Tổng hợp lí thuyết hoá vô cơ lớp 11 ôn thi thpt quốc gia môn Hoá

Gia sư Thành Được

www.daythem.edu.vn

Lý thuyết

HÓA HỌC VÔ CƠ 11
VẤN ĐỀ 1: SỰ ĐIỆN LI


1/ Nguyên nhân tính dẫn điện của các dung dịch axit, bazo và muối trong nước
 Sự điện li là quá trình phân li các chất trong nước thành các ion.


Những chất tan trong nước phân li ra ion được gọi là những chất điện li.



Một số axit, bazo, muối khi tan trong nước phân li ra các ion (hạt tải điện) nên dẫn
được điện.

2/ Độ điện li

a =

n
n0

íï n là số phân tử phân li ra ion
ï
ì

ïï n là số phân tử hòa tan ban đầu
î o

3/ Phân loại các chất điện li:
a/ Chất điện li mạnh: ( α = 1)

 Chất điên li mạnh là chất khi tan trong nước, các phân tử hòa tan đều phân li ra ion .
 Sự điện li của chất điện mạnh là quá trình phân li hoàn toàn một chiều.
 Axit : HCl, H2SO4 , HNO3 ... (các axit mạnh):

HCl ¾ ¾® H+ + Cl-

 Bazo : NaOH, Ca (OH)2 ... (các bazo mạnh, tan):

NaOH ¾ ¾® Na + + OH-

 Muối : NaCl, CaCl2, Al2 (SO 4 )3 ,... (muối tan và tạo thành từ ít nhất một mạnh).
NaCl ¾ ¾® Na + + Clb/ Chất điện li yếu: (0 < a < 1)

 Chất điện li yếu là chất phân li một phần.
 Sự điện li của chất điện li yếu là quá trình thuận nghịch.
 Cân bằng điện li là cân bằng động.
 Axit : CH3COOH, H2S , H3P O4 ¼
+
¾®
CH 3COOH ¬¾¾
¾ H + CH 3COO
+
¾®
H2S ¬¾¾

¾ H + HS
+
2¾®
HS- ¬¾¾
¾ H + S

 Hiđrôxit lưỡng tính : Al (OH)3 , Cr (OH)3 , Be (OH)2 , Zn (OH )2 , P b (OH )2 ,...
[Type text]


LÝ THUYẾT HÓA HỌC PHỔ THÔNG
(Dạng axit: HAlO2.H2O, HCrO2.H2O, H2BeO2, H2ZnO2, H2P bO2,... ).
 Muối: CH 3COONH 4,... (tạo từ hai yếu).
 Sử dụng phương pháp ba dòng
¾®
AB ¬¾¾
¾

A + + B-

Ban đầu :

a

0

0

Điện li :

x

x

x

x

x (M) .

Cân bằng : a – x
Độ điện li : a =

x
.100%
a

4/ Định luật bảo toàn điện tích
 Trong dung dịch chứa các chất điện li, tổng số mol điện tích dương và tổng số mol điện
tích âm lu n lu n bằng nhau.
 C ng thức chung :

å

Mol dt(+ ) =

å

Mol dt(- )

 Cách tính mol điện tích : n dt = so chi dt. n ion
 Khối lượng chất tan trong dung dịch m muoi = m cation + m anion
5/ Hằng số điện li của axit - bazo
a/ Xác định hằng số điện li của axit
+
¾®
HA ¬¾¾
¾ H + A

[H + ].[A- ]
ka =
[HA]

b/ Xác định hằng số điện li của bazo
+
¾®
BOH ¬¾¾
¾ OH + B

[OH- ][
. B- ]
kb =
[BOH]

+ éêH+ ùú, éêA- ùú, éëêHAùûú ở trạng thái cân bằng.
ë û ë û

+ éêOH- ùú, éêB+ ùú, éëêBOH ùûú ở trạng thái cân bằng.
ë
û ë û

+ ka : càng lớn thì tính axit càng mạnh.

+ kb : càng lớn thì tính bazo càng mạnh.

6/ Độ pH
a/ Xác định độ pH của axit

b/ Xác định độ pH của bazo

B1 . Tính số mol axit điện li

B1 . Tính số mol bazo điện li.

B2 . Viết phương trình điện li axit .

B2 . Viết phương trình điện li bazo.

B3 . Tính nồng độ mol H+

B3 . Tính nồng độ mol OH- .

B4 . Tính độ pH pH = - lg[H + ]

B4 . Tính pOH: pOH = - lg[OH- ]
B4 . Suy ra pH: pH + pOH = 14

Cần c b th ng minh

Page - 2 -

Gia sư Thành Được

www.daythem.edu.vn

7/ Thuyết điện li – thuyết proton
Thuyết A – rê – ni – ut (thuyết điện li)

Thuyết Bron – stêt (thuyết proton)

 Axit là chất khi tan trong nước phân li ra H+:

 Axit là chất nhường proton H+

HCl ¾ ¾® H+   + Cl-

HCl + H2O ¾ ¾® H 3O+ + Cl-

 Bazo là chất khi tan trong nước phân li ra OH-  Bazo là chất nhận proton H+
NaOH ¾ ¾® OH- + Na +

+
¾®
NH 3 + H2O ¬¾¾
¾ NH 4 + OH

 Hiđroxit lưỡng tính khi tan trong nước vừa có

 Chất lưỡng tính vừa có thể nhường

thể phân li như axit, vừa có thể phân li theo

proton, vừa có thể nhận proton .

bazo.

VẤN ĐỀ 2: NHÓM NITO - PHOTPHO

I – NGUYÊN TỬ NITO
 Cấu hình electron: 1s2 2s2 2p 3 .
 CTCT :

N º N            CTP T : N2 .

 N có các số oxi hóa:
- 3

0

+1

+2

+3

+4

+5

NH 3 ; NH +4

N2

N 2O

NO

N 2O 3

NO 2

N2O5 ; NO-3

1/ Tính chất vật lí
 Là chất khí kh ng màu, kh ng m i, kh ng vị, hơi nhẹ hơn kh ng khí, hóa lỏng ở - 196o C.
 Nitơ ít tan trong nước, hoá lỏng và hoá rắn ở nhiệt độ rất thấp.
 Kh ng duy trì sự cháy và sự h hấp.
2/ Tính chất hóa học
2.1/ Tính oxi hoá: Phân tử nitơ có liên kết ba rất bền (ở 30000C nó chưa bị phân hủy),
nên nitơ khá trơ về mặt hóa học ở nhiệt độ thường.
a/ Tác dụng với hidrô
 Xảy ra ở nhiệt độ cao, áp suất cao và có xúc tác (Fe, 4000 C) . Đây là phản ứng
thuận nghịch và toả nhiệt:
0

Fe,4000 C

- 3

¾¾
¾ ¾¾
¾® 2 N H 3  , 
N2 + 3H2  ¬¾¾
[Type text]

 D H =

- 92 (KJ )


LÝ THUYẾT HÓA HỌC PHỔ THÔNG
b/ Tác dụng với kim loại
 Ở nhiệt độ thường nitơ chỉ tác dụng với liti:
0

- 3

6Li + N2 ¾ ¾® 2Li3 N

(lit i nit rua )

 Ở nhiệt độ cao, nitơ tác dụng với nhiều kim loại:
0

- 3

3Mg + N2 ® Mg3 N2    (magie nit rua )

Þ Nitơ thể hiện tính oxi hoá khi tác dụng với nguyên tố có độ âm điện nhỏ hơn.

2.2/ Tính khử:
 Ở nhiệt độ cao (30000C) nitơ phản ứng với oxi tạo nitơ monoxit
0

+2

30000 C

¾¾
¾¾
¾
®   2 N O  (- kh«ng mµu)
N2 + O2   ¬¾¾
¾

Ở điều kiện thường, nitơ monoxit tác dụng với oxi kh ng khí tạo nitơ dioxit:



+2

+4

2 N O + O2   ¾ ¾ ®  2 N O2 (- n©u ®á)

 Các oxit: N2O , N2O 3, N2O5 không điều chế được trực tiếp từ nitơ và oxi.
Þ Nitơ thể hiện tính khử khi tác dụng với nguyên tố có độ âm điện lớn hơn.

4/ Điều chế

a/ Trong công nghiệp: Chưng cất phân đoạn kh ng khí lỏng.
b/ Trong phòng thí nghiệm:
 Nhiệt phân muối nitrit:
0

t
NH 4 NO2   ¾ ¾
¾
®   N2 (- ) + 2H2O .
0

> 200 C
NH 4Cl  +  NaNO2  ¾ ¾
¾ ¾® N2 (- ) + NaCl + 2H2O .

 Nhiệt phân muối amoni yếu:

(NH ) Cr O
4 2

2

0

7

t
¾ ¾¾
® N2 (- ) + Cr2O3 + 4H2O

II - AMONIAC
 Trong phân tử NH3, N liên kết với ba nguyên tử hidro bằng ba liên kết cộng hóa trị có
cực.
 NH3 có cấu tạo hình chóp với nguyên tử nitơ ở đỉnh.
 Tính bazo của NH 3 : do nitơ còn một cặp electron hóa trị chưa liên kết.
1/ Tính chất vật lí
 Là chất khí không màu, có mùi khai xốc, nhẹ hơn kh ng khí.

Cần c b th ng minh

Page - 4 -


Gia sư Thành Được

www.daythem.edu.vn

 Tan rất nhiều trong nước (1 lít nước hòa tan được 800 lít khí NH 3 ).
 Amoniac hòa tan vào nước thu được dung dịch amoniac.
2/ Tính chất hóa học
2.1/ Tính bazơ yếu
+
a/ Tác dụng với nước: NH3 + H2O   ¬¾¾¾®
¾  NH 4  + OH

 Thành phần dung dịch amoniac gồm: NH 3, NH 4+ , OH- .
=> dung dịch NH 3 là một dung dịch bazơ yếu, làm quỳ tím hóa xanh.
b/ Tác dụng với dung dịch muối: ¾ ¾® kết tủa hiđroxit của các kim loại đó.
AlCl3 + 3NH3 + 3H2O ¾ ¾® Al (OH) (¯) + 3NH 4Cl
3

Ion thu gọn: Al3+ + 3NH3 + 3H2O ¾ ¾® Al (OH)3 (¯) + 3NH4+

(

)

Kiềm mạnh NaOH, KOH, Ba (OH )2 , Ca (OH )2 hòa tan được Al (OH)3 (¯), nhưng
bazo yếu (NH 3, R - NH2 ) thì không.
c/ Tác dụng với axit: ¾ ¾® muối amoni.
NH3 + HCl ¾ ¾® NH4Cl   (amoni clorua )

2NH3 + H2SO 4 ¾ ¾® (NH4 ) SO 4   (amoni sunfat )
2

2.2/ Tính khử
a/ Tác dụng với oxi:
0

t
4NH 3 + 3O2  ¾ ¾¾
® 2N2 (- ) + 6H2O .
0

P t,t
4NH 3  +   5O2  ¾ ¾
¾®   4 NO (- kh«ng mµu) +   6H2O .

2NO +   O2  ¾ ¾® NO2  (- n©u ®á)

b/ Tác dụng với clo:
2NH3 + 3Cl2 ¾ ¾® N2 + 6HCl

NH 3 kết hợp ngay với HCl vừa sinh ra tạo “ khói trắng” NH 4Cl.
NH3 + HCl ¾ ¾® NH4Cl (tinh thÓ mµu tr¾ng)

3/ Điều chế
1/ Trong phòng thí nghiệm: đun nóng muối amoni với Ca (OH )2 .
0

t
2NH 4Cl + Ca (OH) ¾ ¾¾
® CaCl2 + 2NH 3 (-  ) + 2H 2O
2

[Type text]


LÝ THUYẾT HÓA HỌC PHỔ THÔNG
2/ Trong công nghiệp: Tổng hợp từ nitơ và hiđro:
0

p,xt,t
¾
¾¾
®  2NH 3 (k )     {D H < O}
N2 (k ) + 3H2 (k )  ¬¾¾
¾
¾
¾

o Nhiệt độ: 4500 C – 5000 C .
o Áp suất cao từ 200 (at m ) – 300 (at m ).
o Chất xúc tác: kim loại Fe được trộn thêm Al2O3, K2O,...
o Làm lạnh hỗn hợp khí.
III - MUỐI AMONI
 Là tinh thể ion gồm cation NH 4+ và anion gốc axit. Thí dụ: NH 4Cl , (NH 4 ) SO 4 ,...
2
1/ Tính chất vật lí
 Tan nhiều trong nước, điện li hoàn toàn thành các ion, ion NH 4+ không màu.
2/ Tính chất hóa học
2.1/ Tác dụng với dung dịch kiềm

(NH ) SO
4 2

4

+ 2NaOH ¾ ¾® 2NH 3 (- ) + 2H2O + Na 2SO 4

Ion thu gọn: NH4+ + OH-  ¾ ¾® NH 3 (- ) + H2O
Nhận biết muối amoni, điều chế amoniac (Do có khí NH 3 (- ) mùi khai).
2.2/ Phản ứng nhiệt phân
 Muối amoni của axit loại 1 khi đun nóng bị phân hủy thành NH 3
0

t
NH 4Cl (r ) ¾ ¾¾
® NH 3 (k ) + HCl (k )
t0

(NH ) CO (r ) ¾ ¾¾® NH (k)
4 2

3

3

+ NH 4HCO 3 (r )

0

t
NH 4 HCO 3 ¾ ¾¾
® NH 3  +  CO2  +  H2O

 Muối amoni của axit nitrơ, axit nitric khi bị nhiệt phân cho ra N2, N2O ( đinitơ oxit).
0

t
NH 4 NO2 ¾ ¾
¾
® N2 + 2H2O
0

t
NH 4 NO 3 ¾ ¾¾
® N2O + 2H2O
0

500 C
2NH4 NO3 ¾ ¾
¾¾
® 2 N2 +  O2  + 4H2O

2.3/ Khả năng tạo phức của dung dịch NH3
 Dung dịch NH 3 có khả năng hòa tan hidroxit hay muối ít tan của 1 số kim loại

(Ag , Cu
+

2+

, Zn 2+ ,... , tạo thành các dung dịch phức chất.

Cần c b th ng minh

)

Page - 6 -


Gia sư Thành Được

www.daythem.edu.vn

Cu (OH) + 4 NH 3 ¾ ¾® éêCu (NH 3 ) ù
ú(OH )2 (màu xanh thẫm).
2
4û

ë
2+
Phương trình ion: Cu (OH )2 + 4NH 3 ¾ ¾® éêCu (NH 3 )4 ùú + 2OH-

ë

û

AgCl + 2NH 3 ¾ ¾® éêAg (NH 3 ) ù
Cl
2ú
ë
û
+

é (NH ) ù + ClPhương trình ion: AgCl + 2NH 3  ¾ ¾®  Ag
ê
3 2ú
ë

û

Nguyên nhân: có sự kết hợp của các electron chưa sử dụng của nguyên tử nitơ với ion
kim loại, NH3 hóa lỏng được tách riêng.
3/ Ứng dụng
 NH4HCO3 được dùng làm xốp bánh.
 Phân bón hóa học.
IV - AXIT NITRIC
1/ Cấu tạo phân tử
 CTPT: HNO 3 CTCT:

O
H-O–N
O

 Nitơ có số oxi hoá cao nhất là +5.
2/ Tính chất vật lý
 Là chất lỏng kh ng màu, bốc khói mạnh trong kh ng khí ẩm.
 Axit nitric kh ng bền, khi có ánh sáng phân huỷ 1 phần:
a/ s
4HNO3 ¾ ¾
¾
® 4NO2 + O2 + 2H2O

Þ Do đó axit HNO 3 cất giữ lâu ngày có màu vàng do NO 2 phân huỷ tan vào axit.
Þ Cần cất giữ trong bình sẫm màu, bọc bằng giấy đen

 Axit nitric tan v hạn trong nước.
3/ Tính chất hoá học
2.1/ Tính axit:
 Làm quỳ tím hóa đỏ, tác dụng với oxit bazơ, bazơ, muối của axit yếu hơn.
2.2/ Tính oxi hoá:
 Tuỳ vào nồng độ của axit và bản chất của chất khử mà HNO 3 có thể bị khử đến:
NO, NO2, N2O, N2, NH4 NO3 .

a/ Với kim loại
[Type text]


LÝ THUYẾT HÓA HỌC PHỔ THÔNG

 HNO3 oxi hoá hầu hết các kim loại (trừ vàng và platin) kh ng giải phóng khí H2,
kim loại bị oxi hóa đến mức oxihóa cao nhất.
 Với những kim loại có tính khử yếu như: Cu, Ag

thì HNO 3 (đ ) bị khử đến

NO 2 ; HNO 3 (loãng) bị khử đến NO.

Ví dụ: Cu +  4HNO 3 (đ  ) ¾ ¾® Cu (NO 3 ) +  2NO2  + 2H2O.
2 
3Cu +  8HNO 3 (l) ¾ ¾® 3Cu (NO 3 )  + 2NO + 4H2O.
2

 Khi tác dụng với những kim loại có tính khử mạnh hơn như: Mg, Zn, Al

.thì

HNO 3 (đ ) bị khử yếu đến NO 2 ; HNO 3 (loãng) bị đến N2O , N2 , NH 4NO 3 .

 Fe, Al, Cr bị thụ động hoá trong dung dịch HNO3 đặc nguội, H2SO 4 đặc nguội.
b/ Với phi kim
 Khi đun nóng HNO3 đặc có thể tác dụng được với C, P, S
0

t
Ví dụ: C + 4HNO3 (đ ) ¾ ¾¾
® CO2 + 4NO2 + 2H2O

S + 6HNO3 (đ ) ¾ ¾® H2SO4 + 6NO2 + 2H2O

c/ Với hợp chất
 H2S, Hl, SO2, FeO, muối sắt (II)

có thể tác dụng với HNO 3 nguyên tố bị oxi

hóa trong hợp chất chuyển lên mức oxi hoá cao hơn.
Ví dụ: 3FeO + 10HNO 3( d )  ¾ ¾® 3Fe (NO 3 )3  +  NO +   5H2O
3H2S + 2HNO3( d ) ¾ ¾®  3S + 2NO + 4H2O

 Nhiều hợp chất hữu cơ như giấy, vải, dầu th ng

bốc cháy khi tiếp xúc với

HNO 3 đặc.

V - MUỐI NITRAT
1/ Tính chất vật lý


Dễ tan trong nước.



Là chất điện li mạnh trong dung dịch, chúng phân li hoàn toàn thành các ion.
Ví dụ:

Ca (NO 3 ) ¾ ¾® Ca 2+   +  2NO 32

 Ion NO-3 không có màu, màu của một số muối nitrat là do màu của cation kim loại.
Một số muối nitrat dễ bị chảy rữa như NaNO3, NH4NO3 ¼

Cần c b th ng minh

Page - 8 -


Gia sư Thành Được

www.daythem.edu.vn

2/ Tính chất hoá học
 Các muối nitrat dễ bị phân huỷ khi đun nóng.
 Trước Mg:

Nitrat → Nitrit + O2
0

t
® 2KNO2   +  O2
Ví dụ: 2KNO 3   ¾ ¾¾

Mg ¾ ¾® Cu:



Nitrat → Oxit kim loại + NO2 + O2

t
Ví dụ: 2Cu (NO 3 )  ¾ ¾¾
® 2CuO + 4NO2 + O2
2

0

 Sau Cu:

Nitrat → kim loại + NO2 + O2
0

t
Ví dụ: 2AgNO 3    ¾ ¾¾
® 2Ag + 2NO2 + O2

3/ Nhận biết ion nitrat (NO3–)
 Trong m i trường axit, ion NO3– thể hiện tinh oxi hóa giống như HNO3. Do đó thuốc
thử d ng để nhận biết ion NO3– là hỗn hợp vụn đồng và dung dịch H2SO4 loãng, đun
nóng.
 Hiện tượng: dung dịch có màu xanh, khí kh ng màu hóa nâu đỏ trong kh ng khí.
3Cu  +  8H+  +  2NO 3 –   ¾ ¾®  3Cu 2+        +   2 NO -  +  4H2O
2NO +  O2( khong khì )  ¾ ¾® 2NO2

(dd màu xanh)

(màu nâu đỏ)

VI - PHÂN BÓN HÓA HỌC
 Phân bón hóa học là những hóa chất có chứa các nguyên tố dinh dưỡng, được bón cho
cây nhằm nâng cao năng suất m a màng.
1/ Phân đạm
 Phân đạm cung cấp nitơ hóa hợp cho cây dưới dạng ion nitrat NO-3 và ion amoni NH +4 .
 Độ dinh dưỡng của phân đạm được đánh giá theo tỉ lệ % về khối lượng nguyên tố nitơ.
a/ Phân đạm amoni

 Đó là các muối amoni: NH 4Cl, NH 4NO 3 (đạm 2 lá), (NH 4 )2 SO 4 (đạm 1 lá)
 Được điều chế bằng cách cho NH3 tác dụng với axit tương ứng.
2NH3    +     H2SO 4  ¾ ¾® (NH 4 ) SO 4
2

b/ Phân đạm nitrat
 Đó là các muối nitrat: NaNO 3, Ca (NO 3 )2 ¼
[Type text]


LÝ THUYẾT HÓA HỌC PHỔ THÔNG
 Được điều chế bằng phản ứng giữa axit HNO 3 và muối cacbonat tương ứng.
CaCO 3    +    2HNO 3 ¾ ¾® Ca (NO 3 )    +    CO 2 (-  ) +    2H 2O
2

c/ Phân đạm urê


(NH ) CO
2 2

(chứa khoảng 46%N) là loại phân đạm tốt nhất hiện nay.

 Được điều chế bằng cách cho NH 3 tác dụng với CO 2 ở nhiệt độ và áp suất cao.
2NH -3     +     CO2 ¾ ¾® (NH2 ) CO   +    H 2O
2

 Trong đất urê dần chuyển thành muối cacbonat:

(NH ) CO    +     2H O ¾ ¾® (NH ) CO .

2 2

2

4 2

3

2/ Phân lân
 Phân lân cung cấp nguyên tố P cho cây dưới dạng ion photphat (P O 34- ) .
 Độ dinh dưỡng của phân lân được đánh giá theo tỉ lệ % khối lượng P2O 5 tương ứng với
lượng P có trong thành phần của nó.
 Có hai loại: supephotphat đơn và supephotphat kép.
a/ Supephotphat đơn: Gồm hai muối: Ca (H2P O 4 )2 và CaSO 4 . Được điều chế bằng
cách cho quặng photphorit hoặc apatit tác dụng với axit H2SO4 đặc.
Ca 3 (P O 4 )     +    2H2SO 4 (đ ) ¾ ¾® Ca (H2P O 4 )     +    CaSO 4 (¯)
2

2

b/ Supephotphat kép: Đó là muối Ca (H2P O 4 )2 . Được điều chế qua hai giai đoạn
Ca 3 (P O 4 )   +    3H2SO 4  ¾ ¾® 2H 3P O 4     +     3CaSO 4 (¯)
2

Ca 3 (P O 4 )   +      H 3P O 4  ¾ ¾® 3Ca (H 2P O 4 )
2

2

3/ Phân kali

 Phân kali cung cấp nguyên tố K dưới dạng ion K + .
 Độ dinh dưỡng của phân K được đánh gái theo tỉ lệ % khối lượng K 2O tương ứng với
lượng K có trong thành phần của nó.
4/ Phân hỗn hợp - Phân phức hợp
Cần c b th ng minh

Page - 10 -


Gia sư Thành Được

www.daythem.edu.vn

a/ Phân hỗn hợp: chứa N, P, K được gọi chung là phân NPK.
Thí dụ: (NH 4 ) HP O 4 và KNO 3 .
2
b/ Phân phức hợp: Thí dụ: Phân amophot là hỗn hợp các muối NH 4 H2P O 4 và

(NH ) HP O .
4 2

4

5/ Phân vi lượng:
 Phân vi lượng cung cấp cho cây các nguyên tố như bo, kẽm, mangan, đồng

ở dạng

hợp chất.

VẤN ĐỀ 3: NHÓM CACBON - SILIC

I – NGUYÊN TỐ CACBON
1/ Vị trí - cấu hình electron nguyên tử
a/ Vị trí: Cacbon ở

thứ 6, chu kỳ 2, nhóm IVA của bảng tuần hoàn.

b/ Cấu hình electron nguyên tử
 Cấu hình e: 1s2 2s2 2p 2 .
 Các số oxi hóa của C là: - 4, 0, + 2, + 4.
2/ Tính chất vật lý
 C có ba dạng th hình chính: Kim cương, than chì và fuleren.
3/ Tính chất hóa học
 Trong các dạng tồn tại của C, C v định hình hoạt động hơn cả về mặt hóa học.
 Trong các phản ứng hóa học C thể hiện hai tính chất: tính oxi hóa và tính khử. Tuy
nhiên chủ yếu là tính khử.
a/ Tính khử
0

+4

t
® C O2 .
 Tác dụng với oxi : C + O2 ¾ ¾¾
0

0

+4

0

+2

t
® 2C O
Ở nhiệt độ cao C lại khử CO2 theo phản ứng : C + C O2 ¾ ¾¾

0

+4

t
® C O2 + 4NO2 + 2H2 O
 Tác dụng với hợp chất: C + 4HNO3 ¾ ¾¾
b/ Tính oxi hóa
0

0

-4

t , xt
¾® C H 4
 Tác dụng với hidro: C+ 2H2 ¾ ¾
0

0

-4

® Al4 C3 (nhôm cacbua)
 Tác dụng với kim loại: 3C+ 4Al ¾ ¾¾
II - CACBON MONOXIT
[Type text]

t0


LÝ THUYẾT HÓA HỌC PHỔ THÔNG
1/ Tính chất hóa học
+2

+4

 Tính chất hóa học đặc trưng của CO là tính khử: 3 C O + Fe2O 3 ¾ ¾¾
® 3 C O2 + 2Fe
2/ Điều chế
t0

a/ Trong phòng thí nghiệm
H SO (®Æc), t 0

HCOOH ¾ ¾2 ¾4 ¾ ¾® CO     +      H 2O

b/ Trong công nghiệp: Khí CO được điều chế theo hai phương pháp
0

 Khí than ướt:

1050 C
¾
¾¾
¾
®  CO    +      H 2
C     +        H2O ¬¾¾
¾
¾

 Khí lò gas:

t
C      +         O 2      ¾ ¾¾
®     CO 2

0

0

t
CO2   +        C     ¾ ¾¾
®   2CO

III - CACBON ĐIOXIT
1/ Tính chất vật lý
 Là chất khí kh ng màu, nặng gấp 1,5 lần kh ng khí.
 CO2 (rắn) là một khối màu trắng, gọi là nước đá kh . Nước đá kh kh ng nóng chãy
mà thăng hoa, được d ng tạo m i trường lạnh kh ng có hơi ẩm.
2/ Tính chất hóa học

 Khí CO2 không cháy, không duy trì sự cháy của nhiều chất.
 CO2 là oxit axit, khi tan trong nước cho axit cacbonic
¾®
CO2 (k )  +     H2O (l)  ¬¾¾
¾  H2CO 3 (dd )

 Tác dụng với dung dịch kiềm
CO2     +      NaOH   ¾ ¾®   NaHCO 3
CO2     +     2NaOH   ¾ ¾®   Na 2CO 3     +    H 2O

T y vào tỉ lệ phản ứng mà có thể cho ra các sản phẩm muối khác nhau.
3/ Điều chế
a/ Trong phòng thí nghiệm
CaCO3     +     2HCl   ¾ ¾®   CaCl2      +      CO 2 -      +     H2O

b/ Trong công nghiệp: Khí CO 2 được thu hồi từ quá trình đốt cháy hoàn toàn than.
IV - AXIT CACBONIC - MUỐI CACBONAT
1/ Axit cacbonic
 Là axit kém bền, chỉ tồn tại trong dung dịch loãng, dễ bị phân hủy thành CO2 và H2O.
 Là axit hai nấc, trong dung dịch phân li hai nấc.
Cần c b th ng minh

Page - 12 -


Gia sư Thành Được

www.daythem.edu.vn

+

¾®
H2 CO3 ¬¾¾
¾ H + HCO3

+
2¾®
HCO-3 ¬¾¾
¾ H + CO3

2/ Muối cacbonat
 Muối cacbonat của các kim loại kiềm, amoni và đa số muối hiđrocacbonat đều tan.
Muối cacbonat của kim loại khác thì kh ng tan.
 Tác dụng với dd axit:

NaHCO3    +     HCl   ¾ ¾®   NaCl     +     CO 2 -     +    H2O

 Tác dụng với dd kiềm: NaHCO3     +    NaOH    ¾ ¾®     Na 2CO 3    +     H 2O
 Phản ứng nhiệt phân: Muối cacbonat kh ng tan và muối hidrocacbonat đều bị nhiệt
phân.
0

t
MgCO 3 (r )  ¾ ¾¾
®   MgO (r )   +   CO 2 (k )
0

t
2NaHCO 3 (r )  ¾ ¾¾
®  Na 2CO 3 (r )   +     CO2 (k )  +     H2O (k )

VẤN ĐỀ 4: NH N BIẾT ION TRONG DUNG D CH –
NH N BIẾT CHẤT KH

I – KIẾN THỨC CƠ B N
NH N BIẾT CATION
STT Ion

1

Na +

2

K+

3

Li+

4

NH+4

5

6

7
[Type text]

Ba 2+

Ca

2+

Mg

Thuốc thử
Đốt trên
ngọn lửa
đ n cồn
Đốt trên
ngọn lửa
đ n cồn
Đốt trên
ngọn lửa
đ n cồn
dd kiềm

Phương trình phản ứng

Ngọn lửa
màu vàng
Ngọn lửa
màu tím
Ngọn lửa
màu đỏ tía

NH+4 + OH- ® NH3 - + H2O

Sủi bọt khí m i khai

SO 24-

Ba 2+ + SO24- ® BaSO4 ¯

¯ trắng

CO32-

Ba 2+ + CO32- ® BaCO3 ¯

¯ trắng

CrO24-

Ba 2+ + CrO24- ® BaCrCO4 ¯

CO32-

Ca 2+ + CO32- ® CaCO3 ¯

¯ vàng tươi
¯ trắng

( NH4 )2 C2O4 Ca 2+ + C2O42- ® CaC2O4 ¯
2+

Hiện tượng

CO32-

OH-

Mg 2+ + CO32- ® MgCO3 ¯

¯ trắng
¯ trắng, tan trong
nước nóng


LÝ THUYẾT HÓA HỌC PHỔ THÔNG
Mg 2+ + 2OH- ® Mg (OH) ¯
2

éAl + 3OH ® Al (OH) ¯
ê
3
ê
êëAl(OH)3 ¯ + OH ® [Al(OH)4 ] (t an)
éCr 3+ + 3OH- ® Cr (OH) ¯
ê
3
ê
Cr(OH)
+
OH
®
[Cr(OH)

]- (t an)
êë
3
4
éFe2+ + 2OH- ® Fe (OH) ¯
ê
2
ê4Fe(OH) + O + 2H O ® 4Fe(OH) ¯
êë
2
2
2
3
5Fe2+ +MnO-4 +8H+ ® 5Fe3+ +Mn 2+ +4H2O
3+

8

Al3+

OH-

9

Cr

3+

-

10

Fe2+

11

3+

Fe

12

Cu 2+

13

Ni 2+

OH

OHH+ ; MnO-4

-

¯ keo trắng, tan
trong kiềm dư
¯ xanh, tan trong
kiềm dư tạo dung
dịch màu xanh
¯ xanh nhạt, sang

màu đỏ e(OH)3.
Mất màu thuốc tím.
Tạo dd đỏ nâu.

OH-

Fe3+ + 3OH- ® Fe(OH)3 ¯

¯ màu đỏ nâu.

OH-

Cu 2+ + 2OH- ® Cu (OH) ¯

¯ màu xanh, khí dư
NH3 tạo dd xanh
thẩm.
¯ màu xanh lá cây.

2

éCu 2+ +2 NH +2H O ® Cu(OH) ¯ +2NH +
3
2
2
4
ê
êCu(OH) +4 NH ® [Cu(NH ) ]2+ +2OHêë
2
3

3 4
éNi 2+ + 2OH- ® Ni (OH)
ê
2
êNi(OH) +6 NH ® [Ni(NH ) ]2+ +2OHêë
2
3
3 6

dd NH3

OH-

Dung dịch màu
xanh là cây.

NH N BIẾT M T SỐ ANION
STT Ion

1

NO-3

2

SO 24-

3

Cl-

4

CO

23

Thuốc thử
Cu, H

Phương trình phản ứng
2Cu+2NO-3 +8H+ ® 3Cu 2+ +2NO+4H2O

+

2NO + O2 ® 2NO2

BaCl2 trong
Ba 2+ + SO24- ® BaSO4 ¯
axit dư
Ag + trong Ag+ + Cl- ® AgCl
HNO3 loãng AgCl + 2NH ® [Ag(NH ) ]+ + Cl3
3 2

H + dư
Ca 2+ , Ba 2+

Hiện tượng
Có khí kh ng màu
thoát ra chuyển

thành màu nâu

¯ trắng
¯ trắng. Kết tủa tan
trong NH3 dư.

CO32- + 2H+ ® CO2 - + H2O

Sủi bọt khí.

Ba 2+ + CO32- ® BaCO3 ¯

¯ trắng.

NH N BIẾT M T SỐ CHẤT KH
STT Khí
CO 2
1

Thuốc thử
dd Ca(OH)2

2

SO 2

dd Br2
hoặc I2

3

Cl2

dd KI và
Hồ tinh bột

4

H2O, Cu

Cần c b th ng minh

Phương trình phản ứng
CO2 + Ca(OH)2 ® CaCO3 ¯ + H2O

Hiện tượng
Vẩn đục

Cl2 + 2KI ® 2KI + I2

Nhạt dần màu nâu
của dd Brom.
Nhạt dần màu nâu
đỏ của dd Iot.
Sản phẩm làm hồ
tinh bột hóa xanh.

2NO2 + O2 + 2H2O ® 4HNO3

Giống như nhận

SO2 + Br2 + 2H2O ® 2HBr + H2SO4
SO2 + I2 + 2H2O ® 2HI + H2SO4

Page - 14 -


Gia sư Thành Được

www.daythem.edu.vn

NO 2

5

[Type text]

H 2S

2+

Cu , Pb

2+

3Cu+8HNO3 ® 3Cu(NO3 )2 +2NO+4H2O

biết gốc NO-3

Cu 2+ + S2- ® CuS ¯

¯ đen.
¯ đen.

Pb2+ + S2- ® PbS ¯