Phân loại 5 hành động xã hội của Merton

BÀI GIỮA KÌ: LÍ THUYẾT XÃ HỘI HỌC HIỆN ĐẠI
Sinh viên: Vi Thị Hiền
Nguyễn Văn Đạt
Lớp: K55 Xã Hội Học
Bảng phân loại 5 hành động xã hội của Merton

Mụch tiêu

Phương tiện

Thỏa hiêp ( + +)

+

+

Đổi mới ( + - )

+

-

Nghi thức ( - + )

-

+

Thoái lui ( - - )

-

-

Nổi loạn ( + - + - )

+

+

-

-

Xã hội chấp nhận(+), xã hội bác bỏ(-)


-

Kiểu thỏa hiệp(+ +) khi cả mục tiêu văn hóa phương tiện được chủ thể lựa
chọn đều phù hợp với các giá trị, chuẩn mực xã hội và do vậy được xã hội
chấp nhận.

Vd: Xã hội tư bản phương Tây phát triển, họ mang nền văn hóa phương Tây truyền bá
khắp thế giới trong đó có văn hóa trang phục đồ âu. Khi trang phục đồ âu vào Việt Nam
được người dân Việt Nam “lưỡng lự” đồng tình. Do có tiếp xúc văn hóa thời kì trước nên
trang phục Âu được mọi người đón nhận.
-

Kiểu đổi mới(+ -) là kiểu hành động nhằm mục tiêu đã được chấp nhận nhưng
bằng những phương tiện và cách làm mới mà xã hội có thể chưa chấp nhận.

Vd: Chủ trương khoán 10 do cựu bí thư tỉnh ủy Vĩnh Phú ban đầu chưa được nhà
nước và mọi người chấp nhận.
-

Kiểu nghi thức(- +) là kiểu hành động tuân theo các thủ tục, các quy định và sử
dụng các phương tiện được thừa nhận, nhưng lại không nhằm vào mục tiêu văn
hóa được xã hội chấp nhận.

Vd: Việc điều hành quản lý công ty của giám đốc chỉ làm theo các quy định một cách
máy móc nhưng không đưa đến hiệu quả gì mà thậm chí còn phá sản.
-

Hành động mà cả mục tiêu và phương tiện của nó đều không được chấp nhận.
(kiểu thoái lui - -)

Vd: Hành động xả sung hành loạt và những người vô tội vì lí do này hay lí do khác
đều không thể chấp nhận được.
-

Kiểu nổi loạn (+-+-) đây là kiểu hành động hướng tới mục tiêu mới được đặt ra
để thay thế cho những mục tiêu cũ và sử dụng phương tiện mới thay thế cho
phương tiện cũ.

Vd: Hầu hết những cuộc cách mạng, đấu tranh… để xóa bỏ cái cũ thiết lập cái mới tiến
bộ hơn, hoàn thiện hơn…. Cách mạng có thể xảy ra ở hầu hết mọi lĩnh vực từ văn hóa,
chính trị, kinh tế…
Xếp tất cả năm kiểu hành động này trên cùng một trục ta thấy kiểu hành động thỏa
hiệp nằm ở cực “bình thường”, “đúng mực” đối lập với kiểu nổi loạn ở cực “bất bình, sai
lệch”. Các kiểu hành động còn lại nằm dọc trên trục này, cụ thể sau “thỏa hiệp” là “đổi

mới”. tiếp đến là “nghi thức” rồi “thoái lui” và cuối cùng là “nổi loạn”.