Đồ án nghiên cứu luật sở hữu trí tuệ ở Trung Quốc

MỤC LỤC
GIỚI THIỆU VẤN ĐỀ
Luật và cam kết quốc gia liên quan đến sở hữu trí tuệ

2
3

1.

Luật sở hữu trí tuệ ở Trung Quốc

3

2.

Cam kết về sỡ hữu trí tuệ với quốc tế

6

Mức độ thực thi đối với quyền sở hữu trí tuệ
3. Mức độ thực thi quyền sở hữu trí tuệ của Trung Quốc so với thế giới

7
7

4. So sánh mức độ thực thi quyền sở hữu trí tuệ giữa Trung Quốc, Việt Nam
và Hoa kỳ
5. Kết quả của việc áp dụng quyền sở hữu trí tuệ tại Trung Quốc
Sức hấp dẫn của Trung Quốc dựa trên mức độ bảo vệ sở hữu trí tuệ

8

10
15

6.

Lợi ích

15

7.

Chi phí

15

8.

Rủi ro

16

Trả lời câu hỏi cuối bài

18

Tài liệu tham khảo

19

1

GIỚI THIỆU VẤN ĐỀ

T

rung Quốc là thành viên thứ 143 của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO1), thực
hiện nghĩa vụ thành viên WTO đối với vấn đề sở hữu trí tuệ nói chung và bảo vệ
nhãn hiệu hàng hóa của các cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước, Trung Quốc

phải tuân thủ các quy định của Hiệp định về các khía cạnh thương mại liên quan đến quyền
sở hữu trí tuệ (TRIPS).
Theo đó, Trung Quốc với tư cách là một thành viên WTO phải dành chế độ đối
xử đối với sở hữu trí tuệ của nước ngoài không kém thuận lợi hơn so với chế độ đối xử đối
với sở hữu trí tuệ trong nước. Điều này có nghĩa trên thực tế là Trung Quốc phải bảo hộ
quyền tác giả và các quyền liên quan, quyền đối với các tài sản trí tuệ khác như sáng chế,
nhãn hiệu thương mại, kiểu dáng công nghiệp, chỉ dẫn địa lý, các thiết kế bố trí mạch tích
hợp, bí mật thương mại của nước ngoài như bảo vệ các tài sản trí tuệ và quyền đối với các tài
sản trí tuệ của cá nhân, tổ chức không thấp hơn các chuẩn mực theo quy định của WTO và
không được dành đối xử ưu đãi hơn đối với các tài sản trí tuệ và quyền đối với các tài sản trí
tuệ cho cá nhân, tổ chức của Trung Quốc so với cá nhân, tổ chức của một nước thành viên
khác hoặc dành đối xử ưu đãi hơn cho một nước thành viên này so với nước thành viên khác
theo đúng nguyên tắc đối xử quốc gia (NT2) và đối xử tối huệ quốc (MFN3).
Để phù hợp với xu thế phát triển chung của thế giới, đáp ứng điều kiện của WTO,
Trung Quốc thực hiện xây dựng khung pháp lý về vấn đề sở hữu trí tuệ từ những năm 80 – 90
đến nay đã cơ bản hoàn thiện.
1

Tổ chức Thương mại Thế giới (World Trade Organization, viết tắt là WTO) có chức năng giám sát các hiệp định
thương mại giữa các nước thành viên với nhau theo các quy tắc thương mại nhằm mục đích loại bỏ hay giảm thiểu

các rào cản thương mại để tiến tới tự do thương mại.
2
Nguyên tắc Đãi ngộ Quốc gia (National Treatment, viết tắt là NT)dựa trên cam kết thương mại, một nước sẽ dành
cho sản phẩm, dịch vụ, nhà cung cấp của nước khác những ưu đãi không kém hơn so với ưu đãi mà nước đó đang và
sẽ dành cho sản phẩm, dịch vụ, nhà cung cấp của nước mình.
3 Đãi ngộ Tối huệ quốc(Most Favoured Nation, viết tắt là MFN) là một trong những quy chế pháp lý quan trọng trong
thương mại mại quốc tế hiện đại. Quy chế này được coi là một trong những nguyên tắc nền tảng của hệ thống
thương mại đa phương của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

2


Luật và cam kết quốc gia liên quan đến sỡ hữu trí tuệ
1. Luật sỡ hữu trí tuệ ở Trung Quốc
a. Khung pháp lý cho việc bảo vệ sở hữu trí tuệ ở Trung Quốc được xây dựng trên ba
đạo luật cơ bản bao gồm:
Luật về quyền tác giả (tác quyền) (Copyright law4): Hiểu một cách đơn giản là bảo vệ
các tác phẩm đã viết và xuất bản sách, bài hát, phim ảnh, tác phẩm nghệ thuật…Luật bản
quyền bao gồm các điều luật và quy tắc thông qua năm 1990, chính thức được thi hành năm
1991 và được sửa đổi vào năm 2002. Trong hầu hết các trường hợp, thời hạn bản quyền là
cuộc đời tác giả cộng thêm 50 năm, nhưng đối với tác phẩm điện ảnh và nhiếp ảnh và tác
phẩm được tạo ra bởi một công ty hoặc tổ chức thời hạn là 50 năm sau khi công bố đầu tiên.
Luật bản quyền sáng chế (Patent law5): Bảo vệ các phát minh thương mại như sản
phẩm kinh doanh hoặc một quá trình sản xuất mới. Chính phủ thông qua luật này để khuyến
khích phát minh, sáng tạo, thúc đẩy sự phát triển của khoa học công nghệ.
Luật thương hiệu (Trademark law): Luật thương hiệu của nước Cộng hòa dân chủ
Nhân dân Trung Hoa đưa ra các hướng dẫn chung về quản lý thương hiệu, bảo hộ độc quyền
sở hữu thương hiệu và duy trì chất lượng của sản phẩm hoặc dịch vụ mang nhãn hiệu đăng
ký, với quan điểm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế
hàng hóa xã hội chủ nghĩa.

Ngoài đạo luật quan trọng về thương hiệu, bản quyền và bằng sáng chế, một vài luật
và các quy định khác đã được thông qua để giải quyết các vấn đề liên quan đến sở hữu trí tuệ.
Trong năm 1986, các nguyên tắc chung của luật dân sự được áp dụng trong đó từ điều 94-97
là các nguyên tắc chung của thỏa thuận với quyền sở hữu trí tuệ của công dân Trung Quốc và
pháp nhân Luật Dân sự.
4

Quyền tác giả hay tác quyền hoặc bản quyền (copyright) là độc quyền của một tác giả cho tác phẩm của người này
được dùng để bảo vệ các sáng tạo tinh thần có tính chất văn hóa (cũng còn được gọi là tác phẩm) không bị vi phạm
bản quyền
5 “Text of the 1984 Patent Law". IPR China blog. 2009-10-19. Retrieved 3 February 2012

3


Trong những năm 1990 nhiều luật và quy định đã được thông qua để hoàn thiện hơn
hệ thống bảo hộ sở hữu trí tuệ. Chúng bao gồm:
+Luật chống cạnh tranh không lành mạnh (1993), cấm đi khỏi đăng ký thương hiệu,
xâm phạm bí mật thương mại, ngăn chặn việc sử dụng trái phép hàng hoá nổi tiếng hoặc tên
của những người khác, cũng như hành vi gây hiểu nhầm và lừa đảo khác.
+Luật Quảng cáo của Trung Quốc đã được thông qua vào năm 1994 cấm các hành vi
không lành mạnh, gây hiểu lầm và lừa đảo liên quan đến quảng cáo bằng sáng chế hoặc hoạt
động quảng cáo khác nói chung.
+ Các quy định về bảo vệ hải quan liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ (1995).
Mặc dù việc bảo hộ bản quyền mới được hình thành khoảng vài chục năm, Trung Quốc đã
nhanh chóng xây dựng thể chế về bảo hộ bản quyền và sở hữu trí tuệ phù hợp với tình hình
trong nước, đảm bảo được quyền lợi của đất nước và thực hiện các cam kết WTO (theo hiệp
định TRIPS).
Tuy nhiên, các quyền liên quan đến sở hữu trí tuệ là các quyền pháp lý mang tính
“nhân tạo” nên để được công nhận và bảo vệ bằng các điều luật nêu trên, doanh nghiệp cần

thực hiện các thủ tục để quyền sở hữu trí tuệ được pháp luật của Trung Quốc công nhận.
b. Về hành pháp
Giải quyết xung đột về sở hữu trí tuệ
Xung đột quyền sở hữu trí tuệ hiện nay là một vấn đề xảy ra không chỉ tại một vài
quốc gia hạn hẹp mà là vấn đề chung của thế giới, trong đó không ngoại trừ ở quốc gia đông
dân nhất và cũng là thị trường lớn bậc nhất thế giới là Trung Quốc. Xung đột quyền sở hữu
trí tuệ tại Trung Quốc thường xảy ra giữa nhãn hiệu và kiểu dáng công nghiệp; nhãn
hiệu/kiểu dáng công nghiệp và quyền tác giả; nhãn hiệu và tên thương mại của doanh nghiệp;
nhãn hiệu và tên miền…

4


Để xử lý tranh chấp liên quan đến bản quyền có thể dùng thủ tục tố tụng dân sự; sử
dụng thủ tục tố tụng hình sự hoặc có thể xử lý qua cơ quan hành chính, khi đó chủ thể quyền
có hai lựa chọn để giải quyết vấn đề.
-

Thứ nhất, các cơ quan thẩm quyền liên quan có thể được yêu cầu giải quyết
xung đột đó bằng cách áp dụng thủ tục hủy bỏ hiệu lực quyền.

-

Thứ hai, chủ thể quyền có thể khởi kiện tại tòa nhằm yêu cầu chuyển trả lại
hoặc hủy bỏ quyền.

Trong thực tế, các tòa án thường không sẵn sàng tham gia vào việc xử các vụ kiện liên
quan đến các quyền sở hữu trí tuệ đã chính thức được các cơ quan hành chính có thẩm quyền
cấp đăng ký. Tuy nhiên, do các vụ xung đột quyền sở hữu trí tuệ ngày càng tăng, đã buộc Tòa
án tối cao phải xác định rõ ràng hơn thẩm quyền của tòa án cũng như hướng dẫn thủ tục tiến

hành xét xử các vụ án liên quan đến xung đột quyền sở hữu trí tuệ.
Bên cạnh đó việc kiểm tra, giám sát, quản lý các mặt hàng cũng được tăng cường:
-

Đối với hàng xuất khẩu nếu có nghi ngờ vi phạm bảo hộ bản quyền thì cơ quan
chức năng có thể kiểm tra. Trung Quốc áp dụng giám sát hàng ngày và giám sát
theo chuyên đề đối với vi phạm bảo hộ bản quyền và sở hữu trí tuệ. Thống nhất
chỉ đạo bảo hộ bản quyền, sở hữu trí tuệ trong cả nước. Trung Quốc thành lập
Ban Chỉ đạo về vấn đề này do một Phó Thủ tướng làm Trưởng Ban.

-

Thành lập các trung tâm khiếu kiện về bản quyền trên toàn quốc. Tiến hành 1
tháng tuyên truyền và hành động trên toàn quốc về sở hữu bản quyền. Hàng
năm công bố các điển hình về vi phạm bản quyền

.

5


2. Cam kết về sỡ hữu trí tuệ với quốc tế
Trung Quốc tham gia các điều ước, công ước về vấn để sở hữu trí tuệ (khoảng hơn 10
công ước quốc tế 6). Tiêu biểu là:
-

Công ước Paris về bảo hộ sở hữu công nghiệp.

-

Công ước Berne về bảo vệ các tác phẩm văn học và nghệ thuật.

-

Thảo ước và nghị định thư Madrid về đăng ký nhãn hiệu quốc tế.

-

Hiệp ước hợp tác về sáng chế.

Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng tích cực tham gia các hoạt động đa phương của WTO,
WIPO7,… Hợp tác song phương với EU, Mỹ, Nga, Nhật,... về vấn đề bản quyền. Tuy Trung
Quốc đã có những bước tiến trong lĩnh vực quyền sở hữu trí tuệ và tính minh bạch của hệ
thống pháp luật, song nhiều nước trên thế giới đặc biệt là các nước phát triển song EU vẫn
cho rằng thành tựu đạt được là chưa đủ. Họ cho rằng Trung Quốc vẫn chưa mở cửa trong lĩnh
vực tài chính. Một số văn bản luật vẫn chưa đủ minh bạch.

6

“Nhừng điều chưa biết về sở hữu trí tuệ - Tài liệu hướng dẫn cho doanh nghiệp xuất khẩu vừa và nhỏ” - Geneva
ICT/WIPO - 2004
7 Tổ chức Sỡ hữu Trí tuệ Thế giới (World Intellectual Property Organization, viết tắt là WIPO) là một trong những cơ
quan chuyên môn của Liên Hiệp Quốc có mục tiêu chính là “đẩy mạnh hoạt động trí tuệ sáng tạo và tạo điều kiện
chuyển giao công nghệ liên quan đến sở hữu trí tuệ sang các nước đang phát triển nhằm mục tiêu đẩy nhanh tốc độ
phát triển kinh tế, xã hội và văn hoá”.

6


Mức độ thực thi đối với quyền sỡ hữu trí tuệ

Trung quốc được xem là một quốc gia có tỷ lệ vi phạm quyền sở hữu trí tuệ cao trên thế
giới Kể từ khi Trung Quốc đặt chân vào ngưỡng cửa Tổ chức Thương mại thế giới
(WTO), Chính phủ nước này đã nỗ lực tiến hành nhiều biện pháp ngăn chặn tình trạng này.
3. Mức độ thực thi quyền sở hữu trí tuệ của Trung Quốc so với thế giới
Theo thống kê năm 2016 Trung Quốc có mức điểm là 5.3 đối với mức độ thực thi
quyền sở hữu trí tuệ với điểm số 4,9 trong việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ , 2.6 trong việc
bảo hộ quyền tác giả, và 8.4 trong bảo hộ quyền sáng chế.(so với thang điểm 10)

Dựa vào biểu đồ trên ta thấy từ năm 2007 có một sự tăng dần đều về điểm trong quyền
sở hữu trí tuệ ở Trung Quốc, tăng từ 4,5 điểm đến 5.4 ở năm 2014 và sau đó giảm nhẹ đến
mức 5,3 vào năm 2016. Nhìn chung Trung Quốc đạt ở mức trung bình về sở hữu trí tuệ, đứng
thứ 56/128 quốc gia toàn cầu và đứng thứ 10/20 các quốc gia trong khu vực Châu Á và Châu
Đại Dương về mức độ thực thi quyền sở hữu trí tuệ.

7


4. So sánh mức độ thực thi quyền sở hữu trí tuệ giữa Trung Quốc, Việt Nam và Hoa
kỳ
Intellectual Property Rights8
10
9
8
7
6

Hoa Kỳ

5

Trung Quốc

4

Việt Nam

3
2
1
0
2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

TRUNG
HOA KỲ

VIỆT NAM
QUỐC

Tổng thể

8,6

5,3

4,4

7,9

4,9

4,4

Bảo vệ bằng sáng chế

9,8

8,4

6,9

Bảo vệ bản quyền

8,2

2,6

1,9

Bảo hộ quyền sở hữu
trí tuệ

-

Nhìn vào biểu đồ tổng thể mức độ thực thi đối với quyền sở hữu trí tuệ ở 3
nước: Hoa Kỳ, Trung Quốc, Việt Nam; ta có thể thấy được Hoa Kỳ rất coi
trọng trong việc bảo vệ quyền sỡ hữu trí tuệ; trung bình thống kê 10 năm trở
lại đây, việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ ở đất nước này vẫn đang duy trì ổn

8

The International Property Rights Index 2016,

8


định ở mức rất cao. Các số liệu thống kê nhiều mặt tại Hoa Kỳ cho thấy các
chỉ số về mức độ thực thi đều trên 8 (so với thang điểm 10).
-

Bên cạnh Hoa Kỳ, cường quốc kinh tế lớn thứ hai thế giới như Trung Quốc
lại cho thấy sự hụt hơi nhất định trong việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ ở
đất nước mình. Trong vòng 10 năm trở lại đây, chính phủ Trung Quốc vẫn

chưa coi trọng đến vấn đề này, theo số liệu thống kê của IPIR mặc dù chỉ số
về mức độ thực thi đã tăng lên đáng kể từ 4,5 (năm 2007) lên 5,4 (năm
2012) song kể từ đó lại có dấu hiệu chững lại. Trong đó, chỉ số về mức độ
thực thi đối với Bảo vệ bản quyền tại một cường quốc kinh tế như Trung
Quốc là rất đáng báo động, chỉ 2,6 (thấp hơn Hoa Kỳ đến 3 lần). Tuy Trung
Quốc là một thị trường tiềm năng với quy mô lớn và tốc độ tăng trưởng
nhanh, nhưng mức độ thực thi quyền sở hữu trí tuệ chỉ trên mức trung bình
của Trung Quốc sẽ là một rào cản lớn cho các doanh nghiệp nước ngoài
đang có ý định đầu tư vào đất nước này.

-

Là một nước đang phát triển như Việt Nam, không quá ngạc nhiên khi các
chỉ số về mức độ thực thi quyền sỡ hữu trí tuệ chỉ ở mức trung bình là 4,4.
Nhưng nếu nhìn vào người bạn láng giềng Trung Quốc, chúng ta có quyền
được lạc quan khi các chỉ số chênh lệch của đất nước chúng ta so với Trung
Quốc là không cao. Trong khi đó, trong vòng 5 năm trở lại đây Trung Quốc
đang có dấu hiệu chững lại thì Việt Nam lại đang phát triển rất ổn định; từ
3,2 (năm 2007) lên đến 4,4 (năm 2016).

9


5. Kết quả của việc áp dụng quyền sở hữu trí tuệ tại Trung Quốc
a. Những thành tựu đạt được
Trung Quốc có mục tiêu rõ ràng và một chiến lược lâu dài trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, tham
vọng trở thành một nền kinh tế đổi mới vào năm 2020. Chiến lược Quốc gia IP (NIPS), được
thông qua vào tháng Sáu năm 2008, vẫn là điểm tham chiếu chính, đã được bổ sung bởi các
kế hoạch Năm Năm thứ 12 (phát hành tháng 3 năm 2011) với mục tiêu phát triển Trung Quốc
thành một quốc gia tiên tiến.

Kể từ khi bắt đầu của Kế hoạch năm năm, ngày càng nhiều công ty Trung Quốc đã nỗ lực để
bắt kịp với quyền hạn IP. "Hiện tại, ZTE Corporation đã thu được hơn 60.000 bằng sáng chế
từ nhà và trên tàu, 90% trong số đó là bằng sáng chế chất lượng cao. Nhờ phát triển sáng chế
và hồ sơ của mình, Lenovo, Inspur Group, Haier và các công ty khác của Trung Quốc đã tiến
nhảy vọt trong Kế hoạch năm năm lần thứ 12.
Báo cáo9 cho biết nền kinh tế lớn thứ hai trên thế giới nhằm mục đích chuyển đổi từ một
"made in China" thành một thị trường "thiết kế ở Trung Quốc". Chính phủ thúc đẩy sự đổi
mới trong các lĩnh vực như ô tô, dược phẩm và công nghệ. Khi ngày càng nhiều công ty
Trung Quốc trở thành người nắm giữ bằng sáng chế, sau đó họ sẽ có quyền lợi trong việc bảo
vệ công nghệ của họ, giống như các đối tác quốc tế của họ. Hơn bất kỳ yếu tố nào khác, xu
hướng này sẽ thúc đẩy tương lai của bảo vệ quyền SHTT ở Trung Quốc.
Trong năm 2014, Trung Quốc đã nhận được 928.000 ứng dụng bằng sáng chế phát minh,
đứng hàng đầu trên thế giới, chiếm 34% tổng số các ứng dụng trên thế giới. Đồng thời, tỷ lệ
tăng trưởng trung bình hàng năm của Đơn sáng chế của Trung Quốc đứng ở mức 12,5%,
đứng vị trí thứ hai là hồ sơ bằng sáng chế toàn cầu tăng vào năm 2014 cho năm năm liền.

9

Copyright: 2015/12/09,

10


Trung Quốc cũng đứng vị trí thứ ba trên thế giới trong hồ sơ PCT của nó, theo báo cáo 2015
của chỉ số Sở hữu trí tuệ Thế giới công bố bởi WIPO.
Khả năng thực thi bằng sáng chế tăng cường rất nhiều. Đến cuối tháng 11/2014, 2.699 trường
hợp liên quan đến vi phạm bản quyền và hàng giả trong môi trường thương mại điện tử đã
được xử lý trên toàn quốc. 17.420 trường hợp đã được xử lý bằng cách cưỡng chế hành chính
bằng sáng chế từ tháng Giêng đến tháng Mười Một, tăng 28,3%.
Ở Trung Quốc, hầu hết mọi người vẫn chưa phát triển thói quen trả tiền cho những gì họ nghe

và chính phủ đã chiến đấu với vi phạm bản quyền của cả âm nhạc trong nước và ở nước
ngoài. Tháng trước, Xiami.com, một web chia sẻ âm nhạc lớn, lấy xuống một số lượng lớn
các bài hát sau khi một bản quyền clean-up theo lệnh của Cục Bản quyền quốc gia. Mười sáu
nhà cung cấp âm nhạc trực tuyến loại bỏ hơn 2,2 triệu bản nhạc không có giấy phép vào 31
tháng 7, một thời hạn Cục Bản quyền quốc gia đặt ra cho các nhà cung cấp để loại bỏ âm
nhạc trái phép. Một quan chức tại cơ quan chức năng cho biết họ đã tổ chức giám sát toàn
diện của lưu thông âm nhạc trực tuyến và sẽ hỗ trợ các nhà cung cấp âm nhạc trực tuyến để
khám phá và thực hiện chế độ thực hiện được tính phí cho việc phân phối âm nhạc. Một
tuyên bố sau một cuộc họp bao gồm một loạt các mục tiêu để cải thiện hoạt động tiêu chuẩn
trong đăng ký theo dõi, xác thực bản quyền và trả tiền sử dụng các sản phẩm âm nhạc trước
năm 2020. Mục tiêu là cải thiện các luật bản quyền, hỗ trợ hợp tác giữa các chủ bản quyền và
quảng bá các sản phẩm kỹ thuật số.
Việc thực hiện một chiến lược IP quốc gia, và sự cần thiết khách quan để bảo vệ tư pháp về
sở hữu trí tuệ, tòa án Trung Quốc đóng một vai trò tích cực trong cải cách lập pháp IP thúc
đẩy và khuyến khích đổi mới trong hệ thống thử nghiệm riêng của họ và sự quản lý của pháp
luật IP tích cực và hiệu quả..., với sự giúp đỡ của ba ngôi thử nghiệm (thử nghiệm tại 5 sân
cao hơn, 49 tòa án trung cấp và 69 tòa án địa phương cho đến nay), hiệu quả thử nghiệm đã

11


được tăng lên và một hệ thống thử nghiệm IP chuyên nghiệp đã được thành lập, thiết lập các
tòa án chỉ IP mà các chuyên gia được tập hợp để cho ra các kết quả pháp lý tốt nhất.
Hiện nay, Trung Quốc có hơn 50 văn phòng bằng sáng chế thành lập bởi chính quyền địa
phương và hơn 20 văn phòng bằng sáng chế do các Bộ khác nhau và các phòng ban trực
thuộc Hội đồng Nhà nước. Các cơ quan hành chính Cục Bản quyền Nhà nước và bản quyền
địa phương đã được thành lập theo Luật Bản quyền. Ban hành chính nhãn hiệu thuộc văn
phòng hành chính cho ngành công nghiệp và thương mại đã được thành lập ở cấp trung ương,
tỉnh, thành phố, cấp quận và quận; dưới cấp quận, có văn phòng hành chính cho ngành công
nghiệp và thương mại. Ngày nay, có hơn 7.000 nhân viên quản lý thương hiệu trên khắp

Trung Quốc và ngoài 300.000 nhân viên bán thời gian.
Các cơ quan chính phủ sở hữu trí tuệ
Ở Trung Quốc, chính phủ đóng một vai trò đáng kể trong các quyền sở hữu trí tuệ thúc đẩy
và bảo vệ (IPR). Một số cơ quan chính phủ chịu trách nhiệm trước những vấn đề sở hữu trí
tuệ.
Cục Sở hữu trí tuệ Nhà nước (SIPO) chịu trách nhiệm đối với công việc sáng chế trên toàn
quốc. Nó chấp nhận và kiểm tra các ứng dụng bằng sáng chế và cấp bằng sáng chế cho phát
minh-sáng tạo phù hợp với pháp luật. Văn phòng Thương hiệu của Cục Quản lý Nhà nước
cho Công nghiệp và Thương mại chịu trách nhiệm về việc đăng ký và quản lý thương hiệu
trên toàn quốc. Tạp chí Thương hiệu và sự xét xử đồng quản trị, thành lập dưới sự quản lý
Nhà nước về Công nghiệp và Thương mại chịu trách nhiệm về các vấn đề xử lý các tranh
chấp thương hiệu.
Các quyền SHTT và bộ phận chịu trách nhiệm ở Trung Quốc

12


NO

Bảo hộ quyền sở hữu trí

Các bộ phận Chính phủ chịu trách

tuệ

nhiệm

1

Bằng sáng chế

Văn phòng Nhà nước sở hữu trí tuệ

2

Nhãn hiệu

Văn phòng Thương hiệu của Cục
Quản lý Nhà nước đối với Công
nghiệp và Thương mại

3

Bản quyền

Văn phòng nhà nước về bản quyền

Có bốn cấp độ của các đơn vị chính quyền địa phương:
1) Tỉnh, khu tự trị, thành phố kiểm soát trực tiếp;
2) Thành phố hay quận;
3) Quận, thành phố, cấp huyện;
4) Thị trấn.
b. Những tồn tại

-

Nguyên nhân:
Các toà án Trung Quốc có khuynh hướng bảo vệ người đăng ký trước.

Nếu một công ty muốn sở hữu thương hiệu, họ có thể chỉ cần đăng ký đầu tiên và chính

quyền không sẵn lòng trừng phạt những người vi phạm. Theo luật sư Horace Lam ở Bắc
Kinh, “Theo luật Mỹ, để có thương hiệu, bạn cần chứng tỏ việc sử dụng hay ý định sử dụng.
Ở Trung Quốc, có thương hiệu chỉ là nộp đơn đầu tiên”. Bởi vì không có cái gì được xem là
một thương hiệu quốc tế, “có nghĩa là bạn có tất cả những thương hiệu đã ăn cắp”.
-

Lỗ hổng trong luật pháp và ý thức về tài sản trí tuệ của người dân Trung Quốc vẫn
còn kém.

13




Tồn tại10

Bản quyền: Trong lĩnh vực công nghệ thông tin,các công ty của EU-các nhà cung cấp thiết bị
viễn thông đặc biệt giữ một số bằng sáng chế quan trọng cho các công nghệ cần thiết. Các
công ty công nghệ thông tin Trung Quốc sử dụng rộng rãi các công nghệ này mà không phải
trả tiền bản quyền đầy đủ, dẫn đến tổn thất rất lớn cho các công ty của EU liên quan. Một
điều đáng lo ngại là việc sử dụng luật cạnh tranh của chính quyền Trung Quốc phạt tiền nặng
và thiết lập thuế suất rất thấp cho việc cấp phép bằng sáng chế thuộc sở hữu của các công ty
nước ngoài.
Nhãn hiệu: Trong số liệu thống kê chính thức của Ủy ban châu Âu về thực thi hải quan năm
2013, theo đó 66,12% số hàng hoá bị vào năm 2013 tại biên giới EU do bị nghi ngờ xâm
phạm quyền SHTT-có nguồn gốc từ Trung Quốc đại lục, và khác 13.31% từ Hồng Kông,
Trung Quốc.
24/06/2016: Hai công ty con của Disney đã kiện ba công ty của Trung Quốc đối với hành vi
xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và cạnh tranh không lành mạnh. Disney Enterprises Inc và
Pixar, chủ sở hữu quyền tác giả của bộ phim hài phim hoạt hình "Cars" và "Cars 2" cũng như

những hình ảnh nhân vật, đã kiện G-Point ở Bắc Kinh, PPTV ở Thượng Hải và Bluemtv ở Hạ
Môn, tỉnh Phúc Kiến phía đông của Trung Quốc, sau khi họ đã tìm thấy hình ảnh và áp phích
của bộ phim hoạt hình "The Autobots" giống như những người của "Cars" và "Cars 2".
Bộ Thương mại Hoa Kỳ ngày 30/04/2015 công bố một danh sách 13 đối tác cần theo dõi vì bị
nghi ngờ không tôn trọng các quyền sở hữu trí tuệ. Trung Quốc vẫn có tên trong danh sách
này. Báo cáo thường niên của Bộ Thương mại Hoa Kỳ ghi rõ : Từ việc đăng ký bản quyền,

10

Report on the protection and enforcement of intellectual property rights in third countries,
/>
14


đến quyền của tác giả, hay các dữ liệu mật trong một số ngành nghề, như y dược vẫn thường
xuyên bị vi phạm tại Trung Quốc.
Báo cáo kết luận: Do Trung Quốc là một quốc gia có thị trường rộng lớn, lại là một
nguồn cung cấp hàng hóa quan trọng của thế giới, việc theo dõi xem Trung Quốc có thi hành
nghiêm túc các điều khoản bảo vệ sở hữu trí tuệ hay không, là một ưu tiên trong chính sách
thương mại của Hoa Kỳ
c. Một số hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ của Trung Quốc tại Hoa Kỳ
-

Sử dụng dấu hiệu trùng với nhãn hiệu được bảo hộ cho hàng hóa, dịch vụ
trùng với hành hóa dịch vụ thuộc danh mục đăng ký kèm theo nhãn hiệu đó.

-

Sử dụng dấu hiệu tương tự với nhãn hiệu được bảo hộ cho hàng hóa, dịch vụ
trùng, tương tự hoặc liên quan tới hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục đăng ký

kèm theo nhãn hiệu đó, nếu việc sử dụng có khả năng gây nhầm lẫn về nguồn
gốc hàng hóa, dịch vụ.

15


-

Sử dụng dấu hiệu trùng hoặc tương tự với nhãn hiệu nổi tiếng hoặc dấu hiệu
dưới dạng dịch nghĩa, phiên âm từ nhãn hiệu nổi tiếng cho hàng hóa, dịch vụ bất
kì, , kể cả hàng hóa, dịch vụ không trùng, không tương tự và không liên quan tới
hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục hàng hóa, dịch vụ mang nhãn hiệu nổi tiếng,
nếu việc sử dụng có khả năng gây nhầm lẫn về nguồn gốc hàng hóa hoặc gây ấn
tượng sai lệch về mối quan hệ giữa người sử dụng dấu hiệu đó với chủ sở hữu
nhãn hiệu nổi tiếng.

Sức hấp dẫn tổng thể của Trung Quốc dựa trên mức độ bảo vệ sở hữu trí tuệ
6. Lợi ích
Khung pháp lý chặt chẽ, phù hợp với các chuẩn mực quốc tế được WTO đề ra tác động
tích cực đến các doanh nghiệp đa quốc gia khi tham gia vào thị trường Trung Quốc trên các
khía cạnh chính sau:
-

Được chính phủ bảo hộ về quyền sở hữu trí tuệ.

-

Tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho các tổ chức cá nhân khi tham gia vào thị
trường. Đồng thời hạn chế tối đa tranh chấp về việc hiểu và thi hành Luật Sở hữu
trí tuệ.

7. Chi phí
Để được bảo hộ, các doanh nghiệp buộc phải đăng ký quyền sở hữu ở Trung Quốc điều
này làm tăng chi phí quản lý về thời gian lẫn tiền bạc của các doanh nghiệp này. Ví dụ, việc
đăng ký một thương hiệu phải trải qua 9 bước tiêu tốn khoảng thởi gian xấp xỉ từ 24 đến 36
tháng. Bên cạnh đó tổng phí cho một loại nhãn hiệu là 1100 USD chưa kể phí luật sư.

16


Tuy nhiên chi phí cho việc đăng ký quyền sở hữu trí tuệ ở Trung Quốc vẫn chưa thấm
vào đâu so với số tiền suy giảm về doanh thu khi bị đánh cắp tài sản trí tuệ hay khi bị cuốn
vào các vụ kiện về tranh chấp sở hữu trí tuệ. Tiêu biểu là các vụ tranh chấp thương hiệu của
Apple ở Trung Quốc năm 2012. Hãng này đã phải trả cho Proview Technology - một công ty
thuộc thành phố Thâm Quyến (Trung Quốc) số tiền lên tới 60 triệu USD để mua lại thương
hiệu iPad mà thực tế Apple đã mua lại từ một nhánh con của công ty này ở Đài Loan.
Không những thế, các thương hiệu dính dáng tới trang chấp bản quyền tại Trung Quốc
các doanh nghiệp đa quốc gia có nguồn gốc từ nước ngoài rất dễ dàng bị tẩy chay mất đi thị
phần ở đất nước đông dân này dù họ có thắng hay thua đi chăng nữa.

8. Rủi ro
Từ các phân tích và ví dụ ở trên, ta thấy rằng rủi ro lớn nhất dưới tác động của mức độ
sở hữu trí tuệ của Trung Quốc hiển hiện trước mắt khiến các công ty lo ngại khi đầu tư vào
thị trường này là việc dễ dàng bị tước đoạt tài sản trí tuệ và lật lọng trong các hợp đồng mua
bán thương hiệu và khó có thể thắng kiện khi xảy ra tranh chấp với một công ty bản địa.
Tất cả những vấn đề cơ bản này xuất phát từ một nguyên nhân chủ yếu đó là:
-

Sự bất tương đồng về luật pháp cũng như hành pháp giữa hệ thống pháp luật Trung
Quốc so với quốc tế tạo ra những lỗ hổng pháp luật để kẻ trục lợi có cơ hội chiếm

đoạt.
Một ví dụ cơ bản cho điều này chính là trong khi Mỹ và các quốc gia phương Tây
sử dụng nguyên tắt sử dụng trước (first to use), Trung Quốc áp dụng nguyên tắc nộp
đơn đầu tiên (first to file) trong việc đăng ký bảo hộ các đối tượng thuộc quyền sở
hữu công nghiệp như sáng chế, giải pháp hữu ích, kiểu dáng công nghiệp, nhãn
hiệu,... Theo nguyên tắc này trong trường hợp có nhiều chủ đơn khác nhau cùng
nộp các đơn đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp trùng hoặc không khác biệt

17


với nhau hoặc các nhãn hiệu trùng/tương tự với nhau cho các sản phẩm, dịch vụ
trùng hoặc tương tự nhau thì đơn có ngày ưu tiên hoặc ngày nộp đơn đầu tiên sẽ
được chấp nhận bảo hộ. Trên thực tế thường gặp, một công ty khi bắt đầu sản xuất
ở Trung Quốc để xuất khẩu, vì cho rằng sẽ không bán hàng ở Trung Quốc nên
không đăng ký bảo hộ nhãn hiệu ở Trung Quốc. Khi đó, người được cấp hợp đồng,
nhà phân phối hoặc người kinh doanh lừa đảo ở địa phương sẽ nhảy vào lấp chỗ
trống và họ (hoặc qua họ hàng hoặc quan hệ kinh doanh) sẽ đăng ký nhãn hiệu đó.
Rồi một hôm, đột nhiên doanh nghiệp phát hiện ra hàng xuất khẩu của mình bị hải
quan Trung quốc ( được giao nhiệm vụ kiểm tra hàng xuất đi cũng như hàng nhập
vào xem có vi phạm sở hữu trí tuệ hay không) bắt giữ và phải đương đầu với việc
kiện tụng rất tốn kém để giành lại nhãn hiệu. Nhưng kết quả là hầu hết các doanh
nghiệp này đều bị xử thua.
Một ví dụ cụ thể, Ferrari đã phải tiến hành cuộc chiến 11 năm với một công ty đã
đăng ký bảo hộ nhãn hiệu với hình con ngựa gắn vào quần áo trong năm 1995.
Ferrari phản đối nói rằng khách hàng có thể bị nhầm lẫn. Nhưng cả Cơ quan Nhãn
hiệu Trung Quốc (China Trade Mark Office -CTMO) và Hội đồng Xem xét và Phân
xử Nhãn hiệu (TRAB), cơ quan trực thuộc Bộ Công nghiệp và Thương mại, được
giao trách nhiệm giải quyết các tranh chấp về sở hữu trí tuệ, đều bác bỏ phản đối
của Ferrari. Sự việc được mang ra toà án. Tại toà, Ferrari lập luận rằng các nhãn

hiệu của Ferrari với hình con ngựa và đồ hoạ con ngựa phải được bảo hộ như là các
nhãn hiệu nổi tiếng. Nhưng Ferrari lại không đưa ra được bằng chứng là hình đó
được nhiều người biết đến ở Trung Quốc. Ferrari lại thua kiện.


Kết luận: Trung Quốc là một thị trường tiềm năng với quy mô lớn, tốc độ tăng
trưởng kinh tế nhanh tuy nhiên việc đầu tư vào thị trường béo bở này vẫn khiến cho
các doanh nghiệp nước ngoài e ngại do chế độ sở hữu còn quá lỏng lẻo.

18


 TRẢ LỜI CÂU HỎI CUỐI BÀI:
Câu hỏi: Trung Quốc đã làm gì để hạn chế rủi ro do tác động của mức độ thực thi
quyền sở hữu trí tuệ nhằm tăng cường các đầu tư từ nước ngoài?
Trung Quốc đã tham gia các điều ước, công ước về vấn để sở hữu trí tuệ (khoảng hơn
10 công ước quốc tế 11). Tiêu biểu là:
-

Công ước Paris về bảo hộ sở hữu công nghiệp.

-

Công ước Berne về bảo vệ các tác phẩm văn học và nghệ thuật.

-

Thảo ước và nghị định thư Madrid về đăng ký nhãn hiệu quốc tế.

-

Hiệp ước hợp tác về sáng chế.

Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng tích cực tham gia các hoạt động đa phương của WTO,
WIPO12,… Hợp tác song phương với EU, Mỹ, Nga, Nhật,... về vấn đề bản quyền.
Ngoài ra Trung Quốc đã thành lập các cơ quan hành chính để xử lí về các vi phạm
quyền sỡ hữu trí tuệ như: SIPO, cơ quan quản lý nhãn hiệu CTMO, Hội đồng xem xét
và phân xử Nhãn hiệu (TRAB), cơ quan trực thuộc Bộ Công Nghiệp và Thương Mại..

11

“Nhừng điều chưa biết về sở hữu trí tuệ - Tài liệu hướng dẫn cho doanh nghiệp xuất khẩu vừa và nhỏ” - Geneva
ICT/WIPO - 2004
12 Tổ chức Sỡ hữu Trí tuệ Thế giới (World Intellectual Property Organization, viết tắt là WIPO) là một trong những
cơ quan chuyên môn của Liên Hiệp Quốc có mục tiêu chính là “đẩy mạnh hoạt động trí tuệ sáng tạo và tạo điều kiện
chuyển giao công nghệ liên quan đến sở hữu trí tuệ sang các nước đang phát triển nhằm mục tiêu đẩy nhanh tốc độ
phát triển kinh tế, xã hội và văn hoá”.

19


KINH DOANH QUỐC TẾ (KDQT1-CLC)
TRẦN MINH DUYÊN
______________________________
Biên tập và chỉnh sửa:
TÁN NGUYỄN HOÀNG OANH
NGUYỄN TRẦN THẢO NGÂN
ĐẶNG MỸ TRINH
NGUYỄN THỊ THANH VÂN
______________________________

Tài liệu tham khảo:
Copy right, . (2015/12/09).
The International Property Rights Index ,.
(2016).
China blogger, Text of the 1984 Patent Law (February 3 2012) .
ICT/WIPO, G. (2004). Những điều chưa biết về sở hữu trí tuệ - Tài liệu hướng dẫn cho
doanh nghiệp xuất khẩu vừa và nhỏ.
Report on the protection and enforcement of intellectual property rights in third countries,
/>
20