Bài 26. Tình hình xã hội ở nửa đầu thế kỷ XIX và phong trào đấu tranh của nhân dân

Tiết 33: Bài 26


* Nội dung chính:
1. Tình hình xã hội và đời sống nhân dân
2. Phong trào đấu tranh của nhân dân và binh lính
3. Đấu tranh của các dân tộc ít người
* Câu hỏi nhận thức:
1. Nhận xét cuộc sống của nhân dân ta đầu thời
Nguyễn? So sánh với thời kỳ trước?
2. Đặc điểm của phong trào đấu tranh chống
phong kiến ở nửa đầu thế kỉ XIX. So sánh với
các triều đại trước và phân tích ý nghĩa của nó?


1.Tình hình xã hội và đời sống nhân dân
a. Tình hình xã hội
- Khủng hoảng→nhà Nguyễn gia tăng tính
chuyên chế.
- Xã hội: Thống trị
Bị trị
—
Vua, quan lại,
địa chủ, cường hào
Q/ lại
tham
ô

c/hào
ức
hiếp

n/dân

><

không lo
tô thuế, p/triển nn:
lao dịch thiên tai
nặng nề mất mùa,
bảo lụt

Nhân dân lao
động (nông dân)

Khổ cực
?


“Bắt dân đào kênh
Đo đất đếm người
Một suất đinh hai thước
Bắt đào cho được
Hạn trong mười ngày
…Dân tình ngao ngán
Có kẻ trốn không đi
Vợ con thêm nheo nhóc
Chồng lại phải phu phen
Muốn vạch cả lên trời
Kêu gào cho hả dạ”.
“Cơm thì chẳng có
Rau cháo cũng không…

Quạ kêu vang bốn phía
Xác đầy nghĩa địa
Thây thối bên cầu
Trời ảm đạm u sầu
Cảnh hoang tàn đói rét..”.

Em có nhận xét gì về đời
sống nhân dân
ta dưới thời nhà Nguyễn?
So sánh với thời kỳ trước?
“Đứng mãi nào hay ngày đã tận
Khắp đồng lúa tốt tựa mây xanh”
( Bùi Tông Quán, bản dịch )
“ Đời vua Thái Tổ Thái Tông
Thóc lúa đầy đồng trâu chẳng buồn ăn”
( thời Lê sơ )


2. Phong trào đấu
tranh của nhân dân
và binh lính:
-Nửa đầu thế kỉ
XIX những
cuộc khởi nghĩa
của nông dân
nổ ra rầm rộ ở
khắp nơi.
- Cả nước có tới
400 cuộc khởi
nghĩa.

Lîc ®å nh÷ng n¬i bïng næ cuéc næi
dËy cña nh©n d©n chèng v¬ng triÒu


a, Khởi nghĩa Phan Bá
Vành
(Bá
1821
1827
) làng
- Phan
Em hãy
Vành
trình
:bày
Ngờihiểu
Minh
biếtGiám
của em
( Thái
về Bình
Phan Bá
).
Xuất
Vành
thân
? trong một gia
đình
nghèo.ông kêu gọi
-Năm 1821,

nông dân nổi dậy.
- Căn cứ : Trà Lũ ( Nam
)
-Định
Năm 1827, quân triều
đình bao vây. Khởi
nghĩa
đàn thất
áp bại, song
Tuy
khởibị
nghĩa
trong lòng nhân dân hình
ảnh ông sống mãi :
Trên trời có ông sao Tua

Nam
Định



b. Khởi nghĩa Lê Văn Khôi ( 1833
1835 ) :

Lê Văn
Khôi
là Thổ
Em
hãy giới
thiệu

đôihào
ở
Cao
sau
vào
nét
vềBằng,
Lê Văn
khôi
?
Nam ( Con nuôi Tổng
Tng
truyn
vo Gia
trấn Lê
Văn khi
Duyệt)
-Tháng
ông
khởi
nh, có6-1833,
ln Lê Vn
Khôi
dùng
nghĩa
chiếm
tay không
chngthành
li cp d
Phiên

( Gia
Định ). Tự
cho sAn
thn
ncXiêmxem
xng Bình Nam Đại
nguyên soái
-

- Năm 1834, Lê Văn Khôi
qua đời, con trai ông
lên thay.

Gia Định


Sơn Tây

c. Khởi nghĩa Cao Bá Quát ( 1854
1855 )

-Một nhà thơ lỗi lạc, một
nhà nho yêu nớc
Em hãy nêu một vài
nét về Cao Bá Quát ?
-Năm 1855, Cao Bá Quát
hy sinh
- Năm 1856, khởi nghĩa
bị dập tắt
- Đây là cuộc khởi

nghĩa nông dân có
sự tham gia tích cực
của nhiều nho sỹ.

Cao Bá Quát


3. Đấu tranh của các dân tộc ít người.
- Kn Nông Văn Vân - người Tày ở Cao Bằng (1833-1835)
- Kn do tù trưởng họ Quách - người Mường ở Hòa Bìnhtây Thanh Hóa (1832-1838)
- Kn người Khơme ở Tây Nam Kì (1840-1848)


* Đặc điểm:
- Phong trào bùng nổ
Đặc điểm phong trào đấu* Ýtranh
nghĩa:
rầm rộ từ đầu triều đại
chốnglớn
phong kiến nửa đầu thếDưới
kỉ XIX?
thời So
Nguyễn có
- Quy mô rộng
- Thể hiện tinh thần đấu tranh
- Thành phần
đạo:triều đại trước? hơn
sánhlãnh
với các
Ý nghĩa

của khởi
400 cuộc
anh dũng của các tầng lớp
trí thức nho
học,trào?
địa chủ,
phong
nghĩa
lớn nhỏ.
nhân dân
chống
lại nhà Nguyễn.
dân nghèo, và có thêm
-Gia Long: 90 cuộc
yếu tố mới là quan lại
- Báo -trước
sự
sụp 250
đổ của triều
Minh
Mạng:
nhà Nguyễn
đình phong kiến nhà Nguyễn.
- Thành phần tham gia:
cuộc
chủ yếu nông dân nghèo,
- Thiệu Trị: 50 cuộc.
binh lính và dân tộc ít người

Cuộc khởi
nghĩa

Thời
gian

Xuất thân của
người lãnh đạo-lực
lượng tham gia

Địa bàn
hoạt động

Kết quả

Nam Định, Thái
Bình, Hải Dương, Thất bại
An Quảng

Phan Bá
Vành

18211827

Nông dân

Họ Quách

18321838

Tù trưởng
Người Mường

Lê Văn
Khôi

18331835

Quan lại
Binh lính

Nông Văn
Vân

18331835

Tù trưởng
Người Tày

Cao Bằng

Thất bại

Người Khơ me

Tây Nam Kì

Thất bại

Người Khơ 18401848

me
Cao Bá
Quát

18541855

Nhà nho
Nông dân

Thanh Hoá,
Hòa Bình
Gia Định

Hà tây, Hà Nội

Thất bại
Thất bại

Thất bại


* Nhận xét chung về tình hình Việt Nam thời
Nguyễn:
+ Kinh tế : khủng hoảng
+ Chính trị: hà khắc
+ Xã hội: không ổn định
Do đó có một học giả phương Tây nhận
định về xã hội Việt Nam nửa đầu thế kỉ XIX
thời nhà Nguyễn : “Xã hội Việt Nam đang
lên cơn sốt trầm trọng”