Bài 48. Thấu kính mỏng

I. THẤU KÍNH. PHÂN LOẠI THẤU KÍNH
1. ĐỊNH NGHĨA
Thấu kính là một khối chất trong suốt ( thủy tinh,
nhựa…) giới hạn bởi hai mặt cong hoặc một mặt cong
và một mặt phẳng
2. PHÂN LOẠI
Theo hình dạng, thấu kính gồm hai loại:
+ Thấu kính lồi ( thấu kính rìa mỏng )
+ Thấu kính lõm ( thấu kính rìa dày )



0


II. KHẢO SÁT THẤU KÍNH HỘI TỤ
1. QUANG TÂM. TIÊU ĐIỂM. TIÊU
DIỆN
a/ Quang tâm:

0

0 gọi là quang tâm của thấu kính


0

Nhận xét 1: Mọi tia tới qua quang tâm đều truyền
thẳng

0

Đường thẳng đi qua tâm 0 và vuông góc với
mặt thấu kính là trục chính của thấu kính
Các đường thẳng khác qua quang tâm gọi là trục
phụ


b. Tiêu điểm. Tiêu diện

F’

F

F’ gọi là tiêu điểm ảnh chính
F gọi là tiêu điểm vật chính


F

F
’

F’

F


Fn’
F

Fn

Fn gọi là tiêu điểm vật phụ
F’n gọi là tiêu điểm ảnh phụ

F’


Nhận xét 2:
• Tia tới song song với trục chính có tia ló đi qua
tiêu điểm ảnh chính
Tia tới đi qua tiêu điểm vật chính có tia ló song
song với trục chính
Tia tới song song với trục phụ có tia ló đi qua tiêu
điểm ảnh phụ

F

0

F’
F n’


F

F
’

2. Tiêu cự. Độ tụ
a/ Tiêu cự

F

f

0

f

F
’

* Tiêu cự của thấu kính
f = 0F’
Ta quy ước, đối với thấu kính hội tụ f >
0
Đơn vị : m, cm


b/ Độ tụ

• Độ tụ:
D=
(dp)

1
f

Đơn vị: Điôp


F’n

F
Fn

0

F’


III. SỰ TẠO ẢNH BỞI THẤU KÍNH
1. Khái niệm ảnh và vật trong quang học
a/ Khái niệm ảnh:
- Ảnh điểm là điểm đồng qui của chùm tia ló hay đường kéo dài của
chúng
- Một ảnh điểm là:
+ Thật nếu chùm tia ló là chùm hội tụ
+ Ảo nếu chùm tia ló là chùm phân kì


b/ Khái niệm vật:
- Vật điểm là điểm đồng quy của chùm tia tới hay đường kéo dài
của chúng
-Một vật điểm là:
+ Thật nếu chùm tia tới là chùm phân kì
+ Ảo nếu chùm tia tới là chùm hội tụ

B’
I

B
A’

FA

0

Ảnh ảo

F
’

R
R
’

I

S

F

0

F’

S’

Ảnh thật


VẬT ẢO
VẬT THẬT


2. Cách dựng ảnh tạo bởi thấu kính
a/ Ta thường vẽ các tia tới sau đây:
Tia tới qua quang tâm 0 của thấu kính
Tia tới song song với trục chính của thấu kính
Tia tới qua tiêu điểm vật chính ( hay đường kéo dài
qua nó)


b/ Trường hợp phải vẽ một tia bất kì
Tia tới song song với trục phụ có tia ló ( hay đường kéo
dài) qua tiêu điểm ảnh phụ

F n’
S

F

0

F’

S’


3. Các trường hợp ảnh tạo bởi thấu
kính

B’
B
A’

F

F’
A

0


Nhóm 1

Nhóm 2

A0 > 2f

A0 < 2f
B

B
F
’

I
A

F

0

Nhóm 3

A0 = f
B

I’

F
’

I
A

F

I’

0

Nhóm 4

A0 = 2f

B

I’
AF

0

F’

AI

F

0

F’


B
I
F 0

A

B

F
’

F’

I

I’

A

F

I

A’

0
B’
A0 < 2f

A0 > 2f

B
A F

0

F
’

B
I
A

A0 = f

∞

F

0

F’

I A
’
B
’

A0 = 2f


THẤU
KÍNH
ẢNH
TÍNH CHẤT
(thật, ảo)
ĐỘ LỚN
( so với vật)
CHIỀU
( SO VỚI
VẬT)

I

F

0

F’

I’

( 0I = 0I’ = 2f )
Ảnh: * Thật: vật ngoài 0F
* Ảo: vật trong 0F
Ảnh ảo > vật
Ảnh thật: * > vật: vật trong FI
* = vật: vật ở I (ảnh ở I’)
* < vật: vật ngoài FI
Vật và ảnh:
* Cùng chiều
trái tính chất
* Cùng tính chất
trái chiều


IV. ỨNG DỤNG