DINH DƯỠNG bài 8 nguyên tắc dự phòng cho một số bệnh mạn tính

Nguyên tắc dinh dưỡng
dự phòng các bệnh mạn
tính
Ts. Trần Thị Phúc Nguyệt


Mục tiêu bài học:
1. Trình bày đợc xu hớng của các bệnh
mạn tính liên quan đến dinh dỡng.
2. Nêu đợc các căn cứ khoa học của mối
liên quan giữa các bệnh mạn tính và
dinh dỡng.
3. Trình bày đợc nguyên tắc dinh dỡng
dự phòng các bệnh mạn tính liên quan
đến dinh dỡng.


Các bệnh mạn tính có liên quan
đến dinh dỡng (Béo phì, đái đ
ờng, tim mạch, tăng huyết áp, đột
quị và một số loại ung th) đang
có khuynh hớng gia tăng ở các nớc
đang phát triển và các nớc phát
triển


1. Xu hớng các bệnh mạn tính
hiện nay
Thừa cân và béo phì đang tăng
nhanh ở mọi vùng đặc biệt ở các nớc
đang phát triển đến mức vợt qua các

thách thức truyền thống về sức khoẻ
cộng đồng (thiếu dinh dỡng và các
bệnh nhiễm trùng) .


1. Xu hớng các bệnh mạn tính
hiện nay
Bệnh đái đờng sẽ tăng lên gấp đôi
trên thế giới trong 30 năm tới, từ 143
triệu ca năm 1997 đến 300 triệu năm
2025 chủ yếu do các tập quán ăn uống
và các yếu tố khác liên quan đến lối
sống.


1. Xu hớng các bệnh mạn tính
hiện nay
Bệnh mạch vành có xu hớng tăng lên ở
các nớc đang phát triển cùng với sự già
hoá và lối sống không lành mạnh nh hút
thuốc lá, chế độ ăn không hợp lý và
thiếu vận động.


1. Xu hớng các bệnh mạn tính hiện
nay (tiếp)
Ung th tiếp tục là một trong các nguyên
nhân gây tử vong chính trên phạm vi
toàn cầu. ở mỗi một nớc một số loại ung th
có xu hớng gia tăng, một số nớc khác lại có

xu hớng giảm đi, một số loại có thể
phòng tránh đợc nhờ thực hiện một số
giải pháp. Yếu tố chế độ ăn chiếm 30 %
là nguyên nhân gây ung th ở các nớc ph
ơng Tây và 20 % ở các nớc đang phát
triển

.


2. Các bằng chứng về mối liên quan
giữa CĐĂ và các bệnh mạn tính liên
quan đến dinh dỡng

@ Thực nghiệm
Cuối TK 19 đã thấy chế độ ăn nhiều
chất béo và cholesterol có thể gây
vữa xơ động mạch ở thỏ.
Các chế độ ăn chứa độc tố gây các
khối u thực nghiệm


CĐĂ
và các bệnh mạn tính liên quan đến dinh
dỡng (tiếp)
@Dịch tễ học
- 1933: có thấy mối liên quan giữa tỷ lệ
mắc vữa xơ động mạch với chế độ ăn
nhiều chất béo no ; nghiên cứu 7 nớc
Châu Âu của Keys và cs (1960) cho thấy

vai trò chính của các acid béo bão hòa với
bệnh mạch vành.


và các bệnh mạn tính liên quan đến dinh
dỡng (tiếp)
@ Dịch tễ học
- Quan sát kinh điển của FAO (1962,
1990) về mối liên quan giữa cơ cấu năng
lợng khẩu phần (tính theo %) với mức thu
nhập quốc dân bình quân.
- Quan sát ở các cộng đồng di c: tỷ lệ
mắc ung th đại tràng của ngời Nhật ở
Hawai cao hơn ở Nhật bản còn ung th dạ


Mối liên quan
giữa khẩu phần ăn và ung th
Vị
trí
Chất
K
Chất
béo
béo
Chất

xơ
Rau
quả

Rợu

Ph
ổi

V
ú

Đại
tràn
g

+

++

-

-

-

+

Tiề
n
liệt
tuy
ến
++

+
-

Bàn
Thự
Trực Khoan
Dạ
g
c
trà
g
dà
quan
quả
ng miệng
y
g
n
+
-

-

-

+

+

TP ớp
muối,
hun
khói
Ghi chú:

++
+
++

(+): Ăn nhiều gây nguy cơ cao
(-): Ăn nhiều làm giảm nguy cơ


- Protein: % năng lợng do protein ít thay
đổi theo thu nhập, chung quanh 12 %.

- Lipid: Thu nhập càng cao thì năng lợng
do lipid càng cao nhất là lipid nguồn gốc
động vật.

- Glucid: thu nhập càng cao thì năng lợng
chung do glucid giảm nhng do đờng ngọt
tăng.



- Mô hình bệnh tật : ở các nớc thu nhập
thấp thờng gặp các bệnh nhiễm khuẩn,
bệnh lao và các bệnh thiếu dinh dỡng. ở

các nớc thu nhập cao bệnh béo phì , tim
mạch, đái đờng trở nên các vấn đề sức
khỏe cộng đồng quan trọng.



XU H¦íNG BÖNH TËT Vµ Tö VONG TR£N
TOµN QUèC


3. Mét sè bÖnh m¹n tÝnh (Thõa c©nbÐo ph×, ®¸i ®êng, t¨ng huyÕt
¸p…) ®ang t¨ng nhanh ë níc ta.
 



17


Tû lÖ t¨ng huyÕt ¸p ë ngêi trëng thµnh
(>16 tuæi)

18


II. Căn cø khoa häc ®Ó x©y dùng
c¸c nguyªn t¾c dinh dìng
dù phßng c¸c bÖnh m¹n tÝnh

hợp

lý


- Trong một thời gian dài, tính cân đối là
yêu cầu quan trọng nhất của một khẩu
phần

ăn

hợp

lý.

- Yêu cầu của khẩu phần ăn cân đối và
hợp lý đa ra để nhằm mục đích phòng
các

bệnh

thiếu

dinh

dỡng.

- Những yêu cầu cân đối đợc chú trọng
chủ yếu là cân đối giữa các thành phần

2. Các bệnh dinh dỡng đặc hiệu và các
bệnh mạn tính liên quan đến dinh dỡng.

- Các bệnh mạn tính liên quan đến dinh d
ỡng : Béo phì, đái đờng, tim mạch, tăng
huyết áp, đột quị
- Các bệnh dinh dỡng đặc hiệu: Thiếu dinh
dỡng protein-năng lợng (kwashiorkor,


Tû LÖ bµ mÑ cã hµm lîng Retinol trong s÷a
thÊp

22


H×nh 3 : Tû lÖ thõa c©n ë häc sinh tiÓu
häc
Hµ néi
7.9%

8%
7%
6%
5%

4.1%

4%

3%
2%
1%
0%
1997

2002




3. Các hiểu biết mới về vai trò của thực phẩm và chế
độ ăn.
@ Vai trò của các chất chống ô xy hóa có trong thực
phẩm
+ Một số phản ứng sinh học đã sản sinh ra các gốc


 

@ Vai trß cña c¸c chÊt hãa thùc vËt
 

C¸c chÊt hãa thùc vËt kh«ng thuéc c¸c
chÊt dinh dìng qui íc nhng cã vai trß quan