Bài 24. Hoán dụ

VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP


KIỂM TRA BÀI CŨ:
Câu 1 : Ẩn dụ là gì ? Có mấy kiểu ẩn dụ, đó là những
kiểu nào ?
Trả lời : - Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng
tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó
nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
- Có 4 kiểu ẩn dụ là :
+ Ẩn dụ hình thức ;
+ Ẩn dụ cách thức ;
+ Ẩn dụ phẩm chất ;
+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
Câu 2 : Câu nào sau đây có sử dụng ẩn dụ và cho biết
nó thuộc kiểu ẩn dụ nào ?
a. Quê hương là chùm khế ngọt.
Ẩn dụ phẩm chất
b. Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
c. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác.
d.
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên


TIẾNG VIỆT

Tiết 101


I. Hoán dụ là gì ?

Áo
nâu
1/Ví
dụliền với áo xanh,
Nông thôn cùng với thị
thành đứng lên.

Các
Cáctừ
từ::áo
áonâu
nâu
, ,áo
áoxanh
xanh, ,
nông
nôngthôn,
thôn,thị
thị
thành
thànhdùng
dùngđể
để
chỉ
chỉai?
ai?

- Áo nâu – Nông dân
- Áo xanh – Công nhân
- Nông thôn – Những người

sống ở quê
- Thị thành - Những người
sống ở thành phố
=>Quan hệ gần gũi

Chúng
Chúngcó
cóquan
quanhệ
hệ
như
nhưthế
thếnào
nàovới
vớisự
sự
vật
vậtđược
đượcnói
nóiđến?
đến?


I. Hoán dụ là gì ?
1/Ví dụ
+ Áo nâu – Nông dân
+ Áo xanh – Công nhân
+ Nông thôn – Những người
sống ở quê
+ Thị thành - Những người

sống ở thành phố
-> có mối quan hệ gần

gũi với nhau.

- Tác dụng:
-> Làm tăng sức gợi hình gợi
cảm cho sự diễn đạt

HHãy
ãynêu
nêutác
tácdụng
dụng
của
củacách
cáchdiễn
diễnđạt
đạt
này
này??


I.Hoán dụ là gì ?
1.Ví dụ (sgk/82)
Hoán
• Áo nâu liền với áo xanh
dụ
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)

thế
nào
hoán
Vậy
thếtên
nàosự
hoán
Vậy gọi tên sự vật nàyVậy
bằng
vật khác
dụ
?? là
2. Kết
nhớ:gũi
(GSK)
dụgọi
có luận:
quanGhi
hệ gần
thì được
Hoán
gìdụ
? là gọi tên sự vật hiện tượng ,khái niệm
bằng tên của sự vật , hiện tượng ,khái niệm khác
Có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình
gợi cảm cho sự diễn đạt.


Bài tập nhanh:
Chỉ ra phép hoán dụ trong hai câu ca dao? và cho biết dùng

hoán dụ để chỉ điều gì dưới đây?
“ Mồ hôi mà đổ xuống đồng
Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nương”.

A. Chỉ người lao động
B. Chỉ công việc lao động.
C. Chỉ quá trình lao động nặng nhọc,vất vả của nông dân.
D. Chỉ kết quả lao động
=> Phép Hoán dụ là : “Mồ hôi”
=> Chỉ quá trình lao động nặng nhọc, vất vả của người
nông dân


II.Các kiểu hoán dụ :

a
b
c

1. Ví dụ: Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
Bàn tay - Người lao động
Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao
- Một : số lượng ít .
- Ba : số lượng nhiều.
CCác
áctừ
từininmàu
màu

Ngày Huế đổ máu
đỏ
đỏởở33vívídụ
dụ
Chú Hà Nội về
a,b,c
chỉ
gìgì??
a,b,c
chỉ
- Huế - Người dân ở Huế
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè - Đổ máu - Chiến tranh
(Tố Hữu)


a
b
c

Em
Emthấy
thấygiữa
giữasự
sựvật
vật
II.Các kiểu hoán dụ :
được
đượcbiểu
biểuthị

thịtrong
trong
3ví
1. Ví dụ
3vídụ
dụa,b,c,và
a,b,c,vàhiện
hiện
Bàn tay - Người lao động tượng
tượngmà
mànó
nóbiểu
biểuthị
thị
->Bộ phận – Toàn thể
có
cóquan
quanhệ
hệgìgì??
- Một : số lượng ít .
- Ba : số lượng nhiều.
->Cái cụ thể - cái trừu tượng
- Huế - Người dân ở Huế
->Vật chứa đựng - Vật bị chứa đựng
- Đổ máu - Chiến tranh
->Dấu hiệu - Sự vật


Từ
Từnhững

nhữngvívídụ
dụđã
đã
phân
2. Kết luận:
phântích
tíchởởbài
bài
phần
Ghi nhớ: Có 4 kiểu hoán dụ thường gặp là:
phầnIIvà
vàphần
phầnII,
II,
có
cómấy
mấykiểu
kiểuhoán
hoán
dụ
dụ??
Lấy bộ phận để gọi toàn thể
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng


Bài tập thảo luận- Theo bàn /BT2:
Hoán dụ có gì giống và có gì khác ẩn dụ?
Cho ví vụ minh họa?

Ẩn dụ
Giống
nhau

Gọi tên sự vật này, bằng tên sự vật hiện tượng khác
Dựa vào quan hệ tương
đồng ( Giống nhau )

Khác
nhau

Hoán dụ

Cụ thể:
- Hình thức
- Cách thức thực hiện
- Phẩm chất
- Chuyển đổi cảm giác

Dựa vào quan hệ tương cận
( Gần gũi)
Cụ thể
- bộ phận – toàn thể
- Vật chứa đựng-Vật bị chứa
đựng
- Dấu hiệu của sự vật-Sự vật
- Cụ thể - Trừu tượng


III.Luyện tập:

Bài 1: Chỉ ra phép hoán dụ và xác định kiểu của
chúng trong các ví dụ sau?
a)Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm
đói rách.Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn
tập thể.
(Hồ Chí Minh )
b) Vì lợi ích mười năm phải trồng cây,
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người .
(Hồ Chí Minh )
c) Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
(Tố Hữu )
d) Vì sao? trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người Hồ Chí Minh
( Tố Hữu )


III. LUYỆN TẬP
BÀI
BÀI11
phép hoán dụ và kiểu trong câu thơ, a,b,c,d
aa

bb
cc
dd

-Làng xóm – Người nông dân
-> Vật chứa đựng- vật bị chứa đựng.
- Mười năm : Thời gian trước mắt

- Trăm năm : Thời gian lâu dài
->Cái cụ thể- Cái trừu tượng.
- Áo chàm - Đồng bào Việt Bắc.
->Dấu hiệu - Sự vật.
- Trái Đất – Đông đảo những người sống trên trái đất.
->Vật chứa đựng- Vật bị chứa đựng.


Sơ đồ kiến thức bài học
Hoán dụ
Khái niệm

Tác dụng

Gọi tên sự vật,hiện tượng
này bằng tên sự vật hiện
tượng khác có quan hệ gần
gũi.

Bộ
phận
-toàn
thể

Vật
chứa
đựngvật bị
chứa
đựng

Dấu
hiếu
sự
vật –
sự
vật

Cái cụ thể
- cái trừu
tượng

Tăng sức gợi
hình ,gợi cảm cho
sự diễn đạt


Bài tập củng cố:
1.Dòng nào sau đây không nêu đúng tên gọi của những
kiểu hoán dụ thường gặp?
A.
C
C Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng.
B. Lấy bộ phận để gọi toàn thể.
C. Chuyển đổi tên gọi của vật trên quan hệ tương đồng.
D. Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
E. Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
2. Trong những trường hợp sau trường hợp nào không
dùng phép hoán dụ?
A.
AA Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác. (Viễn Phương)

B. Miền Nam đi trước về sau. (Tố Hữu)
C. Gửi miền Bắc lòng miền Nam chung thuỷ. (Tố Hữu)
D. Hình ảnh miền Nam luôn ở trong trái tim tôi. (Hồ Chí
Minh)


1

Điền từ còn thiếu vào dấu …… để hoàn chỉnh đoạn
Hoán dụ là gì sau đây ?
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiên tượng, khái niệm
bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác
có quan hệ ……………với
nó nhằm tăng sức gợi hình,
gần gũi
gợi cảm cho sự diễn đạt.

14


Chỉ ra phép hoán dụ trong câu thơ sau và
cho biết nó thuộc kiểu hoán dụ nào ?
Em đã sống bởi vì em đã thắng
Cả nước bên em, quanh giường niệm trắng.
(Tố Hữu)

Cả nước: Những người sống trên đất nước ta
=> Vật chứa đựng – vật bị chứa đựng

Hng dn t hc
Bi c: Hc thuc ghi nh SGK SGK Trang 82; 83
- Vit on vn : T cnh trng em trong gi ra
chi cú s dng hoỏn d .
- Tỡm hiu cỏc kiu hoỏn d ó hc trong th ca
* SOAẽN BAỉI MễI:
- Tp

laứm th bn ch .

-Tỡm ủc nhng baứi th bn ch .