kinh te khu vUc
Do su phat trien khong deu va sue ep canh tranh trong cac khu vuc tren
the giai, nhiing quoc gia c6 net tuang dong ve dia li, van hoa, xa hoi hoac c6
chung muc tieu, Igi ich phat trien da lien ket vai nhau thanh cac to chuc lien ket
kinh te dac thu.
B A N G 2. MOT SO TO CHtJt LIEN KET KINH TE KHU VUC
.—„

,— _,

1 Nam
Ten to chufc

thanh
j lap

Hiep uac tu do
thuang mai Bac
Ml (NAFTA)

Lien minh
chau Au (EU)

Hiep hoi
cac quoc gia
Dong Nam A
(ASEAN)

*

Cac nu6c va viing lanh tho
thanh vien
(Tinh den nam 2005)

So dan
GDP '
• (trieu nguoi - (ti USD i nam 2005) nam 2004)
1

1994

Hoa Ki, Ca-na-da, Me-hi-c6.

435,7

13323,8 ,

1957

Diic, Anh, Phap, Ha Lan, Bi,
I-ta-li-a, Liic-xam-bua, Ai-len,
Dan Mach, Hi Lap, Tay Ban Nha,
Bo Dao Nha, Ao, Phan Lan,

Thuy Dien, Sec, Hung-ga-ri,
Ba Lan, X16-va-ki-a, Lit-va,
Lat-vi-a, X16-ve-ni-a, Et-xto-ni-a,
Man-ta, Sip.

459,7

12690,5

1967

In-do-ne-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-lip-pin,
Xin-ga-po, Thai Lan, Bru-nay,
Viet Nam, Lao, Mi-an-ma, Cam-pu-chia

555,3

799,9

11


"1

Dien dan hgp tac
kinh te chau A Thai Binh Duong
(APEC)

1989

Thi truang chung
Nam MT
(MERCOSUR)**

1991 I Bra-xin, Ac-hen-ti-na, U-ru-goay,
Pa-ra-goay.

Bru-nay, In-do-ne-xi-a, Ma-lai-xi-a,
j Phi-lip-pin, Xin-ga-po, Thai Lan,
! Hoa Ki, Ca-na-da, Me-hi-c6, Nhat
Ban, Han Quoc, 0-xtray-li-a,
Niu Di-lan, Dai Loan, Trung
Quoc, Hong Cong (Trung Quoc),
Pa-pua Niu Ghi-ne, Chi-le, Pe-ru,
] Lien bang Nga, Viet Nam.

* Thang I - 2007, EU ket nap them Bun-ga-ri va Ru-ma-ni.
** Thang 6 - 2006, MERCOSUR ket nap them Ve-ne-xu-e-la.
Dua vao hang 2. so sanli so dan vu GDP cuu cue to cinic lien ket kinh te khu vifc.
Riit ra nhdn .vet.
2. He qua cua khu vUc hoa kinh te

Cac to chuc lien ket kinh te khu vuc vua hgp tac, vua canh tranh vai nhau da
tao nen dgng luc thiic day su tang truang va phat trien kinh te, tang cuang tu do
hoa thuang mai, dau tu dich vu trong pham vi khu vuc ciing nhu giiia cac khu vuc
vai nhau, gop phan bao ve Igi ich kinh te ciia cac nuac thanh vien. Dong thai, cung
thiic day qua trinh ma cua thi truang cac quoc gia, tao lap nhCrng thi truang khu
vuc rgng lan, tang cuang qua trinh toan cau hoa kinh te the giai. Tuy nhien,
XU huang khu vuc hoa ciing dat ra khong it van de doi hoi cac quoc gia phai quan
tam giai quyet, nhu tu chu ve kinh te, quyen luc quoc gia,...

Cdu hoi vd bdi tap
1. Trinh bay cac bieu hien chu yeu ciia toan cau hoa kinh te. Xu huong toan cau hoa kinh
te dan den nhirng he qua gi ?
2. Cac to chirc lien ket kinh te khu vuc dugc hinh thanh dua tren nhirng ca so nao ?
3. Xac dinh cac nuoc thanh vien cua cac to chirc EU, ASEAN, NAFTA, MERCOSUR tren
ban do "Cac nuac tren the giai".

12


Bai 3
M 6 T S 6 VAN O^ MANG

TfNH TOAN CAU

Citng vdi viec bdo ve hod hinh, nhdn logi hien nay dangphdi doi mat vdi
nhieu thdch thuc mang tinh todn cdu idiu : bung no ddn so, gid hod ddn
so. d nhiem mdi truang,... gciy ra nhung hgu qud nghiem trgng.
I - D A N SO
1. Bung no dan so
Dan so the giai tang nhanh, nhat la a nira sau cua the ki XX. Nam 2005, so dan
the giai la 6477 trieu nguoi.
Su biing no dan so hien nay tren the giai dien ra chu yeu a cac nuac dang phat
trien. Cac nuac nay chiem khoang 80% dan so va 95% so dan gia tang hSng nam
ciia the giai.
BANG

3.1. TI SUAT GIA TANG DAN SO Tl/NHIEN TRUNG BINH NAM
(Don vi : %)

1

^\^^Giai doan

1960 -1965 1975 -1980 1985 - 1990 1995-2000 2001-2005
Nhom nude \ .
Phat trien

1,2

0,8

0,6

0,2

Dang phat trien

2,3

1,9

1,9

1,7

The giai

1,9

1,6

1,6

1,4

0,1
:

1,5
1,2

- Dua vdo bdng 3.1, so sdnh ti sud't gia tdng ddn so tu nhien cua nhom lufdc
dang phdt trien vdi nhom nude phdt trien vd todn the gidi.
- Ddn so tdng nhanh ddn tdi nhung hgu qud gi ve nigi kinh te - xd hoi ?
2. Gia hoa dan so
Dan so the giai dang c6 xu huang gia di. Trong ca cau theo do tuoi, ti le nguai
dual 15 tuoi ngay cang thap, ti le nguai tren 65 tuoi ngay cang cao va tuoi thg ciia
dan so the giai ngay cang tang.

13


BANG

3.2. CO CAu

DAN

SO THEO NHOM TUOI, GIAI DOAN 2000 - 2005

(Dom vi : %)

"""^,

Nhom tuoi

0-14

15-64

65 trd len

Dang phat trien

32

63

5

Phat trien

17

68

15

Nhom nude "~--^

-Dud vdo hdng 3.2. so sdidi ca cent ddn so theo nhom tuoi cua nhom nitdc phdt
trien vdi tdidm m(dc dang phdt trien.
-Dan so gid ddn tdi nhffng hgu qud gi ve mat kiidi te -.\dhoi

?

II - MOI TRU'OfNG
1. Bien doi khi hau toan cau va suy giam tang o d o n

Lugng CO2 tang dang ke trong khi quyen gay ra hieu ling nha kinh, lam cho
nhiet do Trai Dat tang len. Uac tinh trong vong 100 nam tra lai day, Trai Dat
nong len 0,6°C. Du bao vao nam 2100, nhiet do Trai Dat se tang them tir 1,4°C
den 5,8°C.
Hoat dgng cong nghiep va sinh hoat, dac biet a cac nuac phat trien da dua vao
khi quyen mot lugng lan khi thai gay ra mua axit a nhieu nai tren
Trai Dat. Dong thai, khi thai CFC^ da lam tang odon mong dan va 16 thiing tang
odon ngay cang rgng ra.
Hdy trinh hdy cdc hgu qud do nhiet do Trdi Dd't tdng len vd tdng odon bi thung
doi vdi doi song tren Trdi Ddt.
2. O nhiem nguon nUdc ngot, bien va dai difcrng

Chat thai cong nghiep va chat thai sinh hoat chua dugc xu- li dua true tiep vao
cac song, ho da lam 6 nhiem nghiem trgng nguon nuac a nhieu nai tren the giai.
Theo Lien hgp quoc, c6 khoang 1,3 ti nguai tren toan cau, trong do han 1 ti nguai
a cac nuac dang phat trien bi thieu nuac sach.
Viec dua cac chat thai chua dugc xir li vao song ngoi va bien, cung cac su c6
dam tau, rira tau, tran dau xay ra a nhieu nai dang lam moi truang bien va dai
duong chiu nhieu ton that Ion.

14

Hinh 3. O nhiem dau tren bien
Y kieii cho rdng "Bdo ve mdi trUdng Id van de song cdn ciia nhdn logi" cd dung
khong ? Tgi sao ?
3. Suy giam da dang sinh vat
Viec khai thac thien nhien qua miic ciia con nguai lam cho nhieu loai sinh vat
bi tuyet chung hoac dimg truac nguy ca tuyet chung. Hau qua la lam mat di nhieu
loai sinh vat, cac gen di truyen, nguon thuc pham, nguon thuoc chiia benh, nguon
nguyen lieu ciia nhieu nganh san xuat,...
Diai vdo hieu biet cua bdn thdn. hdy neu mot so lodi dgng vat a nudc ta hien
dang cd nguy ca tuyet chung, hoac cdn Igi rat it.
lll-MpTSdVANOEKHAC
Trong nhiing thap nien cuoi cua the ki XX va nhirng nam dau cua the ki XXI,
xung dot sac tgc, xung dot ton giao va nan khung bo tra thanh moi de doa true tiep
tai on dinh, hoa binh cua the giai. Nan khung bo ngay nay xuat hien a nhieu nai
tren the giod, vai rat nhieu each thuc khac nhau (sat hai thii ITnh chinh tri, bat coc
con tin, huan luyen va sii dung nguai lam thue vao hoat dgng khung bo,...).
Dieu cue ki nguy hiem la cac phan tir khimg bo da sir dung cac thanh tuu ciia khoa
hgc, cong nghe de thuc hien hoat dgng khiing bo (tain cong bang vu khi sinh hoa
hgc, chat no, pha hoai mang vi tinh,...).

15


Ben canh khung bo, hoat dgng kinh te ngam (buon lau vii khi, rira tien,...), tgi
pham lien quan den san xuat, van chuyen, buon ban ma tuy,... ciing la nhirng moi
de doa doi vai hoa binh va on dinh tren the giai.
De giai quyet cac van de tren, can phai c6 su hgp tac tich cue giiia cac quoc gia
va toan the cong dong quoc te.

Cdu hoi vd bdi tap
1. Chimg minh ring tren the giai, su bimg no dan so dien ra chu yeu a nhom nuac dang
phat trien, sir gia hoa dan so dien ra chu yeu a nhom nuac phat trien.
2. Giai thich cau noi : Trong bao ve moi truang, can phai "tu duy toan cau, hanh dong
dia phuang".
3. Hay lap bang trinh bay ve mot so van de moi truang toan cau theo ggi y sau :
Van de moi trirong
Bien doi khi hau

0 nhiem nguon nuac nggt

Suy giam da dang sinh vat

16

Nguyen nhan

Hau qua

Giai phap


Bai A
THlTC HANH
TIM HIEU N H Q N G CO HOI VA THACH THCTC
CUA TOAN CAU HOA 001 Vdl CAC N\J6C DANG PHAT TRIEN
1. NhCrng co hoi va thach thufc cua toan cau hoa doi vdi cac nifdc dang
phat trien
Hgc sinh tu dgc nhirng thong tin dual day ; sau do, thao luan nhom de lam ro

CO hoi va thach thiic ciia toan cau hoa doi vai cac nuac dang phat trien.
1. T u do hoa thuang mai m a rgng, hang rao thue quan giCra cac nuac bj bai
bo hoac giam xuong, hang hoa c6 dieu kien luu thong rgng rai.

2. Khoa hgc va cong nghe da c6 tac dgng sau sac den mgi mat ciia dai song
kinh te the giai. M u o n c6 sire canh tranh kinh te manh, phai lam chii dugc
cac nganh kinh te mui nhgn nhu dien tir - tin hgc, nang lugng nguyen tir,
hoa dau, cong nghe hang khong vu try, cong nghe sinh hgc,...

3. Cac sieu cuang kinh te tim each ap dat loi song va nen van hoa ciia minh
doi vai cac nuac khac. Cac gia tri dao due eiia nhan loai dugc xay dung
hang chuc the ki nay dang c6 nguy ea bi xoi mon.

4. Toan cau hoa gay ap luc nang n& doi vai t u nhien, lam cho moi truang
suy thoai tren pham vi toan cau va trong m6i quoc gia. Trong qua trinh
doi mai eong nghe, cae nuac phat trien da chuyen cae eong nghe I6i thai,
gay 6 nhi^m sang cae nuac dang phat trien.

5. Trong bdi canh toan cau hoa, cac quoc gia tren the giai c6 the nhanh
chong don dau dugc cong nghe hien dai, ap dung ngay vao qua trinh phat
trien kinh te - xa hoi.

2.0IA Li n-A

17


6. Toan cau hoa tao dieu kien chuyen giao nhirng thanh tuu mai ve khoa hoc
va eong nghe, ve to chuc va quan li, vg san xuat va kinh doanh tai tat ca
eae nude.

7. Toan cau hoa tao ea hoi de cae nuac thue hien ehii truang da phuang hoa
quan he quoc te, chii dgng khai thac cae thanh tuu khoa hoc va cong
nghe tien tien eiia eae nuae khae.

2. Trinh bay bao cao
Trinh bay cac ket qua thao luan nhom thanh bao cao c6 chu de : "Nhirng ca hoi
va thach thuc cua toan cau hoa doi vai cac nuac dang phat trien".
(Luu y ; - Trong bao cao nen c6 vi du minh hoa.
- Bao cao ngan ggn, khoang tir 15 den 20 dong).

2.0IAU n-B


Bai 5
MOT Sd VAN Oi CUA CHAU LUC VA KHU
Tietl.

SO VAN DE CUA

MOT

CHAU

Vl/C

PHI

Thai cd dgi, chau Phi da tdng cd nen van minh song Nin ruc ra. do ngu'di
Ai Cap xay dung. Han 4 the' ki bi thuc ddn chau Au thong tri (the ki

X VI -X X), chau Phi bi cird]? bdc cd ve con ngudi vd tdi nguyen thien
nhien. Su thong tri Iciu dai ciia chu nghJa thuc ddn da kirn ham cdc nuac
chdu Phi trong ngheo nan, Igc hgu.
I - MOT sd VAN D£ v£ TI/NHI£N

Xich dao

DUONG
cAc CANH QUAN CHINH
I

I Rimg xi'ch dao v4 nhiet Sd\ im

I

I Rimg can nhidt (56i kh6

I

I Xa van vS xa van - rimg

I

I Hoang mac v^ ban hoang mac
cAc KHOANG SAN CHINH

I

D^u m6

a Cr6m

O Chi, kern

Q Khfti/nhien _ Dong

O V^ng

DD Uranium

El BSxit

0 Ph6t phSt

•

sat

H Niken

9 Kimcirong

hri Mangan

<^ C6ban

9

i

Keptaob,^^

E]

.---^

®,MAPUT0

DUONG

Hinh 5.1. Cac canh quan va khoang san chinh a chau Phi

19


Dua vdo hinh 5. J vd hieu biet ciia hdn thdn, cho biet dgc diem khi hgu, canh
quan cua chdu Phi.
Phan lan lanh tho chau Phi c6 khi hau kho nong vai canh quan hoang mac, ban
hoang mac va xa van. Day la nhirng kho khan Ion doi vai su phat trien kinh te xa hoi ciia nhieu nuac chau Phi.

i*»»^-

Hinh 5.2. Hoang mac Xa-ha-ra

Khoang san va rimg la nhirng tai nguyen dang hi khai thac manh. Rimg bi khai
pha qua mire de lay go, chat dot va ma rgng dien tich canh tac lam cho dat dai ciia
nhieu khu vuc bi hoang hoa, nhat la ven cac hoang mac, ban hoang mac. Viec khai
thac khoang san nham mang lai Igi nhuan cao cho nhieu cong ti tu ban nuac ngoai
da lam cho nguon tai nguyen nay bi can kiet va moi truang bi tan pha.
Khai thac, sir dung hgp li tai nguyen thien nhien va ap dung cac bien phap

thuy Igi de han che su kho han la nhiing giai phap cap bach doi vai da so quoc
gia chau Phi.
II - MOT SO VAN OE VE D A N CU" VA XA HOI
Dua vdo bdng 5.1, so sdnh vd nhdn .vet ve cdc chi so ddn so cua chdu Phi so vdi
nhom mi'dc phdt trien, nhdni nude dang phdt trien vd the gidi.
20


BANG 5.1. MOT SO CHI SO VE DAN SO - NAM 2005
Chdu luc - Nhdm nuik

Ti sui(t sinh
thd
(X.)

Tu6i tho
Ti su^t tur Ti su^t gia
tdng ddn s6 trung binh
thd
(tudi)
tu nhi^n (%)
(X.)

Chau Phi

38

15

2,3

52

Nhom nuac dang phat trien

24

8

1,6

65

Nhom nuac phat trien

11

10

0,1

76

The giai

21

9

1,2

67

Do CO ti suat gia tang dan so tu nhien cao nen dan so chau Phi tang rat nhanh.
Tuoi thg trung binh ciia nguai dan chau Phi thap.
Chau Phi chi chiem gan 14% dan so the giai nhung tap trung han 2/3 tong so
nguai nhiem HIV tren toan the giai.
Cac cugc xung dot tai Ba Bien Nga (Cot Di-voa), Cong-go, Xu-dang, X6-ma-li,...
da cuop di sinh mang cua hang trieu nguai.
Trinh do dan tri thap, nhieu hii tuc chua dugc xoa bo, xung dot sac tgc, doi
ngheo, benh tat da va dang de doa cugc song cua hang tram trieu nguai chau Phi,
la nhiing thach thirc Ion doi vai chau luc nay.
Chi s6 HDI cua ch&u Phi* \k th^ gi<» - n&m 2003
Dat tren 0,7 : 3 quoc gia (An-gie-ri, Tuy-ni-di, Cap Ve)
Tir 0,5 den 0,7 : 13 quoc gia (Ai Cap, Nam Phi, Ga-na,...)
Dual 0,5 : 28 quoc gia (Bu-run-di, Ma-la-uy, Cot Di-voa,...)
The giai : 0,741.
Cac nuac ngheo a chau Phi dang nhan dugc su giiip da cua nhieu to chirc ve
y te, giao due, luang thuc tren the giai thong qua cac du an chong doi ngheo, benh
tat. Nhieu quoc gia, trong do c6 Viet Nam da giri chuyen gia sang giang day va tu
van ki thuat cho mot so nuac chau Phi.
* Chi tinh cac nuac c6 so Heu thong ke

21


Ill - MOT so VAN DE VE KINH TE
Mac du CO nguon tai nguyen kha phong phii, song da so cac nuac chau Phi la
nhirng nuac ngheo, kinh te kem phat trien (chau Phi chi dong gop 1,9% GDP toan
cau - nam 2004). Do la hau qua su thong tri nhieu the ki qua ciia chu nghia thuc

dan. Mat khac, cac cugc xung dot sac tgc, su yeu kem trong quan li dat nuac ciia
nhieu quoc gia chau Phi non tre, trinh do dan tri thap,... cung han che nhieu den su
phat trien ciia chau luc nay.
BANG 5.2. TOC D O T A N G TRUdNG GDP CIJA M O T SO NLTCiC
(TINH THEO GIA SO SANH)
(Don vi: %)

"""^-^.^^^^

Nam

1985

1990

1995

2000

2004

An-gie-ri

2,5

3,2

4,0

2,4

5,2

Nam Phi

-1,2

-0,3

3,1

3,5

3,7

Ga-na

5,1

3,3

4,5

3,7

5,2

Cong-go

2,6

3,0

0,7

8,2

4,0

The giai

3,7

2,9

2,8

4,0

4,1

Quoc gia ^^"--^^^^

Dua vdo bdng 5.2. nhdn .xet toe do tdng GDP ciia mot so nude a chdu Phi so vdi
the gidi.
Nen kinh te cua chau Phi hien dang phat trien theo chieu huang tich cue, toe do
tang truang GDP tuong doi cao trong thap nien vira qua.

22

Cdu hoi va bdi tap
1. Cac nuac chau Phi can c6 giai phap gi de kh5c phuc kho khan trong qua trinh khai thac,
bao ve Ur nhien ?
2. Dua vao bang duai day, nhan xet ve sir thay doi ti le dan so chau Phi so vai cac chau
luc khac.
TI LE DAN SO CAC CHAU LIJC TREN THE GlCil QUA M O T SO NAM
(Don vi : %)
^""^-..^^
Nam
Cac chau"-^^^^

1985

2000

2005

Chau Phi

11,5

12,9

13,8

Chau Ml

13,4

14,0

13,7

Trong do MT La tinh

8,6

8,6

8,6

Chau A

60,0

60,6

60,6

Chau Au

14,6

12,0

11,4

Chau Dai Duong

0,5

0,5

0,5

100,0

100,0

100,0

The giai

3. Hay phan tich tac dong cua nhirng van de dan cu va xa hoi chau Phi tai su phat trien
kinh te ciia chau luc nay.

23