gi o n c u c m a thu

Giáo án Ngữ Văn

Năm học: 2016 - 2017

Ngày soạn: 3/9/2016
Tuần

:

Tiết PPCT:
Bài dạy

2
5-6

:
CÂU CÁ MÙA THU
- Nguyễn Khuyến-

A. Mục tiêu cần đạt:
1. Về kiến thức:
- Vẻ đẹp bức tranh mùa thu của nông thôn đồng băng Bắc Bộ; tình yêu
thiên nhiên, đất nước và tâm trạng của tác giả.
- Sự tinh tế, tài hoa trong nghệ thuật tả cảnh và trong cách sử dụng ngôn từ
của Nguyễn Khuyến.
2. Về kĩ năng:
- Đọc- hiểu một bài thơ theo đặc trưng thể loại;
- Phân tích, bình giảng thơ
3. Về thái độ: Yêu mến thiên nhiên, đất nước.
4. Về định hướng phát triển năng lực:
- Năng lực sáng tạo: HS xác định được ý tưởng, tâm sự của NK được gửi

gắm trong bài thơ; trình bày được suy nghĩ và cảm xúc của mình đối với giá trị
nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
- Năng lực hợp tác: Thảo luận nhóm để thể hiện cảm nhận của cá nhân và
lắng nghe ý kiến của bạn để tự điều chỉnh cá nhân mình.
- Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ: HS nhận ra được những
giá trị thẩm mỹ trong tác phẩm
B. Phương pháp và phương tiện dạy học
1. Phương pháp dạy học
- Phương pháp đọc hiểu,đọc diễn cảm, phân tích,bình giảng, kết hợp so sánh
- Tích hơp phân môn: Làm văn, tiếng Việt, làm văn
2. Phương tiện dạy học
- Sgk. Giáo án, đọc tài liệu tham khảo.
C. Nội dung và tiến trình lên lớp:
Trường THPT An Phước

Giáo viên: Dương Diệu Hà


Giáo án Ngữ Văn

Năm học: 2016 - 2017

1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ.
3. Tổ chức dạy và học bài mới:
3.1. Hoạt động khởi động: Thu là thơ của đất trời, thơ là thu của lòng người
và mùa thu là đề tài quen thuộc của thi nhân từ xưa đên nay. Và nhiều tác giả có
những vần thơ nổi tiếng về mùa thu như “ Tiếng thu” (Lưu trọng Lư), cảm thu,
tiễn thu của (Tản Đà), Đây mùa thu tới( Xuân Diệu),… Và hôm nay ta sẽ đến
với cảnh thu điển hình của làng cảnh Việt Nam: mùa thu ở Bắc Bộ qua bài “ Thu

điếu” Nguyễn Khuyến.
3.2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

Hoạt động của
học sinh

Hướng dẫn của
giáo viên
- GV yêu cầu hs
đọc phần tiểu
dẫn sgk

- Giới thiệu đôi nét
về tác giá Nguyễn
Khuyến
- GV gợi ý câu
trả lời cho HS
thông qua thông
tin đã cung cấp
ở phần tiểu dẫn
- GV nhận xét,
bổ sung và chốt
ý

Nội dung cần đạt
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
- Nguyễn Khuyến là bậc túc nho tài, có
cốt cách thanh cao, có lòng yêu nước
thương dân nhưng bất lực trước thời

cuộc.
- Được mệnh danh là“ nhà thơ của dân
tình làng cảnh Việt Nam”.
2. Sự nghiệp sáng tác:
Nguyễn Khuyến sáng tác cả thơ, văn,
câu đối, nhưng thành công hơn cả là thơ
cả thơ chữ Hán và thơ chữ Nôm.

3. Vị trí, đề tài, hoàn cảnh sáng tác
- Hãy giới thiệu
bài thơ:
đôi nét về chùm ba
bài thơ thu của - GV hướng dẫn
+ Vị trí : Bài thơ “ Mùa thu câu cá “
HS
khái
quát
nội
Nguyễn Khuyến?
một trong chùm ba bài thơ thu của
dung
Nguyễn Khuyến.
+ Đề tài: Viết về đề tài mùa thu – đề tài
quen thuộc.
+ Hoàn cảnh sáng tác: Viết trong thời
gian khi Nguyễn khuyến về ở ẩn tại quê
Trường THPT An Phước

Giáo viên: Dương Diệu Hà

Giáo án Ngữ Văn

Năm học: 2016 - 2017
nhà.

Nhóm 1: Điểm
nhìn cảnh thu của
tác giả có gì đặc
sắc? Từ điểm nhìn
ấy nhà thơ đã bao
quát cảnh thu như
thế nào?

- GV hướng dẫn II. Đọc – hiểu :
đọc diễn cảm bài
1. Cảnh thu:
thơ
- Điểm nhìn từ trên thuyền câu -> nhìn
ra mặt ao nhìn lên bầu trời -> nhìn tới
- GV hướng dẫn ngõ vắng -> trở về với ao thu.
HS hạt động
- Cảnh thu được đón nhận từ gần -> cao
nhóm.
xa -> gần. Cảnh sắc thu theo nhiều
hướng thật sinh động với hình ảnh vừa
đối lập vừa cân đối, hài hòa.

Nhóm 2. Những từ
ngữ hình ảnh nào

gợi lên được nét
riêng của cảnh sắc
mùa thu? Hãy cho
biết đó là cảnh thu GV yêu cầu Hs
ở miền quê nào?
trình bày phần
kết quả của
nhóm trên bảng
con.
Nhóm 3. Hãy nhận
xét về không gian
thu trong bài thơ GV cho HS xem
qua các chuyển hình cảnh thu
động, màu sắc,
hình
ảnh,
âm
GV gợi ý cho
thanh?
HS tìm ra biện
pháp nghệ thuật
Nhóm 4. Nhan đề trong câu thơ.
bài thơ có liên
quan gì đến nội
dung của bài thơ
không?
Không
gian trong bài thơ
Trường THPT An Phước

- Mang nét riêng của cảnh sắc mùa thu
của làng quê Bắc bộ: Không khí dịu
nhẹ, thanh sơ của cảnh vật:
+ Màu sắc: Trong veo, sóng biếc, xanh
ngắt
+ Đường nét, chuyển động: Hơi gợn tí,
khẽ đưa vèo, mây lơ lửng.
-> Hình ảnh thơ bình dị, thân thuộc.
- Hòa sắc tạo hình "Cái thú vị của bài
Thu điếu ở các điệu xanh, xanh ao, xanh
bờ, xanh sóng, xanh tre, xanh trời, xanh
bèo, có một màu vàng đâm ngang của
chiếc lá thu rơi" ( Xuân Diệu ).
- Không gian tĩnh lặng, phảng phất
buồn: Vắng teo, Trong veo, Khẽ đưa
vèo, Hơi gợn tí, Mây lơ lửng ,…
- Đặc biệt câu thơ cuối tạo được một
tiếng động duy nhất: Cá đâu đớp động
dưới chân bèo -> không phá vỡ cái tĩnh
lặng, mà ngược lại nó càng làm tăng sự
yên ắng, tĩnh mịch của cảnh vật -> Thủ
pháp lấy động nói tĩnh.
=> Cảnh sắc thu đẹp nhưng tĩnh lặng
vắng bóng người, vắng cả âm thanh dù
đó là sự chuyển động nhưng đó là sự
chuyển động rất khẽ khàng và cả tiếng
Giáo viên: Dương Diệu Hà


Giáo án Ngữ Văn

góp phần diễn tả
tâm trạng như thế
nào?

Năm học: 2016 - 2017
cá đớp mồi cũng không làm không gian
sao động.

2. Tình thu:
GV hướng dẫn
hs tìm hiểu tâm - Nói chuyện câu cá nhưng thực ra là để
trạng của tác giả đón nhận cảnh thu, trời thu vào cõi lòng.

- Em hãy cho biết
cách gieo vần
trong bài thơ có gì
đặc biệt?

+ Một tâm thế nhàn: Tựa gối ôm cần
+ Một sự chờ đợi: Lâu chẳng được.
+ Một cái chợt tỉnh mơ hồ: Cá đâu đớp
động..
- Không gian thu tĩnh lặng như sự tĩnh
lặng trong tâm hồn nhà thơ, khiến ta
cảm nhận về một nỗi cô đơn, man mác
buồn, uẩn khúc trong cõi lòng thi nhân.

- Cách gieo vần ấy
cho ta cảm nhận
về cảnh thu như

thế nào?

-> Nguyễn khuyến có một tâm hồn hồn
- Hai câu thơ cuối
gắn bó với thiên nhiên đất nước, một
gợi cho anh/ chị ấn GV gợi ý HS
tấm lòng yêu nước thầm kín mà sâu sắc.
tượng gì?
đánh giá, nhận
3. Đặc sắc nghệ thuật.
xét
- GV gợi ý cho - Cách gieo vần đặc biệt: Vần " eo "(tử
HS tìm ra biện vận) khó làm, được tác giả sử dụng một
pháp nghệ thuật cách thần tình, độc đáo, góp phần diễn
tả một không gian vắng lặng, thu nhỏ
- Nêu đặc sắc - GV nhận xét
dần, khép kín, phù hợp với tâm trạng
nghệ thuật của bài và đưa ra kết
đầy uẩn khúc của nhà thơ.
thơ?
luận
- Lấy động tả tĩnh- nghệ thuật thơ cổ
phương Đông.
- Vận dụng tài tình nghệ thuật đối.
III. Tổng kết
- GV hướng dẫn Bài thơ thể hiện sự cảm nhận và nghệ
HS củng cố bài thuật gợi tả tinh tế của Nguyễn Khuyến
và đọc phần ghi về cảnh sắc mùa thu đồng bằng Bắc Bộ,
nhớ.
đồng thời cho thấy tình yêu thiên nhiên,

đất nước, tâm trạng thời thế và tài thơ
Nôm của tác giả.

Trường THPT An Phước

Giáo viên: Dương Diệu Hà


Giáo án Ngữ Văn

Năm học: 2016 - 2017

3.3. Hoạt động thực hành ứng dụng
Bài tập: Vì sao nói nhà thơ Nguyễn Khuyến là “nhà thơ của làng cảnh Việt
Nam”?
3.4. Hoạt động bổ sung
- Tìm bài thơ “ Thu ẩm” và “ Thu vịnh”. Chỉ ra màu “ xanh ngắt” ở câu nào và
giá trị của từ ngữ đó trong chùm thơ thu của Nguyễn Khuyến
D. Hướng dẫn soạn bài tiếp theo
Soạn bài mới: Phân tích đề, lập dàn ý bài văn nghị luận.

Trường THPT An Phước

Giáo viên: Dương Diệu Hà