chủ nghĩa hiện thực huyền ảo và ảnh hưởng của hiện thực huyền ảo đến văn học việt nam

DÂN NHÂP
Hiên thưc huyên ao la môt trao lưu nghê thuât khơi điêm t ư cac nha văn
châu My Latin vao khoang thơi gian tư th âp niên 40 đên khoang thâp niên
70 cua thê k y XX, khi th ê gi ơi đang chao đao giưa tri th ưc vê khoa h oc ky
thuât va đia hat tâm linh cua con ngươi. Bai thuyêt trinh nay c ua nhom
chung tôi hy vong se giup cac ban hiêu hơn vê ch u nghia hi ên th ưc huyên
ao va anh hương cua hiên thưc huyên ao đên văn hoc Viêt Nam.


I.

Hiên thưc huyên ao la gi?

Hiên thưc huyên ao đươc tao thanh bơi hai yêu tô, hiên th ưc va huyên
ao. Ca hai yêu tô hiên thưc hay huyên ao nêu tach riêng đêu không co gi xa
la đ ôi vơi văn hoc tư x ưa đên nay. Thân thoai, sư thi, c ô tich, ng u ngôn,…
cua cac quôc gia tư Đông sang Tây đ êu khơi điêm tư nh ưng chuyên hoang
đương ky ao. Con yêu tô hiên thưc thi cung xuât hiên tư luc con ng ươi biêt
miêu ta s ư v ât binh thương xung quanh minh, cho đên sau nay trơ thanh
môt trao lưu la chu nghia hiên thưc.
Nêu sư thi hay huyên thoai đươc kê l ai dươi giong “ngay x ưa ngay xưa”
va la nhưng chuyên cua thơi qua khư thi sau nay, khi ti êu thuyêt ra đ ơi, cac
nha văn mơi đăt vân đê ơ th ê gi ơi thưc tai. Chung ta không bao giơ th ăc
măc tai sao loai vât biêt noi hay tai sao con ngươi biêt bay ơ nh ưng câu
chuyên cô tich, ngu ngôn, th ê nh ưng nêu trong môt tiêu thuyêt viêt ơ hi ên
tai thi xuât hiên nhưng yêu tô ky l a, đôc gia se đ ăt vân đ ê. Nh ư vây, hiên
thưc huyên ao xuât hiên sau khi co tiêu thuyêt, vơi nên tang la thi hiên t ai,
hiên thưc huyên ao đan cai nhưng yêu tô ky l a, tương t ương bên trong
hiên tai đo. Hiên thưc huyên ao lam mơ đi ranh gi ơi gi ưa đơi th ưc va gi âc
mơ, ma không cân bât cư m ôt lơi giai thich nao ca. Bơi le, nêu giai thich
môt vân đê ky l a nao đo trên c ơ sơ khoa h oc, hay trên cơ sơ tâm linh thi

nhưng chuyên ky ao đo không con ky ao nưa ma trơ thanh hi ên th ưc. Vi d u
môt chuyên khoa hoc viên tương tuy kê m ôt câu chuyên ky l a trong th ê
giơi thưc tai nhưng ho l ai giai thich băng đu th ư cac ly thuy êt vât ly hoa
hoc… nghia la ban thân no co thưc bơi tinh logic trong môt khuôn kh ô nh ât
đinh. Trong tiêu thuyêt “Ngươi vô hinh” cua H.G.Wells, tac gia đa ph ai vân
dung tư ki ên thưc hoa hoc, dươc hoc, quang hoc đê gi ai thich cho vi êc vô
hinh cua nhân vât. Vây nên tiêu thuyêt nay tuy co bôi c anh hiên t ai va co
chuyên ky ao nhưng vi nhưng lơi giai thich r ươm ra va logic đo nên ti êu
thuyêt đươc xêp vao thê lo ai khoa hoc viên tương. Co thê phân tich t ương


tư đôi vơi chuyên ma, liêu trai chi di hay nh ưng câu chuyên phu thuy, ma ca
rông… đê tranh nhâm lân vơi hiên thưc huyên ao.
Như vây, noi môt cach dê hi êu nhât, hiên thưc huyên ao la ph ơi bay
nhưng yêu tô ky la trong bôi canh hiên đai ma không giai thich gi ca.

II.

Nguyên nhân xuât hiên chu nghia hiên thưc huyên ao:

Thuât ngư “hiên thưc huyên ao” đâu tiên xuât hiên trong tiêu luân:
“Chu nghia hiên thưc huyên ao: hâu chu nghia ân tương”, cua nha phê binh
nghê thuât ngươi Đưc Franz Roh năm 1925. Trong tiêu luân, khai ni êm
“hiên thưc huyên ao” đươc ông sư dung đê chỉ ra cac đăc tr ưng cua h ôi h oa
đương thơi chư không phai la trong văn hoc, vi luc đo, trong văn h oc, ng ươi
ta chưa biêt nhiêu đên hiên hưc huyên ao. Mươi năm sau, trong tiêu luân:
“Chu nghia hiên thưc huyên ao ơ My La tinh” nha phê binh ngươi Argentina
Angel Flores mơi khẳng đinh tinh hiên thưc huyên ao co nguôn gôc tư sang
tac văn hoc, ma cu thê la cua Franz Kafka, ơ Kafka ranh giơi gi ưa hiên th ưc
va huyên ao dương như bi xoa nhoa, hai yêu tô th ưc va ao đan xen, hoa lân

vao nhau. Cung theo Angel Flores, năm 1935 la năm đanh dâu s ư xu ât hi ên
cua chu nghia hiên thưc huyên ao trong văn hoc My Latinh vi sư ra đ ơi cua
tac phẩm “Lich sư phô quat vê nỗi ô nhuc” cua Jorge Luis Borges, sau đo t ư
nhưng năm 1940 – 1950, hang loat cac tac ph ẩm đươc vi êt theo khuynh
hương hiên thưc huyên ao ra đơi.
Không giông vơi quan điêm cua Franz Flores, Luis Leal cho r ăng năm
1940 – 1950 không phai la nhưng năm nơ rô cua khuynh h ương văn h oc
hiên thưc huyên ao va Jorge Luis Borges cung không phai la ngươi m ơ đ âu
cho khuynh hương văn hoc nay. Ma theo Luis Leal, Arturo Usla Pietri – nha
văn ngươi Venezuela mơi la ngươi mơ đương cho văn h oc hiên th ưc huy ên
ao phat triên.


Du con nhiêu tranh cai, song yêu tô hiên th ưc huy ên ao trong văn h oc
vân không ngưng phat triên va lan rông ra thê giơi, đâu tiên la ơ Hoa Ky
trong linh vưc hôi hoa, it lâu sau đo, thuât ngư nay đ ươc chuy ên sang linh
vưc văn hoc. Tư đo đên nay, yêu tô hiên thưc huyên ao đươc rât nhiêu cac
nha văn sư dung trong tac phẩm văn hoc cua minh, đên năm 1980 ch u
nghia hiên thưc huyên ao đa không con xa la trong thê giơi văn hoc, ch u
nghia hiên thưc huyên ao không con goi gon tai My Latinh ma phat tri ên
trên toan thê giơi vơi cac nha văn tiêu biêu: Italo Calvino (1923 – 1985),
Gabriel Garcia Marquez (1928 - 2014), Gunter Grass (1927 - ), Angela Carter
(1940-…?).
Nguyên nhân ra đời chu nghia hiên thưc huyên ao
• Nguyên nhân khách quan bên ngoai
Chu nghia hiên thưc huyên ao ra đơi va phat triên trong nh ưng năm 40


va 50 cua thê ky XX, giai đoan nay ca thê giơi phai đôi măt vơi hai cuôc
chiên tranh tan khôc, cung vơi đo la Cach m ang Thang Mươi Nga, cuôc cach

mang tai Mexico... nhưng sư kiên lich sư nay đa thưc tỉnh ngươi châu My
Latinh, mang châu Âu đên vơi ho băt đâu hinh thanh y th ưc dân tôc, h o
nhân thây răng phai đâu tranh chông lai ap bưc, boc lôt cua n ươc ngoai,
đem vê tư do cho dân tôc, ma môt trong nhưng vu khi lơi hai trong công
cuôc đâu tranh gianh lai đôc lâp dân tôc chinh la cac tac ph ẩm văn h oc. Ý
thưc dân tôc đa kich thich sư sang tac cua cac nha văn đương th ơi. Châu My
la nươc đa dân tôc gôm thô dân châu My (Anh điêng), ngươi da đen châu Phi
va môt bô phân ngươi châu Âu di cư sang. Chinh sư đa d ang v ê ch ung t ôc
nay đa lam xuât hiên sư cung tôn tai cua cac đô th i hiên đai v ơi cac b ô l ac
ky di, thân bi. Sư đa săc thai la môt trong nhưng nguyên nhân hinh thanh
chu nghia hiên thưc huyên ao, ngoai ra nhưng anh hương cua chu nghia
hiên đai cua văn hoc phương Tây cung gop phân thuc đ ẩy s ư ra đ ơi c ua ch u
nghia hiên thưc huyên ao.
• Nguyên nhân nội tại


Trươc hêt la do tiêu thuyêt thơi bây giơ đa khai thac tât ca moi măt vê
hiên thưc nên cac nha văn chuyên hương sang tac sang cac phong cach mơi,
va chu nghia hiên thưc la môt lưa chon. Chu nghia hiên thưc huyên ao
phan anh sư bât an cua ngươi sang tac trươc thơi đai. “Cac nha hiên th ưc
huyên ao không con chia sẻ sư gia vơ đây tư tin cua văn xuôi h ư c âu hi ên
thưc truyên thông vê thai đô cua chung ta trong viêc tim hiêu va miêu t a
thê giơi. Vơi vô van cach thưc, tiêu thuyêt cua ho thach thưc nhân thưc
truyên thông vê môt thê giơi mach lac va nên nêp va hâu thuân cho nh ưng
ky vong cua văn xuôi hư câu hiên thưc đê tai hiên hiên thưc trong văn hoc” .
Vơi cac nha văn hiên thưc huyên ao, cac yêu tô huyên ao đan cai, len l ỏi va
thâm sâu vao hiên thưc. Nhưng điêu ky la, thân bi xuât hiên trong cac trang
văn như la sư hoai nghi vê chu nghia duy ly, răng th ê g iơi nay không co
tuyêt đôi, va con ngươi vân đang va luôn trong hanh trinh kham pha ban
thê va thê giơi.

• Quan điêm sáng tác
Trong bơi canh xa hơi co nhiêu biên đông, chiên tranh thê giơi va cac
chê đô chinh tri không ôn đinh thôi thuc cac nha văn tai hiên môt hiên th ưc
môt cach khac đi. Hiên thưc ma ho tai hiên năm lân lôn vơi “cai huy ên ao”,
thê hiên môt lôi viêt mơi nhiêu thay đôi trong nghê thuât. Điêu đo nh ư
môt sư phan khang lai lôi viêt truyên thông va sư toan tri cua ly tri. Ánh
sang cua chu nghia duy ly đưa con ngươi bươc vao k y nguyên văn minh,
hiên đai va co thanh tưu vi đai vê khoa hoc ky thuât. Th ê nh ưng, ly tri ây
không chiêm linh đươc hêt thưc tai, bơi Capenteir cho r ăng, th ưc t ai luôn
luôn xay ra đêu bât ngơ hay “cai hiên th ưc ky diêu” la san ph ẩm c ua hi ên
thưc My Latinh. Tư đo ông xac đinh muc tiêu phan anh hiên th ưc c ua cac
nha văn My Latinh la cai biên hiên thưc môt cach th ân ki đ ê no tr ơ thanh
thê giơi cua cai ki diêu nhưng hoan toan chân thât. Cung trên c ơ s ơ đo, cac
nha hiên thưc huyên ao đa lam cho đôc gia bi hoang man, bôi r ôi v ê tinh
hiên thưc va huyên ao cua tac phẩm.


“Cai huyên ao” trong cac sang tac hiên thưc huy ên ao suy cho cung cung
la nhưng chi tiêt hoang đương, không thê xay ra, ky ao, đươc kê th ưa t ư
nhưng huyên thoai cô xưa. Như quan điêm cua Francoi Perus cho r ăng:
“Chu nghia hiên thưc huyên ao đươc xem như viêc ly giai nh ưng qua trinh
xa hôi - lich sư hiên thưc dươi hinh th ưc huy ên thoai, b ơi v ây nha nghiên
cưu cân phai thâm nhâp vao nôi dung lich s ư cu th ê cua no qua l ơp v ỏ
huyên thoai”. Tuy nhiên, muc đich ma cac nha văn h ương đên tuy êt đ ôi
không phai la nhu câu giai tri, phuc vu cho tri tương t ương ma la h ương
đên nhưng vân đê mang tâm voc lơn lao cua dân tôc va thê giơi. “Cai huy ên
ao” thương gân gui vơi đơi sông con ngươi nhưng lai đươc tac gi a lam ẩn
đi, hoăc xuât hiên hêt sưc kin đao khiên cho ngươi đoc kho co th ê ly gi ai. Va
ngươi đoc cung không cân đên nhưng ly giai cac yêu tô ki ao đo trong tac
phẩm bơi le cai hay cua tac phẩm la ơ chỗ ranh giơi giưa hai th ê gi ơi th ưc va

ao đa bi xoa mơ.

III.

Đăc điêm cua chu nghia hiên thưc huyên ao

Chu nghia hiên thưc huyên ao la sư kêt hơp giưa cai tôn tai hiên th ưc va
yêu tô thân ki huyên ao. Trên nên tang đo trong cac tac phẩm mang khuynh
hương cua chu nghia hiên thưc huyên ao thi th ương sư dung kiêu người kể
chuyện xa lạ. Nhưng ngươi nay se đưng ơ ngôi thư 3, ho biêt hêt toan bô sư
viêc diên ra trong câu chuyên nhưng ho không kê, cô y tach minh ra kh ỏi v i
tri ây, va nhương lai quyên kê chuyên cho chinh nhân v ât trong tac ph ẩm
hoăc cung co thê la chinh ngươi đoc. Vi vây cac nhân v ât trong sang tac c ua
chu nghia hiên thưc huyên ao ho se đam nhân luôn vai tro la ng ươi k ê
chuyên, hay tư mỗi đôc gia se lân mo tim ra con đ ương đi cho câu chuy ên
cua minh.
III.1

Đê tai:


Trong chu nghia hiên thưc huyên ao cac đê tai th ương đ ươc s ư dung la
lich sư khu vưc dân tôc, nỗi cô đơn, tư do.. va đ ươc vân d ung đan xen m ôt
cach huyên ao vao trong lich sư gia đinh, cac môi liên hê quay quanh đ ơi
sông gia đinh, cuôc sông va cai chêt, thưc tai va kiêp sau, th ê gi ơi linh h ôn
đa hiên thưc, nan đai hông thuy, tham hoa tư nhiên va xa hôi…

3.2. Cốt truyên
Theo truyên thông mỗi câu chuyên se co môt côt truyên riêng va duy
nhât, nhưng vơi chu nghia hiên thưc huyên ao thương la nhi êu côt truy ên

đan xen lông vao nhau điêu đo đa tao nên sư khac biêt va t ao nên nét đ ăc
trưng cho văn hoc hiên thưc huyên ao va đươc goi la cốt truyện mê lộ. Sư
pha trôn côt truyên trong cung môt câu truyên, hay sư h ỗ đ ôn v ê chi tiêt va
sư kiên cua chu nghia hiên thưc huyên ao đa tao nên môt xu h ương m ơi đi
ngươc lai nhưng gi truyên thông trong văn hoc.
3.3. Nhân vật
Mang tinh phong phu, không riêng môt s ư v ât sư vi êc nao ma la c a th ê
giơi huyên ao, pha trôn giưa con ngươi thât vơi thân ma, quy quai. No bao
trum moi thư tao nên sư xao trôn, ngay trong ban thân nhân vât y êu tô nay
cung không thê tach rơi. Trong hinh tương nhân vât huyên ao thi tinh bi êu
tương la nét đăc trung cơ ban trong thê thiêu, bên canh thi ban năng c ua
nhân vât cung la pham vi đăc ta khuynh hương hiên th ưc huy ên ao.
3.4. Không gian, thời gian:
Luôn mang yêu tô thân ki huyên ao, không co đi êm xu ât phat cung
không co điêm kêt thuc, no cư quay vong trên môt cai tru cô đinh, cư vây no
xoay đê đi đên điêm tiêp tuc xoay vong. Thơi gian trong hi ên th ưc huy ên ao
it nhiêu co mang tinh lich sư va dâu ân hiên th ưc, nhưng lich s ư ơ đây co th ê


tôn tai hoăc không hê tôn tai, hay chỉ la san phẩm thuân tuy cua tri t ương
tương.
3.5. Chi tiết nghê thuật:
Sư đan xen hoan hao giưa thưc- hư. Trong cai h ư, cac y êu t ô huy ên ao
đươc lây tư cac chi tiêt đươc rut ra tư thân thoai, truyên cô tich, truy ên
thuyêt, truyên thân ma, sach tôn giao...Con trong cai thưc cac chi tiêt tôn t ai
trong đơi sông hiên thưc như nhưng chi tiêt trong giâc m ơ, thê gi ơi t ương
tương, tinh cam, cam xuc, tư vô thưc hay cung co th ê tư tin ngưỡng tôn
giao.Tât ca nhưng cai trên chung kêt hơp vơi nhau ma không hê co ranh giơi
rõ rang giưa hai hươc va kinh tơm, phi li va n ưc c ươi, gi ưa ngh ich d i va
khung khiêp…

3.6 Văn phong
Trong chu nghia hiên thưc huyên ao văn phong đươc sư dung rât phong
tung. Chung không theo bât ki môt khuôn khô hay sư rang buôc nao, nh ư cu
phap hay cach dưng câu. Trong cach viêt la s ư pha tr ôn nhiêu ph ương ng ư,
vân dung sư liên kêt thưc-hư, triên khai chung môt cach tuy ti ên không
theo logic. Co thê noi, ky thu ât “Show, don’t tell” đươc tân dung triêt đ ê
trong cac tac phẩm văn hoc hiên thưc huyên ao. Ngươi đoc tiêp nhân thông
qua nhưng hinh anh ma tac gia tr ưng bay ra theo nhiêu cach khac nhau ma
tac gia không cân phai nhoc công giai thich.
3.7. Đăc điêm tiếp nhận
Sư phưc tap trong côt truyên cho tơi nhân vât va cac y êu t ô khac trong
chu nghia hiên thưc huyên ao đa đem lai môt thach thưc lơn cho đ ôc gi a.
No không co tinh rõ rang va cu thê khiên ngươi đoc co nhiêu suy nghi, nhi êu
đôi tương va nhiêu muc tiêu khai thac khac nhau. Song nh ưng điêu đo cung
co thê li giai như sau, môt phân vi chu nghia hiên th ưc huy ên ao đ ươc xây


dưng rât nhiêu tư c ô m âu, phân vi no xuât phat t ư chinh trong di ên ngôn
cua văn ban, lôi diên ngôn tư sư nhưng mang đâm chât th ơ ca trong s ư ph ôi
hơp tư duy, hinh anh va nhip điêu…

IV. Các đại diên tiêu biêu cua chu nghia Hiên thưc huyên ao
4.1.

Franz Kafka (1883-1924)

Franz Kafka la môt trong nhưng nha văn tiêu biêu nhât trong sô cac nha
văn thanh công trong viêc sư dung u tơ hun ao phương Tây đâu thê ky
XX. Ơng la nha văn lỗi lac Công hoa Séc, đươc suy tôn la môt trong nh ưng
bâc thây vi đai nhât cua văn chương nhân loai. Sinh tr ương trong m ôt gia

đinh sung đao Do Thai nhưng đươc giao duc va l ơn lên trong môi tr ương
Thiên Chua giao, đươc sông trong bâu không khi phat tri ên m anh me c ua
khoa hoc ky thuât, Kafka tiêp thu trong minh nhiêu luông t ư t ương v ưa hoai
nghi cac gia tri tư tương đo.
Năm 23 tuôi, Kafka nhân băng tiên si luât va cung trong th ơi gian nay,
thiên hương văn chương trong ông đươc bôc lô, ông say mê đoc cac tac
phẩm cua cac nha văn nôi tiêng trên thê giơi va đa tâp tanh sang tac.
Nhưng tac phẩm cua ông ra măt ban đoc vao nhưng năm 20- 30 c ua th ê
ky XX- đo la nhưng tac phẩm mang tinh mơ đương cho trao l ưu Hiên th ưc
huyên ao cua châu My Latin. Cac tac phẩm nôi tiêng c ua ông nh ư: Biến
dạng (1915) ơ Viêt Nam ban dich đang lưu hanh dich la Hóa thân, xuât ban


năm 1925, Vụ án (1925), Lâu đài (1926) va nhiêu truyên ngăn khac. Ông
đươc xem la ngươi khai sinh ra khuynh h ương Hiên th ưc huy ên ao th ê k y
XX.
Truyên ngăn Biến dạng (Metamorphosis, 1915) đươc xem la kiêt tac
trong sư nghiêp Kafka. Biến dạng la môt lat căt vê cuôc đơi cua Gregor
Samsa- môt thanh niên lam nhân viên tiêp thi cua môt hang v ai, co cu ôc
sông lăp đi lăp lai hăng ngay môt cach đêu đăn. Anh la m ôt đ ưa con hi êu
thao, luôn lam viêc chăm chỉ đê nuôi sông gia đinh, môt ngươi anh đ ây yêu
thương va trach nhiêm đôi vơi cô em gai. Môt buôi sang tỉnh d ây sau c ơn
mơ khung khiêp, Gregor Samsa thây minh bi biên thanh môt con côn trung
vỏ cưng, nhiêu chân, rât kho khăn trong viêc sinh hoat. Gia đinh r ât kinh
tơm va sơ hai hinh dang côn trung cua anh ta, nh ưng h o v ân quan tâm lo
lăng cho anh vi nghi anh co thê trơ lai hinh dang cu. Nh ưng th ơi gian d ân
trôi qua, ngươi thân trong gia đinh phai bân biu v ơi viêc ki êm ti ên, h o d ân
thay đôi thai đô vơi anh. Ho xem Gregor Samsa như môt tai hoa, m ôt s ư s ỉ
nhuc va mong muôn Gregor Samsa biên khỏi cuôc sông cua ho. Cu ôi cung
Gregor Samsa chêt trong hinh dang cua môt con bo va m oi ng ươi cung

chẳng đoai hoai đên cai chêt cua anh. Ho bỏ măc xac con côn trung luc nay
đa trơ nên nhẹ bâng cho mu giup viêc quét gom đô lên xe rac. M oi ng ươi
trong gia đinh Gregor Samsa cam thây rât vui mưng khi đươc giai thoat kh ỏi
anh.
Nhân vât Gregor biên thanh con bo va chêt trong hinh dang con bo, niêm
khao khat trơ lai kiêp ngươi cua anh không đươc th ỏa man. Franz Kafka đa
đê cai binh thương va cai ao đông đẳng, cung tôn tai chung trong m ôt th ê
giơi. Cai ao ơ đây đa trơ thanh cai binh thương, thâm chi la cai tâm th ương.
Franz Kafka đa dung cai ao đê thê hiên cai binh th ương, cai tâm th ương đ ê
nhân manh tinh chât tâm thương, nhỏ bé bât lưc va tha hoa cua thân ph ân
con ngươi trong xa hôi hiên đai “Môt khi anh không con co ich cho m oi


ngươi thi moi ngươi dê dang lang quên”. Cai chêt đây đau kh ô c ua m ôt con
ngươi muôn thoat khỏi thân phân cua môt con bo tr ươc niêm vui s ương
cua nhưng ngươi thân trong gia đinh cho ta thây đươc sư bi quan va d ư c am
bi đat cua Franz Kafka vê thân phân con ngươi hiên đai.
Yêu tô hiên thưc va hoang đương không chỉ đươc Franz Kafka s ư d ung
trong Biến dạng ma con co trong cac tac phẩm khac cua ông nh ư Vụ án, Lâu
đài, Một người thầy thuốc nông thôn … Đây la môt trong nhưng “điêm hut”,
sưc hâp dân cua tac phẩm Franz Kafka đôi vơi ban đoc qua nhi êu th ê h ê
trên khăp thê giơi.
4.2.

Jorge Luis Borges (1899- 1986)

La nha thơ, nha ly luân phê binh, ngươi sang tac truy ên ngăn vi đ ai ng ươi
Argentina. Jorge Luis Borges la môt trong nhưng nha văn gây anh hương bâc
nhât thê ky XX. Borges biêt nhiêu ngôn ngư va tiêp xuc vơi nhiêu nên văn
hoa trên thê giơi, do đo co điêu kiên tiêp xuc vơi nhiêu vôn văn ch ương trac

tuyêt cua nhân loai.
Jorge Luis Borges đươc coi la ngươi tiên phong cho ch u nghia Hi ên th ưc
huyên ao. Năm 1929, Borges đa đinh hinh rõ nét phong cach văn xuôi c ua
minh: lôi viêt ngăn, ham suc, sư dung nhiêu yêu tô siêu nhiên, huy ên ao rut
ra tư văn hoc cô. Cac tac phẩm tiêu biêu như: Tâp truyên ngăn Sáu vấn đề
của ngài Isidrio Parodi (1935), tâp truyên Công viên của những lối đi rẽ hai
ngả (1941). Borges thưc sư nôi trên văn đan vơi tâp truyên ngăn Những hư
cấu (1944). Vơi tâp truyên nay đa thê hiên đươc “chât tri tuê, chiêu sâu
cua sư uyên bac, kha năng am hiêu văn hoc va văn hoa cua nhiêu dân t ôc
trên thê giơi trong tư duy nghê thuât cua Borges” 1. Va nhiêu tac phẩm khac
như tâp Aleph (1949), Sách cát (1955), Kẻ hành sự (1960)…
1 PGS. TS. Lê Huy Bắc (2009), Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo và Gabriel Garcia Marquez, NXB Giáo dục
Việt Nam, 2009, trang 50


Thơi thơ âu, ông đa rât say mê nhưng câu chuy ên phiêu l ưu ky l a đây
chât hoang đương, khi lơn lên lai đươc tiêp xuc vơi nhiêu hoc thuy êt tri êt
hoc va nhiêu nên văn hoc, văn hoa trên thê giơi. Chinh vi điêu đo đa đ inh
hinh trong Borges môt phong cach văn ch ương cua riêng minh. Ông đa v ân
dung linh hoat nhưng hinh anh xac thưc va phi xac th ưc trong nh ưng sang
tac cua minh. Borges đa nêu bât bôn thu phap cơ ban cua văn xuôi Hi ên
thưc huyên ao: lông tac phẩm nghê thuât vao tac phẩm nghê thuât, trôn
lân giưa hiên thưc va mơ, xoa bỏ đương biên thơi gian va sư dung hinh
tương kép. Tac phẩm cua ông tâp trung vao môi quan hê giưa con ngươi v ơi
thê giơi phưc tap xung quanh. Nhưng sang tao cua ông la s ư đan xen gi ưa
cac “tư tương triêt hoc, thân hoc, thuyêt siêu hinh, đan cai nhưng vân đê
khung khiêp cua đơi sông thương nhât vơi ao giac cua hiên th ưc vê ban
thê tôn tai cua ca nhân trong vu tru” 2. Nhơ Borges, ma chu nghia hiên thưc
huyên ao My Latin đươc biêt đên rông rai trên thê giơi.

4.3.

Gabriel Garcia Marquez (1928- 2014)

Gabriel Garcia Marquez, tên đây đu la Gabriel José de la Concordia
GarciaMarquez,sinh ngay 06/3/1928 tai Aracataca, môt thi trân bên bơ
biên Caribe, thuôc miên Băc Colombia, trong môt gia đinh trung lưu 16
ngươi con ma ông la con ca; cha la môt nhân viên điên tin đao hoa, v ê sau
mơ môt hiêu thuôc va hanh nghê chưa bênh. Nhưng năm thang bé th ơ, bô
mẹ đi đên môt thanh phô khac, ông sông cung đai gia đinh ông ngo ai la m ôt
cưu đai ta theo phai tư do. Năm 1936, ông ngoai mât, Garcia Marquez vê
sông vơi cha mẹ ơ Baranquila, rôi đươc gưi đi hoc phô thông ơ Barranquilla;
2 PGS. TS. Lê Huy Bắc (2009), Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo và Gabriel Garcia Marquez, NXB Giáo dục
Việt Nam, 2009, trang 54


năm1940 ông đươc nhân hoc bông vao hoc trương dong Jesuit ơ Zipaquira,
ngoai ô thu đô Bogota. Năm 1947, ông vao hoc luât tai Đai hoc Quôc gia
Colombia. Ở đây, ông lam quen vơi Mercedes Barcha Pardo,ngươi v ê sau tr ơ
thanh vơ ông (kêt hôn năm 1958).
Gabriel Garcia Marquez không chỉ đươc biêt đên vơi môt nha văn vi đ ai
ma ông con đươc biêt đên vơi môt nha bao, nha biên kich, nha chinh tri xuât
săc ngươi Colombia. Tư thuơ nhỏ, Marquez đa đươc tăm minh trong nh ưng
câu chuyên kê hoang đương vê ma quai, phu th uy cua ba ngo ai minh b ăng
môt chât giong rât điêm nhiên. Ông đươc nghe đi nghe lai đên hang ngan
lân câu chuyên vê cuôc nôi chiên Một ngàn ngày, vu tan sat công nhân
nganh trông chuôi ơ quê hương Aracataca, cuôc đo sung giưa vi đai ta
Nicolas Marquez- ông ngoai cua ông vơi ngươi ban thân cua minh. Marquez
lơn lên trong thơi ky Colombia co nhiêu biên đông, đo la th ơi đi êm th ương
xuyên diên ra xung đôt giưa nhưng ngươi thuôc phe Tư do va phe B ao th u

môt cach khôc liêt. Tât ca nhưng câu chuyên đo đa am anh va ươm m âm
cho môt tai năng vi đai sau nay. Bên canh đo, ông con nghiên c ưu nh ưng h oc
thuyêt triêt hoc, tâm ly hoc va nhưng nên văn hoc cô x ưa… Cung v ơi đo la
niêm say mê văn chương sâu săc đa giup Marquez trơ thanh môt nha văn
tiêu biêu cho chu nghia Hiên thưc huyên ao châu My Latin.
Gabriel Garcia Marquez băt đâu sư nghiêp văn chương khi con la m ôt
câu sinh viên nganh Luât va vơi hơn 60 năm mêt mai, không ng ưng ngh ỉ
trong sang tac cua minh, G. Marquez đa đê l ai kh ôi l ương tac ph ẩm đ ô s ô
vơi nhưng tac phẩm nôi tiêng như: Giờ xấu (1962), Trăm năm cô đơn
(1967), Mùa thu của trưởng lão (1975), Tình yêu thời thổ tả (1985), Tướng
quân giữa mê hồn trận (1989), Hồi ức về những cô gái điếm buồn của tôi
(2004) … Vê thê loai truyên ngăn, ông cho xuât ban nhưng truy ên ngăn
tiêu biêu như: Ngài đại tá chờ thư (1961), Đám tang bà mẹ vĩ đại (1962),


Chuyện buồn không thể tin được của Erendira và người bà bất lương (1978),
Mười hai truyện phiêu dạt (1992),…
Nỗi am anh vê môt đât nươc bi chia re sâu săc đa kham sâu vao tâm tri
cua Marquez. La môt ngươi co ca tinh manh me, tư do va chi ên đ âu h êt
minh cho ly tương, Marquez đa vân dung giai đoan lich s ư ây nh ư nh ưng t ư
liêu quan trong trong nhưng tac phẩm cua minh. Trong toan bô s ư nghiêp
sang tac cua minh, ông đêu xoay quanh truc đê tai chinh đo la cai cô đ ơn- cai
cô đơn đươc hiêu la măt trai cua tinh đoan kêt, long yêu th ương gi ưa con
ngươi vơi con ngươi. Trong đo con la tinh trang tri trê, c ô h u, l ac h âu đ ên
muc ruỗng cua xa hôi. Ở tac phẩm cua Marquez con co môt tâng y nghia sâu
hơn ma nêu mơi đoc qua chung ta co thê se không nhân ra ngay đ ươc- đo la
sư kêu goi đoan kêt, yêu thương giưa con ngươi vơi con ngươi. Điêu đo đoi
hỏi môt xa hôi loai ngươi mơi đôi lâp vơi loai ngươi “ch ưa thanh ng ươi”.

 Phong cách sáng tác Marquez với chu nghia hi ên th ưc

huyên ao
•

Tiêu điêm ngoại quan

Mơt tac phẩm lơn đươc đanh gia cao bao giơ cung phai la môt chỉnh th ê
đa tri mang nhiêu tâng sâu y nghia trong no, nghê thuât sư d ung đi êm nhin
trân thuât phu hơp va hiêu qua la môt yêu tô co tinh ch ât quy êt đ inh cho
viêc hinh thanh y nghia cung như gia tri cua tac phẩm sau ti êp nh ân. Trong
văn hoc hiên thưc huyên ao, ngươi trân thuât thương sư dung tiêu điêm
ngoai quan đê thuât lai cac sư kiên, diên biên câu chuyên vơi môt cai nhin
va thai đô khach quan hoan toan, thâm chi la co ph ân d ưng d ưng b ơi s ư
điêm nhiên qua mưc trong cach kê. Cach trân thuât nay tao ra nhi êu h ương
giai thich, nhiêu cach hiêu khac nhau, khiên tac phẩm trơ thanh “m ôt t ang


băng trôi” ẩn phia dươi la tâng tâng lơp lơp nhưng diên mao va khia c anh
ma ta không thê thâu thi va giai thich đươc môt cach tron vẹn va chinh xac
nhât. Nghia la, ngươi kê chuyên không binh phẩm, đanh gia hay thu ât l ai
theo cach hiêu chu quan cua minh ma chỉ la ngươi quan sat nhưng diên tiên
hay sư kiên cua câu chuyên va thuât lai theo đung nh ưng gi minh đa ch ưng
kiên – môt nhân chưng đung nghia. Đê vân dung môt cach triêt đ ê “đi êm
nhin ngoai quan” nay cung như đap ưng muc đich sang tac, nha văn hi ên
thưc huyên ao thương sư dung ngôi kê thư 3 đê tương thuât. Theo đo, nêu
vơi môt sô kiêu sang tac khac, ngôi kê thư 3 th ương la điêm nhin ma ng ươi
kê dương như biêt rõ tât ca nhưng gi đa, đang va săp xay ra cung v ơi y đ inh
hương đôc gia tơi môt sư nhân thưc nao đo – như môt cach th ưc kê chuy ên
co tinh chât dân dăt đôc gia đi theo sư săp đăt va y đô cua ng ươi vi êt m ôt
cach rõ rang thi văn hoc hiên thưc huyên ao lai xoa m ơ đi m oi hiêu biêt, y

thưc cung như sư ap đăt chu quan cua ngươi kê chuy ên cho qua trinh ti êp
nhân cua đôc gia.
Trong truyên ngăn “Cu gia co đôi canh không lô”, Marquez dung ngôi k ê
thư 3 đê trân thuât lai viêc môt cu gia bi song bao đanh ngât trên bơ biên –
môt cu gia co đôi canh không lô vô cung ky la va quai d i, nh ưng v ơi phong
cach kê chuyên điêm nhiên như đôi canh ky di đo vôn không ky l a chut nao,
nha văn mô ta no hêt sưc binh tinh, tư nhiên va rât th ưc. Sau đo, tac gi a l ai
tiêp tuc lôi kê chuyên đo cho nhưng diên biên tiêp theo xay ra v ơi cu gia co
đôi canh la thương va cuôi cung, sau nhưng chiu đ ưng cua c u gia b ơi m ôt
nơi chôn không thuôc vê minh, Marquez cho cu bay lên tr ơi, h ương v ê phia
biên ca… Tư nhưng tinh tiêt, diên biên hay kêt thuc câu chuy ên, Marquez
không hê hương cho đôc gia môt ly giai logic xuyên suôt nao theo cac chi
tiêt đo ma chung như đươc châp nôi rơi rac lai vơi nhau theo s ư quan sat t ư
bên ngoai cua nha văn - cai nhin trân thuât không bôc lô đ ông c ơ cung nh ư
y đô cua tac gia môt cach rõ rêt.


•

Đê tai gắn với ban chât va hiên thưc cuộc sống

Hiên thưc cuôc sông la đê tai không bao giơ cu cua nha văn va cung
không bao giơ gây nham chan cho ngươi đoc – bơi văn chương la đ ê ph uc vu
cho thưc tai, vi vây, moi tac phẩm sang tac, du la tac ph ẩm co gia tr i nhi êu
hay it – đêu co đè tai va muc đich la h ương t ơi ch u th ê con ng ươi va đ ơi
sông thưc tiên. Nghê si noi chung hay nha văn noi riêng la nh ưng ng ươi co
tâm hôn mong manh nhât, khi sang tao băt buôc phai co cam h ưng va c am
xuc va chinh sư mong manh đo giup ho nhay cam tr ươc th ơi cuôc cung nh ư
trươc thưc tai đang sông, chinh vi vây, đê tai ma nha văn ch on đ ê lam c am
hưng thương băt nguôn tư hiên thưc cuôc sông. Vơi chu nghia hiên thưc

huyên ao, hê đê tai ma cac nha văn sư dung đo la hiên th ưc lich s ư va hiên
thưc cam quan – đo co thê la lich sư khu v ưc, l ich s ư dân t ôc, c am giac cô
đơn va khao khat đông cam, cam giac tu đong va khao khat t ư do…
Vơi “Trăm năm cô đơn”, Marquez sư dung tât ca nhưng hiên th ưc đo đ ê
lây cam hưng cung như lam đê tai cho tac phẩm. Lich s ư cu ôc chi ên tranh
thuôc đia ơ My Latin ơ môt giai đoan cung vơi nh ưng bi k ich tinh th ân
thương trưc cua con ngươi trong cuôc sông đươc Marquez chuy ên t ai vao
trong tac phẩm, đê tư đo, nhưng vân đê lơn lao cua dân tôc thơi đai hoa
trôn vơi nhưng vân đê nhỏ bé cua tưng ca thê trong hiên th ưc đ ươc s ư
dung đê phan anh no va kêu goi môt hiên th ưc khac, co le t ôt đ ẹp h ơn so
vơi thưc tai.
•

Nhân vật thưc va hư pha trộn

Mơt trong nhưng đăc trưng cơ ban cua văn hoc hiên th ưc huy ên ao la
xây dưng nhân vât vưa thưc vưa hư, pha trôn con ngươi th ât v ơi th ân ma
quy quai. Trong tac phẩm “Trăm năm cô đơn”, nhân v ât cua Marquez cung
đâm chât huyên ao như vây. Đai ta Aureliano Buendia la môt ngươi băng


xương băng thit, đươc sinh ra va nuôi lơn như bao đưa trẻ binh th ương
khac, anh co môt tâm hôn trâm lăng vơi môt nôi lưc bên trong d ư d ôi va
manh me, vi tinh cach it sôi nôi, anh – cung nh ư nhi êu nhân v ât khac trong
truyên - cam thây cô đơn vơi moi ngươi, vơi chinh minh va luôn rut lui vao
môt đia hat riêng biêt cua ban thân… anh co tât ca nh ưng nét tinh cach
cung như diên biên tâm hôn, tư nhưng hoat đông thương nhât cho đên tâm
tư tinh cam, cua môt con ngươi binh thương, môt con ngươi r ât th ưc. Th ê
nhưng, không dưng lai ơ sư binh thương đo, tac gia đa huy ên ao hoa nhân
vât cua minh băng cach găn cho nhân vât môt kha năng ngoai cam vô cung

chuẩn xac, đê tư đo, Aureliano dương như trơ nên bât tư khi co th ê môt
cach tư nhiên va cung hiên nhiên, biêt trươc khi nao nguy hi êm săp đ ên ma
thoat chêt mươi bôn lân trong qua trinh tham gia chi ên tranh – n ơi ma s ư
sông luôn bi cai chêt đe doa dâp tăt bât cư luc nao, va không chỉ co th ê linh
cam vê ban thân minh , Aureliano con co thê tiên bao vê cai chêt c ua ng ươi
thân trong gia đinh, đo la luc anh bao tin cho ngươi m ẹ hay chu ẩn b i s ẵn
sang đê tiên đưa cu Arcadio Buendia vê thê giơi khac…
Hay ơ truyên ngăn “Cu gia co đôi canh không lô”, nhân vât cua Marquez,
cu gia bi song bao đanh dat vao bơ biên co đôi canh to lơn ky la trên c ơ th ê,
ngoai đôi canh ky di ra, cu gia hoan toan trông giông môt ng ươi binh th ương
vơi “cai đâu hoi bong lơ thơ sot lai mây sơi toc bac kéo tư thai dương ra sau
gay va hai ham răng cung chỉ con lai mây chiêc khâp kh ênh” – nh ưng mô t a
vô cung chân thưc, va ca đôi canh quai la ma ngươi ta dưa vao đo đê coi ông
cu như môt vi thân cung đươc miêu ta môt cach rât cu thê va chân thưc
“Đôi canh cua ông gia giông như canh ga, bê bêt bun tr ui g ân h êt lông, c ư
dinh chăt xuông đât bun.” Ngươi đoc không th ê không tin r ăng, hay it nh ât
hinh dung ra đươc, co môt ông cu vơi đôi canh nh ư th ê, bơi du v ân bi êt đ ây
la yêu tô huyên ao ơ nhân vât, nhưng nét ve cu thê băng giong đi êu điêm
nhiên, tac gia đa ve nên môt hinh anh cu gia vơi đôi canh rõ rêt trong tri oc


ngươi đoc, đê vi thê, trong khi thương thưc tac ph ẩm hiên th ưc huy ên ao,
đôc gia luôn phai hoai nghi vê ranh giơi giưa hư va thưc trong ca câu
chuyên lân ơ tưng nhân vât.

•

Cốt truyên mê lộ

Môt đăc điêm khac trong sang tac cua Marquez la sư đan lông cac côt

truyên vơi nhau, cac côt truyên nhỏ đươc bao quanh băng m ôt c ôt truy ên
chinh. Trong “Trăm năm cô đơn”, ngươi đoc, nêu không co y th ưc h ê th ông
lai cac nhân vât va sư kiên trong truyên thi se kho ma nh ơ chinh xac t ât c a
sau khi đoc, bơi tac phẩm co khoang 60 nhân vât, trai qua nhiêu th ê h ê gia
đinh, va mỗi nhân vât đêu co môt ca tinh, môt câu chuy ên, m ôt cu ôc đ ơi,
môt giai đoan sông khac nhau, tât ca đươc lông vao nhau tao nên tinh ch ât
mê lơ trong cơt trun.
•

Khơng gian thời gian mang tính huyên thoại

Không gian thơi gian trong sang tac cua Marquez la không gian mang tinh
huyên thoai. Ở “Trăm năm cô đơn”, Marquez xây dưng nên ngôi lang
Macondo hoan toan không co thưc, nhưng ngươi đoc vân không th ê ph u
nhân tât ca vê no, bơi ngôi lang đươc găn vơi cac sư kiên va th ơi đi êm l ich
sư co thât, cu thê la sư kiên chiên tranh thuôc đia My Latin. V ơi m ôt ki êu
thơi gian không co băt đâu cung như không co kêt thuc th ât rõ rang, nh ưng
vi no tai hiên lai lich sư giai đoan chiên tranh khu v ưc va v ơi m ôt ki êu
không gian nưa ao nưa thưc đươc xac đinh rõ rang vê danh tinh nh ư lang
Mocodo cung vơi nhưng sinh hoat va con ngươi bên trong vô cung hơp ly v ơi
cuôc sông hiên thưc, va ngôi lang nay cung găn v ơi th ơi ky chién tranh l ich
sư co thât, đên cuôi cung, ngôi lang đươc xac đinh đ ây đ u vê danh tinh va
thơi gian cung như nguyên nhân tôn tai nay, ma sư thât la không hê co th ât
ngoai đơi, bi cuôn đi mât va hưa hẹn hay mong ch ơ cho môt cu ôc tai sinh…


cho ta thây kiêu không gian thơi gian trong hiên th ưc huy ên ao cua
Marquez mang mau săc vưa thưc vưa ao, xoay vân va bât tân.
•

Chi tiết nghê thuật rút ra từ thần thoại

Nhà văn hiện thực huyền ảo đối diện với hiện thực, gỡ rối cho nó để
khám phá ra điều bí mật bên trong sự vật hay hành động . Nhà văn tôn trọng
hiện thực nhưng phóng đại, biểu trưng, ngụ ý ám thị…bằng hình tượng trong
văn học cổ.
Trong truyên ngăn “Cu gia co đôi canh không lô”, hinh anh đôi canh –
môt chi tiêt hoang đương thương xuât hiên trong cac thân thoai trong
nhưng câu chuyên thân tiên, ky ao đươc Marquez tai sư dung trong tac
phẩm cua minh. Tuy nhiên “đôi canh” du đươc rut ra t ư th ê loai văn ch ương
huyên hoăc vân đươc Marquez mô ta hêt sưc chân th ưc, no th ưc đ ên n ỗi
trơ thanh nỗi ngac nhiên cua nhân vât vi bac si trong truyên bơi “tinh chât
logic cua đôi canh. Chung rât tư nhiên trong cai bô phân hoan toan ng ươi
cua vi thân gia khiên bac si không hiêu vi sao ơ nh ưng ng ươi đan ông khac
lai không co canh.”.
Ở “Trăm năm cô đơn”, Marquez sang lâp nên ngôi lang Macondo va cuôi
cung cho môt trân cuông phong xoa sach no khỏi thê giơi. Cach th ưc đ ên va
đi hoan toan tư phat, bât ngơ, ly ky va mang đâm tinh ch ât hoang đ ương nay
cung giông như sư xuât hiên va biên mât bât thinh linh cua cac s ư kiên, s ư
vât, cac lưc lương siêu nhiên trong thê loai văn hoc c ô tich, truy ên thuy êt.
Marquez đa vân dung cac tinh tiêt hay cach thưc xây dưng tinh tiêt mang
tinh chât huyên ao cua văn chương thân thoai vao tac phẩm đ ê sang tao ra
nhưng chi tiêt co tinh chât ma sau nay trơ thanh môt trong nhưng đăc trưng
cua thê loai hiên thưc huyên ao – tinh ky ao, hoang đương.
•

Tiếp nhận mơ hồ


Môt đăc trưng quan trong không thê không kê đên cua văn hoc hi ên

thưc huyên ao cung như trong tac phẩm cua Marquez đo chinh la s ư tiêp
nhân ơ ngươi đoc la mơ hô, la không rõ rang va không cu th ê. Nh ưng v ân đ ê
xa hôi đươc tac gia ẩn du băng hinh tương siêu pham, quai đan đ ê ng ươi
đoc tư suy ngâm va rut ra y nghia. Vi thê đôi vơi tac ph ẩm thuôc ch u nghia
nay, y nghia tac phẩm se đươc "giai ma" băng qua trinh liên tương va
băng kinh nghiêm ban thân cua ngươi cam thu. Vơi mỗi hinh tương mang
đâm tinh chât biêu trưng cua chu nghia hiên thưc huyên ao, se co nhiêu
kha năng cung như cach thưc ly giai khac nhau. Viêc giai ma y nghia biêu
trưng cua mỗi hinh tương trong tac phẩm se hoan toan đa dang va g ơi m ơ.
Đôi vơi y nghia cua môt tac phẩm hiên thưc huyên ao, không co m ôt s ư liên
tương, hinh dung nao co thê quy kêt la đung hay sai, b ơi no ph u thu ôc vao
đô mơ cua hinh tương va ơ ban thân mỗi ngươi cam thu. Ở đây, mỗi ngươi
đoc chỉ co thê cam nhân đươc thông điêp ma nha văn g ưi đ ên, ch ư không
thê nao va không bao giơ co thê xac đinh môt cach hoan toan triêt đ ê hoăc
đưa ra đươc kêt luân cuôi cung cho y nghia cua tac phẩm, vi no luôn đ ươc
xem xét trong tinh chât tư do liên tương, bơi sưc g ơi m ơ cua no la r ât l ơn,
tinh thai tư thich hơp dung đê phân tich no luôn la “d ương nh ư”; đông th ơi,
cac y nghia biêu trưng cua hinh tương luôn găn liên v ơi tư tương: “Moi
nghê thuât đêu phan anh khat vong cua con ngươi va v ươn t ơi m ôt cai gi
khac ngoai cai ma ngươi ta đang sông.”... – tưc no h ương t ơi thê gi ơi hiên
thưc lân phi hiên thưc. Chinh vi vây, tư nhưng yêu tô hoang đ ương, phong
đai trong tac phẩm cho đên sư dân dăt lâp lưng mơ hô cua tac gia cung
như sưc cam thu va trai nghiêm cua mỗi ngươi đoc ma sư tiêp nhân văn
hoc hiên thưc huyên ao không bao giơ co đap an la đung hay sai ho ăc b ât ky
môt luân giai cuôi cung nao cho no.
Hinh anh cu gia co đôi canh quai di la môt hinh t ương co tinh ch ât bi êu
trưng. Đo co thê la sư biêu tương cho nhưng con ngươi siêu pham ph ai


chung sông vơi môt công đông tâm th ương thâp kém, co th ê la bi êu t ương

cho nhưng con ngươi cô đơn bât hanh bi xa hôi cô lâp xua đuôi kh ỏi th ê
giơi binh thương, biêu tương cho môt y chi nao đo ma không đ ươc đam
đông đông cam, châp nhân hay ung hô - y chi vê t ư do ch ẳng h an, hay co
thê đo la biêu tương cho môt ly tương thoat ra kh ỏi th ưc tai m ỏi mon đang
ghê sơ cua đơi sông thưc tai ơ thê gian… Co thê luân giai y nghia tac ph ẩm
theo nhiêu cach khac nhau, tuy vao tưng ngươi đoc. Va trong tac ph ẩm, t ưng
chi tiêt đêu co y nghia, hinh anh “đôi canh không lô”, chi tiêt c u gia bi đôi x ư
tê bac va cai cach ông chiu đưng, nhưng lân cu gia phat sôt va mê s ang, tinh
tiêt ông cu bay lên bâu trơi hương vê phia biên ca… ngươi đoc co th ê dung
kha năng suy luân cua minh đê nhân đinh răng cac chi tiêt nay co liên quan,
kêt nôi chăt che vơi nhau hay không, va dung y c ua tac gi a la nh ư th ê nao
khi chăp nôi chung môt cach co logic hay vô cung rơi rac nh ư th ê.
Hoăc vơi môt tac phẩm khac, “Ánh sang giông như lan nươc”, Marquez đa
cho nhân vât nhưng đưa trẻ cua ông “trơ thanh cac ông chua trong nha,
đong hêt cưa cai, cưa sô lai, đâp vỡ cai bong đèn sang r ưc, m ôt trong cac
bong đèn ơ phong khach. Môt tia sang vang anh lanh nh ư n ươc băt đâu ch ay
ra khỏi cai bong đèn vỡ, chung đê cho no ch ay đên đ ô sâu g ân ba b ô. R ôi
chung tăt điên, mang chiêc thuyên ra va bơi thuy ên th ỏa thich gi ưa cac hon
đao nhỏ trong nha.”, chung thỏa sưc sang tao ra môt thê gi ơi ma “nh ưng
ngươi đang đi doc theo phô Paseo de la Castellana th ây m ôt dong thac anh
sang tuôn chay xuông tư môt building cô ẩn minh giưa nhưng hang cây, anh
sang tran qua cac ban công, chay ra tran dong thac xuông m ăt tiên nha va xô
đẩy nhau doc theo đai lô trong đam lu mau vang rưc soi sang thanh ph ô
suôt doc con đương đên Guadarrama…. cac nhân viên cưu h ỏa tung c ưa
phong lên tâng năm va thây căn hô choi loa anh sang tư d ươi san nha lên
trân nha. Ghê sofa va ghê năm đươc boc băng da bao đang bông bênh ơ
nhưng đô cao khac nhau trong phong khach, giưa đam chai l o t ư qu ây r ươu


va chiêc dương câm lơn vơi chiêc khăn choang Manila ph ât ph ơ bâp bênh

giông vat ao choang mau vang. Cac đô vât gia dung, trong tron vẹn ch ât th ơ
cua chung, bay phât phơi băng đôi canh cua chinh minh qua b âu tr ơi nha
bêp. Cac nhac cu trong dan hanh khuc ma lu trẻ dung đê nh ay nhot trôi d at
giưa đam ca kiêng đu mau săc ong anh đươc giai thoat khỏi bôn ca; b ây ca
la nhưng sinh vât duy nhât tung tăng nhơn nhơ đây vui thich trong cai ao
đâm rông lơn sang rưc đo. Ban chai răng cua m oi ng ươi trôi n ôi trong
phong tăm cung vơi bao cao su cua papa va cac lo kem c ua mama va xi lip,
soutien va bô tivi tư phong ngu chinh trôi bâp bênh bên canh, v ân con phat
hinh phân cuôi cua chương trinh phim luc n ưa đêm ch ỉ danh cho ng ươi l ơn.
Ở cuôi phong, vung vẩy mai chèo giưa dong anh sang, mang m ăt n a bơi
va binh dưỡng khi, Toto ngôi ơ đuôi tau, đi tim căn nha anh sang va Jone ng ôi
đăng mui tau đang chăm chăm hương nhin sao Băc đ ẩu qua kinh l uc giac, va
trôi lươt bênh bông qua khăp căn nha la ba m ươi bay ng ươi b an đ ông l ơp
cua hai chu nhoc, đi vao vinh cưu trong khoanh khăc,..” đ ê ng ươi đoc l ai
đươc thỏa sưc chim đăm trong nhưng ly giai cua minh v ơi m ôt không gian
vưa thưc vưa hư ma nha văn đa dưng lên va đăt ra vân đê “Ở kinh đô Madrid
xư Tây Ban Nha, môt đô thi cua mua hè chay bỏng va nh ưng lan gio gia băng,
không co đai dương cung không co trương giang, c ư dân ban đ ia v ân t ư bao
đơi chỉ sông găn bo vơi đât đai, chưa tưng bao giơ lam ch u đ ươc cai khoa
hoc diêu ki la dong thuyên du hanh trên biên kh ơi anh sang.” thi co y nghia
gi va ly giai như thê nao la đây đu va hơp ly .

4.4.

Haruki Murakami (sinh năm 1949)

Haruki Murakami la môt đai diên tiêu biêu cua xư s ơ măt tr ơi m oc v ơi
khuynh hương sang tac mang đâm chât huyên ao. Qua cac sang tac c ua
Murakami, chung ta co thê nhân thây biêu hiên cua chu nghia Hiên th ưc

huyên ao hiên lên rõ nét va phong phu nhât trong cac tac gi a Nh ât B an
đương đai. Ông tâp trung vao viêc “dung chât huy ên ao đ ê xây d ưng m ôt
folklore cua đơi thương” vơi chu đê găn vơi nhưng tinh tiêt thương nhât
như: tinh yêu, tinh duc, nhưng xuc cam đơi th ương.
Biêu hiên cua chu nghia Hiên thưc huyên ao ơ Murakami băt đâu đâm
nét dân trong qua trinh sang tac. “Phía Nam biên giới, phía Tây mặt
trời, Người tình Sputnik xt hiên thi thoang yêu tô huyên ao thi ơ Xứ sở
diệu kỳ tàn bạo và nơi tận cùng thế giới , Biên niên ký chim vặn dây cót tinh
hng hư hư thưc thưc đa chuyên lên kha nhiêu. Đên Kafka bên bờ biển,
huyên ao trơ thanh môt phân trong yêu cua tac phẩm. Nh ưng trân m ưa
đỉa, mưa ca, nhưng linh hôn sông, nhưng lơi nguy ên, nh ưng cai ch êt ky l a,
nhưng vung đât quai di… đa phu đây tac phẩm.”
Murakami chiu anh hương cua cac nha văn nươc ngoai nh ư Kurt
Vonnegut, Raymond Chandler, Richard Brautigan, va đăc biêt la nha văn Ti êp
Khăc: Franz Kafka. Cai chât huyên ao cua Murakami kha gân vơi phong cach
huyên ao- hiên sinh cua Kafka. Ông viêt vê nhưng con ngươi trong đ ơi
thương vơi nhưng nỗi khăc khoai không tên riêng trong sư sinh tôn. Nh ưng
tinh tiêt hư hư thưc thưc đươc cai vao tac phẩm, du it du nhi êu cung gi âu
trong minh nhưng tâng nghia vê hương vê cuôc sông hiên th ưc, v ê nh ưng
nỗi buôn cua nhưng kiêp ngươi tôn tai trên cõi đơi nay. “Chât huyên ao cua
Murakami phong phu va đa chiêu, găn vơi nhưng cơn ch ân th ương tâm ly
cua con ngươi đương đai, găn vơi cuôc tim kiêm sư th ưc va ban nga đich
thưc cua con ngươi.
La môt nha văn chiu anh hương nhiêu cua phương Tây, “Murakami cho
thây nhưng huyên thoai mơi cua thơi đai minh: huy ên thoai vê jazz, v ê
pop, vê rock, huyên thoai vê Spaghetti, vê Coca Cola, tau điên ngâm…”
Nhưng huyên thoai ây đươc phan anh qua lăng kinh cua tac gia- môt ngươi

con cua đât nươc nay, như môt sư phan anh cua nên văn hoa Tây ph ương
thâm vao Nhât Ban, môt tinh thân Nhât Ban hiên đai, dê đi vao long ngươi
đoc không chỉ ơ Nhât ma trên toan thê giơi. Đo la tinh thân cua môt nha văn
Nhât nhay cam, ưu ai viêt vê thiên nhiên, vê nỗi cô đôc u nha. Đo la n ỗi cô
đôc cua nhưng ca nhân, nỗi cô đôc chung cua con ngươi Nh ât B an ma chung
ta thương thây trong văn chương Nhât tư xưa đên nay. “Bi cam luôn ẩn hiên
trên trang viêt Murakami. Huyên thoai xưa cu cua dân tôc cung bam l ây
ông, đăc biêt la sư giao cam bi ẩn vơi tư nhiên va loai v ât, nh ưng linh h ôn
thang lang, nhưng cach quyên sinh ky la…”
Co thê noi, Murakami la nha văn co biêu hiên cua ch u nghia Hi ên th ưc
huyên ao rõ nét nhât trong cac nha văn Nhât. Măt khac, ch ât huy ên ao ây
con đươc ông bôi đăp thêm, tao nên thanh môt đăc tr ưng riêng g ăn v ơi n ỗi
niêm cua dân tôc minh. Măc du viêt vê nhưng điêu binh di, nh ưng văn
chương cua ông lai không hê “thương” khi cham đươc đên cai mong manh
hư ao trong sâu khuât tâm hôn con ngươi cua thơi đai nay.
Truyên ngăn “Đia bay đap xuông Kushiro” năm trong tâp truy ên ngăn
“Sau cơn đông đât” đươc ông viêt khoang năm 1999-2000, va xu ât b an l ân
đâu tiên tai Nhât Ban vao năm 2000. Tâp truyên ngăn nay bao gôm nh ưng
câu chuyên ẩn y vê nhưng con ngươi “trông rỗng” trong th ơi ky bong bong
kinh tê cua Nhât Ban. Đây la thơi ky ma con ngươi Nh ât kiêm tiên dê dang
hơn bao giơ hêt, như nhân vât Komura tưng noi trong truy ên ngăn: “Trong
vi ngươi nao cung đây ăp giây van yên ma co vẻ ai cung hăm hơ muôn xai
ngay. Hang cang cao gia lai cang ban đươc sơm.” Trong thơi ky nay, khi ty gia
đông yên cao hơn đông đô la, ngươi ta đô xô đi mua s ăm va đ âu t ư vao cac
tai san tai chinh, ho không ngưng noi vê tiên va t ao nên m ôt l ôi s ông đua
đoi vât chât trong khi sư phat triên kinh tê ơ hiên tai chỉ la môt gia tr i ao va
co thê tan vỡ bât cư luc nao.


Thang Giêng năm 1995, tham kich đông đât ơ Kobe xay ra lam trên 6000

ngươi chêt, 3000 ngươi trơ thanh không nha không cưa, trong đo co cha m ẹ
cua ông. Hai thang sau đo, lai xay ra vu tin đô Chân ly Giao th a h ơi đ ôc Sarin
trong tau điên ngâm ơ Tokyo lam 12 ngươi chêt va trên 2000 ng ươi b i
thương. Chinh hai cơn sôc liên tiêp nay đa đưa ông tr ơ v ê Nh ât B an va la
bôi canh chinh cho tac phẩm “Sau cơn đông đât”.
Truyên ngăn “Đia bay đap xuông Kushiro” co côt truyên đơn gian, k ê vê
Komura, môt ngươi chông va la môt nhân viên ban hang. Anh la m ôt ng ươi
đan ông điên trai, co công viêc ôn đinh va môt ngươi vơ du không đ ươc xinh
đẹp cho lăm nhưng anh lai cam thây rât hai long khi chung sông, du cho
nhưng ngươi xung quanh anh không hiêu tai sao. Trong suôt 5 ngay, cô v ơ
cua Komura chỉ ngôi dan măt vao man hinh tivi, nhin canh t ương nh ưng toa
cao ôc sup đô trong trân đông đât, im lim va không co ph an ưng gi. Ch u
nhât, 5 ngay sau đo, vơ anh bỏ đi va đưa đơn ly di, trong th ư cô vi êt r ăng:
“Anh hiền hậu, tử tế, đẹp trai nữa, nhưng mà tôi sống với anh gi ống nh ư
sống với một khối khơng khí.” Ít lâu sau khi ly hôn, Komura xin nghỉ phép
môt tuân va tinh cơ đươc môt đông nghiêp nhơ đưa môt cai hôp đ ên cho
em gai ơ Kushiro, Hokkaido, anh quyêt đinh đên đây. Tai đo, anh g ăp đ ươc
hai cô gai la Sasaki va Shimao. Trong đêm ây, ơ khach san tinh yêu n ơi Sasaki
thuê giup anh, anh va Shimao co quan hê tinh ai vơi nhau, nh ưng la thay anh
không thê cương lên đươc. Cuôi truyên ngăn la canh hai ngươi noi v ơi nhau
vê cai bên trong cua Komura, va đên cuôi cung, chung ta vân không th ê bi êt
đươc khôi không ây co chưa điêu gi, va truy ên ngăn kêt thuc nh ư la băt đ âu
cua môt vong tuân hoan khac.
Đâu tiên, chung ta phai xét đên cai yêu tô hiên th ưc huy ên ao xuât hiên
trong tac phẩm nay, măc du đươc ẩn dươi nhưng hinh t ương khac nhau
băng but phap “ao hoa hiên thưc” cua tac gia nh ưng ta vân co th ê th ây
đươc cai tâng nghia ẩn sâu ây đang đê câp đên cai nên kinh tê xa h ôi Nh ât