Bài 26. Cảm ứng ở động vật

NỘI
NỘIDUNG
DUNG
• I- Khái niệm cảm ứng ở động vật.
• II- Cảm ứng ở động vật chưa có tổ chức hệ
thần kinh.
• III- Cảm ứng ở động vật có tổ chức hệ thần
kinh.
1- Dạng lưới.
2- Dạng chuỗi hạch.


I - KHÁI NIỆM CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
Khí hậu trở lạnh

Chim Sẻ xù lông giúp giữ ấm
cơ thể

Khi trời nóng

Chó thè lưỡi để làm mát cơ thể.


Thực vật

Động vật


I - KHÁI NIỆM CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
- Khái niệm: Cảm ứng ở động vật là phản ứng (trả lời) lại các kích

thích từ môi trường để tồn tại và phát triển.
- Đặc điểm: Phản ứng nhanh chính xác, dễ nhận biết và phân biệt;
hình thức đa dạng.
- Ở động vật có hệ thần kinh, phản xạ là một dạng điển hình của cảm
ứng và được thực hiện nhờ cung phản xạ. Cung phản xạ gồm:
+ Bộ phận tiếp nhận kích thích (thụ thể hoặc cơ quan thụ
cảm).
+ Đường dẫn truyền vào (đường cảm giác)
+ Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin để quyết định hình
thức và mức độ phản ứng. (thần kinh trung ương).
+ Bộ phận thực hiện phản ứng (cơ, tuyến…)
+ Đường dẫn truyền ra (đường vận động).


Bộ phận tiếp nhận
kích thích

Tác nhân kích
thích

(Gai nhọn)

Cơ tay

SƠ ĐỒ MỘT CUNG PHẢN XẠ
Bộ phận thực hiện
 Mộtphản
bạnứng
lỡ chạm tay vào gai

phận phân tích và
nhọn và có phảnBộứng
rụt tay lại.
tổng hợp thông tin
Hãy chỉ ra tác nhân kích thích, bộ phận tiếp nhận kích thích,
bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin, bộ phận thực hiện
phản ứng của hiện tượng trên?


HỆ TK DẠNG LƯỚI

CHƯA CÓ HỆ TK
HỆ TK DẠNG CHUỖI HẠCH
HỆ TK ỐNG

Tiến hoá trong hệ thần kinh


I – CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ TỔ CHỨC
THẦN KINH


Amip tránh ánh sáng chói


III - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH
1/ Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới
Quan sát H.26.1, đọc thông tin SGK mục III.1 và hoàn thành bảng sau:
Đặc điểm

Đại diện
Đặc điểm hệ thần
kinh
Cách phản ứng với
kích thích

Hiệu quả phản ứng

Động vật có hệ thần kinh dạng lưới


Thủy tức

Sao biển


Đặc điểm
Đại diện

1. Động vật có hệ thần kinh dạng lưới
Động vật Ngành Ruột khoang

Đặc điểm hệ Các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể liên hệ
thần kinh với nhau qua các sợi thần kinh, tạo thành mạng lưới
tế bào thần kinh.
Các sợi thần kinh liên hệ với tế bào cảm giác và tế
bào biểu mô cơ.

Cách phản
ứng với kích

thích
Hiệu quả
phản ứng


Khi ta dùng một chiếc kim nhọn châm vào thân
thủy tức

Hãy cho biết con thủy tức sẽ phản ứng như thế nào khi
ta dùng kim nhọn châm vào thân nó?

Phản ứng của thuỷ tức có phải là phản xạ
không? Tại sao?

Kích thích


Đặc điểm
Đại diện

1. Động vật có hệ thần kinh dạng lưới
Động vật Ngành Ruột khoang

Đặc điểm hệ Các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể liên hệ
thần kinh với nhau qua các sợi thần kinh tạo thành mạng lưới
tế bào thần kinh.
Các sợi thần kinh liên hệ với tế bào cảm giác và tế
bào biểu mô cơ.

Cách phản Khi bị kích thích thông tin truyền từ tế bào cảm

ứng với kích giác-> mạng lưới thần kinh-> các tế bào biểu mô
thích
cơ-> cả cơ thể co lại.
Hiệu quả
phản ứng

-Phản ứng kịp thời nhưng chưa chính xác
- Tốn nhiều năng lượng.


CHÂU CHẤU

BỌ CẠP


2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch

Đặc điểm
Đại diện

Đặc điểm hệ thần
kinh

Cách phản ứng
với kích thích

Hiệu quả phản
ứng

Động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch

Động vật Ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.


GIUN DẸP

ĐỈA
CÔN TRÙNG

H26.2.Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch


2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch

Đặc điểm

Đại diện

Đặc điểm hệ thần
kinh

Động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch

Động vật Ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.

Các tế bào thần kinh tập trung lại tạo thành các hạch thần
kinh nối với nhau bởi các dây thần kinh => chuỗi hạch
thần kinh nằm dọc theo chiều dài cơ thể.
Mỗi hạch chỉ đạo một phần cơ thể

Cách phản ứng
với kích thích
Hiệu quả phản
ứng


GIUN DẸP

ĐỈA
CÔN TRÙNG

H26.2.Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
Tại sao hệ thần kinh dạng chuỗi hạch có thể trả lời cục bộ (như co
một chân) khi bị kích thích?


2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch

Đặc điểm

Đại diện

Đặc điểm hệ thần
kinh

Động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch

Động vật Ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.
Các tế bào thần kinh tập trung lại tạo thành các hạch thần
kinh nối với nhau bởi các dây thần kinh =>chuỗi hạch

thần kinh nằm dọc theo chiều dài cơ thể.
Mỗi hạch chỉ đạo một phần cơ thể

Cách phản ứng
với kích thích
Hiệu quả phản
ứng

Theo nguyên tắc phản xạ (phản xạ không điều kiện).


Đáp án nào sau đây không đúng về ưu điểm của hệ thần kinh chuỗi
hạch?

A

Nhờ có hạch thần kinh nên số lượng tế bào thần
kinh của động vật tăng lên.

B

Do các tế bào thần kinh trong hạch nằm gần nhau và
hình thành nhiều mối liên hệ với nhau nên khảnăng
phối hợp hoạt động giữa chúng được tăng cường.

C

Nhờ các hạch thần kinh liên hệ với nhau nên khi kích
thích nhẹ tại một điểm thì gây ra phản ứng toàn thân
và tiêu tốn nhiều năng lượng.

D

Do mỗi hạch thần kinh điều khiển một vùng xác định
trên cơ thể nên động vật phản ứng chính xác hơn so
với hệ thàn kinh dạng lưới.


2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch

Đặc điểm

Nhóm động vật

Đặc điểm hệ thần
kinh

Động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch

Động vật Ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.
Các tế bào thần kinh tập trung lại tạo thành các hạch thần
kinh nối với nhau bởi các dây thần kinh =>chuỗi hạch
thần kinh nằm dọc theo chiều dài cơ thể
Mỗi hạch chỉ đạo một phần cơ thể

Cách phản ứng
với kích thích
Hiệu quả phản
ứng

Theo nguyên tắc phản xạ (phản xạ không điều kiện).
-Phản ứng chính xác hơn
- Tiêu tốn ít năng lượng.


Chọn đáp án đúng nhất:

Câu 1. Ở động vật, cảm ứng là:

A

Các phản xạ có điều kiện, giúp cơ thể thích nghi
với môi trường.

B

Các phản xạ không điều kiện, giúp bảo vệ cơ thể.

C

Khả năng tiếp nhận và đáp ứng các kích thích của
môi trường, giúp cơ thể tồn tại và phát triển.

D

Là sự thích nghi của cơ thể, do các hoocmon điều
khiển


Chọn câu đúng nhất:

Câu 2. Cơ thể động vật đã xuất hiện tổ chức thần kinh, nhưng đáp ứng không
hoàn toàn chính xác bằng cách co rút toàn thân, xảy ra ở:

A

Ruột khoang

B

Thân mềm

C

Giáp xác

D

Cá


Đặc điểm

1. Động vật có hệ thần kinh dạng
lưới

Nhóm động Động vật Ngành Ruột khoang
vật

2. Động vật có hệ thần kinh dạng
chuỗi hạch

Động vật Ngành Giun dẹp,
Giun tròn, Chân khớp.

Đặc điểm hệ Các tế bào thần kinh nằm rải rác
Các tế bào thần kinh tập trung
thần kinh
trong cơ thể liên hệ với nhau qua lại tạo thành các hạch thần

các sợi thần kinh, =>mạng lưới tế
bào thần kinh.
Các sợi thần kinh liên hệ với tế
bào cảm giác và tế bào biểu mô
cơ.

kinh nối với nhau bởi các dây
thần kinh => chuỗi hạch thần
kinh nằm dọc theo chiều dài cơ
thể.
Mỗi hạch chỉ đạo một phần cơ thể

Cách phản Khi bị kích thích thông tin truyền từ
ứng với kích tế bào cảm giác-> mạng lưới thần
Theo nguyên tắc phản xạ (phản xạ
thích
kinh-> các tế bào biểu mô cơ-> cả cơ không điều kiện).
thể co lại.

Hiệu quả
phản ứng

Phản ứng kịp thời nhưng chưa
chính xác
- Tốn nhiều năng lượng.

-Phản ứng chính xác hơn
- Tiêu tốn ít năng lượng