Tài liệu hay Hướng dẫn thổi sáo cảm âm

Xưởng sáo TRƯỜNG SA

MUC L C
PH N I. L I M Đ U
PH N II. GI I THI U CÂY SÁO TRÚC VI T NAM
PH N III. CÁCH CH N SÁO
PH N IV. CÁC PH
NG PHÁP T P TH I SÁO TRÚC
PH N V. XÁC Đ NH GAM VÀ CÁCH D CH GI NG
PH N VI. CÁC K THU T KHI TH I SÁO TRÚC
PH N VII. 200 BÀI C M ÂM DÀNH CHO SÁO TRÚC

www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

PH N I. L I M Đ U
- Li u trong m t tháng có th t h c th i sáo đ c không?
Câu tr l i là “đ c” v i đi u ki n:
B n bi t chút nh c lí
B n có nĕng khi u và đam mê
B n th c hành đúng v i nh ng đi u h ng d n trong cu n sách này
- Th còn nh ng ng i ch a bi t nh c thì sao?
Ng i ta th ng nói “c n cù bù thông minh”, mình không có nĕng khi u
nh ng mình có đam mê và s siêng nĕng và đ c bi t mình ph i t p theo
ph ng pháp c a cu n sách này thì ch c ch n b n hoàn toàn có th ch i
đ c sáo trúc
- Th c ra th i sáo có khó không?
Chẳn có gì khó ng c l i r t đ n gi n, n u ng i ta đ a cho b n m t ng sáo
và ch cho b n bi t ch nào là n t Đô, ch nào là n t Sol thì ngay l p t c b n

s th i đ c câu đ u c a bài Lý tình tang:

N u l i ch cho thêm vài n t nh Rê – Fa – La – R thì b n s th i đ
đ u c a bài Đêm Đông – m t bài hát n i ti ng th i ti n chi n:

Nói túm l i h c th i sáo c c kì đ n gi n, ch c n có “SIÊNG NĔNG”,
“ĐAM MÊ” là b n s khi n ng i khác ph i “ng c nhìn” đ y!

www.Saotructruongsa.com

c câu


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

PH N II. GI I THI U CÂY SÁO TRÚC VI T NAM
Khác v i nh c c khác có nhi u l , nhi u phím, sáo ch có 6 l . Chúng ta m ra hay
b t l i, lui t i trong ph m vi 6 l mà thôi.
Sáo trúc là nh c c b khí, mà sáo chúng ta đang h c là sáo ngang. G i sáo ngang
đ phân bi t v i ng tiêu th i d c
Sáo ngang g m 1 l th i và 6 l phát âm khoét thành m t hàng thẳng. Ngoài ra
cu i ng sáo có 2 l g i là l “đ nh âm”, nh 2 l này mà sáo m i phát ra đúng âm
chuẩn.

Ng i ta g i ng sáo là m t “ ng h i” h th i đ u này và b t, m
đ u kia thì s
phát ra âm thanh theo nguyên t c: m v phia tay trái thì ti ng kêu cao h n, b t v
phía tay ph i thì ti ng kêu th p xu ng.
Sáo c u t o là 1 hình tr tròn, thẳng nên các v t li u nào ngoài ng trúc có c u t o
gi ng nh v y đ u có th làm sáo đ c nh : ng kim lo i, ng nh a v.v…Tuy

nhiên v t li u ph bi n dung làm sáo là ng trúc ho c n a vì d ki m, đ p và mang
đ m ch t thiên nhiên.
Sáo ngang có nhi u cách ch i nh : đ c t u, song t u, hòa t u, đ m ngâm th , đ m
cho hát chèo, ch u vĕn, c i l ng v.v…v a có th hòa t u v i dàn nh c m i. Nói
chung sáo có th ch i h u h t các th lo i nh c trong n c và th gi i.
T m âm c a cây sáo thông th ng là 2 qu ng tám. Nh ng do m t s tác phẩm có
t m âm r ng nên ng i ta s n xu t ra cây sáo có th ch i đ c thêm vài n t c a
qu ng 8 th 3

Âm s c:

www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

Tùy theo lo i sáo mà có nh ng âm s c khác nhau: sáo Sol, sáo La ti ng m m nh
l a êm nh nhung. Sáo Đô hay sáo Sol cao ti ng rao vui, lanh l nh, réo r t; các lo i
sáo ti ng cao này r t thich h p đ gi ti ng chim kêu, gà gáy…

PH N III. CÁCH CH N SÁO
Thông th ng ng i m i b t đ u ch i thì ch n sáo có đ ng kính lòng trong nh ,
vì th i ít t n h i, d t p. Lo i sáo th ng dùng là sáo Đô (C), các l b m đ c
khoét theo âm giai đô tr ng (C Dur)

Ví d : N u có m t ng i yêu c u b n đ m sáo cho h hát bài Lòng M theo gi ng
La th (Am), mà bài Lòng M thì sáo Đô ch ch i đ c gi ng Rê th (Dm) vì ch i
gi ng Am thì âm v c c a sáo Đô không đáp ng đ c ho c b n ch ch i đ c
gi ng Dm, thì ta s tính đ n ph ng pháp khác là ch n m t cây sáo tone khác
chẳng h n sáo Sol tr m hay Fa tr m.

 Các b n tìm hi u rõ ph n này ch ng XÁC Đ NH GAM VÀ CÁCH
D CH GI NG nhé!

www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

PH N IV. CÁC PH
CÁCH C M SÁO

www.Saotructruongsa.com

NG PHÁP T P TH I SÁO TRÚC


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

Khi th i sáo lúc đ ng hay ng i thì mình ph i thẳng, hai tay nâng cao sáo nh hình
d i:

www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

Có nhi u ng i v a c m ng sáo là th i đ c ngay, có nhi u ng i c m hoài mà
không sao th i đ c, mà c nghe ti ng “phù phù”. S dƿ là vì h không đ ý đ n
hai b ph n đó là “môi” và “6 ngón tay”. Môi đ th i h i vào l th i, còn 6 ngón
tay đ b t m các l phát âm.

M i ngón tay đ c đánh s th t qui đ nh t trái sang ph i là 1- 2- 3 - 4- 5 – 6.
B n b t kín h t 6 l th i s ra n t Đô

www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

N u b n mu n th i n t qu ng 8 th 2 thì ch c n th i m nh lên là đ

c

Bài t p ch y gam đ làm quen. Các b n t p th i t ch m đ n nhanh d n đ n khi
nào quen tay là đ c.

www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA
CÁCH Đ T MÔI
Đ t l th i vào gi a 2 b môi, dùng b môi d i làm đi m t a, ta ép hai khoang
mi ng l i sau đó ta l y h i và th i vào l th i. Chú ý t a v ng cây sáo vào môi
d i

V n đ quan tr ng n a là tay ph i b t kín 6 l , vì n u b n không b t kín thì dù b n
có đ t môi đúng thì th i cǜng không kêu. V y mu n ti ng sáo phát ra suôn s , ngon
lành thì ph i k t h p môi và tay b t m , m d t khoát, b t th t kín, các ngón tay đ t
n m ngang trên thân sáo ch đ ng cong lên.
Đ ng nghƿ r ng th i m nh s kêu, mà ph i bi t s d ng h i c a mình đ th i v i
m c đ phù h p v i t ng âm c a sáo.

www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

Thông th ng chúng ta s d ng 5 làn h i:
- R t nh
- Nh
- M nh
- R t m nh
- H i nén
R t nh đ di n t nh ng câu sáo hay đo n sáo nào c n l t t h t nét d u dàng,
khoan thai, nh nh ng đ nghe, nh đ khác khác v i đo n tr c t ng n ào, m nh
m , t o ra m t ph n ph n c m n i long thính gi .
Nh là đ th i các âm th p và bình th ng.
M nh là đ th i các âm n m trên bát đ .
R t m nh là đ th i các âm n m bát đ th 3: Đô 3, Rê 3, Mi 3, Fa 3, Sol 3.
CÁCH L Y H I VÀ LUY N H I
Cách l y h i: H i hé mi ng, hít h i đ ng th i b ng phình ra đ ch a h i, hít th t
sâu cho đ n khi không hít thêm đ c n a
Luy n h i: Sau khi l y h i đ y ta th i m t n t b t kì, th i cho đ n khi h t h i, ngh
m t lát và l y h i th i n t k ti p. T p cho đ n khi không còn h i đ th i đ c n t
đó thì d ng.
Có nh ng câu sáo dài n i b ng m t nét luy n dài ph i th i lên m t h i, không th
ng t ra; trái l i có nh ng câu sáo mà các âm tách ra, m i âm riêng l , ng t g n.
Ng t thì d - g i là đánh l i. Chúm môi l i, dung l i đẩy h i ra d t khoát khi g p
các n t đen hay có móc trên đ u.
Th i li n h i là v n d ng h i dài đ th i m t n t có tr ng đ dài.
Bài t p th i h i li n, các b n th i m t n t và đ m th m 1,2, 3, 4 và sau đó th i n t
k ti p

www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA
Sau đây, ta t p các d u đen:

M i d u đen là m t phách, trong m i ô nh p có 4 phách, th i thành 4 âm

Bây gi ta dung h i m nh đ th i các n t n m trên quãng 8

Khác v i nh c c khác, các n t cách nhau m t quãng 8 th ng n m các phím
khác nhau nh ng sáo, hai âm n m cách nhau m t quãng 8 nh ng l i n m chung
www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

m t l , ch vi c là th i m nh hay nh mà thôi. Cùng b t 6 l ta th i nh ra n t Đô,
th i m nh ra n t Đô 2…
Khi b n đã ch đ ng b t và m đ phát ra các âm do b n mu n, bây gi nên k t h p
h i m nh và nh đ t p bài t p sau:

 L u ý:
Trong quá trình b t m đ th i cho kêu, n u b n th y th i l nào không kêu
c th n nhiên b qua đ th i n t khác, l sau s kêu. Đ ng c th i m t n t
không kêu mà c th i mãi, v a phí s c v a t n th i gian. Ch c n vài ngày
cho quen tay quen h i là có th th i kêu m i n t.
Mu n sáo nh h i, d kêu tr c khi th i hãy nhúng n c ng sáo, v y cho
khô r i hãy th i.

CÁCH TH I CÁC N T THĔNG – GIÁNG
Có nhi u cách. Cách đ gi n là m n a l đ t o ra các n t đ c tang lên n a cung
hay giáng b t xu ng n a cung.
- Mu n th i n t Đô# ta m n a l th 6 (ho c h i hé ngón)
- Mu n th i n t Rê# ta m n a l th 5
- Mu n th i n t Fa# thì ta m n a l th 4
www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

- Mu n th i n t Sol# thì ta m n a l th 2
- Mu n th i n t La# thì ta m nh sau
Ngoài vi c m n a l , cách b tay khác đ t o ra n t thĕng giáng:

Tuy nhiên v i vi c di n t u nh th thì s g p khó khan khi ta ch i m t tác
phẩm đòi h i s mêm m i, uy n chuy n thì cách b tay nh th đôi khi s g p
b t l i, và dù có b đ c đi n a thì âm cǜng s không đúng cao đ ho c b méo,
b xì. R t khó k c nh ng ngh sƿ chuyên nghi p, h cǜng khó có th di n t u
t t. Có m t cách khác đ t o ra các n t thĕng và giáng b ng cách ng i ta khoét
thêm 4 l nh thêm vào thân sáo đ t a them 4 n t thĕng giáng. Nh v y sáo s
tang thêm 4 l thành sáo 10 l .

www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

u đi m c a sáo 10 l là có th ch i các b n nh c có nhi u d u thĕng, giáng, hòa
t u cùng v i nh c c Tây ph ng.

Nh c đi m c a sáo 10 l là ta ph i s d ng c 10 ngón tay, n u l đ h thì th i
âm s không chuẩn. Khó di n t u nh ng bài có 3 hay 4 d u hóa.

PH N V. XÁC Đ NH GAM VÀ CÁCH D CH GI NG
Đ u tiên: Đ d ch 1 gam, b n ph i xác đ nh đó là gam gì, th hay tr
Cách xác đ nh ph i tuân theo các b c:
Bước1: thu c th t hình thành các d u Thĕng, Giáng trên khuôn nh c
d u # : Fa_đo_sol_re_la_mi_si

www.Saotructruongsa.com

ng.


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

D u giáng : si - mi - la - re - sol - do - fa

www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

VD: đ xác đ nh các d u hoá n m đâu thì làm nh sau ( d u hóa là các b thĕng
giáng đ u khuôn). N u bài nh c ghi gam đô # th (C#m) và gam song
song c a nó là Mi tr ng( E dur) thì trên m i đ u khuôn nh c b t bu t ph i có 4
d u thĕng. Th t s p x p các d u đó ph i tuân theo h th ng trên, t c là: Fa
Đo sol Rê ( NH LÀ PH I GHI THEO TH T )

www.Saotructruongsa.com

Xưởng sáo TRƯỜNG SA

bước 2: Cách nhìn vào 1 bài và xác đ nh gam( gi ng) thu c quy t c này:
Hệ thống dấu thăng: l y n t cu i cùng c a h th ng trên b n nh c c n xác đ nh(
vd bài có 2 # thí l y n t đô) : đ m lên quãng 2 th ( 1/2 cung) là gam trường.
Đ m xu ng 1 quãng 2 tr ng( 1 cung) là gam thứ.
VD: bài có 2 thĕng t n t đô đ m lên q2 là n t rê=> Rê tr ng. Đ m xu ng
qu ng 2 là SI => Si th ( thì vi c còn l i đ xác đinh vi t gam th hay tr ng thì
quá d : nghe nốt kết cuối bài và nghe thấy vui, khoẽ là gam Trưởng, Buồn, nhe5
nhàng làm gam thứ).
+chú ý là khi xác đ nh thì q2 tr ng or 2 th ko quan tr ng. Vì thang âm t
đ ng s là 2 tr ng or 2 th r i. B n ch c n đ m quãng 2 thôi.

www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

hệ thống dấu giáng: L y n t cu i cùng c a h th ng d u giàng trên b n nh c c n
xác đ nh( vd bài có 3 giàng thì l y n t la) : đ m lên quãng 3 tr ng (2 cung) là
gam thứ. Xu ng qu ng 4 dúng ( 2+1/2 cung) là gam trửơng.
VD: t n t la đ m lên quãng 3 tr ng là n t Đô => gam Đô th ( Cm) . Đ m xu ng
quãng 4 đúng là n t Mi giáng( Do đ u khuôn nh c có d u hoá n m n t Mi) =>
Gam Mi Giáng tr ng ( Eb)
+t ng t chú ý trên : c đ m lên qu ng 3 : la si do, xu ng qu ng 4 : la sol
fa mi. Khong c n tính m y cung.

www.Saotructruongsa.com

Xưởng sáo TRƯỜNG SA

chú ý: + đ m t i n t nào thì ph i xem d u khuôn nh c n t đó có r i vào d u
hoá hay ko, n u có thì ph i đ c theo nó: vd đô # th ( C#m) la giáng tr ng ( Ab)

www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

-------------------------------------------Ti p theo là ph n d nh gam( chuy n gam):

có 3 tr

ng h p c n ph i chuy n gam

+ chuy n cho m t nh c c ch ch i đ c n t c b n, nh c c có thang âm gi i h n
t (d i 3 octar) VD: sáo 6 l , Sáo 10 l , recoder, đàn b u....
+chuy n cho các nh c c theo 1 b t BASS, TENO,ALTO,SOPRANO. nh ng
ch i trên cùng 1 b khoá: ví d Saxo, Trumpet,sáo ngang các lo i( Ngo i tr b
dây)
+chuy n đ bi n đ i màu âm theo ý đ c a tác gi . VD m t bài hát ch i tone th p
s hay h n r t nhi u so v i ch i 1 tone cao h n.

www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

Nh ng t t c tr ng h p trên đ u chuy n theo 1 cong th c nh t
đ nh: TR
NG=>TR
NG, th => th . Không th Th qua tr ong hay
Tr ng qua th đ c. Các b c c n th c hi n:
1/ xác đ nh gam ban đ u(nh trên): gam Đô tr
2/xác đ nh gam c n chuyển đ n: Gam Sol tr
đ u khuôn.

ng Cdur.
ng(Gdur) có 1 d u fa thĕng

chú ý! + mu n d i v ko còn d u hoá thì ch c n xét gam c n chuy n t i là Cdur or
A moll.
+ mu n phù h p v i sáo, ho c phù h p v i octar c a vài nh c c thì tìm n t
th p nh t c a gam g c, đ m lên or xu ng n t th p nh t c a nh c c c n th i=>
quãng c n chuy n và gam c n chuy n.
3/đ m t n t b c 1 c a gam này lên ho c xu ng b c 1 c a gam kia cách
nhau m y n t => quãng m y ( B c 1 là n t c a tên Gam, vd Đô tr ng thì b c 1
lá Đô).
vd: Cdur>Gdur: đ m lên Đô re mi fa Sol=> quãng 5
đ m xu ng: Đô si la Sol => quãng 4
4/ Đ m t t cà các n t còn l i lên ho c xu ng theo quãng đã xác đ nh
nh ng ph i theo quy t c lên>lên, Xu ng>xu ng.

trên,

VD: Các n t trong bài gam Cdur: C1 E1 G1 D1 F1 A1 E1 G1 C2 G1 B1
D2 G#1 C1

chuy n thành gam G dur : G1 B1 D2 A1 C2 E2 B1 D2 G2 D2 F2 A2 D#2 G1
( chú ý n t Fa c a gam Gdur luôn đ oc thĕng n a cung)

www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

CHÚ Ý: +n u có d u hoá b t th ng ( d u hoá xu t hi n 1 vài n t trong bài vd
G#1 trong Cdur trên) thì khi đ m lên quãng 5 or xu ng quãng 4 thì n t đã đ m
ph i thêm d u hoá b t th ong đó ( n t D#2 trong gam Gdur trên vd)
+ đ m lên hay xu ng ko quan tr ng, nh ng ph i tuân theo quy t c lên lên
, xu ng xu ng. N u mu n d ch bài nh c lên trên thì vi t n t đã xác đ nh bên
trên n t g c, d ch xu ng thì vi t xu ng d i. Tránh tr ong h p đ m quá xa nh
t gam La th > Sol th thì ko ai đ m lên quãng 7, mà ch đ m xu ng quãng 2.

Thông th ng n u là ng i m i thì mình nghƿ các b n nên nh ai đó có kinh
nghi m + nh c lý đ giúp đ các b n d ch tông th m chí c m âm giúp mình. Tuy
nhiên, n u b n v n mu n t mình d ch tông bài c m âm nào đó thì b n hoàn toàn
có th làm theo h ng d n sau đây.
H

ng d n d ch tông bài c m âm trên sáo trúc?

V c b n b n c n bi t 7 n t c b n trong nh c lý nh trong “Tr c khi b t đ u
t h c th i Sáo” mình đã chia s . Đó chính là Đ Rê Mi Fa Sol La Si.
Ti p theo b n c n bi t khái ni m v quãng: t c là kho ng cách gi a các n t nh c
v i nhau. Ví d quãng t :
– Đô1(C) lên Rê1(D) là C – D -> t ng ng g i là m t quãng 2.
– Đô1(C) lên Mi1(E) là C – D – E -> t ng ng g i là m t quãng 3.

www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

– Rê1(D) lên Sol1(G) là D – E – F – G -> t ng ng g i là m t quãng 4.
Còn các quãng các cao đ (bát đ ) khác nhau trên cùng 1 n t g i là quãng 8. Ví
d t Đô 1 lên Đô 2 = 1 quãng 8.
Ti p theo b n c n bi t khái ni m v cung và n a cung: kho ng cách gi a các n t
nh c v i nhau g i là 1 cung (vi c này liên quan t i thĕng (#) và giáng (b)). Ngoài ra
đ c bi t c n l u ý có 2 c p n t CH CÁCH NHAU 1/2 cung là Mi – Fa và Si – Đô
Đ d hi u ch này b n xem mô t sau:
Đô — (1 cung) — Rê — (1 cung) — Mi — (1/2 cung) — Fa — (1 cung) — Sol —
(1 cung) — La — (1 cung) — Si — (1/2 cung) — Đô
Lưu ý: tạm thời bạn có thể bỏ qua các định nghĩa về quãng trưởng, quãng thứ (m),
quãng thăng (#) và quãng giáng (b) nhé! Ngược lại bạn có thể tra cứu trên wiki
phần quãng trong nhạc lý.
V y gi d b n mu n d ch tông (gi ng) b n s tuân th theo các quy t c trên, hi u
đ n gi n là b n t nh ti n (ho c lùi) các n t trong bài c m âm mình đang có lên
tông/ xu ng tông mà b n mu n.
Ví d 1 câu đ u trong bài c m âm G p M Trong M :
Tông bài này là cho Sáo tông Rê.
RE RE RE RE LA LA SOL ,MI MI MI MI FA RE
D ch sang tông Đô s nh sau:
Đô Đô Đô Đô Sol Sol Fa ,Rê Rê Rê Rê Mi(b) Đô.
Nh b n th y thì các n t s d ch gi m xu ng 1 cung. Trong tr ng h p trên có n t
FA n u gi m xu ng 1 cung thì s là Mi giáng (Eb) ho c Rê thĕng (D#) vì kho ng
cách gi a Mi và Fa ch có 1/2 cung.
T i sao l i là Rê# thì b n nh l u ý này: thĕng c a n t này chính là giáng c a n t
ti p theo. Do đó t D lên E thì D# s = v i Eb. C th b n áp d ng cho t t c các

n t là ra v n đ .

PH N VI. CÁC K THU T KHI TH I SÁO TRÚC
N u th i sáo ra đúng nh p, đúng đi u thì ch m i g i là “th i đ c” thôi. Mu n cho
ti ng sáo h p h n ng i nghe thì ph i c n đ n k thu t và ph i t p luy n cho đ n
đ thành th o.
www.Saotructruongsa.com


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

Các k thu t đó là: Rung h i, Reo, Đánh l i, Vu t, Huýt, Láy v.v..Bây gi ta s đi
sâu vào t ng k thu t và các s d ng no nh th nào nhé!
RUNG H I
Có hai cách rung: rung h i và rung tay.
Rung h i là đ a t ng ng m h i nh t b ng, ng c qua c h ng ph vào l th i sáo
cho âm thanh phát ra không c ng đ mà nghe m m m i, uy n chuy n, rung lên nh
sóng.
Cách t p rung h i: Th i m t n t b t kì vd n t FA, ta th i m t h i dài đ ng th i
nh n h i b ng b ng v i nh ng kho ng cách đ u nhau nh khi ta phát âm nhi u ch
hu…hu…hu
T p t ch m cho đ n nhanh, khi đã rung đ
bài t p sau:

www.Saotructruongsa.com

c nhanh và đ u, lúc đó ta áp d ng vào


Xưởng sáo TRƯỜNG SA

www.Saotructruongsa.com