Đề cương bài giảng nguyên lý kế toán

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT HƯNG YÊN
KHOA KINH TẾ

ĐỀ CƯƠNG BÀI GIẢNG

NGUYÊN LÝ KẾ TOÁN
(Tài liệu lưu hành nội bộ)

`

Hưng Yên


TRƯờNG ĐạI HọC SƯ PHạM Kỹ THUậT HƯNG YÊN
KHOA KINH Tế

bi giảng
môn nguyên lý kế toán
hệ đại học chính quy


mục lục
Chơng 1: Tổng quan về hạch toán kế toán.....................................................................5
1.1. Bản chất của hạch toán kế toán................................................................................. 5
1.1.1. Sự cần thiết khách quan của hạch toán v hạch toán kế toán ................................5
1.1.2. Các loại hạch toán..................................................................................................7
1.1.2.1. Hạch toán nghiệp vụ (hạch toán nghiệp vụ kỹ thuật) .........................................7
1.1.2.2. Hạch toán thống kê .............................................................................................7
1.1.2.3. Hạch toán kế toán ...............................................................................................8
1.1.2.4. Mối quan hệ giữa 3 loại hạch toán......................................................................9
1.1.3. Định nghĩa về kế toán ............................................................................................9

1.1.4. Vai trò của kế toán trong hệ thống quản lý ...........................................................9
1.2. Các nguyên tắc kế toán chung đợc thừa nhận...................................................... 11
1.2.1. Một số khái niệm .................................................................................................11
1.2.2. Nguyên tắc kế toán ..............................................................................................12
1.3. Đối tợng của kế toán ............................................................................................. 13
1.3.1-Phân loại vốn của doanh nghiệp theo ti sản ........................................................15
1.3.2. Phân loại vốn theo nguồn hình thnh ti sản .......................................................17
1.4. Các phơng pháp của kế toán ................................................................................. 25
1.4.1. Phơng pháp chứng từ .........................................................................................25
1.4.2. Phơng pháp tính giá ...........................................................................................25
1.4.3. Phơng pháp đối ứng ti khoản ...........................................................................25
1.4.4. Phơng pháp tổng hợp - cân đối kế toán..............................................................26
Tóm tắt chơng 1 ...........................................................................................................27
Câu hỏi ôn tập chơng 1 ................................................................................................28
Chơng 2: phơng pháp chứng từ ..................................................................................29
2.1. Khái quát chung về phơng pháp chứng từ ............................................................ 29
2.1.1. Khái niệm v các yếu tố cấu thnh của phơng pháp chứng từ ...........................29
2.1.2. ý nghĩa của phơng pháp chứng từ ......................................................................29
2.2. Chứng từ kế toán ..................................................................................................... 30
2.2.1. Khái niệm ............................................................................................................30
2.2.2. Phân loại chứng từ ...............................................................................................32
2.3. Luân chuyển chứng từ ............................................................................................ 34
2.3.1. Khái niệm ............................................................................................................34

1


2.3.2. Các giai đoạn của quá trình luân chuyển chứng từ ..............................................34
2.3.3. Kế hoạch luân chuyển chứng từ...........................................................................35
2.3.4. Nội quy về chứng từ kế toán ................................................................................36

Tóm tắt chơng 2 ...........................................................................................................38
Câu hỏi ôn tập chơng 2 ................................................................................................39
Chơng 3: phơng pháp tính giá ....................................................................................40
3.1. Khái niệm v sự cần thiết của phơng pháp tính giá .............................................. 40
3.1.1. Khái niệm ............................................................................................................40
3.1.2. Sự cần thiết của phơng pháp tính giá .................................................................40
3.2. Yêu cầu v nguyên tắc của phơng pháp tính giá .................................................. 41
3.2. 1. Yêu cầu ...............................................................................................................41
3.2.2. Nguyên tắc ...........................................................................................................41
3.3. Tính giá một số đối tợng chủ yếu ......................................................................... 43
3.3.1. Tính giá ti sản mua vo ......................................................................................43
3.3.2. Tính giá sản phẩm, dịch vụ sản xuất....................................................................45
3.3.3. Tính giá gốc sản phẩm, dịch vụ tiêu thụ v vật t xuất dùng cho sản xuất kinh
doanh .............................................................................................................................48
Tóm tắt chơng 3 ...........................................................................................................54
Câu hỏi ôn tập chơng 3 ................................................................................................55
Chơng 4: phơng pháp đối ứng ti khoản ....................................................................56
4.1. Ti khoản kế toán.................................................................................................... 56
4.1.1. Khái niệm ............................................................................................................56
4.1.2. Nguyên tắc ghi chép trên các ti khoản kế toán .................................................57
4.2. Quan hệ đối ứng v phơng pháp ghi sổ kép .......................................................... 58
4.2.1. Các quan hệ đối ứng ti khoản.............................................................................58
4.2.2. Phơng pháp ghi sổ kép .......................................................................................59
4.2.3. Các loại định khoản .............................................................................................60
4.3. Hệ thống ti khoản kế toán ..................................................................................... 62
4.3.1. Phân loại ti khoản kế toán ..................................................................................62
4.3.2. Ti khoản tổng hợp v ti khoản chi tiết (phân tích). ..........................................76
4.3.3. Kiểm tra số liệu ghi chép trên ti khoản kế toán .................................................77
4.3.4. Hệ thống ti khoản kế toán ..................................................................................80
Tóm tắt chơng 4 ...........................................................................................................81

Câu hỏi ôn tập chơng 4 ................................................................................................82

2


Chơng 5: Phơng pháp tổng hợp cân đối kế toán ........................................................83
5.1. Khái quát chung về phơng pháp tổng hợp v cân đối kế toán .............................. 83
5.1.1. Khái niệm v cơ sở hình thnh phơng pháp .......................................................83
5.1.2. ý nghĩa của phơng pháp .....................................................................................83
5.2. Bảng cân đối kế toán ............................................................................................... 84
5.2.1. Khái niệm ...........................................................................................................84
5.2.2. Nội dung v kết cấu cơ bản..................................................................................84
5.2.3. Phơng pháp lập bảng cân đối kế toán ................................................................87
5.2.4. Quan hệ giữa ti khoản v bảng cân đối kế toán ................................................92
5.3. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh ................................................................... 93
5.3.1. Khái niệm ............................................................................................................93
5.3.2. Nội dung v kết cấu cơ bản..................................................................................93
5.3.3. Phơng pháp lập Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh ....................................95
5.4. Báo cáo lu chuyển tiền tệ ...................................................................................... 95
5.4.1. Khái niệm v ý nghĩa ...........................................................................................95
5.4.2. Nội dung v kết cấu cơ bản..................................................................................96
5.4.3. Phơng pháp lập Báo cáo lu chuyển tiền tệ .......................................................96
Tóm tắt chơng 5: ..........................................................................................................97
Câu hỏi ôn tập chơng 5 ................................................................................................98
Chơng 6: kế toán quá trình sản xuất kinh doanh chủ yếu ............................................99
6.1. Khái quát các quá trình kinh doanh của doanh nghiệp........................................... 99
6.2. Kế toán quá trình cung cấp ..................................................................................... 99
6.2.1. Nhiệm vụ của kế toán .........................................................................................99
6.2.2. Ti khoản sử dụng.............................................................................................100
6.2.3.Phơng pháp kế toán ...........................................................................................102

6.3. Kế toán quá trình sản xuất .................................................................................... 108
6.3.1. Nhiệm vụ của kế toán ........................................................................................108
6.3.2. Ti khoản sử dụng..............................................................................................108
6.3.3. Phơng pháp kế toán ..........................................................................................110
6.4. Kế toán quá trình tiêu thụ ..................................................................................... 116
6.4.1. Nhiệm vụ của kế toán ........................................................................................116
6.4.2. Ti khoản sử dụng..............................................................................................116
6.4.3. Phơng pháp kế toán ..........................................................................................117
6.5. Kế toán xác định kết quả kinh doanh ................................................................... 120

3


6.5.1. Một số chỉ tiêu cơ bản .......................................................................................120
6.5.2. Ti khoản sử dụng..............................................................................................120
6.5.3. Phơng pháp kế toán .........................................................................................122
Tóm tắt chơng 6 .........................................................................................................127
Câu hỏi ôn tập chơng 6 ..............................................................................................128
Chơng 7: Sổ kế toán v Hình thức kế toán.................................................................129
7.1. Sổ kế toán.............................................................................................................. 129
7.1.1. Nội dung v nguyên tắc xây dựng mẫu sổ kế toán ............................................129
7.1.2 Các loại sổ kế toán ..............................................................................................130
7.1.3. Quy định về sổ kế toán ......................................................................................134
7.2 Các hình thức kế toán ............................................................................................ 137
7.2.1 Hình thức kế toán Nhật ký - Sổ cái .....................................................................138
7.2.2. Hình thức Chứng từ ghi sổ ................................................................................140
7.2.3. Hình thức kế toán Nhật ký chung ......................................................................145
7.2.4. Hình thức kế toán Nhật ký - chứng từ................................................................151
Chơng 8: Tổ chức công tác kế toán ...........................................................................170
8.1. ý nghĩa, nội dung v nhiệm vụ tổ chức công tác kế toán ...................................... 170

8.1.1. ý nghĩa tổ chức công tác kế toán .......................................................................170
8.1.2. Nội dung tổ chức công tác kế toán ....................................................................171
8.1.3. Nhiệm vụ tổ chức công tác hạch toán kế toán ...................................................171
8.2. Tổ chức bộ máy kế toán ........................................................................................ 171
Tóm tắt chơng 8 .........................................................................................................178
Câu hỏi ôn tập chơng 8 ..............................................................................................179
Ti liệu tham khảo .......................................................................................................188

4


Chơng 1: Tổng quan về hạch toán kế toán
1.1. Bản chất của hạch toán kế toán
1.1.1. Sự cần thiết khách quan của hạch toán và hạch toán kế toán
Sản xuất ra của cải vật chất l cơ sở để tồn tại v phát triển của xã hội loi
ngời. Con ngời muốn tồn tại v phát triển cần có ăn, ở, vật dụng, phơng tiện đi
lại. muốn vậy phải tiến hnh sản xuất. Nhng sản xuất ra cái gì? cần t liệu gì để sản
xuất? Kết quả sản xuất đợc phân phối nh thế no. l những vấn đề m con ngời
luôn quan tâm đến v đợc đặt ra nh một tất yếu khách quan, đòi hỏi phải thực hiện
chức năng quản lý sản xuất, tức l quản lý các họat động kinh tế. Để quản lý đợc các
họat động kinh tế đó đòi hỏi phải thực hiện quan sát, ghi chép v phân tích các hoạt
động kinh tế. Hạch toán kế toán l một phơng pháp để thực hiện chức năng đó.
Hạch toán kế toán ra đời cùng với sự phát triển của loi ngời v cùng với các
hình thái kinh tế xã hội:
Công xã nguyên thủy: sản xuất cha phát triển nhu cầu v khả năng thu nhận
thông tin cha nhiều. Hạch toán đợc tiến hnh bằng các phơng thức đơn giản l đánh
dấu nên thân cây, buộc nút trên các dây thừng để ghi nhớ các thông tin. Do sản xuất
lạc hậu, cha có d thừa của cải cha hình thnh giai cấp, sản xuất theo bầy đn. Do đó
thời kỳ ny hạch toán đợc sử dụng phục vụ lợi ích của ton xã hội.
Chiếm hữu nô nệ: thời kỳ ny có sự phân công giai cấp, chủ nô v nô lệ. Hạch

toán đợc sử dụng trong các trang trại, đồn điền theo dõi kết quả sử dụng nô lệ v
chiếm dụng lao động của nô lệ để vơ vét đợc nhiều sản phẩm thặng d. Ngoi ra hạch
toán còn đợc thực hiện trong các phòng đổi tiền, nh thờ v trong lĩnh vực ti chính
Nh nớc... để theo dõi về giao dịch, thanh toán v buôn bán, trong thời kỳ ny sổ kế
toán xuất hiện thay cho cách đánh dấu của thời nguyên thủy.
Đến thời kỳ Phong kiến: sự phát triển mạnh mẽ của nông nghiệp với quy mô lớn
gắn liền với sự ra đời của địa tô phong kiến, với chế độ cho vay nặng lãi của địa chủ
với nông dân, những quan hệ kinh tế mới ny đã nảy sinh v tác động đến sự phát triển
tiếp theo của hạch toán kế toán với hệ thống sổ sách đầy đủ v chi tiết hơn.
Thời kỳ T bản chủ nghĩa: với sự phát triển nhanh chóng của thơng nghiệp sau
đó cả công nghiệp phát triển - quan hệ mua bán đợc mở rộng đặt ra nhu cầu phải hạch
toán các mối quan hệ nảy sinh trong quá trình vận động. Từ đó, phơng pháp hạch toán
kế toán đã đợc hình thnh v ứng dụng rộng rãi. Trong thời kỳ ny hạch toán kế toán

5


đợc giai cấp t bản sử dụng lm công cụ bóc lột sức lao động của ngời lao động, lm
giu cho nh t bản, củng cố địa vị thống trị của giai cấp t sản.
Chuyển sang cơ chế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa, với sự xuất hiện của
chế độ công hữu về t liệu sản xuất v với trình độ xã hội hoá cao của nền sản xuất,
hạch toán kế toán trở thnh bộ môn khoa học v phát huy đầy đủ vị trí của mình. Hạch
toán kế toán l công cụ quản lý kinh tế của Nh nớc, đợc sử dụng để lãnh đạo, quản
lý nền kinh tế quốc dân, nâng cao đời sống vật chất của ngời lao động, của mọi thnh
viên trong xã hội.
Kết luận: Hạch toán kế toán đã tồn tại v phát triển cùng với tiến trình phát triển
của xã hội, nên hạch toán kế toán l tất yếu khách quan của mọi phơng thức sản xuất,
l công cụ phục vụ cho quản lý kinh tế của xã hội.
Vậy, bản chất của hạch toán kế toán là một khoa học về sự đo lờng lao động
hao phí, thu thập và cung cấp thông tin về Kinh tế - Tài chính, là công cụ quản lý

nền kinh tế của các doanh nghiệp, của Nhà nớc.
Để quản lý đợc các hoạt động kinh tế cần phải có thông tin đặc biệt l các thông
tin đợc lợng hoá bằng số liệu, để có đợc số liệu về kinh tế ti chính phục vụ cho
hoạt động quản lý đòi hỏi phải thực hiện việc quan sát, đo lờng, tính toán v ghi chép
các hoạt động bằng hạch toán kế toán.
Hạch toán kế toán là quá trình quan sát, đo lờng, tính toán, ghi chép bằng con
số một cách liên tục, toàn diện và có hệ thống các loại vật t, tiền vốn và hoạt động
kinh tế. Qua đó giám đốc tình hình thực hiện kế hoạch sản xuất kinh doanh, tình hình
bảo quản tài sản của doanh nghiệp, nó là công cụ sử dụng để lãnh đạo quản lý kinh tế
của Nhà nớc.
Quan sát các quá trình và hiện tợng kinh tế l giai đoạn đầu tiên của việc phản
ánh v giám đốc quá trình tái sản xuất xã hội. Nó ghi nhận sự tồn tại của những đối
tợng cần đợc khai thác thông tin.
Đo lờng nhằm lợng hoá các đối tợng cần thông tin bằng các thớc đo phù
hợp, qua đo lờng sẽ xác định số lợng, thể tích... của đối tợng.
Tính toán l quá trình sử dụng các phép tính (toán học), các phơng pháp tổng
hợp phân tích để phản ánh, xác định đợc chỉ tiêu kinh tế cần thiết, thông qua đó để
biết đợc tiến độ thực hiện các mục tiêu, dự án v hiệu quả của hoạt động kinh tế.
Ghi chép l thu thập, xử lý, ghi lại tình hình kết quả hoạt động kinh tế trong từng
thời gian, địa điểm phát sinh theo trình tự v phơng pháp nhất định. Qua ghi chép có

6


thể thực hiện`hu đợc việc phản ánh v kiểm tra ton diện, có hệ thống các hoạt động
sản xuất xã hội.
Việc quan sát, đo lờng, tính toán, ghi chép kế toán nhằm đo lờng lao động hao
phí trong sản xuất sản phẩm thực hiện chức năng phản ánh, giám đốc hoạt động kinh tế
v bảo vệ ti sản xã hội chủ nghĩa, lm cho kế toán trở thnh một trong những công cụ
quan trọng để quản lý kinh tế.

Nh vậy, hạch toán kế toán l việc quan sát, tính toán, đo lờng v ghi chép các
quá trình kinh tế, nhằm quản lý các quá trình đó ngy một chặt chẽ hơn.
1.1.2. Các loại hạch toán
Để quan sát, phản ánh v giám đốc các quá trình sản xuất kinh doanh v sử dụng
vốn một cách đầy đủ, kịp thời chính xác phục vụ cho chỉ đạo v quản lý kinh tế đòi hỏi
phải sử dụng các loại hạch toán khác nhau. Mỗi loại hạch toán có đặc điểm v nhiệm
vụ riêng, cụ thể:

1.1.2.1. Hạch toán nghiệp vụ (hạch toán nghiệp vụ kỹ thuật)
Hạch toán nghịêp vụ l sự quan sát, phản ánh v giám đốc trực tiếp từng nghiệp
vụ kinh tế kỹ thuật cụ thể, để chỉ đạo thờng xuyên v kịp thời các nghiệp vụ đó. Đối
tợng của hạch toán nghiệp vụ l các nghiệp vụ kinh tế hoặc kỹ thuật sản xuất nh tiến
độ thực hiện các hoạt động cung cấp, sản xuất, tiêu thụ, tình hình biến động v sử dụng
các yếu tố của quá trình sản xuất, các nghiệp vụ cụ thể về kết quả sản xuất kinh doanh.
Đặc điểm của hạch toán nghiệp vụ:
- Đối tợng của hạch toán nghiệp vụ l từng nghiệp vụ kinh tế kỹ thuật cụ thể
VD: Tiến độ thực hiện các hoạt động cung cấp vật t, sản xuất, tiêu thụ.
- Hạch toán nghiệp vụ sử dụng cả 3 loại thớc đo v không chuyên dùng một loại
thớc đo no.
- Ti liệu hạch toán đơn giản, chủ yếu dùng phơng pháp quan sát để thu thập ti
liệu, phục vụ kịp thời cho chỉ đạo, ít sử dụng chỉ tiêu hạch toán tổng hợp (Các phơng
tiện thu thập truyền tin đơn giản nh: chứng từ ban đầu, điện thoại, điện báo hoặc
truyền miệng ).
- Hạch toán nghiệp vụ cha đợc coi l một môn khoa học độc lập vì phơng
pháp thu nhận thông tin đơn giản nh quan sát, đo lờng.

1.1.2.2. Hạch toán thống kê
Hạch toán thống kê l một môn khoa học, có đối tợng nghiên cứu l mặt lợng
trong mối liên hệ mật thiết với mặt chất của những hiện tợng v quá trình kinh tế xã

7


hội số lớn trong điều kiện v thời gian, địa điểm cụ thể nhằm rút ra bản chất v tính
quy luật trong sự phát triển của các hiện tợng đó. Hạch toán thống kê đã xây dựng
một hệ thống phơng pháp khoa học riêng nh điều tra thống kê, phân tổ thống kê, số
tuyệt đối, số tơng đối, số bình quân v chỉ số.
Do hạch toán thống kê có phơng pháp khoa học riêng nên hạch toán thống kê có
đặc điểm sau:
- Sử dụng cả 3 loại thớc đo, không coi thớc đo no l chủ yếu.
- Phạm vi nghiên cứu của hạch toán thống kê l ton bộ nền kinh tế quốc dân. vì
hạch toán thống kê không chỉ nghiên cứu hoạt động kinh tế, m còn nghiên cứu các
hiện tợng khác thuộc về quan hệ sản xuất v các tình hình khác thuộc về sinh hoạt xã
hội.
- Việc thu thập số liệu của thống kế không mang tính chất liên tục, ton diện m
trong thời gian v địa điểm cụ thể.
- Hạch toán thống kê sử dụng rộng rãi các chỉ tiêu, số lợng tổng hợp có hệ
thống, có phơng pháp khoa học về thu thập, chỉnh lý, tổng hợp phân tích số liệu.

1.1.2.3. Hạch toán kế toán
Hạch toán kế toán l một môn khoa học, có chức năng phản ánh các mặt hoạt
động kinh tế ti chính ở tất cả các doanh nghiệp, tổ chức sự nghiệp v các cơ quan.
Hạch toán kế toán có các đặc điểm sau:
- Phản ánh v giám đốc một cách thờng xuyên, liên tục, ton diện v có hệ
thống các loại vật t tiền vốn v mọi hoạt động kinh tế. Về thực chất hạch toán kế toán
nghiên cứu ti sản trong mối quan hệ với nguồn hình thnh v quá trình vận động của
ti sản trong các tổ chức, các đơn vị. Nhờ đó m hạch toán kế toán giám đốc đợc liên
tục cả trớc, trong v sau quá trình sản xuất kinh doanh.
- Hạch toán kế toán sử dụng cả 3 loại thớc đo, nhng dùng thớc đo tiền tệ l
chủ yếu. Nhờ đó m kế toán cung cấp đợc các chỉ tiêu tổng hợp để giám đốc tình hình

thực hiện kế hoạch kinh tế ti chính. Nghĩa l trong kế toán, mọi nghiệp vụ kinh tế phát
sinh đều đợc ghi chép theo giá trị v biểu hiện bằng tiền.
- Hạch toán kế toán có phơng pháp khoa học riêng nh phơng pháp tổng hợp
cân đối kế toán, phơng pháp ti khoản kế toán, phơng pháp tính, phơng pháp chứng
từ kế toán... trong đó phơng pháp chứng từ kế toán l thủ tục hạch toán đầu tiên v bắt
buộc phải có đối với mọi nghiệp vụ kinh tế phát sinh. Nhờ vậy m số liệu kế toán cung
cấp chính xác, có cơ sở pháp lý.

8


1.1.2.4. Mối quan hệ giữa 3 loại hạch toán
Cả ba loại hạch toán trên tuy có đối tợng, phơng pháp, nội dung v nhiệm vụ
riêng nhng có mối quan hệ mật thiết với nhau trong việc thực hiện chức năng phản
ánh v giám đốc quá trình tái sản xuất xã hội. Thể hiện ở chỗ:
- Cả 3 loại hạch toán đều nhằm thu thập, ghi chép v truyền đạt những thông tin
về kinh tế ti chính. Mọi thông tin kinh tế trong đơn vị đều phải dựa trên cơ sở số liệu
thống nhất do 3 loại hạch toán cung cấp.
- Mỗi loại hạch toán đều phát huy tác dụng của mình trong việc giám đốc tình
hình thực hiện kế hoạch kinh tế ti chính, nên cả 3 loại hạch toán đều l công cụ quan
trọng để quản lý v điều hnh.
- Loại hạch toán ny có thể sử dụng số liệu của loại hạch toán kia v quan hệ
thống nhất về mặt số liệu trên cơ sở tổ chức hạch toán ban đầu.
1.1.3. Định nghĩa về kế toán
Có nhiều quan điểm khác nhau:
Theo Luật kế toán Việt Nam, kế toán l việc thu thập, xử lý, phân tích v cung
cấp thông tin kinh tế, ti chính dới hình thức giá trị, hiện vật v thời gian lao động.
Theo điều lệ tổ chức kế toán Nh nớc Việt Nam, kế toán đợc xem nh l việc
ghi chép, tính toán bằng con số dới hình thái giá trị để phản ánh, kiểm tra tình hình
vận động của các loại ti sản, quá trình v kết quả sản xuất kinh doanh, sử dụng vốn

của Nh nớc cũng nh từng tổ chức, xí nghiệp.
Theo tinh thần của kế toán quốc tế, kế toán đợc định nghĩa l hệ thống thông tin
v kiểm tra dùng để đo lờng, phản ánh, xử lý v truyền đạt những thông tin về ti
chính, kết quả kinh doanh v các luồng tiền tạo ra của một đơn vị kinh tế.
Ngoi ra còn nhiều khái niệm nói lên nhiều khía cạnh khác nhau cảu kế toán. Tuy
nhiên ngời ta có nhứng quan điểm chung về bản chất của kế toán l: Khoa học v
nghệ thuật về ghi chép, tính toán, phân loại, tổng hợp số liệu v chức năng của kế toán
l cung cấp thông tin cho các đối tợng.
1.1.4. Vai trò của kế toán trong hệ thống quản lý
Hạch toán kế toán có vai trò quan trọng trong quản lý kinh tế ti chính. Vai trò
của hạch toán kế toán đợc khẳng định xuất phát từ nhu cầu sử dụng thông tin trong
việc ra các quyết định trong quản lý kinh tế đồng thời hạch toán kế toán có vai trò quan
trọng trong kiểm soát trong những chức năng không thể thiếu của hoạt động quản lý.

9


Để tổ chức v quản lý các hoạt động kinh tế trong từng đơn vị cũng nh ton bộ
nền kinh tế quốc dân ngy cng mang lại hiệu quả kinh tế cao, các Nh quản lý kinh tế
cần nắm bắt đầy đủ, kịp thời v có hệ thống thông tin về tất cả các hoạt động kinh tế ti
chính đã đợc thực hiện để lm cơ sở cho việc ra các quyết định kinh tế. Với chức
năng, nhiệm vụ của mình, bằng việc sử dụng một hệ thống các phơng pháp khoa học,
hạch toán kế toán thực hiện thu nhận xử lý v cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời v có
hệ thống, đáp ứng nhu cầu thông tin phục vụ cho công tác quản lý của đơn vị v của
Nh nớc.
Nền sản xuất xã hội ngy cng phát triển, yêu cầu v trình độ quản lý ngy cng
cao, kế toán cng khẳng định đợc vai trò l công cụ phục vụ đắc lực cho quản lý kinh
tế, ti chính, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất, lu thông v trao đổi hng hoá.
Vai trò của kế toán trong nền kinh tế thị trờng biểu hiện ở các mặt cụ thể nh sau:
- Thu nhận v cung cấp thông tin về số hiện có v tình hình luân chuyển từng loại

ti sản cũng nh tổng số ti sản của đơn vị từ đó giúp cho ngời quản lý theo dõi chặt
chẽ ti sản, có biện pháp khai thác, sử dụng ti sản đem lại hiệu quả cao, đồng thời có
biện pháp ngăn ngừa kịp thời các hnh động có thể lm ảnh hởng đến ti sản của đơn
vị.
- Thu nhận v cung cấp thông tin về ton bộ hoạt động kinh tế ti chính của đơn
vị từ khâu mua hng, sản xuất đến khâu bán hng, tiêu dùng. Qua đó phân tích đợc
hiệu quả của công tác quản lý, phát hiện khắc phục kịp thời những thiếu sót, đề ra
những biện pháp quản lý hữu hiệu nhằm bảo đảm sức cạnh tranh trên thị trờng.
- Thu nhận v cung cấp thông tin để đánh giá việc thực hiện các nguyên tắc hạch
toán kinh doanh trong Doanh nghiệp.
- Thu nhận v cung cấp thông tin cần thiết cho các đối tợng quan tâm ở bên
ngoi doanh nghiệp nhằm mở rộng các mối quan hệ kinh tế, thu hút vốn đầu t liên
doanh, mở rộng phạm vi hoạt động kinh doanh có hiệu quả hơn.
- Cung cấp ti liệu để thực hiện việc kiểm tra nội bộ cũng nh phục vụ cho việc
kiểm tra, kiểm soát của cơ quan có thẩm quyền đối với hoạt động kinh doanh của đơn
vị, nhằm đảm bảo kinh doanh đúng pháp luật, cạnh tranh lnh mạnh phù hợp với định
hớng phát triển của nền kinh tế của Nh nớc.
- Đối với Nh nớc, hạch toán kế toán giúp Nh nớc theo dõi, tổng hợp số liệu
các thnh phần kinh tế, các doanh nghiệp, các ngnh sản xuất...Qua đó đánh giá sự
phát triển của từng ngnh kinh tế cụ thể, cũng nh sự phát triển của nền kinh tế quốc

10


dân. Nhờ đó, Nh nớc có các chính sách, quyết định về kinh tế phù hợp với sự phát
triển của đất nớc.
Trong điều kiện nền kinh tế thị trờng của nớc ta hiện nay, nền kinh tế sản xuất
hng hoá đợc vận hnh theo cơ chế thị trờng có sự điều tiết của Nh nớc, đòi hỏi hệ
thống kế toán không ngừng đổi mới v hon thiện để đáp ứng nhu cầu quản lý các hoạt
động kinh tế của đơn vị v của Nh nớc cũng nh phù hợp với các thông lệ, chuẩn

mực kế toán quốc tế.
1.2. Các nguyên tắc kế toán chung đợc thừa nhận
1.2.1. Một số khái niệm
- Đơn vị kế toán: l đơn vị kinh tế nắm trong tay tiềm năng v tiến hnh hoạt động
kinh doanh. Đó l đơn vị ghi chép tổng hợp v báo cáo kế toán. Các đơn vị kế toán có
thể l:
+ Cơ quan nh nớc, đơn vị sự nghiệp, tổ chức khác có sử dụng kinh phí do
ngân sách nh nớc cấp
+ Tổ chức không sử dụng kinh phí ngân sách nh nớc.
+ Doanh nghiệp thuộc các thnh phần kinh tế thnh lập v hoạt động theo
pháp luật Việt Nam, chi nhánh văn phòng đại diện của doanh nghiệp nớc ngoi hoạt
động tại Việt Nam.
+ Hợp tác xã, tổ hợp tác, hộ kinh doanh cá thể.
Nh vậy đơn vị kế toán l nơi diễn ra các hoạt động kiểm soát v tiến hnh các
công việc các nghiệp vụ hoạt động sản xuất kinh doanh v cần thiết phải thực hiện việc
ghi chép, thu nhận xử lý v cung cấp thông tin, tổng hợp thông tin, tổng hợp lập báo
cáo ti chính.
- Đơn vị tiền tệ kế toán: l đơn vị tiền tệ đợc sử dụng chính thức trong việc ghi
sổ kế toán v lập báo cáo ti chính. Thớc đo tiền tệ l loại thớc đo sử dụng chủ yếu
trong kế toán dùng để biểu hiện giá trị các loại ti sản khác nhau nhờ đó m kế toán có
thể ghi chép, thu thập, xử lý thông tin v lập báo cáo ti chính.
+ Ngoại tệ l đơn vị tiền tệ khác với đơn vị tiền tệ kế toán của doanh nghiệp.
+ Trong trờng hợp doanh nghiệp có giao dịch bằng ngoại tệ hoặc báo cáo ti
chính của cơ sở hoạt động ở nớc ngoi phải đợc chuyển đổi sang đơn vị tiền tệ kế
toán của doanh nghiệp. Theo luật kế toán v chuẩn mực kế toán Việt Nam, đơn vị tiền
tệ kế toán l đồng Việt Nam. Trờng hợp phát sinh bằng ngoại tệ phải qui đổi ra đồng
Việt Nam theo tỷ giá hối đoái thực hiện hoặc tỷ giá hối đoái do ngân hng nh nớc
công bố tại thời điểm qui đổi.

11

- Kỳ kế toán: L thời gian qui định m các số liệu, thông tin kế toán của đơn vị
phải lập báo cáo. Kỳ báo cáo gồm: năm, quý, tháng trong đó:
+ Kỳ kế toán năm từ 01/01/N-31/12/N
+ Kỳ kế toán quý, kỳ kế toán quý l 3 tháng tính từ ngy 01 tháng đầu quý đến
hết ngy cuối cùng của tháng cuối quý.
+ Kỳ kế toán tháng l một tháng, tính từ đầu ngy 01 đến hết ngy cuối cùng
của tháng.
+ Kỳ kế toán đầu tiên của đơn vị kế toán mới thnh lập tính từ ngy đợc chấp
nhận cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh hoặc từ ngy có hiệu lực ghi trên quyết
định thnh lập đến hết ngy cuối cùng của kỳ kế toán theo qui định.
- Ti sản l nguồn lực do doanh nghiệp kiểm soát v có thể thu đợc lợi ích trong
tơng lai
- Nợ phải trả: l nghĩa vụ hiện tại của doanh nghiệp phát sinh từ các giao dịch v
sự kiện đã qua m doanh nghiệp phải thanh toán từ các nguồn lực của mình.
- Vốn chủ sở hữu: l trị giá vốn của doanh nghiệp, đợc tính bằng số chênh lệch
giữa giá trị ti sản của doanh nghiệp trừ nợ phải trả.
- Doanh thu phát sinh trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh thông
thờng của doanh nghiệp v thờng bao gồm:doanh thu bán hng, doanh thu cung cấp
dịch vụ, tiền lãi, tiền bản quyền, cổ tức, lợi nhuận đợc chia...
- Thu nhập khác bao gồm các khoản thu nhập phát sinh từ hoạt động ngoi các
hoạt động tạo ra doanh thu nh: thu từ thanh lý, nhợng bán ti sản cố định, thu tiền
phạt khách hng do vi phạm hợp đồng.
- Chi phí sản xuất kinh doanh phát sinh trong quá trình hoạt động sản xuất kinh
doanh thông thờng của doanh nghiệp nh: giá vốn hng bán, chi phí bán hng, chi phí
quản lý, chi phí lãi vay v chi phí thuộc quá trình kinh doanh...
- Chi phí khác bao gồm: các khoản chi phí phát sinh từ hoạt động ngoi các hoạt
động kinh doanh thông thờng của doanh nghiệp (chi từ thanh lý, nhợng bán ti sản
cố định, các khoản tiền bị khách hng phạt do vi phạm hợp đồng...)

1.2.2. Nguyên tắc kế toán
- Cơ sở dồn tích: Mọi nghiệp vụ kinh tế ti chính của doanh nghiệp liên quan đến
ti sản, nợ phải trả, nguồn vốn chủ sở hữu, doanh thu, chi phí phải đợc ghi sổ kế toán
vo thời điểm phát sinh, không căn cứ vo thời điểm thực tế thu hoặc thực tế chi tiền
hoặc tơng đơng tiền. Báo cáo ti chính lập trên cơ sở dồn tích phản ánh tình hình ti
chính của doanh nghiệp trong quá khứ, hiện tại v tơng lai.

12


- Hoạt động liên tục: Báo cáo ti chính đợc lập trên cơ sở giả định l doanh
nghiệp đang hoạt động liên tục v sẽ tiếp tục hoạt động kinh doanh bình thờng trong
tơng lai gần, nghĩa l doanh nghiệp không có ý định cũng nh không buộc phải ngừng
hoạt động hoặc phải thu hẹp đáng kế quy mô hoạt động của mình. Trong trờng hợp
thực tế khác với giả định hoạt động liên tục thì báo cáo ti chính phải lập trên một cơ
sở khác v phải giải thích cơ sở đã sử dụng để lập báo cáo ti chính.
- Nguyên tắc giá gốc (giá phí): Ti sản phải đợc ghi nhận theo giá gốc. Giá gốc
của ti sản đợc tính theo số tiền hoặc khoản tơng đơng tiền đã trả, phải trả hoặc tính
theo giá trị hợp lý của ti sản đó vo thời điểm ti sản đợc ghi nhận. Giá gốc của ti
sản không đợc thay đổi trừ khi có quy định khác trong chuẩn mực kế toán cụ thể.
- Nguyên tắc phù hợp: Việc ghi nhận doanh thu v chi phí phải phù hợp với
nhau. Khi ghi nhận một khoản doanh thu thì phải ghi nhận một khoản chi phí tơng
ứng có liên quan đến việc tạo ra doanh thu đó. Chi phí tơng ứng với doanh thu gồm
chi phí của các kỳ trớc hoặc chi phí phải trả nhng liên quan đến doanh thu của kỳ đó.
- Nguyên tắc nhất quán: Các chính sách v phơng pháp kế toán m doanh
nghiệp đã chọn phải đợc áp dụng thống nhất ít nhất trong một kỳ kế toán năm. trờng
hợp có thay đổi chính sách v phơng pháp kế toán đã chọn thì phải giải trình lý do v
ảnh hởng của sự thay đổi đó trong phần thuyết minh báo cáo ti chính.
- Nguyên tắc thận trọng: Việc xem xét, cân nhắc, phán đoán cần thiết để lập các
ớc tính kế toán trong các điều kiện không chắc chắn. Nguyên tắc thận trọng đòi hỏi:

+ Phải lập các dự phòng nhng không lập quá lớn.
+ Không đánh giá cao hơn giá trị của các ti sản v các khoản thu nhập.
+ Không đánh giá thấp hơn giá trị các khoản nợ phải trả v chi phí.
+ Doanh thu v thu nhập chỉ đợc ghi nhận khi có bằng chứng chắc chắn về
khả năng thu đợc lợi ích kinh tế, còn chi phí phải đợc ghi nhận khi có bằng chứng về
khả năng phát sinh chi phí.
- Nguyên tắc trọng yếu: Thông tin đợc coi l trọng yếu trong trờng hợp nếu
thiếu thông tin hoặc thiếu chính xác của thông tin đó có thể lm sai lệch đáng kể báo
cáo ti chính, lm ảnh hởng đến quyết định kinh tế của ngời sử dụng báo cáo ti
chính. Tính trọng yếu phụ thuộc vo độ lớn v tính chất của thông tin hoặc các sai sót
đợc đánh giá trong hon cảnh cụ thể. Tính trọng yếu của thông tin phải đợc xem xét
trên cả phơng diện định lợng v định tính.
1.3. Đối tợng của kế toán

13


Để tiến hnh các hoạt động trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh hay bất kỳ một
lĩnh vực no khác, các đơn vị cần phải có một khối lợng ti sản nhất định. Ti sản của
đơn vị bao gồm nhiều thứ, nhiều loại với đặc điểm v tính chất khác nhau, giữ vị trí, vai
trò khác nhau trong quá trình hoạt động của đơn vị. Mặt khác những ti sản ny lại
đợc hình thnh từ nhiều nguồn khác nhau. Yêu cầu của công tác quản lý ti sản trong
đơn vị l phải nắm đợc từng thứ, từng loại cũng nh tổng số ti sản v nguồn hình
thnh ti sản. Có nh vậy mới đảm bảo sử dụng một cách hợp lý có hiệu quả, phát huy
đợc ton bộ nguồn lực vo việc phục vụ cho mục tiêu hoạt động của đơn vị.
Mặt khác trong quá trình hoạt động sản xuất, ti sản của các đơn vị không ngừng
quá các giai đoạn khác nhau, qua mỗi giai đoạn vận động, ti sản của các đơn vị không
ngừng biến đổi về mặt hình thái m còn biến đổi cả về mặt giá trị.
Hạch toán kế toán giữ vai trò quan trọng trong công tác quản lý ti sản, thông tin
do hạch toán kế toán cung cấp sẽ giúp nh quản lý biết đợc tình hình ti sản của đơn

vị theo từng loại, tổng số, đánh giá đợc tình hình trang bị v sử dụng ti sản, biết đợc
ti sản của đơn vị đợc hình thnh từ nguồn no.
Nh vậy, để tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý, hạch toán ti sản, hạch
toán kế toán nghiên cứu, xem xét ti sản của đơn vị theo hai hình thái biểu hiện l giá
trị của ti sản v nguồn hình thnh ti sản, đồng thời cũng xem xét quá trình vận động
của ti sản trong quá trình hoạt động kinh tế của đơn vị.
Hay nói một cách khác, ti sản v sự vận động của ti sản trong quá trình hoạt
động của các đơn vị l đối tợng nghiên cứu chung của hạch toán kế toán (bởi vì bất cứ
một doanh nghiệp, một tổ chức hay một cá nhân no muốn tiến hnh hoạt động kinh
doanh cũng đòi hỏi một lợng vốn nhất định, vốn đó biểu hiện dới dạng vật chất hoặc
phi vật chất v đợc đo bằng tiền gọi l ti sản.
Nh đã trình by ở trên, đối tợng chung của hạch toán kế toán l ti sản v sự
vận động của ti sản trong quá trình hoạt động của các đơn vị. Khi nghiên cứu ti sản
(vốn) của các đơn vị sản xuất kinh doanh ngời ta nghiên cứu trên hai mặt của nó l ti
sản v nguồn hình thnh của ti sản (nguồn vốn). Để nghiên cứu ton diện mặt biểu
hiện ny trớc hết ta nghiên cứu kết cấu vốn (ti sản) v các giai đoạn vận động của
vốn (ti sản) trong các đơn vị.

14


Cho số liệu sau
Tiền mặt tồn quỹ

2.000 Phơng tiện vận tải

Tiền gửi ngân hng
Nguyên vật liệu tồn kho

864.000 Ti sản cố định hữu hình

1.478.000 Nguồn vốn kd do nh nớc cấp

1.243.000
184.000
6.880.000

SP dở dang

496.000 Nguồn vốn đầu t XDCB

248.000

Thnh phẩm tồn kho

389.000 Quỹ đầu t phát triển

654.000

Phải thu của khách hng

163.000 Lợi nhuận cha phân phối

895.000

Tạm ứng cho nhân viên

45.000 Vay ngắn hạn ngân hng

1.287.000

Nh xởng

927.000 Khoản phảI trả cho ngời bán

Nh văn phòng

642.000 Thuế v các khỏan phảI nộp

168.000

3.867.000 Khoản tiền phải trả cho CNV

96.000

Máy móc thiết bị

72.000

1.3.1-Phân loại vốn của doanh nghiệp theo tài sản
* Khái niệm: Vốn kinh doanh (ti sản) l tất cả những thứ hữu hình hoặc vô hình
gắn với lợi ích trong tơng lai của đơn vị v thỏa mãn các điều kiện sau:
+ Thuộc quyền sở hữu hoặc quyền kiểm soát lâu di của đơn vị
+ Có giá trị thực đối với đơn vị .
+ Có giá phí xác định.
Có rất nhiều cách phân loại ti sản trong doanh nghiệp nhng xét về mặt giá trị
v tính chất luân chuyển của ti sản thì ton bộ ti sản của doanh nghiệp chia thnh: ti
sản ngắn hạn v ti sản di hạn.
* Tài sản ngắn hạn: l những ti sản thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp có
giá trị nhỏ, thời hạn sử dụng ngắn. Những ti sản có giá trị nhỏ hơn 10 triệu đồng v
thời hạn sử dụng dới một năm hoặc một chu kỳ kinh doanh. Có nhiều căn cứ để phân

loại ti sản ngắn hạn.
- Căn cứ theo lĩnh vực tham gia luân chuyển ti sản ngắn hạn đợc phân ra lm 3
loại:
+ Ti sản ngắn hạn trong sản xuất, bao gồm:
Ti sản ngắn hạn trong sản xuất: l giá trị các loại ti sản còn đang nằm trong
quá trình sản xuất, gồm có nửa thnh phẩm, thnh phẩm dở dang (chi phí sản xuất dở
dang) ...

15


Ti sản ngắn hạn dự trữ cho sản xuất: l giá trị các loại ti sản đang dự trữ
trong kho chuẩn bị cho quá trình sản xuất gồm có: nguyên liệu, vật liệu, nhiên liệu,
công cụ dụng cụ ...
+ Ti sản ngắn hạn trong lu thông: l những ti sản đã v đang chuẩn bị tham
gia vo quá trình lu thông phân phối, gồm:
Ti sản ngắn hạn dự trữ cho quá trình lu thông: thnh phẩm, hng hoá dự trữ
trong kho hay đang gửi bán.
Ti sản ngắn hạn trong quá trình lu thông: vốn bằng tiền, vốn trong thanh
toán ...
+ Ti sản ngắn hạn tham gia đầu t ti chính ngắn hạn: đầu t liên doanh ngắn
hạn, đầu t chứng khoán ngắn hạn.
- Căn cứ theo mức độ khả năng thanh khoản ti sản ngắn hạn đợc phân ra lm
các loại:
+ Tiền: L ti sản của đơn vị tồn tại trực tiếp dới hình thái giá trị (tiền mặt,
tiền gửi ngân hng, tiền đang chuyển kể cả tiền Việt Nam, ngoại tệ, vng bạc, đá quý,
ngân phiếu thanh toán).
+ Các khoản đầu t ti chính ngắn hạn: L những khoản đầu t về vốn nhằm
mục đích kiếm lời có thời hạn thu hồi trong vòng 1 năm hay một chu kỳ kinh doanh
(các khoản đầu t cổ phiếu, trái phiếu, đầu t góp vốn liên doanh, đầu t cho vay ngắn

hạn...)
+ Các khoản phải thu: l số ti sản của đơn vị nhng đang bị các tổ chức, tập
thể hay cá nhân khác chiếm dụng m đơn vị phải có trách nhiệm thu hồi (phải thu ở
ngời mua, tiền đặt trớc cho ngời bán, khoản nộp thừa cho Ngân sách, các khoản
phải thu nội bộ ...).
+ Hng tồn kho: L ti sản lu động của đơn vị tồn tại dới hình thái hiện vật
có thể cân đong đo đếm đợc (vật liệu, dụng cụ, hng mua đang đi đờng, thnh phẩm,
hng hoá, sản phẩm dở dang...).
+ Ti sản lu động khác: l những ti sản còn lại ngoi những thứ đã kể trên
(các khoản tạm ứng cho công nhân viên, các khoản chi phí trả trớc, các khoản tiền ký
quỹ, ký cợc ngắn hạn ...
- Căn cứ theo mục đích sử dụng vốn (ti sản) kinh doanh còn có thể phân thnh:
+ Ti sản trong kinh doanh
+ Ti sản ngoi kinh doanh

16


* Tài sản dài hạn
L những ti sản có giá trị lớn thời hạn sử dụng di (giá trị lớn hơn hoặc bằng
10 triệu, thời gian lớn hơn hoặc bằng 1 năm hay 1 chu kỳ kinh doanh)
Ti sản cố định tham gia vo nhiều chu kỳ sản xuất v giá trị của ti sản chuyển
dịch dần dần vo giá trị sản phẩm. Có nhiều căn cứ để phân loại ti sản di hạn
- Theo hình thái biểu hiện ton bộ ti sản cố định của doanh nghiệp đợc chia
thnh:
+ Ti sản cố định hữu hình: L những t liệu lao động có giá trị lớn v có thời
gian sử dụng lâu di nh: nh cửa, máy móc, thiết bị, phơng tiện vận tải, vật kiến trúc,
vờn cây lâu năm... Ti sản cố định hữu hình có thể do doanh nghiệp tự mua sắm, xây
dựng hoặc đi thuê di hạn...
+ Ti sản cố định vô hình: L những ti sản không có hình thái vật chất, phản

ánh một lợng giá trị m đơn vị đã thực sự đầu t: quyền sử dụng đất, chi phí thnh lập
chuẩn bị sản xuất, bằng phát minh sáng chế, chi phí nghiên cứu phát triển, chi phí lợi
thế thơng mại... Ti sản cố định vô hình cũng có thể đợc hình thnh do doanh nghiệp
tự đầu t hoặc thuê di hạn.
+ Ti sản cố định đầu t ti chính: l giá trị các khoản đầu t ti chính di hạn
với mục đích kiếm lời: góp vốn liên doanh di hạn, chứng khoán di hạn, cho thuê ti
sản cố định di hạn, đầu t kinh doanh bất động sản.
1.3.2. Phân loại vốn theo nguồn hình thành tài sản
Bên cạnh việc xem xét ti sản của doanh nghiệp theo hình thái giá trị kết hợp với
tính chất luân chuyển của ti sản, hạch toán kế toán còn xem xét ti sản theo nguồn
hình thnh của ti sản. Theo cách phân loại ny thì ton bộ ti sản của doanh nghiệp
đợc hình thnh bởi hai nguồn: Nợ phải trả v Nguồn vốn chủ sở hữu.
* Nợ phải trả: Các khoản nợ phải trả l số tiền m doanh nghiệp đi vay, chiếm
dụng của đơn vị khác, v doanh nghiệp có trách nhiệm phải trả.
Nợ phải trả l nguồn vốn m doanh nghiệp chỉ đợc quyền tạm thời sử dụng để
hỗ trợ cho nguồn vốn chủ sở hữu trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của
doanh nghiệp.
Theo tính chất v thời hạn thanh toán từng khoản nợ, nợ phải trả đợc phân thnh
2 loại: nợ ngắn hạn v nợ di hạn

17


- Nợ ngắn hạn: L khoản nợ m doanh nghiệp có trách nhiệm phải thanh toán
trong thời hạn 1 năm hoặc một chu kỳ kinh doanh. Các khoản ny đợc trang trải bằng
các ti sản lu động hoặc bằng các khoản nợ phát sinh.
Theo tính chất các khoản nợ, nợ ngắn hạn chia lm hai loại:
+ Nợ tín dụng: l khoản nợ m khi trả phải trả cả vốn lẫn lãi bao gồm các
khoản vay ngắn hạn.
+ Nợ chiếm dụng: l các khoản nợ m doanh nghiệp chiếm dụng của ngời

khác theo luật định trong quá trình mua bán không phải trả lãi.
Ví dụ: Phải trả cho ngời bán, phải trả cho công nhân viên, thuế v các khoản
phải nộp cho Nh nớc, các khoản phải trả khác...
- Nợ dài hạn: l khoản nợ m các đơn vị phải có trách nhiệm thanh toán với thời
hạn trên một năm hay một chu kỳ kinh doanh.
Nợ di hạn cũng đợc chia lm hai loại:
+ Nợ tín dụng: vay di hạn, vay trung hạn, nợ di hạn
+Nợ chiếm dụng: các khoản nhận ký cợc, ký quỹ di hạn, nợ ngời bán,
ngời nhận thầu trên một năm.
* Nguồn vốn đầu t của chủ sở hữu: l nguồn vốn của các chủ sở hữu, các nh
đầu t đóng góp khi mới thnh lập doanh nghiệp v bổ sung thêm trong quá trình kinh
doanh. Tuỳ theo loại hình doanh nghiệp (doanh nghiệp nh nớc, doanh nghiệp t
nhân, công ty cổ phần...) m tính cụ thể của nguồn hình thnh ti sản cũng khác nhau.
Tuy vậy có thể chia nguồn vốn chủ sở hữu thnh các loại sau:
- Nguồn vốn kinh doanh: l số vốn m các chủ sở hữu, các nh đầu t đóng góp
khi mới thnh lập doanh nghiệp v đợc bổ sung thêm trong quá trình kinh doanh. Số
vốn ny có thể đợc bổ sung, tăng thêm hoặc giảm bớt trong quá trình kinh doanh.
- Lợi nhuận cha phân phối: l phần chênh lệch giữa doanh thu v chi phí của
các hoạt động kinh doanh. Phần lợi nhuận ny sau khi nộp thuế thu nhập cho Nh
nớc, trích lập các quỹ, chia cho các bên tham gia liên doanh... nhng trong thời gian
cha phân phối, số lợi nhuận ny đợc sử dụng vo mục đích hoạt động sản xuất kinh
doanh v đợc coi nh một nguồn vốn chủ sở hữu.
- Nguồn vốn chuyên dùng: l nguồn hình thnh của các ti sản dùng cho các
mục đích nhất định nh: dự phòng, phát triển sản xuất kinh doanh, khen thởng, xây
dựng cơ bản, dùng cho phúc lợi công cộng... đây l số nguồn vốn có gốc từ lợi nhuận
để lại doanh nghiệp, hay đợc cấp phát, viện trợ, đợc bổ sung...

18

+ Nguồn vốn chủ sở hữu khác: l nguồn vốn có nguồn gốc hình thnh từ ti sản
doanh nghiệp do các nguyên nhân khách quan nh do giá cả biến động, tỷ giá ngoại tệ
thay đổi theo chiều hớng tăng (thuộc nguồn vốn ny có chênh lệch đánh giá lại ti
sản, chênh lệch tỷ giá...).
* Nh vậy: cùng một lợng vốn kinh doanh, căn cứ phân loại khác nhau thì kết
cấu vốn khác nhau, tức l số loại nhiều ít khác nhau. Giá trị ti sản v nguồn hình
thnh ti sản chỉ l hai mặt khác nhau của một ti sản. Giá trị ti sản biểu hiện trạng
thái cụ thể, phản ánh cái đang có, đang tồn tại trong đơn vị. Còn nguồn hình thnh ti
sản cho biết ti sản đợc hình thnh từ đâu, một ti sản đợc ti trợ từ một hay nhiều
nguồn khác nhau. Ngợc lại một nguồn vốn có thể hình thnh lên một hay nhiều ti
sản.
Về mặt lợng, tổng giá trị ti sản bao giờ cũng bằng tổng nguồn hình thnh ti
sản (nguồn vốn).
Phơng trình kế toán cơ bản:

Ti sản

=

Nợ phải trả +

Nguồn vốn chủ sở hữu

* Kết luận chung về đối tợng của hạch toán kế toán
Từ tất cả những điểm đã trình by ở trên ta có thể thấy đối tợng của hạch toán
kế toán l vốn kinh doanh của đơn vị hạch toán đợc xem xét trong mối quan hệ giữa 2
mặt biểu hiện l ti sản v nguồn hình thnh ti sản v quá trình tuần hon của vốn
kinh doanh qua các giai đoạn nhất định của quá trình tái sản xuất, cùng các mối quan
hệ kinh tế pháp lý phát sinh trong quá trình hoạt động của đơn vị. Qua đó ta có thể khái
quát những đặc điểm cơ bản của đối tợng hạch toán kế toán l:

- Luôn có tính 2 mặt độc lập với nhau nhng cân bằng nhau về lợng
- Luôn vận động qua các giai đoạn khác nhau nhng theo một trật tự nhất định
- Luôn có tính đa dạng trên mỗi nội dung cụ thể
- Mỗi loại đối tợng kinh tế đều gắn liền trực tiếp tới lợi ích kinh tế v quyền lợi
của các bên

19


Sơ đồ 1.1: Sơ đồ phân loại vốn kinh doanh
Theo kết cấu vốn kinh doanh
- Hng mua đang đi đờng

Ti sản

- Nguyên liệu, vật liệu

ngắn

- Công cụ dụng cụ

hạn

- Chi phí sản xuất kinh doanh
dở dang.

trong
sản xuất

- Thnh phẩm, hng hoá, hng

gửi bán.
- Tiền mặt,

Theo nguồn hình thnh vốn kinh doanh

tiền gửi ngân

hng
- Nợ phảI thu

Nợ
ngắn

Ti
Ti sản

sản

ngắn

ngắn

hạn lu

hạn

Nợ
phải

hng

Ton
Ti sản

bộ ti

hạn

đầu t

sản

- Đầu t ngắn hạn khác

N.hạn

(vốn

- Nh cửa, vật kiến trúc, máy

Ti sản

kinh

móc, thiết bị ...

cố định

doanh)

Nợ di
hạn

- Nợ tín dụng
- Nợ chiếm dụng

- Nguồn vốn kinh doanh

hữu

- Lợi nhuận cha phân phối

hình

Nguồn

Ti sản

Ti

vốn

cố định

sản

u

vô hình

di

t ca

hạn

chủ sở

Nguồn
vốn
chuyên
dùng

- Góp vốn liên doanh di hạn,

Ti sản

cho thuê ti sản cố định di

cố định

hạn, đầu t kinh doanh bất

đầu t

chủ sở

ti

hữu

chính

khác

động sản

- Khách hng tạm ứng mua

trả

- Đầu t chứng khoán ngắn

phát minh sáng chế...

- Nợ chiếm dụng

thông

- Tạm ứng cho ngừi bán

- Quyền sử dụng đất, bằng

hạn

- Nợ tín dụng

hữu

20

Nguồn
vốn

- Nguồn vốn đầu t xây dựng
cơ bản
- Các quỹ doanh nghiệp
- Chênh lệch tăng do tỷ giá
tăng
- Chênh lệch tăng do đánh
giá lại ti sản


*Ví dụ minh hoạ
Ví dụ 1: Có tình hình ti sản của một doanh nghiệp nh sau:
ĐVT: 1.000.000 đồng
TSCĐ hữu hình

800 Tạm ứng công nhân viên

10

TSCĐ vô hình

150 Đặt trớc cho ngời bán

40

Nguyên vật liệu

200 Thnh phẩm

Nguồn vốn kinh doanh
Tiền mặt

1200 Sản phẩm dở dang
50 Lãi cha phân phối

120
35
55

Tiền gửi ngân hng

100 Tiền đặt trớc của ngời mua

30

Vay ngắn hạn ngân hng

120 Các quỹ xí nghiệp

65

Phải trả ngời bán

60 Phải trả công nhân viên

Phải thu của ngời mua

75

50

Yêu cầu: Phân loại ti sản v nguồn vốn của doanh nghiệp

Lời giải
Tài sản
I. Tài sản ngắn hạn
Tiền mặt
Tiền gửi ngân hng

Số tiền

Nguồn vốn

630 III. Nợ phải trả
50 Phải trả cho ngời bán

Số tiền
260
60

100 Tiền đặt trớc ngời mua

30

Phải thu của ngời mua

75 Phải trả công nhân viên

50

Đặt trớc cho ngời bán

40 Vay ngắn hạn ngân hng

120

Tạm ứng cho nhânviên

10 IV. Nguồn vốn chủ sở hữu

Nguyên vật liệu
Sản phẩm dở dang

200 Lãi cha phân phối

55

35 Các quỹ xí nghiệp

65

Thnh phẩm

120 Nguồn vốn kinh doanh

II. Tài sản dài hạn

950

TSCĐ hữu hình

800

TSCĐ vô hình

150

Tổng tài sản

1320

1580

Tổng nguồn vốn

21

1200

1580


Ví dụ 2: Có tình hình ti sản của một doanh nghiệp nh sau:
ĐVT: 1.000.000 đồng
Tiền mặt tồn quỹ
Tiền gửi ngân hng
Nguyên vật liệu tồn kho

2.000 Phơng tiện vận tải
864.000 Ti sản cố định hữu hình
1.478.000 Nguồn vốn kd do nh nớc cấp

1.243.000
184.000
6.880.000

SP dở dang

496.000 Nguồn vốn đầu t XDCB

248.000

Thnh phẩm tồn kho

389.000 Quỹ đầu t phát triển

654.000

Phải thu của khách hng

163.000 Lợi nhuận cha phân phối

895.000

Tạm ứng cho nhân viên

45.000 Vay ngắn hạn ngân hng

1.287.000

Nh xởng

927.000 Khoản phảI trả cho ngời bán

Nh văn phòng

642.000 Thuế v các khỏan phảI nộp

168.000

3.867.000 Khoản tiền phảI trả cho CNV

96.000

Máy móc thiết bị

72.000

Yêu cầu: Phân loại ti sản v nguồn vốn của doanh nghiệp

Lời giải
Tài sản
I. Tài sản ngắn hạn
Tiền mặt tồn quỹ
Tiền gửi ngân hng
Nguyên vật liệu tồn kho

Số tiền

Nguồn vốn

3.437.000 III. Nợ phải trả

Số tiền
1.623.000

2.000 Vay ngắn hạn của ngân hng

1287.000

864.000 Khoản phải trả cho ngời bán

72.000

1.478.000 Thuế v các khoản phải nộp

168.000

Sản phẩm chế dở dang

496.000 Trả lơng cho công nhân viên

Thnh phẩm tồn kho

389.000 IV. Nguồn vốn chủ sở hữu

8.677.000

PhảI thu của khách hng

163.000 Nguồn vốn do nh nớc cấp

6.880.000

Tạm ứng
II. Tài sản dài hạn

45.000 Nguồn vốn ĐTXDCB

248.000

6.863.000 Quỹ đầu t phát triển

654.000

Nh xởng

927.000 Lợi nhuận cha phân phối

Văn phòng

642.000

Máy móc thiết bị

3.867.000

Phơng tiện vận tải

1.243.000

TSCĐ hữu hình khác
Tổng tài sản

96.000

895.000

184.000
10.300.000

Tổng nguồn vốn

22

10.300.000


Trong quá trình sản xuất ti sản của doanh nghiệp vận động không ngừng qua
các giai đoạn khác nhau, mỗi giai đoạn của sự vận động ti sản của đơn vị không
ngừng biến đổi về mặt hình thái tồn tại m còn biến đổi về mặt giá trị. Tuỳ thuộc vo
lĩnh vực hoạt động kinh doanh của từng doanh nghiệp (sản xuất, phân phối, lu thông)
m ti sản của doanh nghiệp vận động qua các giai đoạn khác nhau.
* Trong các doanh nghiệp sản xuất của cải vật chất, ti sản của đơn vị thờng vận
động qua 3 giai đoạn: Mua hng - sản xuất - bán hng:
T H ... H T
Giai đoạn mua hàng: Đơn vị bỏ tiền mua sắm vật t, ti sản để chuẩn bị cho sản

xuất, do đó ti sản của đơn vị chuyển từ hình thái tiền tệ sang hình thái hiện vật.
Giai đoạn sản xuất: Đây l giai đoạn kết hợp giữa lao động, t liệu lao động v
đối tợng lao động để tạo ra sản phẩm theo mục đích đã định, ở giai đoạn ny ti sản
của doanh nghiệp chuyển từ hình thái hiện vật ban đầu sang hình thái hiện vật mới phù
hợp với mục đích sản xuất.
Giai đoạn bán hàng: Giai đoạn ny đơn vị xuất kho thnh phẩm, hng hoá
chuyển cho ngời mua để thu về một lợng tiền với số tiền lớn hơn số tiền đã bỏ ra ban
đầu. V giai đoạn ny thì ti sản của doanh nghiệp đang từ hình thái hiện vật mới
chuyển sang hình thái tiền tệ.
Từ kết quả nghiên cứu ở trên ta có thể khái quát quá trình tuần hon của vốn sản
xuất qua sơ đồ sau:
Sơ đồ1.2: Tuần hoàn của vốn kinh doanh
Vốn bằng tiền

Quá trình tiêu thụ

Quá trình cung cấp

Vốn thnh phẩm

Vốn dự trữ cho sản xuất

Quá trình sản xuất

Nhìn vào sơ đồ ta thấy:
Ti sản của doanh nghiệp vận động không ngừng qua các giai đoạn kế tiếp nhau
của quá trình tái sản xuất v cuối cùng lại trở về hình thái ban đầu của nó. Quá trình
vận động đợc một vòng khép kín đó gọi l chu kỳ vận động (tuần hon) của vốn (ti
sản). Vốn vận động tuân theo chu kỳ ấy v lặp đi lặp lại gọi l sự tuần hon của vốn.

23