Thi tập quê hương nguồn cội

Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

MC LC

Trang

Li gii thiu
No cú ra i
Biu hin tinh thn khớ cht
Li giao cm

Mng Bỡnh Sn
Kiờn Giang

01.

05.

10.

15.

20.

H Bo Quc

Tỏc gi

Xin nguyn lm ngi Nc Vit Nam

Vit Nam non nc tụi
Min Bc quờ hng tụi
Min Trung quờ hng tụi
Min Nam quờ hng tụi
Cao Nguyờn quờ hng tụi
Trung Du quờ hng tụi
o Hũn quờ hng tụi
Sc thõn tam th Vit Nam
Vit Nam quờ hng tụi
Ba ch em
Ba anh em
Quờ hng tn sinh bt dit
Ting hỏt Vit Nam muụn i
Quờ hng ngun ci
Tỡnh ca muụn thu ca ngi Vit Nam
Vit Nam cũn ú muụn i
Dũng th gi tỡnh ngi
Trn cha na kip con ngi
Ta i trờn nc non mỡnh
1


Maởc Giang

25.

30.

35.

40.

45.

Queõ hửụng nguon coọi

Ta cũn Vit Nam sụng nỳi hn thiờng
Ting gi quờ hng
Bi ca si ỏ
Con chim nho nh bay quanh li v
Reo bỡnh minh thc dy
Bc i ri rng mõy ngn
Vng hỡnh cỏt bi lang thang
Con ngi phiờu bt
Nghe rng khua giú nỳi
i õu cng nh quờ mỡnh ngi i
nột mõy ngn
Ta a nhau i trờn quờ hung ta ú
ng lờn vin x
Em bộ m cụi
i õu cng nh tr v
Khụng bit ngy mai tụi tr v
Tụi gi tờn tụi
Mỏi tranh nghốo xa xa y
Nh thng v M
Mm ci tụi vn l tụi
M mng ụm v tr
Mt ngy mai s mi
Nng ngy v
Ngi v, tụi i

Nhc nhng em tụi
Nh thng ngy v
Ta nh mỡnh nghe
2


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

Ta xin gúp mt cuc i
Thuyn v bn c
50
Bờn b lau bin ng
Tỡnh nỳi ngha rng
Tỡnh thng ca M ong y trn gian
Tỡnh Cha cũn ú p thay
Búng hỡnh Cha muụn thu
55. Tỡnh M muụn i
Tr th bờn cnh cuc i
Tụi l mt con tu
Nhng em bộ c cựng
Mt cnh hoa dõng M
60
Cụng c sinh thnh
ng cú mói hong hụn v ờm ti
Ta õy, hin hu vụ cựng !
Xin chp ụi bn tay
T ly ngy tn
65. Nhng a em ụi

Tui th em hc ỏnh vn
Tỡnh quờ hong git nng
ó n ngy mai
Hoa n gia rng hoang
70. L ca Vit Nam
*****

Li Gii Thiu
3


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

Qua nm mi nm, tip bc tin nhõn tụi trút vo
con ng kho cu lch s vn hc dõn tc. Tụi ó
c rt nhiu th v cng lm c mt s vic cho
cỏc th h th ca.
Nhng khi may mn c c tp th Quờ Hng
Ngun Ci (v khong 650 bi khỏc na) ca nh th
Mc Giang, mt tp th chan cha tỡnh quờ hng dõn
tc, vi tõm hn bao la, sõu rng bng trỏi tim v dũng
mỏu ca ngi Vit Nam, tp th ó lm cho tụi hũa
ng trong tỏc phm khụng cũn phõn bit c tõm t
v cm giỏc ca mỡnh v ch cũn l mt con tim, mt
dũng mỏu chung ca dõn tc trn ln vo s cu to
chung tri qua my ngn nm lch s ca nỳi sụng.
Hi cỏc th h con chỏu Lc Hng ! ó bao ngi vớ
quờ hng nh mt chic nụi nuụi dng nhng dũng

mỏu ca T Tiờn sinh ra ln lờn dự sng ni õu, dự
lm gỡ ni õu cng khụng th quờn ni chic nụi y.
c th Mc Giang, tụi t cm giỏc nh cựng nh th
ang nm chung trong chic nụi muụn thu ú, m reo
lờn tỡnh t quờ hng, rung lờn tỡnh ca dõn tc, v bc
i theo dũng lch s ca t quc.

4


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

Gn quờ nh hay xa quờ nh, sng ni chụn nhau ct
rn hay xa mỏi tranh nghốo mi cm hoi nh nhung
trn tr ?
Khụng phi th !
Tỡnh quờ hng n vi dõn tc Vit Nam l mt tỡnh
cm thiờng liờng cht cha trong con tim chỳng ta ngn
i, t th h ny n th h khỏc, vỡ chỳng ta cựng
chung mt dũng mỏu.
iu tụi mun núi õy l tõm t v ngh thut ca
Mc Giang ó gi m trong mt tỏc phm thi ca, mt
tỏc phm xng ỏng ph bin v lu gi trong vn
hc Vit Nam.
Tụi chõn thnh gii thiu vi bn c hóy cựng vo
õy, bng tỡnh cm v con tim qua nhng vn th ca
Mc Giang m rung ng, say sa hũa nhp vi thi
gian trờn quờ hng t T t thu ngn xa, n hụm

nay v mói mói mai sau.
Ngy 01 thỏng 3 nm 2007
Mng Bỡnh Sn

No Cú Ra i
5


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

Dự xa cỏch my trựng dng
õu cng cú quờ hng trong lũng
Thỏng 3/2007, cú ngi trao cho tụi Tuyn tp nhc
Dũng Th Gi Tỡnh Ngi v Tp th Quờ Hng
Ngun Ci ca cựng tỏc gi Mc Giang. Tụi nay ó 80,
ang tp trung vit hi ký, t b mi sinh hot thự tc,
nhng khi nhỡn ta 2 cun sỏch, t dng cú thin
cm nờn gỏc li mi vic c trong nhiu ờm, suy
t chỡm lng thm sõu u t vi
hn th Mc Giang.
Qua cỏc bi : Quờ hng cũn ú, Ta i trờn quờ hng,
Ta i trờn nc non mỡnh, a nhau i trờn quờ
hng, V thm quờ c, Vit Nam cũn ú muụn i,
Sụng nỳi hn thiờng, . . . tụi lin b cun hỳt theo Mc
Giang vo dũng chy tỡnh t v k nim tui th, gia
ỡnh, bố bn, v danh lam, thng cnh, gm vúc, s
tớch, ci ngun v.v
Mi nh th l mt v tr thu hp. V tr ca nh th

Mc Giang khụng nhng m , sõu lng, du vi, bao
trựm c quờ hng ba min Trung Nam Bc, m cũn
lan ta n tỡnh thng nhõn loi. V tr tõm hn ca
Mc Giang tht l cao rng.

6


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

Khụng h bit mt, khụng h mt ln giao tip, vi mi
ng cm ca nh th cao tui, tụi xin ún nhn v vy
cho.
Theo tụi, khụng nờn ch si túc lm ba ỏnh giỏ so le
khi cha thu trit ý ngha trm tớch trong tng bi th
: Tỡnh cha muụn thu, Tỡnh m muụn i, Reo binh
minh thc dy, Nghe rng khua giú nỳi, Con ngi
phiờu bt, Li thựy dng, Chic búng thi gian, Min
Bc quờ hng tụi, Min Trung quờ hng tụi, Min
Nam quờ hng tụi Chỳng va l n tng, va l
ting núi con tim ca tõm linh tim tng tỡnh quờ, hn
nc, sõu lng trong hi th, cụ ng trong huyt
thng ca mi ngi Vit Nam i vi quờ hng c
th.
Mi ngi u ụm p quờ hng trong lũng, bi Tỡnh
quờ hong git nng, Thuyn v bn c, M mng ụm v
tr, dự sng õu, vn cú ụi mt trong trỏi tim, trỏi
tim trong ỏnh mt, nh thng tng tờn sụng tờn

nỳi, tng ngn c lỏ rau, tng búng dỏng thõn quen trờn
mi no ng. T nim vui ln ni bun cng nh t
hy vng ln au thng, Mc Giang vit rt tht, cm
th rt sõu, nờn ngi c khụng riờng gỡ thõn nhõn m
c gi mi min u cú s ng cm vi tỏc gi.

7


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

Tõm hn Mc Giang tuy bay bng nhng bit ỏp
xung trờn tng phn t m t tiờn dy cụng khai phỏ,
gỡn gi, bo tn, v t th Mc Giang khi dy ni
nim, tõm t, cht cha nim t ho, khớ tit ca dũng
chy truyn lu qua tng th h.
Thi s chõn chớnh phi cú khớ tit ca bc cao s vụ
danh, l bit siờu vit v viờn dung mi giỏ tr i lp.
Giỏ tr ny hn nhiờn ó c gi m bng giỏo lý Btỏt o-- mt giỏo lý xng tinh thn cu chỳng
sinh ca nh Pht. Bit ngh v lm nh th, nờn nh
th Mc Giang cú th ỏnh ng v xoỏy ng tỡnh
ngi, v hn th na l kờu gi thit lp tỡnh nhõn
loi, ai cng tp nhỡn v mi quan h bn bin u
l anh em, lỳc no cng thy rng, anh vi tụi õu
phi ngi xa l, dự khụng quen cng gi cm tỡnh
ngi . L cỏi nhỡn vt lờn mi phõn nh v ý thc
h, m ra mt chõn tri sỏng ln ca thụng ip tỡnh
thng.

c k, ngh sõu, phõn tớch, phõn on trong Li giao
cm ca tỏc gi, chỳng ta ó thu hiu v khỏm phỏ
c Mc Giang mt phn ln ri. Tin tng Mc
Giang v mi chỳng ta cũn gi mói quờ hng trong
lũng n cui i, muụn kip Ta cũn Vit Nam,
sụng nỳi hn thiờng.
8


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

QUấ HNG : mói mói trng tn
NGUN CI : cú cn nguyờn vn l giỏ tr trm tớch
m con ngi cn ụm p trong lũng, cn o xi v gỡn
gi.
Hy vng Quờ Hng Ngun Ci ca Mc Giang s
c a s ngi Vit Nam quờ nh cng nh
phng xa ún nhn bng c tm lũng.
Phỳ Lc 04-04-2007
Kiờn Giang

Biu hin tinh thn khớ cht
Vit Nam
trong sỏng tỏc ca Mc Giang
(Tt c nhng ch xiờn hoc trong ngot kộp l th Mc Giang)
Thỏng 12 2006

H Bo Quc

Th Mc Giang cp nhiu ni dung, trong ú khụng ch
l trit lý sc- khụng, l hoa lỏ c cõy, ngh thut ngụn ng, m
ch yu cũn l mt mch tng thụng vi mng cnh ni tõm
thõm sõu ca tinh thn, tit thỏo, phm cht vn cú ca ngi
Vit Nam qua bao thi i. Tuy nhiờn, ụi khi li trc tip vit
v tinh thn y ca ca ngi Vit Nam biu hin qua li núi,
9


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

hnh ng; nhng ụi khi cng mt cỏch ngh thut, biu hin
chỳng bng cỏch thụng qua miờu t cỏi p, cỏi hn ca vn vt,
thiờn nhiờn. Th Mc Giang cng bao gm nhng t ng hay
p nh Trng Sn, Thỏi Bỡnh, sụng Tin, sụng Hu, sụng
Hng H, sụng Thu Bn, sụng Gianh, Bn Hi, Bc Ninh,
Thng Long, H Gm. Cú th núi rng, th Mc Giang l
mt trong nhng t ng p ca Vit Nam. Nhc n th Mc
Giang, chỳng ta cú cm giỏc gn gi, p, thanh thoỏt v d
chu. Chỳng ta cú th t trong ngh thut ngụn ng, di sn vn
húa v non nc hu tỡnh xem th ụng, thỡ s thy tht c
bit, cao xa nhng dung d; tht bỡnh thng dõn dó, nhng
khụng tm thng.
Th ụng mang mt tinh thn vn húa khiờm dung: nụng
nghip lỳa nc, ly i sng ngi dõn lao kh lm trung tõm.
ễng thng mụ t cỏi cnh dõn quờ lam l vi rung qun khụ
cn, mỏi tranh nghốo, vn rau xanh ngỏt, khúi lam chiu ph
kớn quờ m; xem c thnh th min quờ u l trung tõm. Mc

Giang cũn cp n nhng vn nh : tụn giỏo, sc lc
nguyờn khớ trn y, sc mu c kớnh, mt tinh thn vn húa va
k tha, va sỏng to. Vy, thi ca Mc Giang cui cựng vn liờn
quan n nhng gỡ thuc tõm linh, tớnh cht tõm linh ca ngi
Vit Nam, ú chớnh l vn húa tinh thn thõm sõu ca th Mc
Giang.
Vy, th l gỡ, l sinh mng ca con ngi. Nú nh mờ bng
giỏc, nh ngi nụ l thoỏt kip, nh bnh c lnh. Cho
thy, th l tt c nhng giỏ tr bng vt thi gian. Th chớnh l
thc tnh lũng ngi, l cỏi gỡ ú rt gn gi vi th gii tõm
linh v bn thõn c th vt lý ca chỳng ta, l t trong khn kh
au thng, phự phim hoa l, m thc tnh v thy c chõn
thõn ca chớnh mỡnh.
10


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

Cú hay khụng cú chõn thõn, thit ngh, trc nờn thờm mt
bc lun chng iu ny. Nh nhõn sanh cú huyn thõn v húa
thõn, cng vy, th chớnh l t ngó ca lũng thng cú sc mnh
v t bn thõn th cng rt ỏng yờu, vỡ l cỏi p trc giỏc.
Ngy xa cú hai v thin s, hụm n tho lun mt vn , v
th nht núi nhiu n vn liờn quan tri t v tr. Khi n
lt v th hai, ụng ta bng nhiờn thy trong h cú mt úa hoa
sen ó n, bốn núi : khi thy úa hoa ny, rừ bit i huyn
mng. Mt vớ d khỏc: cú mt i s ờm n ng trong mt
khu rng. By gi cú mt ngi hỏi trm da bờn rng, thy

trng sỏng hin ra, ụng ta lp tc ng khu lm bi th:trng
sỏng my ch ra, i ta hỏi xong da, ta em da i ri, mờc
tỡnh my n hin.V i s nghe ri ngh rng, ngay a trm
cng bit lm th, ta l no khụng bit sao? lin ng khu mt
bi :ỏc Ma! my ch xut hin, i ta on phin nóo, phin
nóo on xong ri, mc tỡnh my n hin.Sau khi c xong bi
th, i s lng l i sõu vo thin nh. õy cng l cõu
chuyn v s tựy c dng cụng, l trớ hu, v kt qa cui cựng
c ỏnh du thụng qua trc giỏc ca tõm. Do õy, cú th núi,
th l biu hin ca trớ tu, tm quan trng ca th ca chớnh l
tm quan trng ca trớ tu; cũn c th l tip xỳc vi kinh
nghim cm tớnh mi m; c nhiu th, cng tip xỳc th gin
vi nhng kinh nghim cm tớnh cng nhiu hn, cng nh xem
hoa, nh nhỡn trng. Do vy, c th c n nhp tõm, t
nhiờn cm thy, dng nh ngi xa l ngi trong mng ca
chỳng ta, chỳng ta li cng l thõn i trc ca ngi xa. ụi
lỳc th l cht lc ca nhng hi tng rt ý v, nhng nhn
thc sõu sc trong trn th, nhng cỏi nhỡn nhy bộn t gúc cnh
thõm sõu trong cuc sng, nhng cui cựng th vn l nhng
cm tớnh luụn mi m, vc dy t h sõu ca nhn thc lý tớnh.

11


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

Th Mc Giang l nhng ý th, hn th tiờu biu i din cho
s kt hp nhun nhuyn gia hai yu t cm tớnh v lý tớnh nh

va nờu trờn, nờn khi vit v t nc v con ngi Vit Nam
bng nhiu hỡnh nh v th phong khỏc nhau, th ụng hon ton
t cỏch i din cho s ti hoa trong vic lt t tinh thn, khớ
cht, ct cỏch ca ngi Vit Nam, con ngi ca s hng ni
vi i sng tõm linh phong phỳ, ca s k tha nn vn hin
my ngn nm, ca kiờn trung ngha khớ, cng l con ngi ca
s hi t chn lc ca nhng gỡ thõm sõu, huyn bớ, nhng cng
thc t nht, hin thc nht.

12


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

Vỡ vy, nu khi chỳng ta xa quờ, m c my cõu sau trong
trong bi Chựa tụi ca Mc Giang, chc ai cng ngm ngựi, nh
ang a hn mỡnh v vi ci ngun Tiờn T :
Chựa tụi nho nh bờn lng.
Bờn dũng sụng quyn, bờn hng thụng xanh,
Chựa tụi ca trc ca sau,
Mi ln Hi ln kộo nhau ra vo,
Li kinh ting mừ thanh tao,
Ting chuụng ngõn vng rt ro hn quờ
Chựa tụi cũn cú quờ tụi,
Quờ tụi cũn cú chựa tụi muụn i.
Trong quờ ó cú chựa, v trong chựa cng vn cú quờ.
Chựa l l mt biu tng vn húa khụng th thiu trong qun
th vn húa vt cht, tng trng vn húa Vit Nam, l ni kớ

thỏc tõm linh v ni nim thm kớn nht ca a s ngi Vit
Nam. H núi n vn húa Vit Nam, thỡ hỡnh nh ngụi chựa
bng hin lờn trong tõm hn sõu lng ca hu ht ngi dõn quờ
Vit Nam. Hỡnh nh ngụi chựa n sõu vo tõm hn ngi Vit
mt cỏch t nhiờn, khụng gng ộp, khụng giỏo iu, khụng
quyn th. Bi trong dũng mỏu ca mi ngi nh eo mang nú
t lỳc ct ting cho i. Do ú, Chựa l mt hỡnh nh sinh ng
nht trong vn húa tinh thn v vn húa phi tinh thn ca Vit
13


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

Nam bi tớnh thõn thit, hi hũa, thanh m, t nhiờn. Chớnh vỡ
hỡnh nh mỏi Chựa l mt giỏ tr vn húa quan trng khụng th
thiu trong mch ngun vn húa Vit Nam nh th, nờn ngay t
xa xa, dõn tc ta ó cú cõu ca dao :
Mai ny tụi b quờ tụi
B trng b giú, chao ụi ! b Chựa
Ngi ra i xa x xa quờ ú ó sm xỏc nh c rng,
mỏi chựa che ch hn dõn tc, l np sng muụn i ca T
tụng. Nờn nu phi ra i, b quờn tt c nhng k nim p
thanh tao ca quờ hng, l ó au lũng lm ri, nhng cng cú
th nguụi dn theo nm thỏng. Nhng Chựa, thỡ lm sao li
quờn, lm sao li khụng au lũng xút rut, khụng vn vng
quyn luyn, bn rn lỳc bit ly, nờn cm ng v than van nóo
nut: chao ụi ! b Chựa. Cho thy, i sng tõm linh hay tinh
thn ca ngi Vit Nam núi chung ngay t xa xa ó gn lin

vi t vua, Chựa lng, phong cnh Bt, l i sng tõm linh
linh thiờng phong phỳ nht, m hỡnh nh him tỡm thy mt
quc gia no.
i sng tõm linh gn lin vi ngụi Chựa, chớnh l i
sng o c tinh thn c thit lp trờn nhng o lý cn bn
v hon thin nhõn cỏch, trong sch t li núi n hnh ng.
Vy, np sng tõm linh hay xu hng hon thin chun mc o
c ca ngi Vit Nam xuyờn qua hỡnh nh hũa vang thõn
thin ca ngụi Chựa, cho ta thy thi s Mc Giang ó xỏc nh v
cng nõng cao tm mc chiu sõu tõm hn Vit Nam, tõm hn
bit xỳc cm v rung ng sõu xa trc bao ni kh nim au
ca cuc i. ú mi chớnh l tõm hn chớnh thng Vit Nam, l
14


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

trỏi tim Vit Nam, l sui ngun i v vụ biờn ca tỡnh thng
v s thc tnh.
Cng chớnh sui ngun y nh lnh hng cho thuyn
i v ny hoa cho cuc sng, con ngi Vit Nam mang nú
i khp trờn mi no quờ hng bng nhiu hỡnh thỏi khụng
ging nhau. V ú l mch nc u ngun dõn tc Vit
Nam cm thy mỡnh nh ang i xuụi thun v min quờ hng
tin bi, nờn trong hon cnh chờnh vờnh no ú ca thi cuc,
khi m thi gian nh v ra vt hn ut hn no ú trong chiu
di lch s t quc, con ngi Vit Nam s tht lờn :
Ting khúc quờ hng tờ t rung ng

Túc m trng xa chiu di lch s
Bn tay m a con v tỡnh t,
Mỏi lu tranh p nhng ngt bựi
(Cun mt b lau)
Con ngi Vit Nam l con ngi ca dõn tc thun hu,
hiu bit, bit lng nghe, lng nghe c nhng au thng ó
qua hay hin ti ca t nc, hay nhng nim au thm lng
tớm rut bm gan ca giang sn, nghe rừ tng ting khúc tờ t,
nghe tn cựng ni nim ca dõn tc. Khi c dũng th trờn,
chỳng ta s cm thy, trong ting khúc quờ hng, trong ni
bun ca m, ngi con c a v trong tỡnh cm ngt bựi,
chớnh l bi nh ca mỡnh, lũng bng nhiờn cm thy cm ng
v m ỏp khú t. Cho thy, vỡ th Mc Giang ó biu t nhõn
15


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

tớnh tng thụng kim c, l dựng kinh nghim cm tớnh vnh
vin mi m biu t. Vỡ vy nờn núi rng, th Mc Giang,
mt mt l nhõn tớnh vnh hng, cũn mt kia l s mi m, l
cm tớnh vnh vin. M nhõn tớnh c kim tng thụng ny chớnh
l nim m c trong ni tõm thm kớn ca vn húa Vit Nam.
Ngi vit ngh, vn húa Vit Nam ca chỳng ta, nm mng
cng mng n ch p nht, sõu sc nht, chớnh l tinh thn
nhõn tớnh tng thụng c kim. Vnh vin ca rung ng, ca
mỏi nh tranh, sau lng nú l th gii nhõn tớnh vnh vin.
Chớnh cỏi nhõn tớnh vnh vin ny ó to cho con ngi Vit

Nam mt hng i theo chiu tớch cc khỏc, cng chng t t
nc Vit Nam l t nc ca nhng con ngi lm nờn lch
s. V lm sao m con ngi Vit Nam ó thc hin c iu
ú, chỳng ta th xem Mc Giang vit : nh Noi chớ khớ l con
ng phớa trc. Ch khụng trựm mn, nm i phớa sau, Bng
tang hi p bin dõu, Sng hiờn ngang, ng ngng u, nh
Nh Trng Vng ci voi dp gic t Mờ Linh. Nh Triu
Trinh ra khi v súng ci cỏ kỡnh. Nh ng a, tuyt th
Quang Trung hay nhtụi mnh bc ra biờn thựy dy súng,
ri thi tao lon, nhum mỡnh trong khúi la. t nc Vit
nam l t nc sinh ra nhng con ngi bt khut nh th ú.
Con ngi Vit Nam l anh hựng nh th ú, v s hiờn ngang
nh vy ú. õy cng l khớ tit t quyt ca Trn Quc Tun,
dừng dc dt khoỏt ca Trn Bỡnh Trng, quyt oỏn ca Quang
Trung Nguyn Hu. Thi i no, Vit Nam cng s cú
nhng con ngi nh th y, s tip tc trờn con ng ú, nu
cn thỡ sn sng lm ngi lớnh tiờn phong, xụng pha ngng u
i din sng cht nh cha ụng ó bng mỡnh trờn sa trng, m
mỏu hng mói nh tm nhum cho non sụng thờm gm l kiờu
hựng.
16


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

cp nhng tờn tui vng son ca nhng anh hựng bt
khut sỏng ngi lch s, thi nhõn Mc Giang nh cm thy m
lũng, ngũi bỳt nh thn tiờn chp cỏnh, bi ó thy trong con

ngi Vit Nam ca my ngn nm vn hin l sc mnh Phự
ng vn mõy, l s tuụn chy t ca sụng Hng, l chiu
cao ca ngn Ba Vỡ, v luụn l trong chiu hng hi t on
kt nhõn tõm ca Hi ngh Diờn Hng. ú cng l m ng
cho sc mnh ca thi i inh, Lý, Trn, Lờ, l thi i i
din cho cỏi nụi tinh thn lm nờn chin thng v vang sng
ng sụng nỳi hn thiờng, bin Vit Nam tr thnh tờn gi t
nc ca nhng anh hựng lm nờn lch s, t nuc ca sụng
Hng xuụi mói v bin ụng, bi p phự sa cho rung ng cũ
bay thng cỏnh, l quờ hng ca muụn i i v trong sui mỏt
sc nc hng hoa, Vit Nam cũn mói l Vit Nam vựng vy
dc ngang, i tri p t v vang ging nũi.
Ngoi ra, cp n tinh anh ca tinh thn, mn m ca nhõn
cỏch khớ cht con ngi Vit Nam, Ngi th Mc Giang cũn
thng thng nhc n bin rng sụng di, nỳi cao bỡnh
nguyờn, cnh quờ nghốo dõn dó, ng rung khụ cn. Th ụng
cú my cõu nh : bin dõu xanh ngt mt mu, nh gom
ngn vn búng phự võn, Vộn mõy trựng ip ta vng thiu
quang, nh t soi nh ỏnh trng rm, ngn sao lp lnh ngn
nm vn cũn, nh ng trờn bốo bt ba o. Xụ tan dũng
nc vy cho trựng khi v Trng Sn lan ta cõu th,
Thỏi Bỡnh loỏng bc, súng k nc reo, u l nhng cõu th
núi lờn sc mnh sung món o t, sc sng vn lờn cun cun,
hựng hu, l nhng c hnh, nhng c tớnh thanh cao trong
sch, l tinh thn tit khớ th lm cõy c xanh ngỏt bờn ng,
hn hoa m thờu thựa bờn b lau giú bi. Sụng Thỏi Bỡnh, nỳi
cao vỏch ln, mt tri, mt trng trong th Mc Giang u
chớnh l cỏi khớ quỏn thụng sanh mng v tr, l nhng cỏi p
17

Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

mnh m nhng li mm mi do dai bn b kinh tri ng t,
ho sng, tỡnh tit v hựng trỏng. Cng nh cõu th : trng vng
ri rng bao mu ó. Vng bt Trng Sn trng bin ụng,
l sc sng mnh m, hựng hn, khớ th. õy chớnh l i biu
thm m ý thc ca th Mc Giang: cỏi p ca tri t, hựng v
cnh quan ca t nhiờn -----ờm trng, mõy, súng, ỏnh thiu
quang mt khi cựng xut hin trong nhõn gian, khin nhõn
gian tr thnh cỏi p tn hng trong cỏc cỏi p, chỳng l i t
nhiờn ca sinh mng húa, l khuynh hng m ra mt chõn tri
ha hn lờn mu.
Tng quan ý ngha ca nhng cõu th trờn, cho thy thi nhõn
Mc Giang ó khng nh, ct cỏch nũi ging Rng Tiờn l ct
cỏch ca nhng ngi sng trờn th gian ny m bit thin ói
chớnh mỡnh, nu khụng thỡ ph i ny, lung ung i ny.
Thin ói chớnh mỡnh l thin ói quờ hng ging nũi, thin ói
quờ hng ging nũi l phng hin tõm huyt cho non sụng, cho
hng hn lit v tin bi ó khụng tic mỏu xng ca mỡnh, ó
nm xung cho Vit Nam tri quờ thờm xanh ngỏt rung ng,
cho Vit Nam bin ụng thờm m gi nng hng.
Cú mt s th ca Mc Giang, c lờn nghe rt
bỡnh thng an nh, trm tnh, nhng cng mang cỏi p
nguyờn khớ quỏn thụng v tr, cú tri cú t, trong cỏi
nhiờu khờ cht vt chỡm ni, l cỏi p thng nhiờn.
Nh Cõy a cũn ng u ỡnh, cnh mai trc ngừ
nghiờng mỡnh tr bụng, nh thỏc rúc rỏch trờn ốo

heo hc nỳi, nc khi ngun chỡm ni gia dũng khe
u l khớ mch trn tr khụng giỏn on ca con ngi
v v tr. Nh i v thm hi mựa ụng, giỏ bng õu
mt bp hng m ờm. Mựa thu cũn ng bờn thm, rng
ri lỏ ỳa õm chi lỏ non, bp hng m ờm õm
18


Mặc Giang

Quê hương nguồn cội

chồi lá non”, chẳng phải là cái đẹp trơi chảy tiềm tàng
vơ biên tế, sinh đợng khơng dừng nghỉ của khơng gian,
thời gian, của đất trời, của con ngƣời đó sao. Những câu
thơ này đều là tiết tấu sinh mạng của thi nhân, tiết tấu
sinh mạng cảm thơng cả vũ trụ.
Rồi nhƣ khi viết về các tỉnh của Việt Nam dấu u,
Ngƣời thơ Mặc Giang có mấy câu nhƣ : “đi ra tận cửa
Hải Phòng, trùng dương sóng vỗ, Hạ Long tuyệt vời”,
“Cam Ranh mây nước xanh lam, Đà lạt mơ mộng suối
vàng Cam Ly”, “Sài Gòn nói thiệt nào hơn, viễn Đơng
hòn ngọc dễ sờn mấy ai”. Mặc Giang cho ta thấy, cái
đẹp nổi bật của tỉnh vùng, cũng là cái đẹp tinh khiết, cái
đẹp nhƣ đã đƣợc tơi luyện giồi mài trong truyền thống
đậm màu tâm linh của trong tâm hồn con ngƣời xứ ấy
nói riêng, của ngƣời Việt Nam nói chung. Chƣa dừng lại
ở đây, thi nhân còn đƣa chúng ta đi thƣởng thức cái đẹp
thanh tao nhƣ chƣa từng vƣớng lụy của đất trời :“đi vào
sợi nắng long lanh, trời xanh lống bạc rơi nhành thùy

dƣơng”. Văn tự ở đây rất dễ hiểu, đơn giản, rất bình
thƣờng dung dị, nhƣng đọc lên, cho ta có cảm giác thật
dễ chịu, thật thơng thấu. Mặc Giang còn có một câu thơ
nghe rất hay trong hình tƣợng tƣ duy, đẹp trong cái đẹp
vần vũ hài hòa của đất trời : “suối vắng ven đồi reo róc
rách. Đêm thanh gió lộng nhạc thần tiên”, là cái đẹp
đặc biệt, mặn mà, đầy nội lực, cái đẹp khơng biến hoại
đổi thay theo ngoại cảnh. Đọc rồi, cho ngƣời ta cảm thấy
cuộc sống rất đẹp, rất mới mẻ hoạt bát, hoạt lực, có sức
mạnh tiềm tàng.
Ngồi ra, còn có một số thơ vừa đọc, ta thấy có chút
thƣơng cảm, khiến thƣơng hoa tiếc ngọc, nhƣng thực tế nội lực
19


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

bờn trong rt mnh, rt sung món. Nh trng ln dũng sụng
ờm my canh, tng khụng ộn ling bun bay cui tri. Vy
thỡ ú l cỏi cnh bun thõu nóo rut, bun n ngn ng
n, khụng thit gỡ cnh sng ang vn lờn y sinh lc ? hon
ton khụng phi, m thc t sau cnh ny l lỳa m bụng
ngm sa p tinh anh, l nh mựi m con, mn mn xanh
non, nh bụng lỳa thm ch mựa lỳa chớn. õy u l nhng
sc sng vn lờn trong sc mnh ca cỏi p m s hon thin
trũn y ang ch mong. Ngoi ra, ụng cng cú nhng cõu c
lờn nghe mt chỳt õm hng ging iu u bun nh ting d
kờu nghe dt mựi sng, nỳi vn ng bờn rng gi giỏ lnh,

rng vn yờn bờn nỳi thm thõm u, nhng thc cht chuyn ti
bờn trong ú chớnh l sc mnh, l cỏi cnh huy hong m ỏp
xỏn ln ca cnh vt hũa trong iu sng trn y sinh khớ, hot
lc vụ cựng, mnh m nh v bóo, mnh nh m xanh non ch
lỳa mi . Trong ting kờu dt ca ting d, trong giỏ lnh ca
rng gi v õm u ca nỳi, thỡ lỳa mc lỳa tn, hoa n hoa rng,
vn cú bao nhiờu vn vt mói mói sinh trng t nhiờn mnh m
nh hớt th khụng khớ, khụng gỡ cú th ngn cn ni. Cng th,
bao nhiờu õm thanh hỡnh sc u s qua i, nhng khụng phi
hoi mt, m l ang chuyn t dng thc ny sang dng thc
khỏc mi m hn, hon chnh hn trong quy lut vn ng sinh
tn v chuyn húa. Tõm tớnh con ngi Vit Nam, t nc ca
nhng ngi con mỏu da vng cng vy, tuy trong nhng
tin trỡnh khỏc nhau trong qỳa chuyn hng hon thin hn
trong cuc sng, ó khụng ngng u tranh sinh tn cú mt
cuc sng vt cht hon thin v tõm linh trong sỏng hn.
Ch cú my cõu th, nhng li rt thit thc ớch li i vi
nhõn sinh, vi o lý sinh mng, cú kh nng khai m mt th
gii vụ hn ca s tin b, ca tri thc, ca tỡnh thng v s
hiu bit. Th Mc Giang ỳng l mt tõm linh bt t. Th ụng
20


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

l no khụng phi biu t mng c ca con ngi trong vn
húa tinh thn Vit Nam ú sao. Th Mc Giang l tinh thn ca
sỏng sm, l sc mnh tui tr, khụng phi l tr chiu. Tr

chiu l hi v, phn tnh trm t nu khụng ngng suy ngh vn
. M sỏng sm l khụng cp vn , khụng phõn tớch; sỏng
sm leo lờn nỳi cao, l dnh tỡnh cm cho nỳi, ngm bin thi
ý trn ra bin, l trong lnh mỏt m, l tinh thn phn khớch
phúng khoỏng.
Chớnh tt c sc sng dt do, hng sng mnh m, dt
khoỏt trờn, ó to nờn cho con ngi Vit Nam mt tõm hn
rng m, sn sng cho ún chm nhn tỡnh ng loi. T s ớt
c chp, khụng hp hũi y, ó hỡnh thnh trong lũng s ci m
ho phúng, do ú, tõm hn h cng ý v sõu sc, rt hay, rt p.
Ti ý ny, Mc Giang cú my cõu nh : tay ụm gic ip mõn
mờ, vng trng nghiờng búng nm kờ gi u, nh bờn h
búng nguyt lung lay, nng ln súng bic a tay lờn ngn,
nm ỏy bin gi u non, phi mỡnh di nng ta hn nh
cao. Tt c u gn nh cỏi khớ cht thong dong diu ct cựng
chic búng thi gian, nh l ý thc v giỏ tr cui cựng ca nhõn
sinh l gỡ, õu l giỏ tr chõn tht gia dũng i phự phim iờn
lon. c my cõu ny, ngi vit bng nh n phong thỏi ca
nhng bc Hin Thỏnh, cỏc v do sng khụng kt vo ý nim
khụng gian thi gian, nờn thong dong trong gic ng, ri ngy
mai ch ta ca nhỡn tri, v cng l phong thỏi :bng quờn
thõn th chng h vng, lng l ngi lõu lnh c ging, nm
n trụng non khụng sn lch, nhỡn xem cỳc n tit trựng dng
. Lũ hng tn li, mt tri lờn, l phong cỏch sng rt Vit
Nam, rt thõm thit vi ngun ci Tiờn Rng. Tuy nhiờn, Mc
Giang khụng phi khng nh s thng nht v phong thỏi sng
gia hai mu ngi, nhng ớt nht, thi nhõn ó t khng nh
rng, trong ngn vn ngi sng trong quay ln loay hoay nh
21

Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

con ri, vn luụn xut hin nhng con ngi siờu thoỏt y, h
tn ti nh mt ti liu sng, v bt kỡ thi i no cng cú. ú
chớnh l s hi t tinh hoa ca tõm hn con ngi Vit Nam,
nh cao ca ni lc tinh thn sung món, l phong thỏi ca anh
hựng Trn Nhõn Tụng, mt hng sng i din cho tõm hn trớ
thc Vit Nam triu Trn: i vui o hóy tựy duyờn, úi n
thỡ n, mt ng lin, trong nh cú bỏu thụi tỡm kim, thy cnh
vụ tõm hi chi thin.
Tt c nhng tinh thn khớ cht trờn, ó to nờn mt con
ngi Vit Nam bit vun vộn xõy p tỡnh ngi nh keo sn,
nh bin vi b. Mc Giang cú mt s cõu : nh Thỏi Bỡnh
ngúng i sn khờ, Trng Sn lan ta, v v bin ụng, nh
nỳi cao gi ta non sụng, sụng sõu in búng, non bng nỳi cao
v ngy mai bin tr v sụng, non quay v nỳi, ci trụng v
ngun nghe nh mt li chung thy st son, hay nh mt s tr
v on viờn. õy phi chng núi lờn tỡnh yờu nc ca ngi
lớnh chin v mong ngy hoan ca khi hon tr v, l tỡnh bn
cm ng thiờng liờng, cựng dỡu dt nhau i trờn cuc i, l
chung thy ca tỡnh thy trũ, tỡnh S , tỡnh quõn nhõn, tỡnh
ng mụn ng i, tỡnh chung thy ca v chng, v tỡnh gn
bú vi quờ hng nũi ging.
Tỡnh chung thy, tỡnh keo sn gn bú trong mi quan h
trong cỏi khớ cht trung trinh tit lit y c nhiờn l nim tin yờu,
hy vng ngy mai, quyt khụng th cho trỏi su chớn rng,
cho s tht vng lờn ngụi. Biu t ý ny, ngi th Mc Giang

cú my cõu sau: ngy tn gi búng chiu ri, t dng cha
ng trờn i mờnh mụng, hay nh búng ti thõm u l chiu
trng vng, mn ờm khộp li cho vng trng lú dng, hay
ờm v gừ ca canh thõu, mn ờm e p gi u bỡnh minh.
S i ch hy vng ngy mai, cng l mt trong nhng cỏi
22


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

khớ, cỏi cht quan trng quý bỏu ca ngi Vit Nam. Nú l sc
mnh un ỳc nờn s chin thng, to nờn cho con ngi Vit
nam cỏi nhu khớ m khụng gỡ cú th bo mũn, cho anh cho
em quyt chớ h th cụng phu ốn sỏch, ch ngy gt hỏi thnh
qu, thnh bc anh nhi xõy p cng hin cho i; cho ngi
lớnh chin hựng dng xụng pha ra xa trng; cho ngi chinh
ph thờm sc sng; cho t nc bn mựa mói xinh ti trong
nim vui y ha hn nh mn ờm e p gi u bỡnh minh, nh
s i ch hy vng ca cụ Tm trong chuyn c tớch.
S d tinh thn khớ cht ca dõn tc Vit Nam c thi nhõn
Mc Giang nhn nh ỏnh giỏ mt cỏch khỏch quan, thụng qua
nhng din bin ca quỏ trỡnh lch s cng nh phong thỏi tõm
hn v li sng, l vỡ thi nhõn ó tip thu v xõy dng cho mỡnh
s hiu bit rng, do con ngi Vit Nam trong thm kớn ni
tõm, ó xỏc nh s quan trng ca t hp thõn th tõm lớ v vt
lớ ny. Hay núi c th hn, h hiu con ngi l cõy sy cú t
tng, hay nh c Lóo T núi ngi l linh hn ca vn
vt, cũn Pht giỏo núi con ngi l ti thng vhóy tụn

trng tỏnh linh ca mỡnh. iu ny mun núi rng, sinh mng
con ngi l cỏi p nht, quý bỏu nht trong khong tri t
ny mờnh mụng ny. õy cng chớnh l mt nhn nh quan
trng trong vn húa Vit Nam thi c i. Do vy, ụng cha ta
ngy xa ó dy phng cỏch hon thin v phỏt trin nhõn
tớnh l: ngc nỏt cũn hn gi ngúi lnh, hay ỏo rỏch cú cỏch
ngi thng. V c s thit lp sc mnh xõy dng nhõn
tớnh, ú l s xỏc nh rừ rng: dự xõy chớn t phự , khụng
bng lm phỳc cu cho mụùt ngi . Nh ú, con ngi mi
quý tic thõn mng ny. Núi túm gn, con ngi l ti thng
cú my ngha l: con ngi l sỏng to thin ý ca v tr, sanh
mng l cao quý tt p, khụng th h thp v ộp ch nú, ý ngha
con ngi sng trờn i chớnh l nột p thin ói sinh mng, n
23


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

lc phỏt huy kh nng ca mỡnh khụng ph i ny, khụng
lung ung i ny. Bt luùn khú khn n c no, cng khụng
buụng li. Quan trng nh chic bố dựng sang sụng, cng
vy, duy nht con ngi mi l nhp cu gia Thỏnh hin v
phm phu trm luõn.
t nhiu, con ngi Vit Nam trong cỏi nhỡn ca thi nhõn Mc
Giang, l con ngi ca hi t ý thc v kin gii nh trờn.
Do vy, tinh thn nhõn tớnh ca vn húa Vit Nam c biu
hin trong th Mc Giang, cú th cú kt lun ú l: tinh thn tn
khớ (mnh m xc vỏc ht mỡnh), tn ti (dc ht kh nng ti

hoa ca mỡnh), tn tõm (dc ht lũng mỡnh sng phc v trn
vn cho quc gia), tn tỡnh (em chõn tõm thin ý, chớnh trc
m ói ngi ). Nhõn sanh cn phi nh th, vnh vin nh th
khụng thụi dt.
Nhng cõu th t th cú liờn quan biu t tinh thn, khớ cht
con ngi Vit Nam ca Mc Giang, cú th l nhng s nhỡn
nhn, phỏt biu ý kin ca cỏ nhõn i vi tin bi trong nhiu
giai on quỏ kh; cú th l va nhn nh v cng va khuyn
gii cho th h hin ti v cho c mai sau. Th nhng, thi nhõn
cng nh ch lm mt vic n gin, l:
Tụi v mt ngi Vit Nam, mỏu da vng
Tụi v mt Nc Vit Nam, gm vúc ba min
Tụi v mt Nc Vit Nam, sụng nỳi hn thiờng
Trao tng th h ngn sau gỡn gi
24


Maởc Giang

Queõ hửụng nguon coọi

Li ngc thi gian theo dũng lch s
Ca ging Rng Tiờn tỡnh t xa nay
V truyn lu n tn ngy mai
Cho rng r oai linh nc Vit.
(ta cũn Vit Nam sụng nỳi hn thiờng)
õy nh l mt bi hựng ca cụ ng sau cựng, m mi cõu
ó bao hm xỏc nh, phõn tớch, gii thớch, chng minh v ngi
ca v con ngi, v t nc ca my ngn nm vn vt.
Tinh thn sinh mng tớch cc, tin th mnh m, hng

thng ca th mc Giang khụng phi ch l cht liu khai
phúng thi i, m cũn l tinh thn rt Vit Nam, rt dõn tc, rt
t ho, rt ngha khớ, nú rt cn thit xõy dng sc mnh c
tõm linh cho mt n v, mt tp th, mt cng ng, v xa hn
na l cho n mt quc gia.
Ngy nay ang sng trong tro lu vt cht, trong m
chỡm ca cỏm d cm giỏc, thỡ nhng khng hong o c
nhõn tớnh ca con ngi núi chung luụn l nim au nhc thu
tõm can ca nhng k s, ca ng quõn t trng phu núi chung
v ngi th Mc Giang núi riờng. Cho nờn vic lm, ngụn t v
t th ca h khụng nhng ch l s xỏc quyt nhn nh y t
ho kiờu hnh, ng thi cng chớnh l nhng nhit huyt vi
tinh thn dõn tc, tinh thn ca tớnh t quyt t thin vi nhng
ý thc cao . Do ú cú th núi rng, gi l bi cnh phự hp
nht, l hon cnh cp thit nht c th Mc Giang, nhm
25