Bài 23 đức tính giản dị của bác hồ

Ngày soạn: 12/3/2016
Tiết 105-106: SỐNG CHẾT MẶC BAY
Phạm Duy Tốn
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
1. Kiến thức
- HS nắm được hiện thực về tình cảnh khốn khổ của nhân dân trước thiên tai
và sự vô trách nhiệm của bạn quan lại dưới chế độ cũ.
- Thấy được giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo và những thành công về nghệ
thuật của tác phẩm: nghệ thuật xây dựng tình huống truyện nghịch lí.
2. Kĩ năng
- KNCM: Rèn luyện kĩ năng phân tích nhân vật, tình huống truyện qua các cảnh
đối lập – tương phản và tăng cấp.
- KNS: HS biết giao tiếp, phản hồi, lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ, ý tưởng,
cảm nhận của bản thân về thái độ vô trách nhiệm của bạn quan lại trước nỗi thống khổ
của nhân dân, từ đó xác định được lối sống có trách nhiệm với người khác.
3. Thái độ: HS tự nhận thức được giá trị của tinh thần, trách nhiệm với người khác, từ đó
xác định được lối sống có trách nhiệm với người khác.
II. CHUẨN BỊ
- Giáo viên: Soạn bài, tranh sưu tầm về chống lũ lụt ngày nay, chuẩn bị bảng phụ ghi
nội dung kiến thức.
- Học sinh: soạn bài, tập kể sáng tạo bằng ngôi kể thứ nhất là nhân vật quan phụ mẫu.
III. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
1. Ổn định tổ chức lớp: Kiểm tra sĩ số và vệ sinh lớp học.
2. Kiểm tra bài cũ
3. Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
Hoạt động 1: Dựa vào chú thích để giới thiệu về
tác giả Phạm Duy Tốn và truyện ngắn Sống chết
mặc bay.
? Cho biết vài nét về tác giả,tác phẩm?

- GV cho HS đọc và tóm tắt văn bản.

NỘI DUNG CẦN ĐẠT
I. Tìm hiểu chung
1. Chú thích
a) Tác giả:
- Phạm Duy Tốn (1883- 1924)
- Quê quán Hà Nội.
b) Tác phẩm
- “Sống chết mặc bay” được xem là bông
hoa đầu mùa của truyện ngắn Việt Nam.


2. Đọc
3. Tóm tắt truyện
? Hãy tóm tắt truyện?
4. Bố cục
Có thể chia tác phẩm thành 3 đoạn:
? Có thể chia văn bản thành mấy phần?
- Đoạn 1: gần1giờ đêm…..khúc đê này
hỏng mất: nguy cơ vỡ đê và sự chống đỡ
của người dân.
- Đoạn 2: ấy lũ con dân……..Điếu, Mày:
cảnh quan phủ cùng nha lại đánh tổ tôm
trong khi “hộ đê”.
- Đoạn 3: còn lại: cảnh đê vỡ, nhân dân
lâm vào tình trạng thảm sầu
II. Tìm hiểu chi tiết
? Công cuộc hộ đê của dân diễn ra trong hoàn 1. Cảnh ngoài đê
cảnh nào? (thời gian, thời tiết).

- Hoàn cảnh:
- Suốt ngày, đến tối, rồi đến khuya
+ Thời gian: gần một giờ khuya
+ Thời tiết: mưa tầm tã, mỗi lúc một mạnh
? Trước hoàn cảnh ấy, công cuộc hộ đê của nhân
dân diễn ra như thế nào? Tìm những chi tiết nói - Công cuộc hộ đê: căng thẳng, cơ cực,
về điều đó?
nguy hiểm vô cùng.
? Ở đoạn này, tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ - Nghệ thuật:
thuật đối lập, tương phản và tăng cấp. Hãy tìm + Đối lập, tương phản: Sự bất lực, yếu
những chi tiết cụ thể thể hiện nghệ thuật đó.
đuối của sức người trước sức tàn phá ghê
gớm của lũ lụt.
+ Tăng cấp: thế nước mỗi lúc một mạnh;
nỗi lo sợ ngày càng tăng.
? Đối lập, tương phản và tăng cấp có tác dụng gì? =>Tác dụng: Tô đậm sự bất lực của sức
người trước sức trời; sự yếu kém của thế
đê trước thế nước.
Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu cảnh
quan phủ và bọn nha lại hộ đê ở trong đình.
2. Cảnh trong đình
Yêu cầu học sinh theo dõi sgk đoạn 2 từ “Ấy lũ
con dân … Điếu, mày!” và trả lời câu hỏi:
? Theo em, quang cảnh trong đình được miêu tả
như thế nào?
(đèn thắp sáng trưng, nha lệ, lính tráng, kẻ hầu
người hạ đi lại rộn ràng…)
? Qua những chi tiết đó, em có nhận xét gì về
quang cảnh trong đình?
=> Quang cảnh: tĩnh mịch, trang nghiêm,

? Trong cảnh đó nổi bật lên hình ảnh trung tâm nhàn nhã, đường bệ, nguy nga.
nào? ? Tìm những chi tiết miêu tả tên quan phủ:
đồ dùng, cử chỉ lời nói, thái độ lúc “đi hộ đê”?
- Hình ảnh quan phụ mẫu: dáng ngồi oai
(Dáng ngồi oai vệ: tay trái dựa gối xếp, chân vệ, uy nghi, chễm chệ, có kẻ hầu người hạ,
phải duỗi thẳng ra cho tên người nhà quỳ xuống cử chỉ hách dịch, gắt quát


đất mà gãi, bên cạnh ngài mé tay trái, bát yến hấp
đường phiên để trong khay khảm, khói nghi ngút
… tráp đồi mồi hình chữ nhật, trầu vàng, cau
đậu, rễ tía, ống thuốc bạc, đồng hồ vàng…).
? Qua những cử chỉ và lời nói đó của quan, em
hiểu gì về quan?
(thờ ơ, vô trách nhiệm, hách dịch, thích hưởng
lạc).
? Tìm những chi tiết miêu tả thái độ của bọn nha
lại?
(Thầy đề run lập cập nhưng vẫn phải theo lệnh
quan, chơi bài như một cái máy).
- GV liên hệ: ngày nay, trước tình cảnh mưa gió,
lũ lụt, những người lãnh đạo trong Dảng và chính
phủ đã có những biện pháp, chính sách cụ thể với
từng vùng bị thiên tai ấy. Thậm chí, có nhiều cán
bộ lãnh đạo, trưởng các ban ngành đã xuống tận
nơi xảy ra thiên tai để tìm cách khắc phục hậu
quả. GV giới thiệu tranh về phó thủ tướng Hoàng
Trung Hải đi thăm vùng sạt lở ở huyện Duy
Xuyên tỉnh Quảng Nam năm 2010.
? Để nói về cảnh trong đình và ngoài đê như trên

thì tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?
Giáo viên định nghĩa, giải thích về phép tăng
cấp.
? Phép tăng cấp được thể hiện như thế nào trong
hai cảnh tương phản: mưa gió, nước dâng caodân phu hộ đê và cảnh trong đình? Tác dụng của
biện pháp nghệ thuật đó là gì?
Sau khi học sinh liệt kê, so sánh, phát biểu, giáo
viên hệ thống bằng bảng đối sánh sau:
Thời gian
Địa điểm
Quang
cảnh

Đê vỡ

Cảnh ngoài đê
- Gần một giờ đêm
- Khúc đê thắm lâu, nguy cơ
sắp vỡ
- Mưa tầm tã  nước sông
dâng lên cao  khúc đê núng
thế  trống đánh ốc thổi 
tiếng người xao xác gọi, nhốn
nháo căng thẳng
-Mưa gió ầm ầm dân phu rối
rít, trăm họ vất vả lầm than.
Nước tràn lênh láng  xoáy

+ Say mê đánh tổ tôm.
+ Thái độ khi có người báo tin đê vỡ: đổ

trách nhiệm cho cấp dưới, cho dân, đe
dọa.….và tiếp tục chơi bài cho đến khi ù
to.
“ Ù, thông tôm, chi chi nảy”
 niềm vui tàn bạo, phi nhân tính.

Phép tăng cấp làm rõ thêm tâm lí, tính
cách xấu xa của nhân vật: thờ ơ, vô trách
nhiệm, hách dịch, thích hưởng lạc
- Nghệ thuật: tương phản, phép tăng cấp.

Cảnh trong đình
- Trong đình vững chắc
- Đèn thắp sáng trưng, nha lệ lính tráng đi lại
rộn ràng, quan phủ cùng nha lại đánh tổ tôm
 tĩnh mịch, trang nghiêm,đường bệ, nguy
nga.
- Say sưa đánh tổ tôm, kẻ trên người dưới
nghiêm trang như thần như thánh.
=> Không hề lo lắng, không ngừng chơi bài


thành vực  nhà trôi lúa ngập  quát nạt dọa dẫm.
 kẻ sống không chỗ ở, kẻ
chết không chỗ chôn
- Phép đối lập – tương phản và tăng cấp có tác dụng:
+ Làm cho câu chuyện càng đọc càng hấp dẫn, nút truyện càng thắt chặt, mâu thuẫn
càng bị đẩy tới cao trào.
+ Tâm lí, tính cách nhân vật càng thể hiện rõ rệt: phơi bày, lên án bản chất xấu xa của
tên quan phủ và bọn nha lại. Bày tỏ niềm cảm thương với nhân dân.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh tổng kết nội III. Tổng kết
dung bài học.
1. Nội dung, ý nghĩa văn bản
? Hãy phát biểu chung về giá trị nghệ thuật và Phê phán, tố cáo thói bàng quan vô trách
nhân đạo của truyện Sống chết mặc bay?
nhiệm, vô lương tâm đến mức góp phần gây
? Địa phương em, trường em, bản thân em đã ra nạn lớn cho nhân dân của viên quan phụ
làm gì để thể hiện lòng nhân đạo, tinh thần mẫu – đại diện cho nhà cầm quyền thời Pháp
tương thân, tương ái với đồng bào miền Trung thuộc; đồng cảm, xót xa với tình cảnh thê
– nơi thường xuyên xảy ra thiên tai lũ lụt?
thảm của nhân dân lao động do thiên tai và
(quyên góp quần áo, sách vở...)
do thái độ vô trách nhiệm của kẻ cầm quyền
gây nên.
? Về nghệ thuật, truyện hấp dẫn người đọc ở 2. Nghệ thuật
những yếu tố nào?
- Xây dựng tình huống tương phản, tăng cấp
? Trong khi kể chuyện, tác giả đã xen kẽ lời và kết thúc bất ngờ, ngôn ngữ đối thoại ngắn
bình và biểu cảm qua những chi tiết nào?
gọn, rất sinh động.
? Nhận xét về ngôn ngữ của nhân vật quan phụ - Lựa chọn ngôi kể khách quan.
mẫu và tính cách của y?
- Lựa chọn ngôn ngữ kể, tả, khắc hoạ chân
GV liên hệ: Dân gian có câu “đất rắn trồng dung nhân vật sinh động.
cây khẳng khiu, những người thô tục nói điều 3. Ghi nhớ ( SGK – trang 83)
phàm phu”. Từ đó em rút ra điều gì khi nhận
xét tính cách con người qua lời nói?
Hoạt động 4: Hướng dẫn học sinh làm luyện IV. Luyện tập

tập.
- GV treo bảng phụ kẻ bảng thống kê trong
SGK và yêu cầu HS đánh dấu như yêu cầu của
bài tập.
? Yêu cầu HS kể sáng tạo truyện bằng cách đổi
sang ngôi kể thứ nhất là viên quan phụ mẫu.
4. Củng cố và hướng dẫn tự học
? Sau khi học văn bản “Sống chết mặc bay”, em hiểu được gì về tình cảnh người
dân sống dưới chế độ thực dân Pháp?
- Về nhà học bài, tìm một số câu tục ngữ, thành ngữ gần nghĩa với câu thành ngữ
“Sống chết mặc bay”.
- Soạn bài: Cách làm bà văn lập luận giải thích.
IV. RÚT KINH NGHIỆM


………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………