Nguyễn du và truyện kiều (kỷ niệm 200 năm ngày sinh nguyễn du)

895.9221001092
NG 527 D

DC.000093



Kjt M1ẺM 200 NẤM NGÀY SINH NGUYKX DL’

Ti ĩi t Sít thỉ hão S y n y ỉ n i)u 1>U tom tất cot T r u y ệ n K ỉ ì a

7-1905

TY VÃN HÓA THỔNti TIN H A -TĨN H


.


V Ề V I Ệ C T U Y Ẽ N T RU YỀN

NGUYỀN DU vi TRUYỆN KIỀU
Như chúng ta đã biếl trong năm 1965 này, cả thế giới
sẽ chinh thức làm lễ kỷ uiệm 200 năm ngày sinh của
Nguyễn Du nhà thơ dân tộc lớn của Việt-nam vào cuổi
oăm.
Hà-tĩnh chúng ta, mặc dầu đang trong tình thế khói
lứa chống Mỹ cứu nước, văn đang ráo riếl chuằn bị
cao một đợt tuyên truyền sàu lộng vè Nguyễn Du vồ
Tiruyện Kiều, sao cho xứng đảng với quê hương của
nhà thơ. Về chủ trương đã cỏ chỉ thị của Thường vụ

Tĩnh ủy gửi các huyện và các ngành. Ý nghĩa, mực
đich, yèu cầu của đợt tu)ồn truyèn đã được nồu lèn
(trồn những nét cơ bần) trong bài «. H à -tĩn h quê
hu*o*ng c ủ a n h à tho* th iè n tài N g u y ê n Du » trong
tập Văn h ó a H à ' t ĩ n h số I do Ty Văn hoa Thông tin
Hà-tĩnh xuất bản tháng 3-1965 trang 3, 4, 5, 6, 7.
Hiện Ty Văn hỏa Thổng tin đang gáp rút tiến hành
việc xây dựng khu lưu niệm, tu sửa phàn mộ. chnân
bị các tài liệu cần thiết, và đang cùng với cáo cấp ủy
Đảng và chính quyền chuẫn bị tô chức các cuục nói
chuyện đánh giá tư tưởng Nguyễn D« và giá trị Truyện
Kiều, bố tri cổc buối tọa đàm về cốc chuyên dè ỉr từnf»
1


mĩìl, hoặc thuộe tìrnịỊ (toi tirợnịỊ* Bạn Trần Quốc Nghé
đã dự thảo xcng đề c ương cho các cuộc nỏi chuyện
chung ấy (tài liệu ẩy chúng tôi không cỏ điều kiện in
(V đây). Một số bà COM đang nhiệt liệt hưởng ứng GUỘC
thi sưu lồm va phát hiện xung quanh Nguvèn L)if và
Truyện Kiều.
Đe i*iúp anh chị cnì can bộ và đòng bào dẻ dàng thu
nhấn t r o n g lúc dự cúc buõi nói chuyện, chủng tòi cho
in tàp tài liệu nhỏ nàv gom :
Tiêu sử của Nguyên Du.
Tóm lái cốt Truyện Kieu Irổn nlurnư nét cơ bản V.Y..
*

*

<
■’

*

Bạn nào cần (li vào nghiên cửu sâu hlại toàn bộ tạp Truyện tho\ đọc Ihôm mộl sổ thơ quốc
văn và chữ Hán của Nguyền Du, tìm dọc các tài liệ.ỉ
phản tích đánh giá tròn các hảo chi Trtinịí irưng, và lích
cực tham í*ia các cuộc nối chuvện và tọa (tàm ờ các
đia phirưntị.

Tì VAX ỈIỎẢ TỉiỏSC' T ỉ \
ỈỈẢ TÌXỈỈ


. . Nhởn dịp kị) niệm nùụ, các cãp ù ụ fìảnfí
cằtì làm cho cán bộy (lang vicn vìị quần chửng
tronq tỉnh ta lìiều rõ đường lỗi văn hon của
ĐảĩKỊ, lìiPu rỗ Đảng ta rát coi tvụnq việc sưu
iầm DÙ phút triền những tinh hoa cửa vốỉi rũ
văn hon dán tộc nà luôn luòn quan tủm (ỉèiì
các hoại động oan hỏa lìăa học hiện nay. Mặí
khúc cằn giúp (tờ oà tạo (liêu kiện cho các cư
quan chuyên trách giới thiệu rộĩiq rãi thán
thế oà sự nghiệp (nhát la sự nghiệp uán h ọ c )
cùa Nguyễn Du, giới thiệu ưê nội dung CO' bản
vả những mặt hạn che cừ I Truyện Kiêu. Trên
cơ sở đó mà phát h a 7 tinh ỉhâ ì hiền học của
nhân (lán ta, dĩìịi mrnh thêm mật bước củnọ

túc bồ túc văn hóa, phong tráo hai tot troỉiịỊ
ngành (jiáo dạc va vẽ cúc hoạt dộng văn hóa
qu ÌIÌ chúng phục vụ các chả trương công tác
của Đảng...
Trích chì thị số 08 - CT/TU ngây
15-3-1965 của Thirừng vụ Tĩnh ủy
vè việc c h u ỉ n bị kỷ Uièm 200 năm
ngày sinh cfia thi hào Nguyễn Du


TIẾU S Ử NGUYỄN DU NHÀ THƠ DÂN TỘC LỞN

CỦA N Ư Ớ C VIỆT-NAM, Đ ư ợ c THỄ GIỚI CHỈNH
THỨC KỶ NIỆM 2 0 0

NĂM NGÀY SINH

VÀO NĂM 1965

Nguyễn Du, tên chữ là Tố như, hiệu là Thanh hiên,
sinh năm 17(55 (tức năm Ẫt (lậu, triền Lé cả n h bưng
năm 26), quẻ tại làng Tiên-điền (nay là xà XuAn-tièn)
huvện Nghi-xuản. tính Hù-tĩnh.
Ỏng là con trai thứ bảy của Nguvên Nghiễm đáu
hoàng giảp, làm ựuati đến chức tè tướng cuSi triẽu Lê
đtrợc phong tirởc quận cồng, và được triều đinh nhà Lè
và các chúa Trịnh dành cho những iru đãi lớn.
Cậu Chiéu bảy (tức Nguyễn Du) cố 12 anh em t r a i ;
tất cả đều đâu đạt và làm quan. Mẹ sinh ra Nguyễn Du
là bá Trần Thị Tần, vợ thứ ba Nguyễn Nghiêm, người

làng Iloa-thiều, huyện Đông-ngàn, xử Kinh-bắc (tức là
huvệnT ừ-sơn, tỉnh Bẳc-ninh nơi qué hương của cốc cố
gài Lim duyên dáng với uhìrng điệu dàn ca quan họ
phong phú tuyệt vời).
Bà vợ cả của Nguyễn Du là con gái òng Đoàn Nguyễn
Thục người xã Hải-an, huyện Quỳnh-côi, tỉnh Tháibinh, đâu hoàng giáp, lốm quan đến chức Phó đ ô ngự
sử.

Dòng họ Nguyền Du—tửc lè họ Nguyền T iên-đièn—
vổn là một dòng họ IỚI1. chẳng những đời đời có cốc
bậc cao khoa liiền hoạn, mồ còn cỏ nhiều Utfười văn
học nồi tiếng xưa nay.

4


Nguyên Nghiẻm (thản sinli Nguyễn Du> là một nhà
vốn học đồng thời lò một nhà sử học, còn đề lại các
tập thơ «Qưán iruny liên vịnh ». « Xuán đình tọp ngâm »
vả cuốn sử « Việl sít bị làm » ; quốc văn thi cố bài phú
« Khòng tử mộtig Chu cônq »...
Nguyễn Khản (anh cả Nguyền Du) là một vị quan
lớn đồng trièu với cha, đirọc mọi người coi là văn vổ
đèu cố tài. Nguyễn Xê (anh cùng m ẹ của Nguyền Du)
vốn được các nhà văn nhà thơ tronơ nước và cả (V
Trung-quốe m ến plnic; ông giữ chức từ hàn trièu TâvSƠ11, có đi sứ Trung-quốc và còn đễ lại các tập thơ chữ
Hán « Quê hiên yiáp<ít lụp », « Hoa ir.nh tiên hậu lặp )»..
Nguyễn Thiện (cháu gọi Nguyền Du bằng chú) cũng
nối tiếng thơ văii, cỏ « tìỏiig phố thi tập ». Một ngưòi
cháu khốc cũnị» gọi Nguyền Du bẳng chú là Nguyễn

Hành (tửc Nguyễn Đạm) có các tập thơ « Qucui hải »và
« Minh quyên » ; òng cùng với Nguyền Du, cồ hai chú
cháu đã được liệt vào số 5 nhà thơ giỏi nhất đương
thời : « An nam ngữ tuyệt, thúc dữ điệt cư kỳ nhị
yèn ». (Việt-nam có 5 nhà tliơ giỏi nhắt, chú và cháu đã
chiẽm hai tèn trong đó).
Hai bà Nguyền Thị Bành và Nguyễn Thị Thai con gái
òng Nguyễn Khản cùng là vợ nhà thơ Nguyễn Huy Tự
ờ Tràng-lưu (Can-lộc) tốc giả tập truyện Hoa-tiồn, cũng
là những tay giỏi thư nòm lúc bay giờ. Người ta có ke
lại rằng chính hai bà đă góp phắn giúp đỡ Nguyền Da
trong Truyện Kiều và giúp đõ Nguyễn Huy Tự trong
truvện Hoa-tiên vậy.
• •

Sinh ra và lớn lén ở giũa kinh thành Thăng-long—
nơi trung tâm văn hóa và chinh trị của cả nước—trong


một gia đình phong kiến lởn, cha anh chú bác đều làm
quan to, Nguyền Du đã sổng một cuộc đời vưưng giả
từ tám bé, đày đủ mọi mặt về vật chất cũng như danh
vọng. Từ năm mới lén ba tuồi, ồng đã được tập ầm la
Iĩoẳng tin đại p h u ; lèn 6 tuồi òng mới bắí đầu đi học.
Ong VỐ11 có lư chấl thòng minh, lại đọc sách nhiều,
giao du rộng, nên sự hiêu biết rất quảng bác.
Xám Quỷ mão (1783), lí) tuòi, òng thi hương đậu tam
trường (tức là tú tài) và được tập chức của cha nuòi
làm một chức quan võ ở tỉnh Thái-nguyên.
Năm Kỷ dậu (1789) quản Tây-sơn đánh Bắc-hà. Vua

Lè Chiêu thống bỏ cliạv. ô n g theo vua khòng kịp, phải
về què vợ ở tỉnh Thái-binl), nương nhờ nhả người anh
vợ là Đoàn Nguyền Tuàn mưu tập hợp hào mực tính
việc phù Lẻ. Việc khòng thành, òng phải lần trốn vát
và, chịu đựng mọi gian khô thiếu thổn, tránh sự truy
nã của quàn Tày-sơn. Cuối cùng ông phải trốn về què
nhà ằn tích trong cảnh sòng núi, tự xưng là Hồng-sơn
liệp hộ (phường săn núi Hống), và Nam hải điếu đò
(nhA chái biền Nam)...
Năm Binh thin (1796) ông toan trốn vảo Nam theo
Nguyền Anh. Cơ miru bại lộ, ông bị quân Tây-sơn
bắt và giam tại tỉnh Nghệ. Trẩntưứng Tây-sơn ờ Nghệan lúc bắy giờ là bạn thân của Nguyên Nễ, và lại cung
m ến tiếc tài học cùa ồng, nên đã tha ôny và cho về
quê nhà, Hòi này ờ noi thôn dã, 'òng đã sống với
những người dân dã, bình thường. Thường xuyên ông
băng núi Hòng-sơn qua lại làng Tràng-lưu tham
gia các tối hát ví phường vải với cảc cô gái quê kéo
sợi. Trong thời gian này, òng đã sáng tảc nhiều câu
hát càu vi, và đễ lại khỏ nhiều giai thoại ỉỷ thú.
6


Năm Nhàm tuất (1802) Nguyền Ảnh đắc thè’ lôn làm
vua. Với chủ trương lực đụng các quan lại cữ nhà Ld
ông đưực Gia long vòi ra. Bắt đắc (1Ĩ òng phải ra và
đà làm quen qua các chức tri huyện huyện Phù dung
(1802), tri phủ phủ Thường tin (1802), giám khảo
trường thi hương Hồi dương (1807) cai bạ (1) tỉnh Quảnưbình (1809), được thăng hàm Đông các điện bọc sĩ
(1805), Cần chánh điện học sĩ (1813) và năm 1815
được đặc cách thăng chức Hửu Tham tri bộ Lề.

Nhiều lần òng dâng sứ xin về quô nhà dưỡng bệnh.
Trieu đinh nhá Nguvền muón Ihu phục lòng người, đã
cố ưu đãi òng, ban ân điên khá hậu, lại căp cho t!iu6c
tiền, gạo, lụa trong những thời gian ông xin nghỉ.
Nhưng ồng vẫn tỏ vẻ chán chường, không thiết tha
lắm với triều đại mới.
Trong quả trình làm quan, nhiều lần òng có được
tiếp xúc với quan lại Trting-quốc. Năm 1803 ông
được ciV đi tiếp sách sứ (2) của nhà Thanh. Và năm
1813 ông được cử làm chánh sứ cùa Sứ bộ tuế cong (3)
sang nhà Thanh. Chinh lần đi sử này òng đã sáng tác
rấl nhiều. Và cững chính lằn đi sứ này ông đã có dịp
(lọc cuốn Kim Vàn Kiều truyện của Thanh tàm tài
nhàn, đễ ròi sau này về nước òng đă gửi gẳm tàm sự
của mình vào Truyện Kiều tuyệt tác của òng.
Nám 1ông làm Chánh sứ cầu phong (4). nhưng chưa kịp đi
thì ông đã bị bệnh vá mất. Ồng mất ngay tại kinh

(1)c»ibạtứcuBỉchinh( 2 ) Sách àứ túrc lè Sứ bộ

Truag"^uốc mang Sắc vln của

thiên

triều I&ng

pKóng vcrơng c k o m a n ư ớ c Nârn.

(3) Tu* công ĩ cứ ỉệ hảng níra Koệr 3 nám một lần n\rớ: Nam phải ui lừ

nung pỉiầm 'rật tang triều cống vua ĩ rưng-quốc.
( 4 ) C i u p h o n g : vua n ư ớ c Nanri *in vua

T r u n g - q u 6 c , p h o n g Virơnặ c b o .


thành Huế ngàv 10 tháng 8 nàm Canh thin (tửc 16-91820) hường thọ 50 tuồi. Triều đình cho cấp tàng khố hậu.
Múa hạ năm Griáp thàn (1824) người con thứ hai
cùa ông tẻn là Ngìí vào kinh xin đem hài cốt VẾ tống
tại qué nhà, được nhà vua ban cẩp cho 300 quan tiền
làm chi phi.

Nguyền Dti sáng tác rắt nhiều. Sự nghiệp văn học
của òng rất lớn. về tác phằm chữ Hán, ổng có các tập
tho « Thanh hiên tiin hậu tậ p » , «Nani trung tạp ngồm »,
« h á c hành tọp l ụ c », v.v... ông cồng sở trưòng
vè quốc văn: các bài «Văn chiêu hồn», «'ị'hác
lời trai phường Iiónv, « Tiêu phu khiỉu khò c a »,
« Sinh tè Tràny lưu nhị nữ >ì, v.v... được truyèn tụng
lộ n g rài. Tác phằm đặc biệt nhất, vĩ đại nhăt cùa ông
là tập truyện thơ «fìoạn trường tàn ỉhanhn tức là CUỔI1
« Truyện Ki<êu». một tốc phằm vấn học ch điền lớn
nhất của dân tộc ta.
Nguyễn Da đã có những cóng hiến rất lớn cho nền
văn học cô điền Việt-nam. Ông xứng đống đ ư ợ c cố
thế giởi kỷ niệm. Xưa nay người ta đã rẵt nhiều lăn
đánh giả Truyện Kiều và Nguyễn Du. Nhưng chĩ từ khi
cổ Đảng lãnh đạo, cố lý luận của chủ nghĩa Mác L ê-nin
soi sáng, Ihàn thế và sự nghiệp cùa ồng mới đ ư ợ c
đánh giá đúng mức. Truyện Kiều (tảc phầm lởn nhất

cùa ông) v6n cỏ giả trị hiện thực và giá trị « nhàn đ ạ o ỉ>
rắt lởn. Nhìn đủng thời đại đê phản ánh được trung
thực vào trong tác phầm văn học, Nguyên Du v ố n cố
quan điềm tiến bộ qua nhtèu chuyều biến lfrn của b ả n
thốn, ô n g v6n được rèn luyện nhiều trong thực tế
(qua mấy lần chịu đựng gian khô, thiểu thổn, cùng
8


sống cuộc sống của nhân (lan lao động). Tuy Lihiên
sinh trương trong một (lại gia cự tộc, cha òng chú bác
chiu ân điên của triều dinh nhồ Lè (cả chúa Trịnh) rất
hàu, do đó mà về cuộc đò i cung nhtr về tác pham văn
học, ồng còn bị nhiều cái han chế IcVn. Rõ ráng nhất lồ
s u ố t c ả c u ộ c (tại ÒULỈ đã hai l ầ n c ã m i m t o a n c h o n g l ai
n h à T à y - s ơ n ( t u y c h ư a l ằ n n à o k ị p l í á nh đ ộ n g ) , m ặ c
đ a u t r o n g tlìrv v ă n c h ữ H á n khi nòi

đến

n^hi vệ

và

tướng tá triều Tàv-Scm thài Quang trung, ông Víỉn tỏ
thúi đ ộ k h á m
nao.

phục

và t u v ệ t k b ò n p thíív có m ộ t ác V

(Ve* đ á n h g i á X g u v e n Du vh T r u y ệ n Kiều, r h ú u g tòi
đ ã c ỏ tài l i ệu (( d è c ư ư n g nói c l i u v ệ n » riènịị d o b ạ n ỉ r à n

Ouổc Nghệ giảo viồn trường cấp IIĩ Phan Đình Phùng
(ỉir thảo, và đă cò tồ chức tọa (làm trao đôi, đề thống
nhcít ý kiến và cách báo cáo trong các bảo cáo vién, ở
đày không có điều kiện phàn tích nhiều. Và chính băn
<( đề cương » ăv là một tài liệu dài,
vào tập ((tài liệu nhỏ » này được).

khòng Ihề cho iu

Tồ BẢO T ỗ s BẢO TẢNG


TÓM TẤT C Ồ T T R U Y Ệ N

TRUYỆN KIỀU
Khoẳng năm Gia tĩnh triều Minh. (1368-1644) ĩr Bắckinh, cỏ quan viên ngoại họ Vương là mội chức quan
nhỏ. thuộc tàng lớp phong kiên bình thirờng. Vương
viên n^oại cỏ ba con, hai gái (lầu IA Vương Thủy Kiều
và Vương Thủy Vàn, một trai rõt là Vương Quan. Kiều
đẹp, thòng minh, cỏ tài, thơ hay, dàn giỏi. Vàn tuy kém
chị nhiều, nhưng cũng « m â y thua ỉìirớc tóc ỉuyèt
nhuừnq máu d a » .
Trong mội buồi chưi hội đạp thanh đàu xuân,
đường về, ba chị em Kiều bắt gặp một ngòi mộ vò
Vươnịí Quan cho biết la mộ Đạm Tiên, một ca

trước ctàv đã nồi danh tài sắc một thời. Kiều
hưưng, đề thư, khóc mộ Đạm Tiên. Đạm Tièn
hồn...

trôn
chủ.
nhị
đốt
hiện

Cùng buồi chiều xuàn ây, chị em Kiều lại gặp Kim
Trọng, một văn nhàn (Ịiiê ư đăt Liôu-đirơng, ban học
cùa Vương Quan. Thoạt tròng thấy Kiều, Kim Trọng
chợt động lòĩìịí, và ngược lại Kiều cung thẩy xổĩi xang
khi liếc Irộm chàniỊ. Đòi trai gái đã chứm cỏ những
ước mơ thầm kín.
Dèm ỉíy vè, KiẼu trằn trọc khống ngủ. Nàng thương
cảm cho sổ kiếp đàn bà hòng nhan bạc mệnh. Nàng
băn khoan cho duyèn phận minh khi nghĩ đến văn
nhản vừa gặp hồi chiều. Kiều mệt mỏi thiếp đi. Đạm
Tiên lại hiện về báo mộng, cho biết Kiều vốn cỏ tôn
trong sô Hội Đoạn trường, và truyền lệnh của bả hội
chủ bảo Kiều làm thơ. Kiều làm luôn m ưòi bài Iho

10


đoạn tnrờng trong một lúc. Qua con ác mộng, Kiều lo,
b u ò n Iìírc nơ. Mẹ n à n g t r ờ (lẠv a n lìi, d ỗ d à n h .
•

•

Kim Trọng từ ư hội du xuân VẾ, cung mong nhở vằn
vư. Chàng lén ngựa, lới chồ gặp nhau hòm trước, tìm
Iiàng... Ròi m ượn cớ du học, chàng lần mò tới Bắckinh, thtiỏ nhà trọ ỏ* sát nhà Kiều, ngày đêm trỏng
ngóng.
Một hôm nghe tiếng động sau vườn, chàng vội vã
chạv ra, thì bóng nàng đã khuat. Chàng dạo chơi quanh
tường bắt gặp mọt chiếc kim soa vướng trên cành đào.
Chàng nhặt lấy của rơi còn thoang thoảng mùi hương
áy. Rõ ràng là của nầĩiịị bỏ quèn. Vò tình hay hữu ỷ ?
Mo* sương ngàv hòm sau, nj|Iie cỏ tiếng người tìm
kim soa ở sau vườn, Kim Trọng khăn áo tề chính chạy
ra. Làn này hai người đã gặp nhau, mặt (tối mặt. Chàng
trả lại kim soa, chủ động tỏ tình. Hai bêu trao đôi cho
nhau vật kỷ niệm. Cuộc yôu ctưưng vụng trộm bắt đầu.
Nhân ngày lễ sinh nhật ỏ’ ngoại gia, cả nhà họ Vương
đều đi dự lễ, chỉ m ộl mình Kiều ờ nhà. Nàng sang với
Kim Trọng, đánh đàn làm tho* suốt buối. Tối đến cha
mẹ và hai em chưa về, nàng lại trỏ* sang, cùng chàng
(tính ước, cắt tóc thề bồi. Lúc chàng Kim tỏ ý là loi về
xác thịt, nàng nghiêm khắc chối từ.
Sau đỏm ấy, Kim Trọng đirợc lệnh cha gọi về Liêu
dương hộ tang chú. Chàng vừa lèn đường thì gia đình
họ Vương bị tai nạn. Do một tên lưu manh là « thẳng
bản t(T » tổ giác, quản quan đồ về, vây bẳt cả nhà, treo
ngược Vương ông và con trai lôn tra khảo. Của cai bị
cướp sach sànli sanh. Vương òng bị buộc oan vào trọng
Í1

tội. Một viên lại già họ Chung gợi ý là Kiều phái cố ba
li'ăm lạng vàng đút lót cho quan nha, thì Vương òng
mới khỏi tội. Gia tài khòng còn nữa, Kiều phải bán
mình đễ lấy tiền chuộc tội cho cha, vì như Chung công
đã bảo «có ba trám lạng việc này m ời x u ô i »
Được tin Kiều bán mình, mụ Tú Hà, một mụ trùm
lau xanh nồi tiếng, tức tốc sai Ma giảm sinh đi mua
Kiều. Cò kè bớt một thèm hai, cuối cùng họ Mã mua
đirợc Kiều vải giá b6n trăm lạng vàng. Virơng òng được
tạm tha. Kieu khỏe lav tử hiệt cha mẹ, Kiều thú vói
cha mối lình vụng trộm, và ahờ em là Thúy Vân cùng
chàng Kim nối lại mối lình (lang dử. Kiều trao lại cho
Vàn tăt cả mọi vật kỷ niệm, ròi clứt áo ra đi theo Mã
I*iám sinh. Trên đtròng, Kiều đẫ mẩt trinh với họ Mã.
Nàng l)6i hận trưỏc đày đã tử chổi chàng Kim
•

• to-

•

•

B iít thân đến bước lạc loài,
Nhị đào thà bẻ cho ngưừi tình chung.
Vè đến nhà Tú Bà, Kiều thấv rõ đày là một cửa hồng
mãi dàm, có thờ thằn mày trắng. Khi Tú lìà biết Kiều
đã thất thân với 1)Ọ Mã, thi mu nối tam hành lèn. Mụ

cho căng nọc Kiều ra đánh. Kiều cứa cồ lự vẫn rồi mè
thiếp đi. Trong mộng nàng lại thấy Đạm Tiôn hiện vè,
bảo cho biết là số nàng còn nặng UỌ' má đào. Đạm
Tiên hẹn mirởi lăm năm nữa sẽ gặp nhau ử sòng Tiềnđirừng. Kiìùi tỉnh dần, nàng tin vào số kiếp. Tú B« tliăv
Kiều lièu lĩnh, sợ nàng chết phải đấu dịu, (lỗ ngọt nàng. Mụ hứa sẽ không bắt nàng
tiếp khách, mà cho nàng ra ờ làu Ngưng bích đợi cò
chồ xứng đòi vừa lứn, mụ s ỉ tác thành cho. ơ iàu
Ngưng bich hiu quạnh. Kiều buồn rầu nhò què. nhớ
nhũ, nhỏ chu mẹ, nhớ các em, và nhớ chàng Kim một
cầch da (iiết.

12


Trong lúc Kiều dang bị giam 1Ỏ11ỊỈ <”>• làu Ngưng bich,
llii Sỏ' Khanh hiện đèn, muu thực hiện kí* « đà đao »
của Tú Bồ. Sỏ Khanh (tỏng vai hảo hán, hứn vi đại
nghĩa mà cứu nàng. Xàiiị* nhẹ dạ, llieo sỏ' Khanli bỏ
trốn. Nửa đường S(V Khanh rẽ cưưng. Kiều bị người
nhà 'l ú tìá bắt trở về. Thế !à Kiều bị buộc tội bỏ trốn
theo trai. Mu Tú đánh nàng không liếc tay. Khòng chịu
nồi nữa uhừng tj*Ạjì đòn thú, Kiều phải nhàn tiếp khách
và hứa: «Thàn lưư.i bao quàn lắm dầu, tấm lòng trinh
bạch từ sau xin chừa ».
Kiều chinh thức Irư thành gái điếm.
Kiều đủ mánh khoé làm đĩ bảy chứ
hànỹ mụ Tú phai đạt. Trong ranh đau
Kiều chí đirợc mỏi một ả đầy tó’ trong
an ủi, giúp đỡ, chư che khi càn thiết.

Mụ Tú dạv cho
tám nghe. Cừa
xót nhục nhã
nhà ià Mã Kieu

«
•

•

Trong lúc tiếp khách (V cửaỊhàii^ Tú Bà, Kiều gập
Thúc Kỳ T ảm. Thúc li}T là m quê ử huyện Tích châu
Thường, theo cha lèn buòn bán ờ Làm-truy. Kỳ '1 am
vốn là con một thương gia giàu có, quen nết bóc rời,
nèn khi ư Lâm-truv xa vợ, chàng dâm ra lòu lỗng chơi
bời. Chàng lui lói cửa hàng mu Tú. Chàng say mè Kiều
cuối cùng 1)0 liề n ra hoán lương cho Kiều và cưới Kiều
làm lẽ.
Thúc ỏng được tin, cho con trai mình bị gái điếm cám
dỗ, nén òng đàm don kiện lòn quan phủ. Tên quan
phủ mặt sắt đen sì, chẳng hỏi đầu đuôi gì cả, cứ ra
lộnh một lá đánh hai là trả về lầu xanh. Kiều xin đirợc
đánh đòn. Thúc sinh thấy Kiéu bị đảnh đau, ân hận là
mình không nghe lời nàng tứ đàu, nên đe lụy cho nàng
Quan phù biết Kiều là người cỏ học, nẻn truyền cho
13


nàng làm bài thơ vinh cải gòng. Tro 114 ch 6 c lát, Kiều

làm xong bài thơ, quan phủ lắm tắc khen ngợi và xử
hòa. Thúc òng thấy Kiều kiên gan, cỏ hiếu, cò tinh, lại
cỏ sắc cỏ tài, nôn cũng hết giận, thừa nhạn cho Kiều
được lấy lẽ Thúc sinh.
Lẩv lẽ Thúc sinh được gần một nám rồi, Kieu vẫn
lo àu cho mối tình vụng trộm. Nàng bàn đêm bàn ngày
vòi Thúc sinh là phải về thủ thật vớâ vợ cả. Vợ cả Thúc
sinh là Hoan thư VỔI1 là con gái một vị quan lỏn, oai
quvèn bao trùm lên cả vùng, bao trùm ngav cả lòn
gia đình họ Thúc.
Nghe Kiều bàn có tinh có lý, Thúc sinh quyết định
về nhà thú thật vói vợ.
Hoạn thư ỏ* nhà tuy có nghe rành rọt việc trăng giỏ
của chòng, tuy cỏ uất ức vi nổi chòng bội bạc, nhirng
nàng vẫn giũ* kín trong lòng, vần cười cười nói nói nhu*
k h ò n <4 có việc gì. Cò ai tâng còng nhắc đến, thì nàng
cho vả miệng bẻ răng. Nàng nuôi kín trong lòng àm
mưu đối phó, làm cho con người bội bạc đau đớn xót
xa không cất đầu lẻn được.
Giừa lúc ấy thì Thúc sinh về. Hoạn thư niem nỏ, cố
clio Thúc sinh biết ỉà nàng rất tin lòng chung thủy của
chòng. Nhở lừi Kiều dặn, nhiều làn Thúc sinh đà toan
nói lại việc mình, nhưng ròi thấv vợ hoàn toàn khòng
nghi ngờ gì cả, thì chàng lại ngậm miệng. Cuối cùng
khỏng nói ra đưực.
Nán ná ở nhà một thời gian, Thúc sinh nhớ Kiều đã
m uón trơ lại Làm-truy. Hoạn thư tròng mặt dò biết,
bèn chủ dộng thúc giực chàng trờ lại Lâm-truy đê hầu
hạ cha già cho tròn đạo hiếu. Thúc sinh vội vã ra đi
khỏng hay biếl một mảy may nào àm mưu tinh toán

của vợ.

14


Thúc sinh (li ròi, lloạu thư cùng với mẹ sSp đặt kế
hoạch, cho thang Khuyên iliằtig Ưng giong thuyền đi
(lirờng biẻn tỏi Làm-truy bẳt sống Kiều về trước khi
Thúc sinh đếu. Hai đứa tói nơi phỏng lủ*a đốt nhà Kiều,
bắt Kiều xuổng thuyền, rồi sẵn cái thày vồ chủ bén sòng,
chúng ném vào đónịị lửa đe (tánh lộn sòng, Thúc ông
chạy tỏi thì nhà cửa (tã cháy tan nát, trong dÓTìịị tro
thăy cỏ một xác agiròi cliết cháy, mà Kiều thì tìm khắp
nơi khòm* tháy, òng bèn làm lễ ciiòn cát từ te và thiẽt
linh vị thờ nàng. Thúc sinh lới vạt mình than klìóc.
Việc Iiàng Kiều chết cháy (lan (làn đa thuộc về dĩ vãng.
Bi hắt vè Vò-tích, Kiều bị điệu ra trước mặt Hoạn
Thu*. Nang bị tra khảo tàn nhản, ròi bị ghép vào hàng
tòi tử trong nhà, và được (lồi lùn là Hoa nỏ. Trong kiếp
tòi đòi nhục nliă, Kiều (ìirợe mụ quản gia thương tình
che chở và cho biết đày la một đại gia, phép tấc nghiêm
ngặl, đi đứng phải giữ gìn.

Thúc sinh lại trở vè Vò tích thám què. Hoạn Thư thi
hành độc kế của mình : giày vò Thúy Kiều trước mặt
Thúc sinh. Sau k h iđ ă hành hạ tỉiẳng tav ihúv Kiều và
Thúc sinh, làm cho cả hai cùng đau đớn tột độ, Hoan
thư dàn (làa đà hả cơn ghen. Nàng truyền lệnh cho
kieu phải xưăt gia, ra tu ờ Quan-àm các trong vườn,
Kiều trử thành một su* cò giiì' chùa tựng kinh. Một hỏm

Thúc sinh lẻn ra gặp Kiều tình tự. Hoạn thư rình nghe
từ dầu chí cuối. Nghe chán tai ròi, nàng mới lồn tiếng.
Ihúc sinh chói quanh. Nang vần cirời nói như thường*
lồm ra vẻ khòng hay biết gì nỗi lòng của hai người.
Thúy Kiều được một nừ tỳ kẽ lại việc Hoạn Thư dă ughe
suốt càu chuyên tàm tỉnh, nàng hoảng sự cho con
15


người sâu sẳc nước đời. Đang đem Kiều 1)0 Quan-âm
các tron đi, mang theo một ít đồ chuông khánh đê
phòng thân.
Nảng tin) đến Chiêu-ằn am trôn núi, được vãi Giác
Duyôn cho nirơiuị nhờ cùng tu hành (V đỏ. Trong số
khách tháp phương tới lỗ chùa cỏ Bạc bà là ngirởi nhàII
(tưực đò chuông khánh mới là của nhà họ Hoạn. Giác
Duyên nghe tiếng họ Hoạn, sợ sẽ mang tội oa trir của
gian, nên tạm cho Kiều lánh về nhà Bạc j)à, Bạc hà làm
mối cho Kiều lấv cháu mình là Bạc Hạnh ở châu Thai.
Nhưng khi về đến chàu Thai thi lẻ ra (tây cũng lai là
một ố mãi đàm, cung thò* tiicin mày trắng ; mà chính
Bạc bà cung là đồng mòn của Tú Bà. Làn thứ hai,
Kiều trỏ’ lại làm nghề gái điếm : (( Chèm Ci a cái số hoa
(làOy gở ra rủi lại buộc váo ĩĩhiư chơi i>.

Đang tiếp khách (V cửa hang mài (làm cháu Thai cua
Bạc Hạnh, Kiêu đirọ*c ịfặp vị (tại anh liùng Tử llni quỏ
(Y Việl-đòng đang dẩv binh chổng lại triều (tinh. Từ Hai
mò Kiều. Kiều phục Từ Hải. Hai bốn hiẽu nhau, vỏu
nliau. Cuộc tình (iuyỏii này thụt là đẹp đẽ. Ăn

nhau được niVa năm, thì Tử Hải xuất ([[làn nam tiốn.
Kieu một mình vò võ ỏ niià. NàniỊ lại cò nhịp 11*10' nhà
nhớ cha mẹ, nli(V các em, đau xót cho mối tìIIlì lan vơ

•

l ừ Hải xuất quàỉi thắng Irận liòn liếp. '1 hanh the
vang động. Chàng ÍI/Ỏ* về rước Thúv Kiều tòn làm phu
nhàn cùng đưực dự bàn mọi việc quàn cơ. Biết đ ò i
Kiều đang trải nhiều đau khỏ, gặp nhiều kẻ dử người
hiền, Tử giúp Kieu báo ân báo oán. Kiều đin/c trực tiếp,
xử lý, co sự giúp uy của ba quản. Nhung người tót
như* vãi Giác Duyèa, ả Mà Kièu, mu quản gia, v.v...
lu


đ ề u
giảm sinh, Sư iÝluuìh, íìạc bà, Bạc Hạnh, thằng Ưng,
tlìằn<* Kluiyen, v.v... (lều bị kết án tử hình, x ử ngay
trước cửa quàn. Thúc sinh đirợc ịịhi ơn và cũng được
tặng thưởng. RiỏiìỊỊ mu Hoạn thir chắc chắn không
t h o á t lội c h ế t , nlìiniịí n h ò h ì n h t ĩ n h g a n da, k ê u c a c ỏ

tinh có lỵ, Kiều phải đuối lý, phục tà', mà tha bống
I ho IIoaII thu* và ao cho Thúc sinh nhậu về.

Chiếu rm i£ rtra ' ru* Hai càng ngày càng lừng lẫy.
Triều (tình đặc sai Mò Tôn Hiến ra dẹp. Hò Tôn Hiến
m ang đại quàn ra nlnrng sợ lực lưựng Từ Hải, không

đ á m đ ộ n g b i n h . H a n (iimi* đ ộ c k ế

« của

nhieu nói n g ọ t

»

thuyết phục Kiều, lừa Kiều khuyên Từ Hải ra hàng.
Kicti nhẹ dạ cả tin Hồ Tòn Hiến, lại muốn làm người
m ện h phụ đưcVng đưòiuị trử lại què hương, nôn đém
Ii^àv bàn ra nói vào khu ven bảo Từ ra đàu hàng triều
dinh. Lúc đầu Tử Hải quvết chiến đến cùng, nhưng rồi
do Kiều bàn (( họp tinh hợp lý » nôn xiêu lòng mà
quyết định ra hàng. Hò Tòn Hiến thừa cơ đánh úp. Từ
Hai sa co, chết đứng {41lia trận tien. Thúy Kiều bị bắt
ép chnổc r irọu m ừ n g CỎ11<4 IIỒ Tòn Hiến, ròi bị Hò Tòn
Miến ép gả cho một lỏn thô quan. Kièu nhảy xuống
sòng Tien-đirừng tự vần. Ke tử Thúy Kiều bỏ nhà ra đi
cho đến nav vừa tròn 15 nám trời. Thúv Kiều nhảy
x u ố n g sồiiíị, thì lại <4ặ p h ồ n Đ ạ m T i ê n c h ò ’ ỏ’ đ â y b á o

mộng. Đạm Tiồn cho biết ỉà Kiều
khỏi Hội Đơcạn trường, Nhờ Thúy
có đức, cuộc đừi ve sau sẽ đưực
chờ nàng ỏ’ đày đe vĩnh biệt nàng
trường cho nàng.
t

đã dược rút tên ra

Kiều ăn ở có hiếu,
tốt đẹp ; Đạm Tiên
và trả lại thơ đoạn

t

17


Từ sau cuộc háo àu háo oán vè, Giác Duvèn từ giã
am màv (ti vàn du hành đạo. Mụ gặp bà sư Tam Hựp
nối rô cho biết số phạn của Kiều, và bảo mụ nên kíp
đi cứu Iuều ở sòng Tiền-đường. Giác Duyên đỏng bè
nứa (ti tim Kiều trên sòng. Chính ngay lúc Kiều gieo
m ình xuống sông là lúc Giác Duyên tới kịp và cứu vớt
nàng. Giác Duvên cứu đirợc Kiều và đưa nàng vè lập
một thảo lư bèn sòng, cùng tu hành với nhau ớ đó.

Bây già kè lai chuyện Kim Trọng tử 15 năm về trước.
Nửa năm ờ đất Lièu-đương hộ tang chú xong, Kim
Trọn" trở lại nhà Kiều. Kiều đã bán mình, nhà đã sa
sút. Chồng đau xót. Chàng Ihuè ngưừi đi dò la tin tức
khòug cỏ kết quả. Vương òng nhớ lại lời Kiều, gả Thúv
Vàn cho chàng, vồ cùng với chàng sum họp một nhà.
Kim Trọng và Vương Quan cùng đi thi, cùng đàu
và được 1)0 đi làm quan. Vương Quan thì cưới con gái
vièn lại giả họ Chung làm vợ.
Kim Trọng và Vương Quan được bô nhậm tới Làm
truy, Thúy Vàn nẳm m ơ thấy Kiều. Kim Trọng lại hỏi
dò tin tức. Một viên lại ịíià là họ Đò kê lại cho Kim

Trọng biết rõ từ khi Tú Ba đi mua Kièu ừ Bắc-kiah cho
đến lúc Kièu lấy lẽ Thúc sinh và bị Hoạn thư hành hạ.
Họ Bở kế đèn đày, thì giới thiệu Thúc sinh kề tiếp choi
đến hòi Kiều lấy Từ Hải ờ chàu T h a i; sau đó Thúc sinh
cũng không rõ nữa.
Kim Trọng đă có ỷ định xin từ quan đi tim Kiều..
Nán ná một thời gian thi Kim Trọng đirực cải nhậmi
tới Nam-bình và Vương Quan cũng đối nhậm thành Phiu
18


dương. Bến đày (tirợc liu C[uân Từ Mải đă tan vơ, Kim
rủ Virơng tiện đường đi tìm nàng. Tới Hàng-châu, anh
em mới được ngưò*i ta kê cho rõ ràng la Kiều ctã hảo
ân bảo oán xong, đã bị bắt chuốc rượu cho Hò Tôn
Hiến, bị ép lấy thố quan, và cuối cùng nàng đã trầm
mình ỏ* khúc sòng Tiền-đường này.
Kim Trọng lập đàu tế Kiều ở ven sòng. Giác Duyên đi
qua, thăy linh vị Kiều, bèn hỏi, và đẫn tất cảvè nhà m inh
L*ặp Kièu. Cả nhà đoàn tụ. Kiều trơ vè với gia đình sau
15 năm liru lạc.
Và gia đình họ Vương, họ Kim đời đòi hưởng phúc.
T Ò B Ả O T Ò N BẢO T Ả N G

19


T H Ơ TẬP KI Ề U KHÁC V ỞI T H Ơ NHẠI K I Ề U

T Ậ P KIỀU

Tập Kiều lá một lối văn, mà trong mồi bài tuy có nội
(lung khác nhau, nlnrng hoàn toàn (lùng ngòn ngũ- cỏ
sằn trong Truyện Kiều tập hợp lại thành cân. Trước
nay thòng Ihưừng cố măv kiêu tập Kiều sau đâv :
1) Lav nguyên một càu « lực » ỏ' đoàn này J4Ỉ1óp với
mọt càu '< bál » ở đoạn khác, ròi iại tiếp lục láv càu
« lục » ờ đoạn khốc nữa nổi vào... cứ Ihế cho xong l)ài
thơ, mà VẾ cả vần và ý đều ăn khớp với nhau. Đày là
ví dự một càu : Trăm ntìm trong cõi người ta.
Trông vào uứt ruột núi ra Iiyại lời.
Kieu này chỉ dùng đirợc khi làm thư « lục bát ». Còn
khi iàm thơ « song thất lục bát » thì hai câu « thát » có
thê là đặt hai câu mói, còn hai câu « lục >» và « bát »
thỉ 1riV trong Truyện Kièu.
2) Còn khi làm các thê thơ và văn vàn khác, khòng
phải ià « lục bát » hay « song thất lục bát J> (như câu
đối, tho' đường luật, văn tế, kinh nghĩa...) thì ngưòi ta
tập ngôn ngữ Kiều bẳng cách lựa chọn một càu, nứa
càu, một số chư liền nliau cỏ sẵn ử trong Truyện Kiều,
tối thiều là ba chữ trở lên, ròi ghép lại thánh càu. Thí
dụ c á u : « Chút lòng trinh bạch, dầu món bia đ á dám
20


Sí/i», I.guyốn rút tronư hai cảu « Chút lùny trinh bạch
từ scu xin chừa » và « dầu mòn bia đá dám sai tấc
ưùnq
Nếu ta lấy mồi chỗ không đủ 3 tiếng thì khi ghẻp lại
không thè gọi là câu Ihơ tạp Kiều được. Những tiếng

nquừi t(i» ...
tuv vốn có trong Kiều, nhưng nếu chỉ lạp cỏ như thế
Ihì không thành, mà it nhẩt phải « ríim nom trong còi
< cuộc bề (láu »y klìéc la ghét nhau », «cõi người t a » .. thl
mỏi í>ọi là ngòn ngữ Truvện Kiều thrọc.
Dirởi đày là một câu đối tập K iề u :
Mặt pl i thường hàm éĩì róII h ù m , trơ n/«/r rfá, vữny
như đông, ngàn XIƯŨ ảu ( ÌIIĨỊỊ ỉ h e ;
Tay ị ị (lộ ỉ hanh qirơni Ịịài ĩigựd, (ìirới tròng vảo, trên
nham xuống, một đòi dược mỉiy anh. (câu đối đề tướng
vôi xảy trước cửa chùa).

»..

Tập kiều này, vốn cỏ mội số trường hợp đtrợc chiếu
cố, nới rộng nguyên lắc cho ngưòi làm tho’ tạp Kiều •
— Cỏ thê đảo xuôi đảo ngược một số tiếng mình
muổn dùng Irong câu, vi dụ :

. (nguycncàuđố là:

Hỏa công phụ phùng chi bấỊỊ
phụ phàng chi bấy hóa công... ).
Lới nhớ ba sinh nguyện ước... (Nguyên câu đố là:
nhớ lời nguyện ước ba sinh...).
— Cỏ the thay đối vị tri một số chữ trong câu, ví d u :
tìoơn trường nghĩ mù buồn lanh ấ y ... (nguvôn câu đỏ
là: (toan trường lúc (ĩịỊ nghĩ mà hỉiôn tanh...).
— Cò thê thay đôi hẳn đi một vài tiếng, lìhưng vẫn
giữ được bản chất của ngôn ngữ Truyện Kiều, vi dụ:

Dirới trông vào, trên nhắm xuỗng... (nguyẻn càu đó
là: quan Irên lììĩâỉiì xuỗng, người ta trông vào.,
khòng cỏ liếng « d u ở i » .

vôn

21