Cảm nhận truyện nhưng nó phải bằng hai mày

Đề bài: Cảm nhận truyện cười Nhưng nó phải bằng hai mày
Bài làm
Đây là một truyện cười rất ngắn. So với truyện Tam đại con gà và
nhiều truyện khác, truyện này ít tình tiết hơn. Nó như một màn kịch
rất ngắn nhưng hấp dẫn với sự xuất hiện của ba nhân vật. Mỗi chi
tiết đều cần khai thác triệt để.
Mở đầu truyện là lời giới thiệu về một viên lí trưởng nổi tiếng xử
kiện giỏi ở "làng kia". Ta gặp cách giới thiệu mang tính chất phiếm
chỉ trong truyện cười nói chung về nhân vật (viên lí trưởng), địa điểm
(làng kia), thời gian (một hôm nọ). Giống như ở truyện cổ tích, tính
phiếm chỉ trong truyện cười giúp tăng cường tính khái quát, ý nghĩa
mà truyện phản ánh mang tính phổ biến ở nhiều vùng, nhiều đối
tượng chứ không chỉ ở địa phươngnào. Tên Cải, Ngô cũng là một
cách nói thực chất không mang tính xác định.
Sự việc được kể rất ngắn gọn: "Cải với Ngô đánh nhau, rồi mang
nhau đi kiện. Cải sợ kém thế, lót trước cho thầy lí năm đồng. Ngô
biện chè lá những mười đồng". Diễn biến tình tiết đã lộ ra tình huống
có vấn đề, buộc người nghe phải chú ý xem trong tình huống này thì
một thầy lí nổi tiếng xử kiện giỏi sẽ xử vụ kiện này thế nào.
Khi xử kiện, thầy lí cho Ngô thắng, còn Cải bị đánh mười roi. Vì đã
lo lót thầy trước và được thầy nhận lễ, nên cải bị bất ngờ, lâm vào
tình thế bị động trước lời phán xét của thầy lí. Sự bất ngờ ấy thể
hiện ở việc "Cải vội xòe năm ngón tay, ngẩng mặt nhìn thầy lí khẽ
bẩm: Xin xét lại, lẽ phải về con mà!". Lời nói của Cải chứng tỏ Cải tin


mình sẽ được xử thắng vì theo Cải, lẽ phải được xem xét bằng tiền.
Cải đã đưa ra một "ám hiệu" là năm ngón tay, cái nhìn và lời nhắc
khẽ để nhắc nhở thầy lí về hành động biện lễ của mình.
Đến đây mâu thuẫn tăng đến cao trào bởi Cải đã dường như
muốn lật bài ngửa. Nếu như vậy thì thầy lí sẽ xử sự ra sao?.

Thật bất ngờ, đáp lại hành động kì quặc của Cải là hành động
cũng kì quặc của thầy lí. Sự kết hợp giữa lời nói và động tác của hai
nhân vật tạo nên một tín hiệu đặc biệt, một thứ "mật ngữ". Lờiđược
phát ngôn công khai cho tất cả mọi người cùng nghe. Mật ngữ (động
tác xòe tay) thì chỉ hai người trong cuộc biết rõ "ý tại ngôn toại".
Hành động kì quặc đó được "giải mã" bởi lời nói của thầy lí kèm
theo hành động: "Thầy lí cũng xòe năm ngón tay trái úp lên trên năm
ngón tay mặt, nói: Tao biết mày phải... nhưng nó lại phải... bằng hai
mày!".
Giữa ngón tay - tiền - lẽ phải có mối liên hệ mật thiết. Ngón tay thể
hiện số lượng tiền, tiền để đo lẽ phải. Theo cái lí của thầy lí thì lẽ
phải là tiền, được đo bằng tiền. Tiền quyết định lẽ phải, tiền nhiều thì
lẽ phải nhiều, tiền ít thì lẽ phải ít. Giá trị tố cáo của truyện cười chính
là ở chỗ đó. Trong xã hội mà mọi thứ được đc bằng tiền thì thử hỏi
công lí tồn tại ở đâu?.
Một thầy lí nổi tiếng xử kiện giỏi mà còn như vậy. Thầy ăn của đút
cả hai phía, "đục nước béo cò", "đòn xóc hai đầu" mà lại trắng trợn
công khai trước côngđường với lời nói và hành động nực cười. Thầy
lí đại diện cho những kẻ có quyền thế, "cầm cân nảy mực" trong
làng hiện ra là kẻ ăn của đút trắng trợn. Nghệ thuật chơi chữ được


thể hiện qua chữ phải: "Tao biết mày phải... nhưng nó lại phải...
bằng hai mày!".
Phải là tính từ chỉ tính chất thì ở đây lại được khéo léo chuyển
nghĩa sang từ chỉ số lượng, vì đằng sau lẽ phải, cái đong đếm lẽ
phải là tiền "mày phải... nhưng nó lại phải... bằng hai mày!".
Cả ba nhân vật trong truyện đều là nhân vật gây cười. Lí trường là
đối tượng bị đả kích còn Ngô và Cải cũng là nhân vật bị phê phán.
Cải và Ngô tuy là nạn nhân nhưng là những kẻ tiếp tay cho việc làm

đổi thay công lí, nhập nhằng đen trắng bằng việc đút lót cửa sau.
Về mặt nghệ thuật truyện đáng chú ý ở những điểm sau:
Về cơ bản giống truyện Tam đại con gà nhưng ngắn gọn hơn, giàu
kịch tính hơn. Tính cách nhân vật lí trưởng được giấu kín, chỉ bộc lộ
ở cuối truyện, tăng tính bất ngờ.
Sự kết hợp giữa hành động và ngôn ngữ nhân vật, lối chơi chữ
tạo nên tình huống gây cười.