đạo đức trong ngành báo chí việt nam hiện nay

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH
KHOA QUẢN TRỊ KINH DOANH


TIỂU LUẬN MÔN ĐẠO ĐỨC KINH DOANH VÀ
VĂN HÓA DOANH NGHIỆP

ĐẠO ĐỨC TRONG NGÀNH BÁO CHÍ
VIỆT NAM HIỆN NAY

TP.Hồ Chí Minh, ngày 15/10/2016

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................


.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................

STT
1
2
3

Họ tên

MSSV

Trang 2 / 20


4
5
6
7
8

Mục lục
LỜI MỞ ĐẦU....................................................................................................................6
NỘI DUNG........................................................................................................................ 7
Trang 3 / 20


LỜI MỞ ĐẦU
Trong nền kinh tế tri thức của thế giới ngày nay, đạo đức là yếu tố luôn được chú
trọng bên cạnh các yếu tố về chuyên môn, kĩ năng, xã hội,… trong tất cả các ngành nghề
nói chung và ngành báo chí nói riêng.
Với sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin, tin tức có thể đến với mọi
người chỉ vài giây, thông qua cái click chuột, hoặc chỉ đơn giản là “nút like, share” từ
Trang 4 / 20


cộng đồng mạng. Chính sự tiện lợi này từ các ứng dụng công nghệ thông tin, ngành báo
chí đã có sự thành công vượt bậc nhờ những lượng “view” khổng lồ từ cộng đồng mạng.
Từ đây là xuất hiện một vấn đề, đó là mục đích của các báo dần dần thay đổi, họ
chỉ quan tâm đến việc câu “view”, câu “like”, “share” và dần đánh mất đi yếu tố quan
trọng, luôn được đề cao đó chính là sự thật, tính xác thực trong một sự vụ nào đó. Vì thế
mà trong dư luận luôn dấy lên sự nghi ngờ về tính xác thực của các bài báo từ những bài
báo mạng, báo nhỏ đến báo uy tín.
Tại sao lại xảy ra vấn đề này? Và hậu quả kéo theo là gì? Nó có ảnh hưởng như
thế nào đến chúng ta?
Bài tiểu luận của chúng em với mục đích đưa ra vấn đề và cùng mọi người thảo
luận để tìm biện pháp tốt nhất để chọn lọc thông tin giữa “rừng” thông tin hiện nay.

ĐẠO ĐỨC TRONG NGÀNH BÁO

Trang 5 / 20


I

Tổng quan về đạo đức

1

Khái niệm

Đạo đức là tập hợp các nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực xã hội nhằm tự giác điều
chỉnh, tự đánh giá hành vi của con người đối với bản thân, xã hội và tự nhiên.
Đạo đức học là khoa học nghiên cứu về bản chất tự nhiên của cái đúng – cái sai,
quy tắc hay chuẩn mực chi phối hành vi của các thành viên cùng một nghề nghiệp (Từ
điển American Meritage).
Đạo đức là các nguyên tắc luân lý cơ bản và phổ biến mà mỗi người phải tuân
theo.
Đạo đức là biết phân biệt đúng – sai và biết làm điều đúng.

2
2.1

Đặc điểm
Hình thái ý thức xã hội
- Phản ánh hiện tại và hiện thực đối với đạo đức của xã hội.
- Quá trình phát triển của phương thức sản xuất và chế độ kinh tế xã hội.
- Là nguồn gốc quan điểm đạo đức của con người.

2.2

Phương thức điều chỉnh hành vi

Sự tự điều chỉnh theo chuẩn mực đạo đức là các yêu cầu cho hành vi của mỗi cá
nhân, mà nếu không tuân theo sẽ bị xã hội lên án, lương tâm cắn rứt.

2.3

Hệ thống giá trị, đánh giá

- Hệ thống giá trị xã hội làm chuẩn mực dánh giá các hành vi, sinh hoạt, phân biệt
“đúng sai” trong quan hệ con người.
- Là tòa án lương tâm có khả năng tự phê phán, đánh giá bản thân

2.4

Tự nguyện, tự giác ứng xử
- Đạo đức chỉ mang tính khuyên giải hay can ngăn, mang tính tự nguyện rất cao

- Đạo đức không chỉ biểu hiện trong các quan hệ xã hội mà còn thể hiện bởi sự tự
ứng xử, giúp con người tự rèn luyện nhân cách.

3

Bản chất đạo đức

- Mang tính giai cấp: giai cấp tri thức có hệ quan điểm khác giai cấp công nhân
(quan hệ tình cảm, xã giao, sinh hoạt khác nhau.
Các tầng lớp khác nhau có quan điểm khác về nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực điều chỉnh,
đánh giá hành vi của con người với bản thân và trong quan hệ với người khác, với xã hội

Trang 6 / 20


- Mang tính dân tộc: các dân tôc, vùng , miền có sự khác nhau về nguyên tắc,
chuẩn mực.
- Mang tính lịch sử.
- Mang tính nhân loại: là thành tố quá trình và cơ bản hình thành nề văn minh
nhân loại.

4
4.1

Các phạm trù đạo đức cơ bản
Thiện và ác

- Biểu hiện cụ thể của thiện là tôn trọng lợi ích chính đáng của cá nhân, tập thể và
xã hội, phù hợp với tiến bộ xã hội, với quy luật tự nhiên, làm điều “thiện” là đem lại điều
tốt lành, giúp đỡ người khác, hành vi ‘thiện” được gọi là cử chỉ đẹp, nghĩa cử cao đẹp với
người khác.
- “Ác” là tư tưởng, hành vi, lối sống đối lập với những yêu cầu với đạo đức xã hội,
“ác” chỉ ngay trong ý nghĩ cũng là ác; động cơ xấu, kết quả tốt là cái ác.

4.2

Lương tâm

Là cảm giác (ý thức trách nhiệm) đạo đức của con người đối với hành vi của mình
trong quan hệ xã hội, ý thức nghĩa vụ đạo đưc là nền tảng cơ sở hình thành “lương tâm”
con người.

4.3

Nghĩa vụ

Là bổn phận, nghĩa vụ mà mỗi cá nhân, chủ thể phải thực hiện đối với xã hội.
Nghĩa vụ bắt nguồn từ nhu cầu xã hội trong từng giai đoạn lịch sử nhất định.

4.4

Nhân phẩm

Là những đức tính mà xã hội đòi hỏi ở mỗi người phải có (bất kể là ai). Nhân
phẩm tạo nên giá trị đạo đức mỗi người với tư cách là thành viên xã hội.

4.5

Danh dự

Là những phẩm chất đạo đức mà mỗi người cần phải có để xứng đáng với một
cương vị, một chức danh, một vị trí xã hội nhất định “người quân tử phải chính danh”.

4.6

Lý tưởng sống

Là những hoài bão, khát vọng của con người về vật chất, tinh thần, về thế giới mà
chúng ta đang sống. Là động lực, mục tiêu thúc đẩy con người hành động.

4.7

Hạnh phúc

Là những xúc cảm vui sướng, thanh thản, phấn chấn của con người khi thỏa mãn
cả về vật chất và tinh thần trong cuộc sống với những điều kiện kịch sử và xã hội nhất
định.
Trang 7 / 20


II Đạo đức kinh doanh
1

Khái niệm

Đạo đức kinh doanh là một tập hợp các nguyên tắc chuẩn mực có tác dụng điều
chỉnh, đánh giá, hướng dẫn và kiểm soát hành vi của các chủ thể kinh doanh. Đạo đức
kinh doanh chính là đạo đức được vận dụng vào trong hoạt động kinh doanh.

2

Nguồn gốc

Nguồn gốc của vấn đề đạo đức kinh doanh là sự mâu thuẫn hay tự mâu thuẫn. Mâu
thuẫn xuất hiện trong mỗi con người hay giữa những người hữu quan

3

Các khía cạnh của đạo đức kinh doanh

- Mâu thuẫn về triết lý: khi ra quyết định hành động, mỗi người đề dựa trên những
triết lý đạo đức được thể hiện thành quan điểm, nguyên tắc hành động, chuẩn mực đạo

đức và động cơ nhất định. Triết lý đạo đức của mỗi người được hình thành từ kinh
nghiệm sống, nhận thức và quan niệm về giá trị, niềm tin của riêng họ, thể hiện giá trị
tinh thần, sự tôn trọng và cầu tiến, vì vậy chúng có tác động chi phối hành vi cá nhân.
- Mâu thuẫn về quyền lực: quyền lực được phân bổ cho các vị trí khác thành quyền
hạn, là điều kiện cần thiết để thực thi trách nhiệm tương ứng. Ở khía cạnh xã hội, các
thành viên đều bình đẳng nhưng trong doanh nghiệp thì họ chấp nhận và tự giác tuân thủ
mối quan hệ quyền lực, thông qua việc truyền đạt thông tin như báo cáo, hướng dẫn, ý
kiến chỉ đạo, ban hành văn bản quy chế, quan hệ hợp tác giữa các thành viên trong nội bộ
cũng như với đơn vị hữu quan bên ngoài.
- Mâu thuẫn trong sự phối hợp: liên quan đến việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
Thông tin không trung thực của loại hình kinh doanh thương mại điện tử như sử dụng,
truy cập và khai thác các hộp thư điện tử hay thông tin các nhân, sử dụng công nghệ để
kiểm soát người lao động có thể khiến họ bị áp lực tâm lý do cảm thấy quyền riêng tư tại
nơi làm việc bị xâm phạm.
-Mâu thuẫn về lợi ích: xuất hiện trong các quyết định của cá nhân khi phải cân
nhắc giữa các lợi ích khác nhau; của doanh nghiệp khi phải cân đối giữa lợi ích của các
cá nhân, nhóm đối tượng hữu quan bên ngoài; lợi ích thể hiện dưới nhiều hình thức khác
nhau.

4

Vai trò
- Đạo đức kinh doanh điều chỉnh hành vi của các chủ thể
- Đạo đức kinh doanh góp phần vào chât lượng doanh nghiệp
- Đạo đức kinh doanh góp phần vào sự trung thành của người lao động
- Đạo đức kinh doanh làm hài lòng khách hàng
Trang 8 / 20


- Đạo đức kinh doanh góp phần tạo ra lợi nhuận, góp phần vào sự vững mạnh của

nền kinh tế.

5

Sự cần thiết của đạo đức kinh doanh
- Truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc
- Các chuẩn mực đạo đức mới phát sinh trong xã hội ta

- Chuẩn mực đạo đức kinh doanh là cơ sở tình cảm và trí tuệ định hướng cho
doanh nhân nghĩ đúng, làm đúng, định hướng trong hoạch định và tổ chức kinh doanh để
đảm bảo dược sự phát triển kinh tế xã hội cho doanh nghiệp.

6

Những chuẩn mực đạo đức kinh doanh ngày nay

- Tính hợp pháp: hoạt động kinh doanh ảnh hưởng trực tiếp tới quyền lợi công dân
và an ninh xã hội, vì vậy mọi hoạt động kinh doanh đều phải tuân thủ pháp luật.
- Tính nhân bản: hoạt động kinh doanh có mục tiêu cơ bản là lợi nhuận, nhưng
mục đích của hoạt động kinh doanh là vì con người và sự tiến bộ xã hội
- Chữ tín: là đức tính hàng đầu của doanh nhân, là tôn trọng sự thật và lẽ phải
trong hành vi ứng xử, là cơ sở cho các quan hệ hợp tác trong hoạt động kinh doanh.
- Tính sáng tạo: hoạt động kinh doanh diễn ra trong sự cạnh tranh ngày càng gay
gắt, để có thể tồn tại và phát triển nhất thiết đòi hỏi bạn phải sáng tạo.

7

Các lĩnh vực thường xảy ra mâu thuẫn

Marketing, phương tiện kỹ thuật, nhân lực, quản lý, chủ sở hữu, người lao động,

cộng đồng, chính phủ…

III Đạo đức trong ngành báo chí
1

Tổng quan về ngành báo chí

Nghề làm báo – bên cạnh vinh quang còn là một nghề có trách nhiệm rất nặng nề
đối với xã hội, đối với con người cũng như với từng cá nhân trong cộng đồng
Báo chí tạo ra dư luận xã hội, đưa sự kiện, con người ra trước sự nhìn nhận, phán
xét của xã hội. Sức mạnh của dư luận xã hội có thể mang lại quyền lực, vinh quang và
tương lai phát triển cho tập thể, cá nhân nhưng cũng có thể đặt dấu chấm hết cho một số
phận, một sự nghiệp, thậm chí cao hơn nữa là làm tổn hại đến thanh danh, an ninh của cả
một đất nước.
Thực chất, nghề báo là nghề luôn chịu sự chi phối, kiểm soát bởi hệ thống đạo
luật, thể thức, định chế và đạo đức hết sức khắt khe, nghiêm túc. Với báo chí, nhiều khi
chính những chuẩn mực đạo đức mới thực sự chi phối hành vi nghề nghiệp của nhà
Trang 9 / 20


báo… Phạm trù đạo đức đối với người làm nghề báo chí còn là sự hội tụ của kiến thức,
của sự am tường truyền thống,thuần phong mỹ tục, của lương tâm và trách nhiệm trước
cuộc sống. Nếu các nhà báo lơ là hoặc cố tình lãng quên các chuẩn mực của đạo đức sẽ
dẫn đến các sai sót không thể tha thứ.
Đành rằng nghề nào cũng có chuẩn mực đạo đức, nhưng nghề báo lại chi phối
thông tin, tạo hiệu ứng xã hội rộng lớn,tổn hại lòng tin xã hội rộng thì hậu quả vi phạm,
phạm vi tác động sẽ ở diện rộng hơn rất nhiều so với các nghề khác.

2

Đạo đức báo chí là gì?

"Đạo đức là những tiêu chuẩn, nguyên tắc được xã hội thừa nhận, quy định hành
vi của con người đối với nhau và đối với xã hội. Các nguyên tắc đạo đức giống như
những chiếc máy điều chỉnh hành vi của con người, nhưng không mang tính chất cưỡng
chế mà mang tính tự giác (...) Trên cơ sở lí tưởng và trách nhiệm đạo đức đã hình thành
nên quan niệm về lương tâm và lòng tự trọng của nhà báo chuyên nghiệp. Đạo đức nghề
nghiệp bao gồm các nguyên tắc xử sự đúng đắn để ngăn ngừa những hành vi không đúng
đắn. Căn cứ vào những tiêu chuẩn đạo đức này và dựa vào tính chất của những hành vi,
mỗi nhà báo sẽ phải chịu đựng sự tự xỉ vả, xấu hổ, phải tự kết tội, hoặc được khích lệ, tự
hào, phấn khởi và hạnh phúc".
Đạo đức nghề báo cũng vẫn dựa trên đạo đức xã hội nói chung để phân biệt tốt xấu, thiện - ác. Lạm dụng báo chí vì lợi riêng là việc làm xấu, ác. Công cuộc đổi mới đất
nước của chúng ta cần chống lại sự lạm dụng báo chí, một khía cạnh quan trọng của đạo
đức nghề nghiệp, để gìn giữ năng lực giải quyết vấn đề của hệ thống truyền thông trong
một nền dân chủ, ngược lại với kết quả không mong muốn và một số lỗi lầm thực tế của
báo chí hiện nay.
Hoạt động báo chí bị chi phối bởi Luật báo chí và những luật khác có liên quan
đến báo chí. Ngoài ra, còn những chuẩn mực khác mà nhà báo nào cũng phải ghi nhớ đó
là lương tâm và trách nhiệm cá nhân, trách nhiệm xã hội và cả nghĩa vụ công dân ở đó.
Nếu như ngành y tế có 12 điều y đức để nhắc nhở người thầy thuốc về trách nhiệm trước
sinh mạng và sức khỏe con người thì đạo đức báo chí có nội dung phong phú hơn nhiều,
sinh động hơn nhiều bởi không những nhà báo đưa thông tin mà còn dẫn dắt, định hướng
công chúng báo chí nhận thức về điều đó và hơn hết, đó là tác động đến nhận thức, tình
cảm của nhiều tầng lớp trong xã hội…
Trong hệ thống truyền thông công khai, báo chí đã được điều chỉnh và điều khiển
bằng nhiều cách khác nhau. Những điều kiện mà cơ cấu truyền thông tạo ra rất khó hòa
hợp với phạm trù đạo đức. Ví dụ như báo chí hoạt động trong nền kinh tế thị trường tất
nhiên phải chấp nhận sự cạnh tranh và không thể không tính đến lợi nhuận. Điều đó dễ
dẫn đến sự lạm dụng báo chí nhằm tăng lợi nhuận cho đơn vị mình mà các phóng viên có
thể "câu khách" bằng những thông tin phi nhân bản. Đối với công luận thì khi có sự giận

Trang 10 / 20


dữ đối với nó, người ta mới tìm kiếm chuẩn mực để đánh giá thái độ cư xử của báo chí.
Sau đó mới có phê bình báo chí. Song báo chí cũng tự viết về mình.
Dĩ nhiên, sự lí giải trong các cuộc thảo luận về đạo đức truyền thông cũng khó
được xếp hạng. Rõ ràng là phải giải thích xem cái gì là đối tượng của đạo đức báo chí.
Báo chí được coi như một "lực lượng đối trọng" trong xã hội. Công tác báo chí
vốn dĩ vẫn gây ấn tượng mạnh cho công chúng và trở thành đối tượng của những lý lẽ
trong các cuộc tranh luận về đạo đức. Những tranh luận đó có thể làm sáng tỏ những
vùng xung đột của đạo đức báo chí. Sau đó lại có những bài phê phán riêng rẽ, những lưu
ý đến các mâu thuẫn hoặc tin tức sai. Thật khó khăn khi phải phân biệt lỗi lầm do tay
nghề kém, đạo đức tồi hay có "vùng tối" trong tư tưởng.

3
3.1

Vi phạm đạo đức trong báo chí
Những tác động đến việc vi phạm đạo đức báo chí

Một sự tranh luận chung chung có tính phê phán đối với các cơ quan báo chí viết
về những vấn đề đạo đức trong mối liên quan tới những biểu hiện thương mại hóa của
một số tờ báo, với cơ cấu của các hãng truyền thông lớn, với việc đòi hỏi quá nhiều thẩm
quyền dành cho báo chí. Trong đó có đề cập đến các số liệu về việc sử dụng phương tiện
thông tin và việc đánh giá về công tác thông tin. Có thể nêu lên những tác động chủ yếu
có ảnh hưởng tới đạo đức nghề báo như sau:
Phương tiện thông tin ngày càng nhiều
-

Trào lưu hội nhập và toàn cầu hoá dẫn đến áp lực cạnh tranh mạnh mẽ hơn giữa các

cơ quan truyền thông, không chỉ với nước ngoài mà ngay cả trong nước. Các phương
tiện truyền thông cổ điển đánh mất đi vị thế độc quyền trong xã hội. Người phóng
viên không còn là "người gác cổng" nữa, sản phẩm của họ trở thành một phần nhỏ
trong khối tư liệu đồ sộ được thu nhập từ nhiều nguồn khác nhau. Phương tiện truyền
thông trong nền kinh tế thị trường nói chung xuất hiện nhiều loại tư liệu mang tính
chất tiếp thị, quảng cáo,... điều đó làm cho độ tin cậy đối với báo chí không có khả
năng tăng lên.
Nhà báo luôn được quan sát ở hai bên "giới tuyến"

-

-

Quá trình phát triển của hệ thống báo chí luôn luôn dẫn đến việc xuất hiện những
phương tiện thông tin hiện đại hơn. Vì vậy mà kĩ xảo nghề nghiệp cũng có thể được
phát huy tối đa. Hành vi đạo đức bị “sấy khô” bởi các hoạt động theo định chế.
Đối với những chủ đề của xã hội hiện đại làm cho báo chí có thẩm quyền cao hơn,
đồng thời báo chí ngày càng chịu nhiều sức ép của những người chi tiền quảng cáo.
Mặt khác, quan trọng hơn là việc báo chí có thể đưa ra những nội dung có chọn lọc,
có sắp xếp, xử lý khác hẳn với thông tin "thô" ban đầu.
Trang 11 / 20


-

Tầm quan trọng và độ tin cậy của thông tin không còn được đảm bảo chắc chắn như
trước. Một bộ phận công chúng có thể quay lưng lại với phương tiện truyền thông vì
họ không còn tin cậy nữa. Đáng kể nhất là những lời phê phán tác động của phương
tiện truyền thông bởi những bài báo vô trách nhiệm của một vài phóng viên.
Và được giành riêng một "góc" tốt nhất

-

Theo quan điểm của các nhà nghiên cứu, khuynh hướng thương mại hóa của một số
cơ quan báo chí vẫn diễn ra thật phức tạp. Với sự trợ giúp của kỹ thuật điện tử,
phương tiện truyền thông trở nên gần như không bị giới hạn.

Trong các cuộc thảo luận về vấn đề đạo đức báo chí hiện nay đang có nhiều cách
lý giải, biện minh. So với nhiều năm trước thì trong mấy năm gần đây, tình trạng vi phạm
đạo đức báo chí đang tăng lên. Biểu hiện của sự vi phạm này không chỉ là những tác
phẩm được công bố mà ngay cả sự im lặng không bình thường cũng được công chúng
nhận thấy. Chẳng hạn như có những cơ quan báo chí hoàn toàn "làm ngơ" trước một sự
kiện động trời nào đó như sự tham nhũng của các cán bộ công viên chức lên đến con số
hàng chục tỉ đồng ...Trong những tình huống như vậy, công luận lại bắt đầu chú ý đến vấn
đề đạo đức và thẩm quyền của báo chí. Những cuộc thảo luận về đạo đức truyền thông lại
trở nên sôi nổi, mặc dù đề tài này chưa bao giờ thực sự biến mất khỏi bức tranh hàng
ngày, khỏi giáo trình đào tạo phóng viên, khỏi tài liệu chuyên môn.
Ngoài những vấn đề chính phải quan tâm thì còn những vấn đề cũng không được
bỏ qua
Trong những bài viết có tính chất phê phán hành vi đạo đức báo chí, thường được
đăng rải rác trên các tạp chí chuyên ngành, trên các báo, mặc dù không tạo nên sự rầm rộ
của công luận như những thông tin thời sự có tính độc đáo và nhạy cảm khác, nhưng cứ
như một dòng chảy lúc âm ỉ, lúc trào dâng. Có thể tổng hợp thành những điểm cơ bản
như sau:
-

3.2

Thông tin sai sự thật (do phóng viên bịa ra)
Thông tin méo mó (sai một phần)

Không quan tâm đến hậu quả của thông tin.
Ứng xử nhẫn tâm.
Đưa tin không khách quan vì mục đích vụ lợi hay vì năng lực chuyên môn
kém.
Khuynh hướng thương mại hoá báo chí.

Dẫn chứng cụ thể

a

. “ Cây chổi quét rau”
Lãnh đạo Ban biên tập gửi lời xin lỗi đến UBND huyện Vĩnh Lộc, UBND xã Vĩnh
Thành và các cá nhân trong phóng sự, đồng thời mong được thông cảm về "sự non kém
Trang 12 / 20


trong trình độ tác nghiệp, đạo đức của phóng viê Trước đó sáng 3/5, VTV3 phát phóng sự
Cây chổi quét rau trên chương trình Cà phê sáng phản ánh hành vi lừa người tiêu dùng
của một số người trồng rau. Phóng sự quay cảnh một người nông dân dùng chổi quét lên
ngọn các luống rau xanh, vừa quét vừa nói: "Rau mà non người ta không dám ăn. Nên
bây giờ phải quét để giả sâu ăn. Quét xong khoảng 2-3 hôm sau mới thu hoạch cho giống
sâu ăn thật". Chương trình phỏng vấn thêm nhiều người tiêu dùng về tâm lý thích chọn
rau có sâu bởi quan niệm rau sâu mới là rau sạch.
Kết phóng sự, phóng viên Phạm Phương bình luận: "Vì nhu cầu mua thực phẩm
sạch và chia sẻ thiếu khoa học về những kinh nghiệm của mình mà khiến cho những
người nông dân phải nghĩ ra những cách để đáp ứng được nhu cầu của thị trường ấy".
Khi chương trình lên sóng, nhiều nông dân ở xã Vĩnh Thành (Vĩnh Lộc, Thanh
Hóa) đã nổi giận bởi bối cảnh trong phóng sự chính là vùng rau Vĩnh Thành. Những nông
dân cho rằng nhóm phóng viên cố tình dàn dựng làm tổn hại hoạt động sản xuất, kinh
doanh và uy tín của Vĩnh Thành.

Bà Lê Thị Vân (43 tuổi, ở thôn 3) bức xúc kể: "Chiều 30/4, một nhóm phóng viên
về làng tìm hiểu nghề trồng rau. Cô ấy (phóng viên) nhờ một người họ hàng mang chổi ra
đồng quét để quay camera. Người cầm chổi quét lên những luống rau của chúng tôi
không phải người trồng rau ở cánh đồng này".
Bà Nguyễn Thị Bích (thôn 3) nói thêm, lúc đoàn phóng viên ra về bà còn hái mấy
kg rau tặng họ. "Cứ nghĩ họ quảng cáo vùng rau sạch cho mình, ai ngờ lại đưa tin chúng
tôi dùng chổi quét lên rau cho rách lá đi, giả làm rau sâu". Những hình ảnh trên khiến
nhiều hộ dân không bán được rau. Gia đình bà Vân phải bỏ 2 sào rau các loại do đại lý từ
chối nhập.
Trước phản ứng của người dân, chính quyền địa phương đã vào cuộc xác minh.
Tường trình với công an, bà Trương Thị Diễn, nhân vật cầm chổi quét lên những luống
rau cho biết, khoảng 15h ngày 30/4, có 4 người (3 nam, một nữ) đi ôtô đến nhà và nhờ đi
quay phim rau màu ở xã.
"Tôi dẫn cô Phương và 3 nam thanh niên ra cánh đồng rau thôn 3. Tới ruộng, họ
đưa cho tôi một cái chổi nhờ tôi quét trên luống rau cho rách lá. Họ nói, bây giờ rau xanh
non, bán không có người mua, nên phải làm rách lá để giả vết sâu cắn. Thế là tôi vừa cầm
chổi quét, vừa nói như họ dặn để họ quay", bà thuật lại.
Bà Diễn thừa nhận ruộng rau bà cầm chổi quét không phải của gia đình. "Do
không hiểu ý đồ của các cháu nên tôi đã làm theo. Xem trên truyền hình tôi thấy việc làm
của mình là sai, không đúng với các hộ chăm sóc rau", bà phân trần cũng như việc thiếu
sâu sát trong khâu kiểm duyệt".
(Trích báo VNEXPRESS.NET)
Trang 13 / 20


Bài báo này cho thấy được sự thiếu nghiệp vụ trong quá trình tác nghiệp của
phóng viên, vi phạm đạo đức trong quá trình làm việc, tìm hiểu thu thập thông tin không
chính xác dẫn đến việc sai lệch với sự thật, gây nhiều nỗi bức xúc cho người dân và làm
tổn thất đến việc kinh doanh của họ. và cũng chính những sự việc đưa thông tin sai lệch
như thế này đã làm cho người đọc không còn tin tưởng vào những tin tức mà báo chí đưa

ra nữa.

b

Câu view với những tình tiết trong những vụ án hình sự
Thời gian qua, một số mạng xã hội cùng một số tờ báo đưa tin quá đậm, tới
mức dày đặc về các vụ án giết người. Đọc các bài báo thường thấy tội ác được mô tả chi
tiết, rùng rợn, kết hợp với một số kết luận có tính suy diễn, quy chụp làm méo mó bản
chất sự việc, rồi đưa ra các thông tin có tính chất xâm hại đời tư... Và tình trạng trầm
trọng đến mức đã tới lúc các cơ quan chức năng cần có biện pháp ngăn chặn và xử lý kịp
thời, quyết liệt.
Tháng 8 vừa qua, một videoclip gọi là “phim ngắn” dài hơn 23 phút có tên
Thảm sát số 6 được tung lên Youtube. Không khó nhận ra đoạn videoclip này nói về vụ
thảm sát mới xảy ra ở Bình Phước, mà nhóm làm phim cũng không ngần ngại khi công
khai ghi rõ trên poster phim: Vụ thảm sát số 6; 7-7 Bình Phước (ngày 7-7 là ngày xảy ra
vụ thảm án Bình Phước). Nhân vật chính của videoclip có tên là Dương (trùng với tên
hung thủ Nguyễn Hải Dương), diễn biến chuyện phim có rất nhiều điểm tương đồng với
diễn biến vụ án; thậm chí, cái gọi là “phim” đó còn kết thúc bằng dòng chữ “Bộ phim này
dựa trên một câu chuyện có thật”! Ngay sau khi videoclip Thảm sát số 6 được đưa lên
mạng, dư luận đã hết sức bức xúc, nhiều ý kiến phê phán, cho rằng đây là “một dạng câu
view rẻ tiền, bất nhẫn”, hoặc bày tỏ: “Mình không ủng hộ phim này. Phim gợi lại nỗi đau
của gia đình nạn nhân khi sử dụng toàn bộ tình tiết của vụ việc, thậm chí lại dùng tên thật
của nạn nhân nữa. Thật không thể hiểu nổi là các bạn lại có thể làm một phim như vậy”
và bình luận: “Tôi đã sởn da gà khi xem phim. Đừng khơi lại nỗi đau của gia đình nạn
nhân nữa”.
Thứ trưởng Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn công bố các con
số khiến các đại biểu sững sờ, đó là: chỉ trong vòng 10 ngày kể từ lúc vụ thảm sát ở Bình
Phước diễn ra (từ ngày 7-7 đến 17-7), đã có hơn 1.600 tin, bài về vụ án được nhiều báo
chí đăng tải! Có tờ báo ngày nào cũng cập nhật tin, bài về vụ án, số lượng ít nhất là 10
tin, bài trong một ngày! Có tờ báo, trong tổng số hơn 100 tin, bài về vụ án, có tới 21 tin,

bài mô tả chi tiết vụ việc, 35 tin, bài viết theo kiểu tự suy diễn, 16 tin, bài bằng mọi cách
khai thác thông tin về nạn nhân, mà những thông tin đó càng viết ra càng làm đau lòng
thân nhân của người đã khuất. Tình trạng báo mạng và trang mạng xã hội sa đà vào vụ
thảm sát, công khai những bức ảnh chụp hiện trường đầy máu me, hoặc đưa ra các thông
tin thiếu sự kiểm chứng nhằm thu hút sự chú ý của độc giả là việc làm trái với đạo đức
nghề báo, có bài báo còn trực tiếp xâm hại đến quyền nhân thân của nạn nhân.
Trang 14 / 20


Sự việc trên giống như giọt nước tràn ly về tình trạng “ăn theo vụ án”, đặc
biệt là “vụ án thảm sát”, đang có xu hướng ngày càng lan rộng trên mạng xã hội và ở một
số tờ báo, nhất là các phụ trương, chạy theo thị trường. Tình trạng này không chỉ thể hiện
sự vô trách nhiệm, mà còn cho thấy cả sự vô cảm của người viết. Còn nhớ, năm 2011, khi
xảy ra vụ án Lê Văn Luyện giết người, cướp của tại Bắc Giang, trên một số tờ báo, tin bài
về vụ án này kéo dài hằng tuần, thậm chí được giật tít và ảnh ra trang một để gây tò mò.
Vào Google với từ khóa “vụ án lê văn luyện” có thể nhận được 55.700 kết quả chỉ trong
1,05 giây, đủ thấy chuyện vụ án đã quá tải trên báo chí và mạng xã hội. Một vụ án dù hết
sức nghiêm trọng, nhưng liệu có nhất thiết phải cần tới nhiều tin bài phản ánh chi tiết, cụ
thể như vậy hay không? Thậm chí vài năm sau khi vụ án kể trên xảy ra, vẫn có tờ báo đeo
bám theo nạn nhân duy nhất còn sống sót của vụ án (dù em đã vào miền trung sống nhờ
họ hàng), để khai thác viết tin bài và đăng cả ảnh của em mà không làm mờ khuôn mặt.
Chẳng lẽ người viết ra bài như thế không hề nghĩ cho một cô bé từ khi mới tám tuổi đã
phải chứng kiến một tội ác kinh hoàng, lúc này em đang rất cần một cuộc sống bình yên
để dần dà nguôi ngoai nỗi đau trong quá khứ. Bởi vậy có ý kiến thẳng thắn nhận xét: đây
là những hành vi lệch chuẩn, và gây ra phản ứng phụ không nên có của truyền thông.
(Trích Báo Nhân Dân.)
Những bài viết những video được tạo ra dựa vào tình tiết trong vụ án nhằm
câu view đã không quan tâm đến hậu quả của việc những thông tin được đưa ra làm. Điều
này làm cho người đọc không còn thiện cảm với báo chí và còn bôi xấu đi đạo đức của
ngành báo chí.

c

Ăn cắp bài viết của người khác, đề tên mình làm tác giả
Báo Người cao tuổi vừa ra thông báo số 148/TB-BNCT, gửi đến lãnh đạo,
các cơ quan chức năng tỉnh Khánh Hòa về việc cho thôi việc đối với phóng viên Phạm
Xuân Long, thường trú tại tỉnh Khánh Hòa vì vi phạm đạo đức nghề nghiệp.
Phóng viên Phạm Xuân Long, sinh năm 1958, được Tổng biên tập Báo
Người cao tuổi ký hợp đồng lao động, tiếp nhận để làm phóng viên thường trú ở tỉnh
Khánh Hòa từ ngày 15/9/2010.
Trong quá trình tác nghiệp, Phạm Xuân Long đã có nhiều hành vi như sử
dụng tin, bài của phóng viên cùng thường trú, cộng tác viên của báo; hoặc lấy tin của một
số báo rồi ghi tên mình là tác giả để gửi về Báo Người cao tuổi sử dụng.
Thời gian gần đây có một số đơn tố cáo phóng viên Phạm Xuân Long lợi
dụng chức nghiệp để vòi tiền một số người với số tiền lên đến hàng trăm triệu đồng.
(Trích Báo Vietnamnet)

Trang 15 / 20


4
4.1

Điểm tích cực trong ngành báo
Những đóng góp của báo chí

Những năm gần đây, báo chí nói riêng và hệ thống thông tin - truyền thông
nói chung đã phát triển thành một lực lượng hùng hậu. Với gần 16 nghìn nhà báo được
cấp thẻ hành nghề làm việc tại hơn 860 cơ quan báo chí, xuất bản được hơn 850 ấn phẩm
báo chí.

Phải nói rằng trong thời gian gần đây báo chí đã làm tốt chức năng tiếng nói
của Đảng, Nhà nước, diễn đàn của Nhân dân. Trong sự nghiệp đổi mới đất nước, đặc biệt
là trong lĩnh vực phát triển kinh tế, báo chí đã thông tin nhanh nhạy, đúng đường lối theo
chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, đã tham gia và làm tốt vai trò Diễn đàn của Nhân dân, đưa
tiếng nói của nhân dân đến với Đảng, Nhà nước và quan điểm của Đảng, Nhà nước đến
với nhân dân.
Phần lớn các cơ quan báo chí đã làm tốt vai trò, trách nhiệm là cơ quan ngôn
luận của các tổ chức Đảng, cơ quan Nhà nước, tổ chức chính trị-xã hội, tổ chức xã hội,
nghề nghiệp và là diễn đàn của nhân dân. Báo chí đã bám sát định hướng chính trị tư
tưởng, tích cực, chủ động và có nhiều sáng tạo trong thông tin, tuyên truyền.
Các cơ quan báo chí tuân thủ sự lãnh đạo, chỉ đạo, định hướng thông tin của
Đảng, Nhà nước, hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị được giao, thông tin nhanh nhạy, đầy
đủ, toàn diện về đời sống chính trị, kinh tế, xã hội trong nước và quốc tế, là diễn đàn tin
cậy của nhân dân, góp phần tích cực trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt
Nam xã hội chủ nghĩa.
Báo chí phát hiện, cổ vũ nhân tố mới, điển hình tiên tiến, thành tựu công
cuộc đổi mới, đề xuất nhiều giải pháp, hướng đi thiết thực, đấu tranh kiên quyết với
những hành vi tham nhũng, lãng phí, quan liêu, tiêu cực xã hội.
Hiện nay báo chí của chúng ta đang phát triển rất mạnh mẽ với 838 cơ quan
báo in, 67 đài phát thanh - truyền hình và 104 kênh truyền hình. Đối với sự nghiệp bảo vệ
đất nước, tôi đặc biệt ấn tượng về sự nhập cuộc tích cực của báo chí chúng ta, khi nhiều
phóng viên đã mạo hiểm ra tận thực địa để đưa tin.
Đặc biệt vừa qua, khi Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương
981 ở thềm lục địa - vùng đặc quyền kinh tế của VN, báo chí đã thông tin rất kịp thời đến
các tầng lớp nhân dân để đấu tranh bảo vệ chủ quyền, bảo vệ Đảng, Nhà nước, thành quả
của cách mạng cũng như môi trường hòa bình trong khu vực. Báo chí cũng đã phản ánh
sự việc tới bạn bè quốc tế, lên án hành động của Trung Quốc và làm rõ tính chính nghĩa
của chúng ta trong vấn đề biển đảo và sự nghiệp bảo vệ chủ quyền đất nước.
Báo chí tuyên truyền đậm nét, sinh động các ngày lễ lớn, các sự kiện quan
trọng của đất nước năm 2014. Các cơ quan báo chí tích cực đấu tranh khẳng định chủ

Trang 16 / 20


quyền biển, đảo của Tổ quốc, đấu tranh phòng, chống "diễn biến hòa bình," phản bác các
thông tin, luận điệu sai trái của các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị.
Báo chí đã phát huy tính chủ động, sáng tạo, tích cực tuyên truyền các giải
pháp điều hành kinh tế- xã hội của Chính phủ nhằm phát triển kinh tế, kiềm chế lạm phát,
ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội. Hằng ngày, hằng giờ, bám sát thực tiễn
cuộc sống, báo chí phản ánh sinh động mọi vấn đề liên quan đến đời sống của người dân.
Thông tin trên báo chí về tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh được gắn với nội dung tuyên truyền biểu dương người tốt,
việc tốt, những điển hình tiên tiến trong các lĩnh vực công tác.

4.2

Những ngòi bút có tầm có tâm của ngành báo

Với việc phát triển của ngành báo chí, vấn nạn những người làm phóng viên,
nhà báo đăng thông tin sai sự thật, viết những bài không có “tâm” lại nhiều hơn những
người dám mạnh dạn lên tiếng, dám phản ánh đúng các thực trạng đang xảy ra trong xã
hội. Tuy nhiên, không phải vì điều đó mà ngành truyền thông báo chí lại thiếu những
“cây viết” vừa có “tâm” lại vừa có “tầm”.
Chúng ta có thể tìm đọc những nguồn thông tin đáng tin cậy từ những tờ báo
uy tín thuộc hàng “gạo cội” của Việt Nam như là Báo Công An, Báo Lao Động, Báo Tuổi
Trẻ, Báo Thanh Niên… không chỉ phát hành những tờ báo in thông thường mà bên cạnh
đó, từ lâu cũng đã phát hành báo phiên bản điện tử. Một số các trang báo điện tử uy tín
khác như là Dân Trí, CafeF, VnEconomy…
Dưới đây là một vài minh chứng cho những “cây viết” vừa có “tâm” lại vừa
có “tầm” :

a

Nhà báo Minh Chuyên
Nhà báo Minh Chuyên đã từng mất gần 13 năm trời theo đuổi một chú bộ
đội bị oan khuất khi từ chiến trường trở về để viết ra phóng sự “Thủ tục làm người
còn sống”. Nhà báo Minh Chuyên đã bất chấp mọi gian khổ, mọi sự chụp mũ, mọi
hiểu nhầm, vu khống, phải bán đến từng con heo, chiếc xe đạp cuối cùng để theo đuổi
vụ kiện. Cuối cùng nhân vật được có đầy đủ hộ khẩu, chứng minh thư, được mọi thủ
tục là người còn sống, tác giả được minh oan, tác phẩm được giải A của Bộ Quốc
phòng.

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang trao danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú cho nhà báo,
nhà văn, đạo diễn Minh Chuyên ngày 27/5/2012.

b

Nhà báo Hoài Nam
Có thể đến nhà báo Hoài Nam của báo Thanh Niên, một trong những tấm
gương nhà báo tích cực chống tham nhũng được biểu dương của cả nước, anh đã có hàng
chục bài báo phanh phui các phi vụ tiêu cực, tham nhũng, từ những dường dây buôn lậu
Trang 17 / 20


có tổ chức ở Lạng Sơn cho đến vụ làm hành phi mà đọc xong bài báo ai cũng phải rùng
mình khiếp đảm. Để có những bài báo, dù chỉ là về một đề tài an toàn vệ sinh thực phẩm,
nhà báo Hoài Nam đã phải đội lốt, cải trang, chụp trộm, quay lén, dù biết rất rõ những
hiểm nguy đến tính mạng nếu như danh tính bị bại lộ.

c

Những chương trình ý nghĩa
Nghề báo là nghề để phản ảnh cuộc sống và hoạt động của con người. Cái
tâm - là đạo đức và tấm lòng,là cách nghĩ và cách sống nhân văn. Và cái tầm - là kiến
thức, bản lĩnh, là trình độ và sự đóng góp… của nhà báo có thể thấy trong công việc hàng
ngày đôi khi rất lặng thầm của họ. Đó là những công trình tập thể của các phóng viên
truyền hình “Như chưa hề có cuộc chia ly” hàn gắn bao vết thương lòng và kết nối bao sự
xa cách của VTV. Đó là “ngôi nhà mơ ước” hay “Thay lời muốn nói” lấy bao nước mắt
của khán giả xem đài của HTV. Hay đó là những tiếng cảm ơn của các bác tài trên từng
cây số khi nghe chương trình giao thông giúp mọi người thoát khỏi nạn kẹt xe của VOV
và VOH. Bao nhiêu ngôi nhà, công trình, cây cầu, trường học, bệnh viện, đường sá…mọc
lên từ những bài báo điều tra, phản ánh. Ngay sau khi tấm hình chụp người dân ở
Kontum phải đu dây cáp qua sông đăng trên báo Thanh Niên, Quốc Hội đã vào cuộc và
những cây cầu đã được khởi công trong niềm vui vô hạn của người dân bao năm qua
sông như làm xiếc. Bao số phận con người thoát nạn đói nghèo, lạc hậu đó đây cũng có
phần đóng góp rất lớn của các bài báo đầy sẻ chia, đồng cảm.

IV ĐÁNH GIÁ VÀ GIẢI PHÁP
1

Về góc độ đạo đức

Áp lực của người làm báo là phải có tin nhanh, tin nóng, tuy nhiên, thông tin
báo chí phải chính xác, phải lột tả được bản chất của sự thật, việc này đòi hỏi người làm
báo phải có trình độ nghiệp vụ và lao động nghề nghiệp một cách nghiêm túc. Đó mới là
nhà báo chân chính.
Để đạt được những lợi nhuận trong kinh tế báo chí, quy trình làm tin bài ở
một số báo, nhất là báo mạng, đã bỏ qua những nguyên tắc cơ bản là báo chí phải điều
tra, điều tra chưa rõ chưa đúng chưa viết. Nhưng hiện tại nhiều báo đã làm theo quy trình
ngược lại. Khi có nguồn tin là đưa, ít khi kiểm chứng. Viết tin này xong xuất hiện tình tiết
mới là đưa tiếp cũng không cần xác minh. Tin là dựa vào sự kiện. Có sự kiện mới đưa tin.

Nhưng với cách làm báo này thì cả cảm xúc, cả suy nghĩ, cả cái áo hở hang của một diễn
viên nào đó cũng thành tin. Cứ thế các bài viết cứ tuôn ra ào ạt dựa vào nguồn tin không
xác định rõ nguồn gốc hoặc độ chính xác của nó.
Những hệ lụy của cách viết sai sự thật, bịa đặt, thổi phồng, quá liều lượng…
này dẫn đến uy tín và chất lượng thông tin báo chí giảm sút. Người dân dần mất lòng tin
và hoang mang trước việc chọn lựa thông tin để đọc, vì thấy quá nhiều báo, quá nhiều tin,
Trang 18 / 20


tin trùng tin, bài giống bài. Chỉ khác nhau ở mức độ thể hiện. Đôi khi họ không phân định
rõ được đâu là giá trị thật, đâu là đúng sai, đâu là bản chất của sự việc, làm ảnh hưởng
đến những nhà báo chân chính và tổn hại đến danh dự, uy tín của cá nhân, tổ chức doanh
nghiệp, gây hoang mang cho công chúng, thậm chí còn làm tinh thần nạn nhân bất ổn.
Nhưng chỉ bị xã hội lên án mà không có bất kì chế tài nào cả chỉ vì lí do những hành
động của họ không vi phạm pháp luật.

2

Về góc độ pháp luật

Chỉ khi nhà báo phạm phải lỗi trong luật báo chí có nêu. Chính lúc này thì cơ
quan chức năng mới có cơ sở rút lại giấy phép nhà báo, họ mới thật sự chịu tội trước
pháp luật. Nhưng cũng chính lỗ hổng này, đã phá hủy nên một nghề vẫn luôn được mọi
người yêu quý và coi trọng, cũng phá hủy tài năng của một người vốn tài năng chỉ vì lợi
nhuận vì áp lực công việc đã là trái lương tâm với đạo đức nghề nghiệp.

3

Giải pháp

Giữa hàng trăm nguồn thông tin khác nhau, chúng ta nên chọn những nguồn
tin đáng tin cậy, nguồn thông tin chính thống để tránh việc hoang mang cho bản thân. Có
thể chọn đọc từ những nguồn báo như thanhnien.vn, tuoitre.vn,… hoặc nghe tin thời sự từ
các chương trình tin tức như 60s, thời sự,…
Nhưng hơn hết, chính bản thân chúng ta phải luôn cảnh tỉnh bản thân mình
để không bị “xoay”, bị lệ thuộc vào tin tức. Tự bản thân chúng ta cần phải biết phân tích
những thông tin mà chúng ta nhận được. Không thể tin mù quáng vào một vấn đề nào đó
hoặc từ chính kiến của người viết, mà phải có nhận định riêng cho mình. Bên cạnh đó là
sự trao đổi thông tin hằng ngày với mọi người xung quanh cũng giúp chúng ta xác minh
phần nào những bài báo, những thông tin mà chúng ta đọc được.

Trang 19 / 20


V KẾT LUẬN
Chỉ vì lợi nhuận, lợi ích cá nhân mà con người đã đánh mất đi đạo đức, đánh mất đi
những đức tính cần có. Nhà báo cũng vậy, họ đưa ra những thông tin sai sự thực hay châm biến
một chủ đề nào đó, để bài báo ấy được nhiều người quan tâm và theo dõi. Nhưng bên cạnh đó,
vẫn có những nhà báo đưa ra những thông tin chính xác để cho người đọc có thêm phần nào hiểu
hơn về những sự việc đang diễn ra trong đời sống xã hội xung quanh họ .Vì vậy , chúng ta nên
biết chọn lọc những nội dung có nguồn thông tin chính xác và thiết thực hơn , nhưng đôi khi
chúng ta cũng không nên quá lệ thuộc vào báo chí mà hãy tự tìm hiểu , phân tích để cho ra nhận
định riêng của mình.

Trang 20 / 20