Bài 32. Bằng chứng giải phẫu học so sánh và phôi sinh học so sánh

Phần 6: TIẾN HOÁ
Chương I: BẰNG CHỨNG TIẾN HOÁ
Bài 32 – Tiết 33

GV: Lê Văn Thành
Trường THPT chuyên Hùng Vương Gialai


Bằng chứng
giải phẩu
học so sánh

BẰNG
CHỨNG
TIẾN HÓA
(Gián tiếp)

Bằng chứng địa
lý sinh học
Bằng chứng tế
bào học
Bằng chứng sinh
học phân tử

Cơ
quan
tương
đồng

Cơ
quan

tương
tự
Cơ
quan
thoái
hóa

Bằng chứng
phôi sinh
học so sánh

Sự giống
nhau trong
phát triển
phôi
Định luật
phát sinh
sinh vật


Tổ 1:
Đọc mục I.1 SGK trả lời các câu hỏi sau:
1. Cơ quan tương đồng là gì?
2.  Quan sát hình 32.1, trả lời lệnh
SGK.
3. Cho các VD về cơ quan tương đồng.
4. Nêu ý nghĩa của cơ quan tương đồng.

Tổ 3:
Đọc mục I.3 SGK trả lời các câu

hỏi sau:
1. Cơ quan tương tự là gì?
2. Cho VD về cơ quan tương tự.
3. Nêu ý nghĩa của cơ quan tương
tự.

Tổ 2:
Đọc mục I.2 SGK trả lời các câu hỏi
sau:
1. Cơ quan thoái hóa là gì?
2. Tại sao nói cơ quan thoái hóa cũng
là cơ quan tương đồng
3. Cho các VD về cơ quan thoái hóa.
4. Hiện tượng lại tổ là gì? Cho VD.
5. Nêu ý nghĩa của cơ quan tương
đồng.

Tổ 4:
Đọc mục II.1 SGK, quan sát H 32.2
trả lời các câu hỏi sau:
1. Trả lời lệnh SGK.
2. Phôi của ĐVCXS giống nhau và
khác nhau như thế nào trong giai
đoạn phát triển sớm và giai đoạn
về sau?
2. Sự giống nhau trong sự phát
triển phôi chứng minh điều gì?


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH

1. Cơ quan tương đồng.
Tổ 1: Đọc mục I.1 SGK trả lời các câu hỏi sau:
1. Cơ quan tương đồng là gì?
2. Quan sát hình 32.1 SGK: Xương chi trước của một số loài động
vật có xương sống, trả lời lệnh:
 - Có nhận xét gì về cấu tạo các xương chi trước của các loài
động vật có xương sống?
- Vì sao các cơ quan tương đồng lại có những đặc điểm giống
nhau?
3. Cho các VD về cơ quan tương đồng.
4. Nêu ý nghĩa của cơ quan tương đồng.


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
1. Cơ quan tương đồng.
a. Khái niệm:

Xương chi trước của một số loài động vật có xương sống (ĐVCXS)


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
1. Cơ quan tương đồng.
a. Khái niệm: (Cơ quan cùng nguồn)
 - Là những cơ quan nằm ở những vị trí tương ứng
trên cơ thể, có cùng nguồn gốc trong quá trình phát triển
phôi nên có kiểu cấu tạo giống nhau.

b. VD:
- Xương chi trước của ĐVCXS có các xương phân bố
theo thứ tự từ trong ra ngoài là xương cánh tay, xương

cẳng tay, xương cổ bàn, xương bàn, xương ngón.
- Tuyến nọc độc của rắn và tuyến nước bọt của ĐV khác,
tua cuốn của đậu Hà Lan và gai xương rồng…

c. Ý nghĩa:
- Phản ánh nguồn gốc chung của sinh vật, phản ánh sự
tiến hoá phân li.


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
1. Cơ quan tương đồng.
2. Cơ quan thoái hóa.
Tổ 2:
Đọc mục I.2 SGK trả lời các câu hỏi sau:
1. Cơ quan thoái hóa là gì?
2. Tại sao nói cơ quan thoái hóa cũng là cơ quan tương
đồng
3. Cho các VD về cơ quan thoái hóa.
4. Hiện tượng lại tổ là gì? Cho VD.
5. Nêu ý nghĩa của cơ quan tương đồng.


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
1. Cơ quan tương đồng.
2. Cơ quan thoái hóa.

Di tích mi
mắt thứ 3

Ruột thừa

người

Mấu lồi ở mép vành tai
Ruột tịt thỏ


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
1. Cơ quan tương đồng.
2. Cơ quan thoái hóa.

Người nhiều lông

Người nhiều vú


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
1. Cơ quan tương đồng.
2. Cơ quan thoái hóa.

Người có đuôi

Người có sừng


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
1. Cơ quan tương đồng.
2. Cơ quan thoái hóa.
a. Khái niệm:
 - Là những cơ quan phát triển không đầy đủ ở cơ thể
trưởng thành, mất dần chức năng ban đầu, tiêu giảm dần

chỉ để lại một vài vết tích.

b. VD:
- Dấu tích xương chậu ở trăn; ruột thừa ở người; di tích
nhuỵ ở hoa đực cây đu đủ; …
‫٭‬Hiện tượng lại tổ: Là trường hợp cơ quan thoái hoá lại
phát triển mạnh và biểu hiện ở 1 cá thể nào đó.
VD:
người có đuôi, người nhiều đôi vú, người nhiều lông.

d. Ý nghĩa:
- Phản ánh cấu tạo cơ quan phù hợp với chức năng.


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
1. Cơ quan tương đồng.
2. Cơ quan thoái hóa.
3. Cơ quan tương tự.
Tổ 3:
Đọc mục I.3 SGK trả lời các câu hỏi sau:
1. Cơ quan tương tự là gì?
2. Cho VD về cơ quan tương tự.
3. Nêu ý nghĩa của cơ quan tương tự.


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
1. Cơ quan tương đồng.
2. Cơ quan thoái hóa.
3. Cơ quan tương tự.

Cánh sâu bọ phát triển
từ mặt lưng phần ngực.

Cánh dơi là biến dạng của
chi trước


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
1. Cơ quan tương đồng.
2. Cơ quan thoái hóa.
3. Cơ quan tương tự.

Mang cá phát triển từ xương Mang tôm phát triển từ
lớp giáp bao ngoài cơ thể
đầu.


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
1. Cơ quan tương đồng.
2. Cơ quan thoái hóa.
3. Cơ quan tương tự.

Gai hoa hồng do sự phát
triển của biểu bì thân.

Gai xương rồng là biến
dạng của lá


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH

1. Cơ quan tương đồng.
2. Cơ quan thoái hóa.
3. Cơ quan tương tự.
a. Khái niệm:
 - Là những cơ quan có nguồn gốc khác nhau nhưng
đảm nhiệm những chức năng giống nhau nên có hình thái
tương tự.
b. VD: Cánh sâu bọ và cánh dơi, mang cá và mang tôm,
chân chuột chũi và chân dế dũi…

c. Ý nghĩa:
- VD: - Phản ánh sự tiến hoá đồng qui.
* Những bằng chứng giải phẫu học so sánh cho thấy các
mối quan hệ về nguồn gốc chung giữa các loài, giữa cấu
tạo và chức năng của các cơ quan, giữa cơ thể và môi
trường trong quá trình tiến hoá.


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
II. BẰNG CHỨNG PHÔI SINH HỌC SO SÁNH
1. Sự giống nhau trong phát triển phôi.
Tổ 4:
Đọc mục II.1 SGK, quan sát H 32.2 trả lời các câu hỏi
sau:
1. Trả lời lệnh SGK.
2. Phôi của ĐVCXS giống nhau và khác nhau như thế
nào trong giai đoạn phát triển sớm và giai đoạn về
sau?
2. Sự giống nhau trong sự phát triển phôi chứng minh
điều gì?

I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
II. BẰNG CHỨNG PHÔI SINH HỌC SO SÁNH
1. Sự giống nhau trong phát triển phôi.
Trong giai đoạn đầu, phôi cá,
kì nhông, rùa, chuột, người
đều có đuôi và khe mang =>
có chung nguồn gốc.
Ở các giai đoạn phát triển
muộn của phôi, sự sai khác
càng tăng.
Ở cá và ấu trùng lưỡng cư,
khe mang biến thành mang,
ở phôi các ĐVCXS đều qua
giai đoạn có dây sống, dần
dần phát triển thành cột sống


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
II. BẰNG CHỨNG PHÔI SINH HỌC SO SÁNH
1. Sự giống nhau trong phát triển phôi.
Trong khi phôi cá xuất hiện
các vây bơi thì ở phôi kì
nhông, chuột, người lại xuất
hiện chi năm ngón.
Đặc biệt, ở phôi người, phần
hộp sọ chứa não bộ rất phát
triển còn đuôi thì tiêu biến.
=> Các loài có đặc điểm

giống nhau càng nhiều, càng
kéo dài trong sự phát triển
muộn của phôi → có quan hệ
họ hàng càng gần.


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
II. BẰNG CHỨNG PHÔI SINH HỌC SO SÁNH
1. Sự giống nhau trong phát triển phôi.
 - Giai đoạn đầu của sự phát triển phôi ở động vật có
xương sống đều có sự giống nhau về hình dạng chung
cũng như quá trình phát sinh các cơ quan, chỉ dần về sau
mới xuất hiện những điểm đặc trưng cho mỗi lớp, bộ, họ,
chi, loài và cuối cùng là cá thể.
- Sự giống nhau trong phát triển phôi của các loài thuộc
các nhóm phân loại khác nhau là một bằng chứng về
nguồn gốc chung của chúng.


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
II. BẰNG CHỨNG PHÔI SINH HỌC SO SÁNH
1. Sự giống nhau trong phát triển phôi.
2. Định luật phát sinh sinh vật.
Sự phát triển phôi ở người lặp lại các giai đoạn phát
triển của ĐV:
- Phôi 18-20 ngày tuổi: ở cổ có vết khe mang như cá.
- Phôi 1 tháng tuổi: não có 5 phần như não cá.
- Phôi 2 tháng tuổi: còn một đuôi dài
- Phôi 3 tháng: ngón chân cái đối diện với các ngón
khác.

- Phôi người cũng có vài đôi vú.
- Phôi 6 tháng còn một lớp rậm và mịn...


I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẨU HỌC SO SÁNH
II. BẰNG CHỨNG PHÔI SINH HỌC SO SÁNH
1. Sự giống nhau trong phát triển phôi.
2. Định luật phát sinh sinh vật.
 Định luật Muylơ – Hecken: Sự phát triển cá thể phản
ảnh một cách rút gọn sự phát triển của loài.
Ví dụ: Sự biến đổi phôi của người:
+ 18-20 ngày vẫn còn dấu vết các khe mang
+ Tim lúc đầu chỉ có 1 tâm thất, 1 tâm nhĩ như cá → 1 tâm
thất, 2 tâm nhĩ như lưỡng cư → 4 ngăn.


Câu 1: Cơ quan tương đồng là những cơ
quan có chức năng khác nhau nhưng
A. có cùng nguồn gốc trong quá trình phát triển phôi,
có kiểu cấu tạo giống nhau.
B. khác nguồn gốc trong quá trình phát triển phôi
nhưng có chức năng giống nhau.
C. có nguồn gốc, hình dạng giống nhau nên chức
năng của chúng cũng giống nhau.
D. trên cùng một cơ thể, có cùng nguồn gốc trong
quá trình phát triển phôi.


Câu 2: Ý nghĩa của cơ quan thoái hóa
trong tiến hóa là

A. Phản ánh ảnh hưởng của môi trường sống.
B. Phản ánh sự tiến hóa phân li.
C. Phản ánh sự tiến hóa đồng quy.
D. Phản ánh chức phận quy định cấu tạo.


Câu 3: Cơ quan tương tự là những cơ
quan
A. cùng nguồn gốc, nằm ở những vị trí tương ứng
trên cơ thể, có kiểu cấu tạo giống nhau.
B. có nguồn gốc khác nhau nhưng đảm nhiệm
những chức phận giống nhau, có hình thái tương
tự.
C. cùng nguồn gốc, đảm nhiệm những chức phận
giống nhau.
D. có nguồn gốc khác nhau, nằm ở những vị trí
tương ứng trên cơ thể, có kiểu cấu tạo giống
nhau.