T 326 05 xác định độ rỗng của cốt liệu thô đổ đống

AASHTO T326-05

TCVN xxxx:xx

Tiêu chuẩn thí nghiệm

Xác định độ rỗng của cốt liệu thô đổ đống (với
ảnh hưởng của hình dạng, cấu trúc bề mặt hạt,
và thành phần hạt)
AASHTO T 326-051
LỜI NÓI ĐẦU
 Việc dịch ấn phẩm này sang tiếng Việt đã được Hiệp hội Quốc gia về đường bộ và vận tải
Hoa kỳ (AASHTO) cấp phép cho Bộ GTVT Việt Nam. Bản dịch này chưa được AASHTO
kiểm tra về mức độ chính xác, phù hợp hoặc chấp thuận thông qua. Người sử dụng bản
dịch này hiểu và đồng ý rằng AASHTO sẽ không chịu trách nhiệm về bất kỳ chuẩn mức
hoặc thiệt hại trực tiếp, gián tiếp, ngẫu nhiên, đặc thù phát sinh và pháp lý kèm theo, kể cả
trong hợp đồng, trách nhiệm pháp lý, hoặc sai sót dân sự (kể cả sự bất cẩn hoặc các lỗi
khác) liên quan tới việc sử dụng bản dịch này theo bất cứ cách nào, dù đã được khuyến
cáo về khả năng phát sinh thiệt hại hay không.
 Khi sử dụng ấn phẩm dịch này nếu có bất kỳ nghi vấn hoặc chưa rõ ràng nào thì cần đối
chiếu kiểm tra lại so với bản tiêu chuẩn AASHTO gốc tương ứng bằng tiếng Anh.

1


TCVN xxxx:xx

AASHTO T326-05

2

AASHTO T326-05

TCVN xxxx:xx

Tiêu chuẩn thí nghiệm

Xác định độ rỗng của cốt liệu thô đổ đống (với
ảnh hưởng của hình dạng, cấu trúc bề mặt hạt,
và thành phần hạt)
AASHTO T 326-051
1

PHẠM VI ÁP DỤNG

1.1

Phương pháp thí nghiệm này xác định độ rỗng của mẫu cốt liệu thô đổ đống. Khi thí
nghiệm trên các mẫu cốt liệu đã biết thành phần hạt, độ lỗ rỗng nhận được do tính góc
cạnh, tròn cạnh, và cấu trúc bề mặt hạt so sánh với mẫu cốt liệu thô khác có cùng
thành phần hạt.

1.2

Ba qui trình để đo độ lỗ rỗng của mẫu cốt liệu đổ đống. Hai phương pháp sử dụng cho
cốt liệu cấp phối (cấp phối chuẩn hoặc cấp phối đã biết) và phương pháp còn lại sử
dụng để xác định độ rỗng của cốt liệu cỡ hạt riêng lẻ.

1.2.1

Phương pháp thí nghiệm cho mẫu cấp phối chuẩn (phương pháp A) - Phương pháp
này sử dụng cho cốt liệu có cấp phối chuẩn nhận được sau khi trộn các cỡ hạt riêng lẻ
từ biểu đồ độ chặt tốt nhất của cốt liệu có cỡ hạt lớn nhất. Xem phần chuẩn bị mẫu
thử thành phần hạt.

1.2.2

Phương pháp thí nghiệm cho mẫu có cỡ hạt riêng lẻ (Phương pháp B) – Phương pháp
này sử dụng cho ba cỡ hạt (a) 19mm ( 3 4 in.) đến 12.5mm ( 1 2 in.) ; (b) 12.5mm ( 1 2 in.)
đến 9.5mm ( 3 8 in.); (c) 9.5mm ( 3 8 in.) đến 4.75mm (sàng số 4). Đối với phương pháp
này từng cỡ hạt sẽ được thí nghiệm riêng biệt.

1.2.3

Phương pháp thí nghiệm cho mẫu có cấp phối đã biết (Phương pháp C) – Phương
pháp này sử dụng cho các mẫu có cỡ hạt trên sàng 4.75mm (sàng số 4).

1.3

Tiêu chuẩn này có thể liên quan đến các vật liệu, các thao tác và các thiết bị nguy
hiểm. Tiêu chuẩn này không đề cập đến tất cả các vấn đề về an toàn lien quan. Trách
nhiệm của người sử dụng tiêu chuẩn này là lập ra các qui định để đảm bảo an toàn và
sức khoẻ cho người sử dụng trước khi thí nghiệm.

2

TÀI LIỆU VIỆN DẪN

2.1

Tiêu chuẩn AASHTO:
 M 231, Cân sử dụng trong các thí nghiệm vật liệu.
 T 2, Qui trình lấy mẫu cốt liệu
 T 11, Phương pháp thí nghiệm xác định các vật liệu lọt sàng 75µm (sàng số 200)
bằng phương pháp rửa

3


TCVN xxxx:xx

AASHTO T326-05

 T 19M/T 19, Phương pháp thí nghiệm xác định khối lượng thể tích (dung trọng) và
độ rỗng của cốt liệu
 T 27, Phương pháp thí nghiệm sàng cốt liệu mịn và cốt liệu thô .
 T 85, Phương pháp thí nghiệm xác định tỷ trọng và độ hút nước của cốt liệu
 T 248, Qui trình rút gọn mẫu cốt liệu cho thí nghiệm.
3

TÓM TẮT PHƯƠNG PHÁP THÍ NGHIỆM

3.1

Cốt liệu thô sẽ được đổ đầy vào một thùng đong đã hiệu chuẩn thông qua một phễu
đặt tại một chiều cao cố định trên thùng đong. Sau đó san phẳng mặt thùng đong và
cân khối lượng cốt liệu trong thùng đong. Độ rỗng đổ đống được xác định bằng sự
chênh lệch giữa thể tích của thùng đong và thể tích tuyệt đối của cốt liệu nằm trong
thùng đong đó. Độ rỗng đổ đống được tính bằng cách sử dụng giá trị tỷ trọng của cốt
liệu thô đã nhận được, ngoại trừ các cốt liệu có cấp phối đặc biệt được chú thích tại

mục 4.3.1. Thực hiện thí nghiệm hai lần và lấy kết quả trung bình.

3.1.1

Đối với phương pháp sử dụng cho mẫu cốt liệu cấp phối chuẩn (Phương pháp A và C)
thì phần trăm độ rỗng được xác định trực tiếp, và giá trị trung bình của hai lần thí
nghiệm sẽ được báo cáo.

3.1.2

Đối với phương pháp sử dụng cho mẫu cốt liệu có các cỡ hạt riêng lẻ (Phương pháp
B) thì độ rỗng của mẫu được tính bằng các kết quả thí nghiệm của ba cỡ hạt riêng lẻ.

4

Ý NGHĨA VÀ ÁP DỤNG

4.1

Phương pháp A và B cho ra độ rỗng xác định dưới các điều kiện chuẩn, phụ thuộc vào
hình dạng và cấu trúc hạt của cốt liệu. Sự tăng của độ rỗng xác định theo phương
pháp thí nghiệm này chỉ ra rằng các hạt có độ góc cạnh lớn, ít tròn cạnh, hoặc có kết
cấu bề mặt xù xì, hoặc bao gồm cả ba hệ số trên.

4.2

Phương pháp C xác định độ rỗng của các mẫu cốt liệu nằm trên sàng 4.75 mm (sàng
số 4). Độ rỗng này phụ thuộc vào thành phần hạt, cũng như là hình dạng và cấu
trúccác hạt.

4.3

Độ rỗng xác định trên mẫu cấp phối chuẩn (Phương pháp A) không trực tiếp so sánh
với độ rỗng trung bình của ba cỡ hạt của cùng một mẫu nhưng thí nghiệm riêng biệt
(Phương pháp B). Một mẫu chứa các hạt có kích cỡ riêng lẻ sẽ có độ rỗng cao hơn
mẫu có cấp phối liên tục. Do đó, sử dụng một phương pháp hoặc phương pháp khác
để so sánh hình dạng và cấu trúc, và chỉ ra phương pháp nào đã được sử dụng để
nhận được các số liệu đã báo cáo. Phương pháp C không chỉ ra trực tiếp ảnh hưởng
của hình dạng và cấu trúc hạt nếu thành phần hạt của các mẫu luôn thay đổi.

4.3.1

Tỷ trọng khô của cốt liệu thô xác định theo T 85 sẽ được sử dụng để tính độ rỗng.
Hiệu quả của các phương pháp xác định độ rỗng và mối tương quan giữa chúng với
hình dạng và cấu trúc hạt phụ thuộc vào tỷ trọng của các cỡ hạt khác nhau. Độ rỗng
thực chất là một hàm của thể tích các cỡ hạt. Nếu loại đá hoặc khoáng vật, hoặc độ
xốp của chúng trong các cỡ hạt biến đổi nhiều thì sẽ cần thiết phải xác định tỷ trọng
của từng cỡ hạt sử dụng trong thí nghiệm.
4


AASHTO T326-05

TCVN xxxx:xx

5

DỤNG CỤ VÀ THIẾT BỊ

5.1

Thùng đong hình trụ - Một thùng đong hình trụ phải kín nước, bề mặt trơn nhẵn.
Khuôn được sản xuất bằng máy với các kích thước trong chính xác, đồng thời phải đủ
cứng để giữ nguyên hình dạng sau khi sử dụng. Vành trên cùng phải nhẵn và
phẳngvới độ bằng phẳng không vượt quá 0.25mm và độ lệch so mặt đáy nhỏ hơn
0.50. Đường kính trong của thùng đong là 154 ± 2 mm và chiều cao là 160 ± 2 mm.
Xem kích thước của thùng đong thông thường tại hình 1.

Hình 1 - Thiết bị thí nghiệm
5.2

Phễu – Phễu hình nón cụt có góc 60 0 ± 40 so với mặt nằm ngang, với đường kính
mởlà 105 ± 2 mm. Phễu được làm bằng kim loại, bên trong nhẵn. Phễu có thể tích ít
5


TCVN xxxx:xx

AASHTO T326-05

nhất bằng hai lần thể tích của thùng đong, hoặc có thể gắn thêm một bình chứa kim
loại để đạt thể tích mong muốn. (Xem hình 1)
5.3

Giá đỡ phễu – Giá đỡ có thể giữ phễu một cách chắc chắn, giá nằm đồng trục (góc
lệch hhỏ hơn 4o và độ chuyển vị nhỏ hơn 2mm). so với trục của thùng đong. Đầu ra
của phễu nằm cách miệng thùng đong 115 ± 2 mm.

5.4

Tấm kính phẳng - Một tấm kính phẳng, vuông, kích thước 170 mm x 170 mm, với bề
dày nhỏ nhất 4mm, được sử dụng để hiệu chuẩn thùng đong.

5.5

Khay - Một khay đựng có kích thước đủ lớn để đặt giá đỡ phễu và tránh thất thoát vật
liệu. Mục đích sử dụng của khay này là nên chứa các hạt cốt liệu rơi ra khỏi thùng
đong khi gạt phẳng bề mặt thùng đong.

5.6

Thước gạt phẳng bằng kim loại - Một thước gạt phẳng bằng kim loại, dài 300 ± 5 mm,
rộng 40 ± 2 mm, và dày 3 mm. Thước này sử dụng để gạt phẳng mẫu trên mặt thùng
đong.

5.7

Cân – Cân dùng cho thí nghiệm phải thỏa mãn các yêu cầu của tiêu chuẩn M 231 và
có thể cân được thùng đong và cốt liệu trong đó.

6

LẤY MẪU

6.1

Mẫu sử dụng cho thí nghiệm này là mẫu được chuẩn bị theo tiêu chuẩn T2 và T 248,
hoặc mẫu sử dụng cho thí nghiệm sàng T 27. Đối với phương pháp A và B, mẫu
đượcrửa qua sàng 75 µm (sàng số 200) theo tiêu chuẩn T 11, sau đó sấy khô và sàng
ra các cỡ hạt riêng biệt theo tiêu chuẩn T 27. Đối với phương pháp C, sấy khô và chia

mẫu theo tiêu chuẩn T 27.

7

HIỆU CHUẨN THÙNG ĐONG

7.1

Bôi một chút dầu nhẹ vào mép thùng đong. Lau sạch thùng đong. Cân khối lượng
thùng đong và tấm kính phẳng. Sau đó đổ đầy nước sạch hoặc nước lọc vào thùng ở
nhiệt độ 18 đến 240C. Ghi lại nhiệt độ của nước. Sau đó đậy thùng bằng một tấmkính
phẳng, thao tác sao cho bọt khí và nước thừa bị đẩy ra khỏi thùng đong. Lau khô mặt
ngoài thùng đong và cân khối lượng thùng đong, nước và tấm kính phẳng. Sau khi
cân, đổ nước ra khỏi thùng đong, lau khô thùng và cân lại khối lượng thùng.

7.2

Tính thể tích của thùng đong theo công thức:
V = 1000 (M/D)

(1)

Trong đó:
V = Thể tích thùng đong, mL
M = Khối lượng của nước, gam
D = Khối lượng thể tích của nước (Xem bảng 3 của tiêu chuẩn T19M/T19 để xác định
khối lượng thể tích của nước tại nhiệt độ thí nghiệm), kg/m 3
Xác định thể tích thùng đong chính xác đến 0.1 mL.
6

AASHTO T326-05

TCVN xxxx:xx

8

CHUẨN BỊ MẪU THÍ NGHIỆM

8.1

Phương pháp A - Phương pháp thí nghiệm cho mẫu cấp phối chuẩn - Cân và trộn các
cỡ hạt của mẫu cốt liệu (dựa vào cỡ hạt lớn nhất của mẫu cốt liệu đó) đã được sấy
khô và sàng theo tiêu chuẩn T 27 (Xem bảng 1). Tổng khối lượng sẽ là 5000 ± 10
gam.

8.2

Phương pháp B - Phương pháp thí nghiệm cho mẫu có cỡ hạt riêng lẻ - Chuẩn bị
khoảng 5000 gam cốt liệu, sấy khô và sàng theo tiêu chuẩn T 27, cho từng cỡ hạt sau
(Xem bảng 2).

8.3

Phương pháp C - Phương pháp thí nghiệm cho mẫu có cấp phối nhận được sau khi
sàng - Mẫu sau khi sấy khô theo tiêu chuẩn T 27 được sàng qua sàng 4.75 mm (sàng
số 4). Sau đó lấy khoảng 5000 ± 10 gam mẫu nằm lại trên sàng này. Sai số cho từng
cỡ hạt theo bảng 2 là 10 gam. Không trộn các cỡ hạt với nhau, từng cỡ hạt sẽ được
thí nghiệm riêng rẽ.
Bảng 1: Cỡ hạt tiêu chuẩn cho phương pháp A

Cỡ hạt lớn
nhất của mẫu
cốt liệu

19 mm

12.5 mm

Cỡ sàng (mm)

Khối lượng, gam

19.0 mm( 3 4 in.) đến

12.5 mm ( 1 2 in.)

1740

12.5 mm ( 1 2 in.) đến

9.5 mm ( 3 8 in.)

1090

9.5 mm ( 3 8 in.) đến

4.75 mm (sàng số 4)

2170

12.5 mm ( 1 2 in.) đến

9.5 mm ( 3 8 in.)

1970

9.5 mm ( 3 8 in.) đến

4.75 mm (sàng số 4)

3030

Bảng 2: Cỡ hạt cho phương pháp B
Cỡ sàng (mm)

Khối lượng, gam

19.0 mm( 3 4 in.) đến

12.5 mm ( 1 2 in.)

5000

12.5 mm ( 1 2 in.) đến

9.5 mm ( 3 8 in.)

5000

9.5 mm ( 3 8 in.) đến

4.75 mm (sàng số 4)

5000

8.4

Tỷ trọng của cốt liệu thô - Nếu tỷ trọng của cốt liệu chưa biết, thì phải xác định tỷ trọng
của cốt liệu trên sàng 4.75 mm (sàng số 4) theo tiêu chuẩn T 85.

9

TRÌNH TỰ

9.1

Trộn mẫu cho đến khi mẫu đồng nhất. Đặt thùng đong thẳng đúng tâm của phễu rót
như mô tả tại hình 1. Đóng chốt cửa xả tại đáy phễu. Đổ mẫu cốt liệu vào phễu. Mở
cửa xả tại đáy phễu để mẫu rơi tự do xuống thùng đong.
Chú thích 1 – Có thể đặt chốt bên trên cửa xả để thuận tiện cho người sử dụng.

7


TCVN xxxx:xx

AASHTO T326-05

9.2

Sau khi vật liệu trong phễu đã chảy hết xuống thùng đong, dùng thước phẳng gạt
phần mẫu thừa trên mặt thùng đong. Trong quá trình thí nghiệm tránh làm rung động
thùng đong để cốt liệu không bị đầm chặt do các rung động này. Gạt bỏ tất cả các hạt
đá thừa xung quanh thùng đong và cân thùng đong cùng cốt liệu trong thùng chính
xác đến 0.1 gam. Lấy lại toàn bộ cốt liệu cho lần thí nghiệm thứ hai.

9.3

Trộn lại toàn bộ cốt liệu nằm trong khay và thùng đong và lặp lại thí nghiệm một lần
nữa. Kết quả của thí nghiệm sẽ lấy bằng kết quả trung bình của hai lần thí nghiệm nói
trên.

9.4

Ghi lại khối lượng của thùng đong rỗng. Đồng thời sau mỗi lần thí nghiệm ghi lại khối
lượng thùng đong và cốt liệu.

10

TÍNH TOÁN

10.1

Tính độ rỗng của cốt liệu cho mỗi lần thí nghiệm theo công thức:
U=

V − F /G
x100
V

(2)

Trong đó:
V = Thể tích của thùng đong, mL
F = Khối lượng của cốt liệu trong thùng đong (Bằng khối lượng cả thùng đong và cốt
liệu trừ đi khối lượng của thùng đong), gam
G = Tỷ trọng của cốt liệu
U = Độ rỗng của cốt liệu, %
10.2

Đối với mẫu cấp phối chuẩn (phương pháp A) độ rỗng của cốt liệu sẽ là giá trị trung
bình của hai lần thí nghiệm Us.

10.3

Đối với mẫu có các cỡ hạt riêng lẻ (Phương pháp B), tính như sau:

10.3.1 Đầu tiên tính giá trị trung bình của hai lần thí nghiệm trên từng cỡ hạt như sau:
U1 = Độ rỗng của cỡ hạt 19 mm ( 3 4 in.) đến 12.5 mm ( 1 2 in.), %
U2 = Độ rỗng của cỡ hạt 12.5 mm ( 1 2 in.) đến 9.5 mm ( 3 8 in.), %
U3 = Độ rỗng của cỡ hạt 9.5 mm ( 3 8 in.) đến 4.75 mm (sàng số 4), %
10.3.2 Sau đó tính giá trị độ rỗng của cốt liệu (Um) từ kết quả của ba cỡ hạt trên theo công
thức:
Um = (U1 + U2 +U3) / 3
10.4

(3)

Đối với mẫu có cấp phối nhận được sau khi sàng (phương pháp C) - độ rỗng của cốt
liệu sẽ là giá trị trung bình của hai lần thí nghiệm UR.

8


AASHTO T326-05

TCVN xxxx:xx

11

BÁO CÁO

11.1

Đối với mẫu cấp phối chuẩn (phương pháp A), báo cáo như sau:

11.1.1 Độ rỗng của cốt liệu (Us) biểu thị bằng % chính xác đến

1
%
10

11.1.2 Giá trị tỷ trọng sử dụng để tính kết quả
11.2

Đối với mẫu có các cỡ hạt riêng lẻ (Phương pháp B), báo cáo các độ rỗng của các cỡ
1
hạt sau chính xác đến
%:
10

11.2.1 Độ rỗng của các cỡ hạt:
11.2.1.119 mm (

3

4

11.2.1.212.5 mm (
11.2.1.39.5 mm (

3

in.) đến 12.5 mm (
1

8

2

1

in.) đến 9.5 mm (

2

3

in.) (U1)

8

in.) (U2)

in.) đến 4.75 mm (sàng số 4) (U3)

11.2.2 Giá trị độ rỗng trung bình (Um)
11.2.3 Giá trị tỷ trọng sử dụng để tính kết quả, tỷ trọng từng cỡ hạt hay tỷ trọng của mẫu thí
nghiệm.
11.3

Đối với mẫu có cấp phối nhận được sau khi sàng (phương pháp C), báo cáo như sau:

11.3.1 Độ rỗng (UR), biểu thị theo %, chính xác đến

1
%
10

11.3.2 Giá trị tỷ trọng sử dụng để tính kết quả
12

ĐỘ CHÍNH XÁC VÀ SAI SỐ

12.1

Độ chính xác – Hiện tại chưa có một báo cáo nào về độ chính xác của thí nghiệm này.

12.2

Sai số – Hiện nay chưa có vật liệu nào thích hợp để xác định độ lệch của phương
pháp thí nghiệm này, do đó độ lệch của phương pháp chưa thể xác định.

13

CÁC TỪ KHOÁ

13.1

Tính góc cạnh, cốt liệu thô, hình dạng hạt cấu trúc bề mặt hạt, độ rỗng.

1

Trước đây là TP 56.

9