Thế giới nhân vật trong tiểu thuyết giết con chim nhại của harper lee (2016)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA NGỮ VĂN

---------------------------

CAO THỊ THU HẰNG

THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG TIỂU THUYẾT
GIẾT CON CHIM NHẠI CỦA HARPER LEE

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Văn học nước ngoài

Hà Nội, 2016


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA NGỮ VĂN

---------------------------

CAO THỊ THU HẰNG

THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG TIỂU THUYẾT
GIẾT CON CHIM NHẠI CỦA HARPER LEE
Chuyên ngành: Văn học nước ngoài

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Người hướng dẫn khoa học
ThS. ĐỖ THỊ THẠCH

Hà Nội, 2016


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới cô giáo – Th.S Đỗ Thị Thạch đã
trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện khóa luận Thế
giới nhân vật trong tiểu thuyết Giết con chim nhại của Harper Lee.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các cô giáo trong tổ Văn học nước
ngoài, các thầy cô trong khoa Ngữ văn – Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2
đã tạo điều kiện thuận lợi và đóng góp những ý kiến quý báu để tôi hoàn
thành khóa luận tốt nghiệp này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày…tháng…năm 2016
Tác giả khóa luận

Cao Thị Thu Hằng


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp Thế giới nhân vật trong tiểu
thuyết Giết con chim nhại của Harper Lee là kết quả nghiên cứu của riêng tôi
dưới sự hướng dẫn của cô giáo – Th.S Đỗ Thị Thạch.
Nếu sai, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Hà Nội, ngày…tháng…năm 2016
Tác giả khóa luận

Cao Thị Thu Hằng

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài.......................................................................................... 1
2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................. 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................... 5
4. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................. 5
5. Phạm vi nghiên cứu..................................................................................... 6
6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................. 6
7. Bố cục.......................................................................................................... 6
NỘI DUNG....................................................................................................... 7
CHƯƠNG 1. CÁC KIỂU NHÂN VẬT TRONG GIẾT CON CHIM NHẠI
CỦA HARPER LEE ......................................................................................... 7
1.1. Đôi nét về Harper Lee và tiểu thuyết Giết con chim nhại.......................... 7
1.1.1. Nhà văn Harper Lee ................................................................................ 7
1.1.2. Tiểu thuyết Giết con chim nhại ............................................................... 8
1.2. Cơ sở hình thành thế giới nhân vật trong Giết con chim nhại ................. 11
1.2.1. Yếu tố lịch sử, thời đại .......................................................................... 11
1.2.2. Thế giới quan, nhân sinh quan của nhà văn ......................................... 14
1.3. Khái niệm nhân vật và thế giới nhân vật ................................................. 16
1.4. Khảo sát và phân loại nhân vật trong Giết con chim nhại ....................... 18
1.4.1. Khảo sát nhân vật trong Giết con chim nhại ........................................ 18
1.4.2. Phân loại nhân vật trong Giết con chim nhại ....................................... 19
1.4.2.1. Nhân vật mạnh mẽ, cá tính............................................................... 199
1.4.2.2. Nhân vật bao dung, vị tha .................................................................. 23
1.4.2.3. Nhân vật độc ác, hung dữ .................................................................. 26


1.4.2.4. Nhân vật giả tạo, định kiến ................................................................ 27
CHƯƠNG 2. NGHỆ THUẬT TỔ CHỨC THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG
GIẾT CON CHIM NHẠI CỦA HARPER LEE .............................................. 31

2.1. Tổ chức mối quan hệ giữa các nhân vật................................................... 32
2.1.1. Quan hệ đối chiếu, tương phản ............................................................. 32
2.1.1.1. Da đen và da trắng............................................................................. 32
2.1.1.2. Bạo lực và tình thương ....................................................................... 36
2.1.1.3. Đổ vỡ và hồi sinh ............................................................................... 38
2.1.2. Quan hệ bổ sung, phụ thuộc.................................................................. 40
2.1.2.1. Quan hệ bổ sung, phụ thuộc tích cực ................................................. 40
2.1.2.2. Quan hệ bổ sung, phụ thuộc tiêu cực ................................................. 44
2.2. Tổ chức mối quan hệ giữa nhân vật và biểu tượng .................................. 46
2.2.1. Mối quan hệ giữa nhân vật và biểu tượng con chim nhại .................... 47
2.2.2. Mối quan hệ giữa nhân vật và biểu tượng con chó dại ........................ 48
2.2.3. Mối quan hệ giữa nhân vật và biểu tượng cái hốc cây ......................... 49
2.2.4. Mối quan hệ giữa nhân vật và biểu tượng ngôi nhà cháy ................... 50
KẾT LUẬN .................................................................................................... 52


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Nelle Harper Lee là nhà văn Mĩ xuất sắc của thế kỉ XX. Bà đến với
văn chương khá muộn song chỉ với cuốn tiểu thuyết Giết con chim nhại
(To kill a mocking bird), cuốn tiểu thuyết đầu tay xuất bản năm 1960, tên
tuổi của Harper Lee đã được đông đảo độc giả biết đến.
Tác phẩm của Harper Lee được khơi nguồn cảm hứng từ bản sắc dân tộc
và diện mạo văn hóa quê hương mình. Khung cảnh một thị trấn nhỏ bé cùng
với những con người bình dị ở miền Nam nước Mĩ những năm ba mươi của
thế kỉ XX hiện lên thật chân thực và sinh động trong những trang văn của
Harper Lee. Như “con chim nhại” nhỏ xinh sinh ra để hót bằng cả trái tim
mình, Harper Lee tìm thấy mục đích của đời mình trong việc dồn hết tâm sức
để viết Giết con chim nhại, cống hiến cho cuộc sống một kiệt tác văn học
thấm đẫm tư tưởng nhân văn.

Cuốn tiểu thuyết đến nay vẫn còn nguyên sức hấp dẫn. Trong một cuộc
thăm dò bạn đọc qua thư viện, nó được xem là cuốn sách mà mọi người nên
đọc trong đời mình. Sau khi viết Giết con chim nhại, Harper Lee lui về sống
một cuộc đời ẩn dật, tránh xa sự săn đón của bạn đọc và những nhà phê bình.
Mãi tháng 7 năm 2015, Harper Lee mới công bố cuốn tiểu thuyết thứ hai
mang tên Go set a watman (tạm dịch là Đi tìm một người bảo vệ).
Với số lượng tác phẩm ít ỏi nhưng Harper Lee lại được bạn đọc và giới
phê bình đánh giá cao là “ngòi bút tài hoa hàng đầu nước Mĩ”. Giết con chim
nhại là kết quả của sự kết hợp giữa chất hiện đại của văn phong cuối thế kỉ
XX và sự phóng khoáng, dí dỏm trong chất văn đặc trưng của miền Nam
nước Mĩ. Tiểu thuyết Giết con chim nhại đề cập đến nhiều vấn đề nhức nhối
trong xã hội như nạn phân biệt chủng tộc, những định kiến trong đánh giá con
người, lòng thù hận, sự ích kỉ… nhưng nó vẫn toát lên tình yêu thương, lòng

1


nhân ái, hi vọng. Những vấn đề ấy được nhìn qua đôi mắt trẻ thơ trong một
câu chuyện với những nhân vật đặc sắc và chi tiết khó quên.
Văn học Mĩ có nhiều thành tựu rực rỡ song thực tế là bạn đọc Việt Nam
tiếp cận với các tác phẩm văn học Mĩ muộn hơn so với các nền văn học nước
ngoài khác như văn học Nga, Trung Quốc… và độc giả thường cảm thấy quen
thuộc với những tên tuổi gạo cội của văn học Mĩ như O.Henry, J. London, E.
Hemingway… hơn là Harper Lee. Hơn nữa, mãi đến năm 2008, Giết con
chim nhại mới được dịch ra tiếng Việt đầy đủ bởi dịch giả Phạm Viêm
Phương và Huỳnh Kim Oanh. Theo Hoàng Tùng trong bài viết “Giết con
chim nhại - từ một góc nhìn khác” thì Giết con chim nhại dù là “một cuốn
sách phổ biến nhất thế kỉ XX, tuy nhiên đây là tác phẩm kinh điển có ít người
phê bình nhất, cứ một triệu bản in mới có một bài phê bình” nên nhiều khía
cạnh cả về nội dung và nghệ thuật cần được khám phá trong tác phẩm đến nay

vẫn còn bỏ ngỏ. Với đề tài: Thế giới nhân vật trong tiểu thuyết Giết con chim
nhại của Harper Lee, người viết hi vọng sẽ đóng góp thêm một tiếng nói, một
hướng tìm hiểu thế giới nghệ thuật đặc sắc của cuốn tiểu thuyết, đồng thời
khẳng định tên tuổi và tài năng của nhà văn Harper Lee.
2. Lịch sử vấn đề
Harper Lee là nữ nhà văn Mĩ nổi tiếng, một hiện tượng đặc biệt của văn
học Mĩ những năm 60 của thế kỉ XX. Giết con chim nhại của Harper Lee
không những có giá trị trong nước Mĩ mà nó còn vượt ra ngoài nước Mĩ và
mang tầm nhân loại. Tuy nhiên, vào thời gian cuốn sách ra đời, chủ đề mà nó
hướng tới đã chạm vào vấn đề nhạy cảm nhất của đất nước Mĩ nên dù được
độc giả đón nhận nhưng những bài phê bình sâu sắc về cuốn sách lại không
nhiều. Chính vì lẽ đó, việc thu thập những đánh giá về tác phẩm gặp khó khăn
do những bài phê bình còn khá lẻ tẻ và không đề tên tác giả.
Trong phạm vi tài liệu bao quát được, chúng tôi nhận thấy: Các nhà phê
bình khi đánh giá truyện của Harper Lee đều lưu ý đến tài năng kể chuyện của
bà như sự lựa chọn điểm nhìn, giọng điệu hay chủ đề của cuốn tiểu thuyết. Về
2


vấn đề thế giới nhân vật trong Giết con chim nhại, một số nhà nghiên cứu
cũng có đề cập tới nhưng còn đơn giản và sơ lược.
Trong mục “Điểm sách” năm 1960, nhà phê bình Peter đã bình luận:
“Cô Lee đã tạo ra một tác phẩm đầu tay xuất sắc. Đây là một quyển sách
tuyệt vời miêu tả những sinh hoạt đời thường không quá ủy mị nhưng cũng
không viết để có vài tiếng cười láu lỉnh nhưng suy cho cùng đây là tiểu
thuyết về tuổi thơ trong trắng bị đánh mất”. Ý kiến mà Peter đưa ra đã cho
thấy trong tiểu thuyết Giết con chim nhại, thế giới nhân vật trẻ em đã làm
nên sức hấp dẫn và thành công cho tác phẩm đồng thời cũng làm mềm đi
nhiều vấn đề gai góc được đặt ra cho tiểu thuyết. Peter cũng nhấn mạnh thế
giới trong tác phẩm đầu tay này của Harper Lee “miêu tả những sinh hoạt

đời thường”, điều này gợi mở về một thế giới nhân vật bình dị với mối quan
hệ đời thường trong cuốn tiểu thuyết [7].
Trong Giết con chim nhại của Harper Lee, Atticus là nhân vật trung
tâm. Những mối quan hệ xung quanh nhân vật này tạo thành trục chính xuyên
suốt tác phẩm, từ đó, diện mạo, tính cách của các nhân vật khác cũng dần dần
hiện lên. Gangadha trong “Sức hút của Giết con chim nhại” đã chỉ ra điều
này. Ông cho rằng: “Atticus Finch - một sáng tạo độc đáo nhất của tiểu thuyết
Mĩ hiện đại. Anh sống trong một xã hội phân biệt chủng tộc và giới tính
nhưng không bị ảnh hưởng bởi môi trường sống. Atticus chấp nhận bào chữa
cho một người da đen thể hiện quan điểm rộng rãi, phi thành kiến của mình và
ước mong về những đổi thay” [2]. Gangadha cũng cho thấy mối xung đột
trong sự phân tuyến nhân vật của Giết con chim nhại là mâu thuẫn giữa
người da đen và người da trắng. Chính sự đối lập, tương phản giữa hai sắc tộc
này đã tạo nên bi kịch cho thế giới nhân vật trong Giết con chim nhại.
Ở Việt Nam, những đánh giá về Giết con chim nhại còn ít ỏi.
Phạm Viêm Phương và Huỳnh Kim Oanh trong “Về tác giả và tác phẩm”
đã nhấn mạnh vào những yếu tố hình thành thế giới nhân vật trong Giết con
chim nhại, trong đó yếu tố thế giới quan của nhà văn Harper Lee là quan
3


trọng nhất “Tác phẩm này mang nhiều tính tự truyện, phần nào dựa trên ghi
nhận của tác giả về gia đình và thị trấn quê nhà, cũng như một vụ án diễn ra ở
thị trấn đó lúc bà lên mười tuổi. Tuy bà không thừa nhận tính tự truyện này
nhưng có nhiều sự tương đồng giữa truyện và cuộc đời thực của bà”. Những
phát hiện này của Phạm Viêm Phương và Huỳnh Kim Oanh đã chỉ ra tính tự
truyện trong Giết con chim nhại của Harper Lee đồng thời cho thấy sự chân
thực, sống động của thế giới nhân vật trong cuốn tiểu thuyết [10,410-411].
Phạm Viêm Phương với bài viết “Một thế giới nhân bản hơn cho trẻ em”
đã đưa ra một cái nhìn tổng thể về thế giới nhân vật trong Giết con chim nhại

qua cái nhìn của trẻ thơ “Scout và anh trai Jem đang ở độ tuổi hình thành tính
cách, bắt đầu có sự tiếp xúc với xã hội ở dạng thu nhỏ là nhà trường và hàng
xóm, đặc biệt là tiếp xúc với cái xấu. Các em nhận xét rồi yêu ghét, rồi lớn
khôn dần, hình thành những nhận xét chín chắn hơn qua những biến cố nho
nhỏ hàng ngày. Các em nhận ra mỗi người các em biết đều có mặt tốt và mặt
xấu: Boo Radley ban đầu là con ma trong trí tưởng tượng của hai em nhưng
sau lại là bạn âm thầm tặng các em mấy món quà và cứu mạng hai em; bà
Dubose ưa la mắng hai em và thậm chí chê trách bố của hai em nhưng cũng là
một người can đảm…” [9,414].
Phạm Viêm Phương cũng cho thấy mối quan hệ giữa nhân vật và biểu
tượng con chim nhại “Trong văn học, việc sử dụng nhân vật trẻ con luôn làm
tăng cường độ tác dụng. Mô tả đau khổ, dù rất nhỏ của trẻ con như thèm một
cái bánh mà không được ăn chẳng hạn, thường gây xúc động mạnh hơn mô tả
những đau khổ của người lớn. Để cho trẻ em không được chuẩn bị và bị
quăng vào một xã hội phi nhân có quá nhiều cái xấu chính là giết chim nhại
hàng loạt và chính là một tội ác” [9,418-419].
Trong Giết con chim nhại, thế giới nhân vật gắn với bi kịch của hai
nhân vật Boo và Tom. Hoàng Tùng trong bàì viết “Giết con chim nhại - từ
góc nhìn khác” đã đưa ra nhận xét ấy “Scout, anh trai Jem và cậu bạn thân
Dill rất tò mò về người hàng xóm bí ẩn Boo. Lũ trẻ bị ảnh hưởng bởi mọi
4


người, cũng dành cho Boo nhiều ác cảm pha trộn với sự sợ hãi. Trong khi đó,
một người da đen là Tom Robinson bị buộc tội hãm hiếp một cô gái da trắng
tên là Mayella Ewell. Cha của Scout là Atticus hành nghề luật sư đã nhận bào
chữa cho Tom. Chính vì vậy, Atticus bị nhiều người kì thị do bênh vực người
da đen còn đám trẻ thì bị lũ bạn trêu chọc ở trường” [11].
Thanh Hoài với bài viết “Giết con chim nhại - cuốn tiểu thuyết duy nhất
của Harper Lee” cũng có quan điểm tương tự khi nhận ra nạn phân biệt chủng

tộc và những thành kiến trong xã hội đã tạo nên bi kịch cho các nhân vật
trong Giết con chim nhại “Cuốn tiểu thuyết viết về nạn phân biệt chủng tộc
và sự hủy hoại những điều vô tội, được kể lại bằng giọng điệu hóm hỉnh, ấm
áp của cô bé Scout. Biến cố của câu chuyện chỉ thực sự bắt đầu khi Atticus
nhận bào chữa cho một người da đen bị cáo buộc hãm hiếp một cô gái da
trắng trong vùng” [4].
Các ý kiến nhận xét trên đây, dù còn lẻ tẻ song thực sự là những gợi dẫn
quý báu cho chúng tôi trong quá trình triển khai đề tài, đặc biệt là trong phân
loại nhân vật và tìm hiểu mối quan hệ giữa các nhân vật.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Triển khai đề tài: Thế giới nhân vật trong tiểu thuyết Giết con chim nhại
của Harper Lee, chúng tôi hướng tới mục đích xác định các kiểu nhân vật và
nghệ thuật tổ chức thế giới nhân vật trong cuốn tiểu thuyết này, góp phần
khẳng định giá trị của Giết con chim nhại và tài năng của nhà văn Harper
Lee.
Để thực hiện mục đích trên chúng tôi đề ra những nhiệm vụ cụ thể sau:
- Xác định các kiểu nhân vật trong Giết con chim nhại của Harper Lee.
- Chỉ ra nghệ thuật tổ chức thế giới nhân vật của Harper Lee trong tiểu
thuyết Giết con chim nhại.
4. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài khoa học này nghiên cứu thế giới nhân vật trong tiểu thuyết Giết
con chim nhại của Harper Lee.
5


5. Phạm vi nghiên cứu
Với đề tài: Thế giới nhân vật trong tiểu thuyết Giết con chim nhại của
Harper Lee, chúng tôi chỉ tập trung khảo sát các vấn đề về thế giới nhân vật
qua bản dịch của Huỳnh Kim Oanh và Phạm Viêm Phương, (2008), Giết con
chim nhại, Nxb Văn học; còn các vấn đề khác nếu có đề cập tới chỉ làm sáng

tỏ luận điểm trên.
6. Phương pháp nghiên cứu
Để giải quyết những vấn đề đặt ra trong nghiên cứu, chúng tôi sử dụng
tổng hợp các phương pháp sau:
- Phương pháp tiếp cận hệ thống.
- Phương pháp khảo sát, thống kê, phân loại.
- Phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh, đối chiếu.
- Phương pháp phân tích, chứng minh.
7. Bố cục
Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề tài được triển khai thành 2 chương:
Chương 1: Các kiểu nhân vật trong tiểu thuyết Giết con chim nhại của
Harper Lee.
Chương 2: Nghệ thuật tổ chức thế giới nhân vật trong Giết con chim
nhại của Harper Lee.

6


NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
CÁC KIỂU NHÂN VẬT TRONG GIẾT CON CHIM NHẠI CỦA
HARPER LEE
1.1. Đôi nét về Harper Lee và tiểu thuyết Giết con chim nhại
1.1.1. Nhà văn Harper Lee
Nelle Harper Lee sinh ngày 28 tháng 4 năm 1926 ở Monroeville,
Alabama, Mĩ. Bà từng học luật ở Đại học Alabama và học thêm một mùa hè ở
Đại học Oxford nhưng đến năm 1930, dù chưa tốt nghiệp, bà vẫn đến New
York và làm thư kí cho một hãng hàng không. Trong khoảng thời gian này, bà
có gửi một vài tác phẩm đến các tổ chức văn học nhờ sự giới thiệu của Capote
- một nhà văn cũng là bạn thân của bà. Cuối thập niên năm mươi, tổng biên

tập của một tờ báo tại J. B. Lippincott khuyên bà nên nghỉ việc để viết sách.
Harper Lee đã nghe theo lời khuyên này để có thời gian tập trung viết sách
hơn.
Harper Lee bỏ ra hai năm rưỡi để viết Giết con chim nhại. Bà hoàn
thành cuốn tiểu thuyết vào năm 1959. Tháng 7 năm 1960, Giết con chim nhại
được xuất bản. Qua phỏng vấn, người ta biết bà cũng bắt tay vào viết một
cuốn tiểu thuyết và một cuốn biên khảo nữa nhưng đều bỏ dở dang do bà
không thấy hài lòng. Sau thành công của cuốn tiểu thuyết đầu tay, Harper Lee
chọn cho mình cuộc sống ẩn dật.
Harper Lee nhận được giải thưởng Pulitzer vào năm 1961 với tiểu thuyết
Giết con chim nhại. Gần đây nhất, năm 2007, bà được Tổng thống Mĩ
George. W. Bush trao tặng Huân chương tự do.
Sau nhiều năm vắng bóng, tháng 7 năm 2015, Harper Lee cho xuất bản
cuốn tiểu thuyết Go set a watchman - Đi tìm một người bảo vệ, một cuốn
sách được coi là sự tiếp nối của Giết con chim nhại, kể về câu chuyện xung
quanh Scout khi cô đã lớn.
7


1.1.2. Tiểu thuyết Giết con chim nhại
To kill a mocking bird - Giết con chim nhại được xuất bản năm 1960 và
lập tức trở thành một tác phẩm bestseller, bán được hơn 30 triệu bản và sau
đó còn bán cả triệu bản mỗi năm cho đến hôm nay. Tiểu thuyết này đã mang
lại cho Harper Lee giải thưởng Pulitzer vào năm 1961.
Giết con chim nhại từ lâu đã là tác phẩm kinh điển của văn học Mĩ hiện
đại, được giảng dạy trong trường trung học phổ thông lẫn đại học và nằm
trong chương trình dạy tiếng Anh như một sinh ngữ tại nhiều quốc gia trên
thế giới. Sức quyến rũ của nó vẫn còn cho đến tận ngày nay.
Năm 1999, nó được độc giả bình chọn là “Tiểu thuyết hay nhất thế
kỉ XX” trong cuộc thăm dò do tờ Literary Jounal tổ chức. Trong danh sách

“100 tiểu thuyết tiếng Anh hay nhất kể từ 1900” của nhà xuất bản Modern
Library công bố năm 1988 dựa trên bình chọn của độc giả, nó xếp hạng 5.
Năm 2006, trong bản thăm dò ý kiến do các quản thủ thư viện gửi cho độc giả
có câu hỏi: “Cuốn sách nào mà mọi người lớn nên đọc trong đời mình?” cuốn
này đã được độc giả xếp hàng đầu, sau đó mới đến Kinh Thánh và Chúa tể
của những chiếc nhẫn. Giết con chim nhại thật sự đã ghi dấu ấn trong lòng
độc giả và được giới chuyên môn đánh giá cao.
Tuy nhiên, tác phẩm này cũng chiếm hạng 41 trong danh sách “100 cuốn
sách thường bị xét lại giá trị nhất” trong khoảng 1900 - 2000 do Hiệp hội thư
viện Mĩ công bố. Dĩ nhiên, cuốn sách này cũng được độc giả da đen và da
trắng nhìn nhận khác nhau vì tác giả của nó là một người da trắng. Nhiều nhà
phê bình đồng ý rằng tuy nhiều nhân vật da đen được mô tả tốt đẹp trong tác
phẩm nhưng cái nhìn của tác giả đối với họ vẫn mang tính hạ cố. Nhưng nếu
nói Giết con chim nhại chỉ bàn đến vấn đề chủng tộc thì không chính xác.
Không chỉ dừng lại ở đó, tác phẩm mở rộng và đề cập đến những thành kiến
khác của con người, những thứ vốn là nền tảng dẫn tới thói đạo đức giả, bất
công xã hội và nhiều tệ nạn khác. Tất cả được mô tả qua cái nhìn của bé gái
Jean Louise Finch, biệt danh Scout. Việc chọn một em bé làm người dẫn
8


chuyện giúp tác giả có thể đề cập tới những điều được xã hội quanh em mặc
nhiên công nhận là hợp lí, đương nhiên hoặc không thể thay đổi. Khi nhìn
thấy những hiện tượng đó và so sánh với những giá trị đạo đức được bố em
dạy bảo hoặc chỉ đơn thuần là kể lại sự vụ, em có thể cho người đọc thấy khía
cạnh phi nhân trong xã hội.
Giết con chim nhại được đặt trong bối cảnh miền Nam Hoa Kì trong
khoảng ba năm đầu thập niên 30 của thế kỉ XX. Scout Finch sáu tuổi sống với
anh trai Jem mười tuổi và bố Atticus - một luật sư tuổi trung niên. Mẹ Scout
mất năm cô bé lên hai tuổi và mọi công việc nội trợ trong nhà đều do

Calpurnia - một người phụ nữ da đen nghiêm khắc nhưng tốt bụng đảm
đương. Mùa hè nọ, Jem và Scout kết bạn với Dill. Dill là một cậu bé đến từ
Meridian. Cậu bé đến sống với dì mình là Rachel ở Maycomb vào kì nghỉ hè.
Ba đứa trẻ cảm thấy vừa hứng thú vừa sợ hãi về người hàng xóm Boo Radley
sống ẩn dật trong ngôi nhà kế bên. Khi nghe những người lớn ở Maycomb kể
về Boo, bọn trẻ tưởng tượng Boo là kẻ độc ác, quái dị, hàng đêm đi bắt mèo,
sóc về ăn sống và rình mò quanh nhà hàng xóm. Mùa thu năm ấy, Scout đến
trường lần đầu tiên. Những ngày đi học của cô bé không yên ả chút nào. Scout
luôn gặp rắc rối với cô giáo và bạn bè. Trên đường đi học về, Jem và Scout
thường thấy những món quà để trong một hốc cây trên mảnh đất nhà Radley.
Mùa hè năm sau, Dill quay lại. Ba đứa trẻ lại bày trò để khám phá về Boo
Radley cho đến khi ông Atticus bắt bọn trẻ phải thôi ngay mấy trò nghịch
ngợm đó. Tuy nhiên trong đêm cuối Dill ở thị trấn, ba đứa trẻ lẻn vào mảnh
đất nhà Radley. Thấy động, Nathan Radley bắn chỉ thiên làm chúng bỏ chạy.
Trong lúc chạy trốn, Jem bị mất quần và phải mượn quần Dill để không bị
mọi người nghi ngờ. Sáng hôm sau khi cậu quay lại tìm, cái quần đã được vá
và treo trên hàng rào. Jem và Scout vẫn tìm thấy những món quà mà Boo để
cho chúng trong hốc cây. Ông Nathan - anh trai Boo nói cái cây bị bệnh và
trám hốc cây lại bằng xi măng. Jem và Scout rất buồn vì không còn các món
quà nữa. Người cha Atticus được tòa chỉ định biện hộ cho Tom Robinson 9


một người da đen bị buộc tội hãm hiếp một cô gái da trắng tên là Mayella
Ewell. Dù cho nhiều cư dân ở Maycomb chống đối, Atticus vẫn dùng hết sức
mình để bảo vệ Tom. Vì điều này, Jem và Scout bị hàng xóm và bạn bè trêu
chọc. Bà đầu bếp Calpurnia đã đưa hai anh em đến nhà thờ của người da đen
gần đó và hai anh em được mọi người chào đón. Bác Alexandra - chị gái của
Atticus đến sống với gia đình Finch vào mùa hè năm sau. Cậu bé Dill đáng lẽ
phải sống với cha dượng nhưng vì bị ngược đãi, Dill bỏ trốn đến Maycomb và
được gia đình Scout giúp đỡ. Jem, Scout, Dill trốn nhà để đến dự phiên tòa xử

Tom. Ba đứa trẻ chứng kiến Atticus biện hộ cho Tom trước sự chống đối của
những người da trắng. Với những lập luận sắc sảo, Atticus đã chứng minh
Tom vô tội và sự thật là chính Meyella đã quyến rũ anh. Vết thương trên mặt
cô ta phải do một người thuận tay trái gây ra trong khi tay trái của Tom lại bị
tật. Kẻ có tội đích thực là Bob Ewell - cha của Mayella. Tuy nhiên, Tom vẫn
bị bồi thẩm đoàn là người da trắng kết tội. Tom phải vào tù và bị bắn chết sau
đó ít lâu vì bỏ trốn. Sau tất cả mọi chuyện, lòng tin của Jem và Scout vào
công lí bị lung lay. Bob Ewell thắng kiện nhưng hắn vẫn chưa thỏa mãn. Bob
nghĩ rằng mình đã bị mọi người sỉ nhục. Hắn trả thù bằng cách lẻn vào nhà
quan tòa Taylor, nhổ vào mặt Atticus giữa đường rồi đánh Jem và Scout khi
chúng trên đường về nhà từ buổi tối Haloween ở trường. Sau cuộc vật lộn
trong bóng tối, Jem bị gãy tay còn Bob thì biến mất. Scout và Jem được Boo
đưa về nhà. Cảnh sát trưởng Heck cho biết Bob Ewell đã chết do ngã vào con
dao của chính hắn. Mọi người đều đoán chính Boo là người can thiệp để bảo
vệ lũ trẻ. Scout dẫn Boo về nhà, cô bé thấy hối hận vì đã từng nghĩ xấu về
Boo. Trở về nhà, Scout nghe bố Atticus đọc truyện “Bóng ma màu xám” và
chìm vào giấc ngủ.
Giết con chim nhại được chia làm hai phần. Phần I từ chương 1 đến
chương 11 chủ yếu nói về lũ trẻ và Boo Radley. Phần II từ chương 12 đến
chương 31, trọng tâm của phần này là câu chuyện về Tom Robinson. Có thể
nhận thấy, cốt truyện của Giết con chim nhại không quá li kì, đặc biệt; giọng
10


văn dí dỏm, hài hước của Harper Lee cũng không phải điều quá mới mẻ với
độc giả. Vậy điều gì đã làm nên sức hấp dẫn của cuốn tiểu thuyết này? Câu trả
lời nằm ở thế giới nhân vật của tác phẩm. Giết con chim nhại đã mở ra một
một thế giới nhân vật đa dạng mà mỗi nhân vật và mối quan hệ giữa các nhân
vật đều được Harper Lee tổ chức thành công, tạo nên chiều sâu cho tác phẩm.
Cuốn sách lúc đầu được Harper Lee đặt tên là Atticus nhưng sau này, vì

muốn tác phẩm vượt ra khỏi hình ảnh một con người cụ thể, Harper Lee đã
đổi tên thành To kill a mocking bird (Giết con chim nhại). Tiểu thuyết này
có tầm bao quát rất rộng, đề cập đến nhiều vấn đề trong xã hội loài người.
Giết con chim nhại đã được dịch ra hơn bốn mươi thứ tiếng và được dựng
thành phim. Sức lan tỏa của cuốn sách và thông điệp mà Harper Lee gửi gắm
trong đó vẫn còn nguyên sức hấp dẫn đến tận ngày nay.
1.2. Cơ sở hình thành thế giới nhân vật trong Giết con chim nhại
Trong Giết con chim nhại, thế giới nhân vật hiện lên phong phú và đa
dạng với nhiều mối liên hệ. Bên cạnh yếu tố tài năng của tác giả còn có sự chi
phối của nhiều yếu tố khác để Harper Lee có thể xây dựng một thế giới nhân
vật sinh động trong tiểu thuyết của mình. Nhà phê bình Trần Thanh Mại có
viết rằng “lấy đời người để cắt nghĩa tác phẩm”. Đây cũng là một con đường
để tiếp cận tác phẩm văn học từ góc nhìn tiểu sử. Người đọc yêu mến Giết
con chim nhại của Harper Lee dễ dàng nhận thấy thế giới nhân vật trong tiểu
thuyết phản ánh khá sâu sắc lịch sử, thời đại, những vấn đề nóng bỏng của
Hoa Kì thế kỉ XX cũng như chính cuộc đời của Harper Lee.
1.2.1. Yếu tố lịch sử, thời đại
Hoa Kì là một đất nước phát triển mạnh mẽ nhưng cũng đầy phức tạp và
mâu thuẫn. Trong lịch sử nước Mĩ, có một giai đoạn đẫm máu từ năm 18611865, nội chiến Hoa Kì giữa phe miền Bắc do tổng thống Lincoln và tướng
Ulysses lãnh đạo và phe miền Nam dưới sự chỉ huy của tướng Robert Lee.
Miền Bắc chiến thắng và Hoa Kì thống nhất. Những người nô lệ được giải
phóng, chính phủ nới rộng quyền pháp lí cho những người Mĩ gốc Phi. Miền
11


Nam nước Mĩ suy kiệt và bần cùng cho đến nửa sau thế kỉ XX trong khi miền
Bắc và miền Tây phát triển nhanh chóng và thịnh vượng. Giết con chim nhại
lấy bối cảnh miền Nam Hoa Kì trong những năm đầu thập niên ba mươi của
thế kỉ XX, khi miền Nam kiệt quệ về kinh tế và sự phân biệt chủng tộc rất gay
gắt. Điều này lí giải vì sao trong tác phẩm Maycomb lại được miêu tả là một

thị trấn “chán ngắt” với nhịp độ hoạt động có phần chậm chạp.
Kinh tế miền Nam vốn đã chậm phát triển, hơn nữa vào khoảng những
năm 1929 - 1933, thời gian mà nhân vật Scout cho rằng “đến Maycomb chẳng
có gì vội vã vì chẳng có nơi nào để đi, không có gì để mua và không có tiền
để mua”, đó là thời kì Đại khủng hoảng kinh tế trong lịch sử nước Mĩ. Sự khó
khăn trong cuộc sống được Harper Lee miêu tả qua sinh hoạt, lối sống của thế
giới nhân vật trong Giết con chim nhại. Bố Atticus “phải thực hành tiết kiệm
hơn bất cứ thứ gì khác”. Dù là luật sư song Atticus có lối sống rất giản dị.
Ông thích đọc sách báo, thích nghiền ngẫm những cuốn sách. Atticus được
xây dựng như một hình mẫu lí tưởng về con người hết lòng vì gia đình, vì
những đứa con dù trong khi kinh tế đang khó khăn. Hạt Maycomb “là hạt
nông nghiệp” nên phần lớn con người ở mảnh đất này là người lao động
nghèo. Những người trong nhà Cunningham nghèo đến mức “không giỏ
quyên góp trong nhà thờ, phiếu bạc lẻ cũng không. Họ sống với những gì họ
có” nhưng những con người ấy cũng đầy lòng tự trọng. Họ trả công cho
Atticus bằng “một đống củi”, “bao hạt hồ đào”, “thùng dây leo”… Những
người trong gia đình Ewell sống một cuộc sống khổ sở, thiếu thốn và lưu
manh. Những đứa trẻ không được đi học, quanh quẩn quanh những bãi rác và
hỗn láo với người lớn. Nhưng đói khổ hơn cả là những người da đen, họ phải
làm thuê khắp nơi mà vẫn không đủ ăn. Chỉ bằng vài nét miêu tả nhà thờ của
những người da đen, Harper Lee đã cho thấy sự thiếu thốn của họ “Nhà thờ
First Purchase không đóng trần và không được sơn bên trong. Dọc bức tường
nhà thờ có những cây đèn dầu hỏa chưa thắp sáng”, “sân nhà thờ bằng đất sét
cứng như gạch nung, như nghĩa trang cạnh nó”.
12


Cách giáo dục của nước Mĩ đầu thế kỉ XX cũng được Harper Lee đưa
vào tác phẩm để lí giải cho thế giới nhân vật của mình. Scout và Jem “được
giáo dục trên cơ sở nửa thập phân nửa mũ học dốt”. Cách giáo dục ấy đã sản

sinh ra những giáo viên máy móc, khô cứng như cô Caroline, cô Blount, cô
Gates. Những bài giảng khô cứng, hình thức trên lớp khiến Scout khó chịu
“cô Caroline có vẻ không biết rằng bọn lớp một mặc váy bằng bao bột mì và
áo sơ mi bằng vải bông sờn rách này, hầu hết đều chặt cây bông và cho heo ăn
từ lúc mới biết đi, đã miễn nhiễm với thứ văn chương tưởng tượng”. Cô giáo
còn khó chịu khi thấy Scout đã biết đọc và biết viết, cô dặn Scout “phải nói
với bố tôi đừng dạy tôi nữa”. Cách giáo dục máy móc, thiếu tình thương ở
trường học đã khiến lũ trẻ dần chán học và ngỗ nghịch hơn.
Có thể nói sự nghèo đói, ngu dốt, lạc hậu trong những năm đầu thế kỉ
XX ở miền Nam nước Mĩ là yếu tố quan trọng hình thành nên thế giới nhân
vật trong Giết con chim nhại. Harper Lee đã cho thấy mối quan hệ nhân quả
giữa kinh tế, giáo dục với sự hình thành nhân cách con người. Chính sự nghèo
đói, ngu dốt đã khiến những người trong hạt Maycomb trở nên ích kỉ, độc ác
và đẩy những con người khốn khổ vào bi kịch.
Sự độc ác, phi nhân tính thể hiện rõ nhất trong lịch sử nước Mĩ là nạn
phân biệt chủng tộc. Ở Alabama, một tiểu bang miền Nam nước Mĩ trong
Giết con chim nhại thì thành kiến chủng tộc còn nặng nề hơn nữa. Sự phân
biệt chủng tộc khiến những người da đen bị đối xử bất công. Họ phải ở một
khu ở riêng dành cho những người da màu, cuộc sống vất vả thiếu thốn. Chỉ
cần một lỗi lầm nhỏ, những người da đen cũng bị kết tội và phải chịu hậu quả
nặng nề. Thành kiến phân biệt chủng tộc đã ăn sâu vào suy nghĩ của những
công dân hạt Maycomb, đẩy người da đen vô tội Tom Robinson vào cái chết
và những người da đen khác như Calpurnia, Helen, Zeeboo… phải chịu sự đe
dọa, kì thị từ những người da trắng.
Những vấn đề nóng bỏng trong lịch sử, xã hội Mĩ đã góp phần hình
thành thế giới nhân vật trong Giết con chim nhại của Harper Lee khiến
13


những nhân vật trong tác phẩm trở nên chân thực, sinh động, phản ánh sâu sắc

hiện thực xã hội đương thời.
1.2.2. Thế giới quan, nhân sinh quan của nhà văn
Hiện thực được phản chiếu qua con mắt của nhà văn vào tác phẩm.
Không ngạc nhiên khi nhiều nhà văn xây dựng nhân vật thành công đều bắt
nguồn từ một nguyên mẫu hay lấy cảm hứng từ đời thực. Harper Lee là một
phụ nữ nhạy cảm và sâu sắc nên mọi biến động, mọi con người xung quanh
cuộc sống của bà đều ghi dấu ấn trong suy nghĩ và trong những trang văn.
Thế giới quan, nhân sinh quan của Harper Lee là hệ thống những sự kiện,
những nhân vật, những phương thức thay đổi suy nghĩ của con người. Thế
giới quan chính là biểu hiện của cách nhìn bao quát đối với thế giới bao gồm
cả thế giới bên ngoài, cả con người và cả mối quan hệ của con người đối với
thế giới. Nó quy định thái độ của con người với thế giới và là kim chỉ nam
cho hành động của con người.
Cha của Harper Lee là Asama Coleman Lee, là một luật sư giống nhân
vật Atticus. Vào năm 1919, ông bảo vệ cho hai người da đen bị nghi ngờ giết
người. Hai người này sau đó bị buộc tội treo cổ. Từ đó, ông không tham gia
vào vụ án nào nữa. Harper Lee cũng có một người anh trai hơn bà bốn tuổi
tên Edwin giống như anh trai Jem của Scout. Giống với tiểu thuyết, gia đình
Harper Lee cũng có một quản gia da đen. Nhân vật Dill cũng được xây dựng
dựa trên nguyên mẫu người bạn thơ ấu của tác giả là Truman Capote.
Phía dưới đường của gia đình Lee là là ngôi nhà luôn đóng kín cửa như
nhà Radley trong truyện. Người con trai dính líu đến rắc rối pháp lí và bị
người cha giam giữ suốt hai mươi tư năm cho đến khi chết vào năm 1952.
Đây được coi là nguyên mẫu của nhân vật Boo Radley.
Trong thời gian Harper Lee lên mười, bà được nghe một vụ tường thuật
trên báo của cha bà về một vụ người phụ nữ da trắng gần Monroeville tố cáo
một người đàn ông da đen tên là Walter Lett hãm hiếp cô. Lett bị buộc tội tử
hình nhưng sau đó được giảm án chung thân do có nhiều bức thư gửi đến tòa
14

nói Lett bị kết án oan. W. Lett chết trong tù vào năm 1937. Trong những năm
sau đó, vụ thiếu niên da đen tên Emet Till vì lỡ huýt sáo với một người đàn bà
da trắng mà bị giết một cách dã man đã trở thành chất xúc tác cho phong trào
chống phân biệt chủng tộc đang diễn ra mạnh mẽ ở nước Mĩ lúc bây giờ.
Có thể thấy những biến động, những con người xung quanh cuộc sống
của Harper Lee đều tác động mạnh mẽ đến việc xây dựng thế giới nhân vật
trong Giết con chim nhại. Từ nhân vật Scout, Jem, Dill, Atticus đến
Calpurnia, Boo Radley, Tom Robinson đều có nguyên mẫu ngoài đời thực.
Tiếp xúc với những người da đen giàu tình yêu thương nhưng phải chịu
nhiều bất công, Harper Lee sớm nuôi dưỡng tinh thần chống phân biệt chủng
tộc dù bà là một phụ nữ da trắng. Harper Lee đề cao khẩu hiệu dân chủ
“Quyền bình đẳng cho mọi người, không có đặc quyền cho bất cứ ai”. Điều
này lí giải vì sao những nhân vật như Atticus, Underwood, Jem trong Giết
con chim nhại lại ra sức đấu tranh chống phân biệt chủng tộc và đứng lên bảo
vệ những người da đen.
Sự bao dung và biết nhìn nhận con người từ nhiều hướng của Harper Lee
đã được thể hiện qua cái nhìn đối với nhân vật Boo Radley, bà Dubose hay
bác Alexandra. Các nhân vật này đều tồn tại những mặt tốt và mặt xấu nhưng
cũng đồng thời tạo niềm tin vào khả năng cải thiện con người: “Ta không bao
giờ thực sự biết một người chừng nào ta chưa ở địa vị của họ và cư xử theo
kiểu của họ”.
Thế giới quan của Harper Lee đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến việc việc hình
thành và xây dựng thế giới nhân vật trong Giết con chim nhại. Thông qua các
nhân vật, Harper Lee đã vạch trần sự bất công trong xã hội Mĩ thay vì ém
nhẹm và giả vờ như nó không tồn tại.
Giết con chim nhại là tác phẩm đầu tay của Harper Lee nên nhà văn đã
dồn hết cảm quan của mình về cuộc sống cũng như tâm hồn nhạy cảm, tinh tế
của một phụ nữ khi viết về một đề tài mang tầm vóc thời đại. Huy động hiểu
biết về lịch sử, xã hội Mĩ những thập niên đầu thế kỉ XX, những trải nghiệm ở

15


quê hương Monroeville và những mảnh kí ức của mình, Harper Lee đã sáng
tác nên một kiệt tác cho văn học nhân loại. Trong đó, một thế giới nhân vật
chân thực, sống động hiện lên với các nhân vật tiêu biểu như Atticus, Jem,
Scout… đã làm say mê biết bao thế hệ bạn đọc.
1.3. Khái niệm nhân vật và thế giới nhân vật
Nhà văn Đức Goeth có nói: “Con người là điều thú vị nhất với con
người, và con người cũng chỉ hứng thú với con người”. Con người là nội dung
quan trọng nhất của văn học. Nhân vật văn học là khái niệm dùng để chỉ hình
tượng các cá thể con người trong tác phẩm văn học - cái đã được nhà văn
nhận thức, tái tạo, thể hiện bằng các phương tiện riêng của nghệ thuật ngôn
từ. Trong tác phẩm văn học nói chung và trong tiểu thuyết nói riêng nhân vật
đóng vai trò quan trọng, là mắt xích cơ bản để xâu chuỗi các biến cố, sự kiện
cũng như tư tưởng của nhà văn.
Theo Từ điển thuật ngữ văn học, Nxb Quốc gia Hà Nội, 2000, nhóm tác
giả Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi định nghĩa: “Nhân vật là con
người cụ thể được miêu tả trong tác phẩm văn học. Nhân vật văn học có thể
có tên riêng, cũng có thể không có tên riêng… Khái niệm nhân vật văn học có
khi được sử dụng như một ẩn dụ, không chỉ một con người cụ thể nào cả, mà
chỉ một hình tượng nổi bật nào đó trong tác phẩm… Nhân vật văn học là một
đơn vị nghệ thuật đầy tính ước lệ, không thể đồng nhất nó với con người
trong đời sống” [3,235].
Trong cuốn Lí luận văn học, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2006 do Phương
Lựu (chủ biên) định nghĩa về nhân vật văn học như sau: “Nói đến nhân vật là
nói đến con người được miêu tả thể hiện trong tác phẩm bằng phương tiện
văn học… khái niệm nhân vật có khi sử dụng một cách ẩn dụ, không chỉ con
người cụ thể nào mà chỉ là một hiện tượng nổi bật trong tác phẩm… nhưng
chủ yếu vẫn là hình tượng con người trong tác phẩm… nhân vật văn học là

một hình tượng nghệ thuật ước lệ, có những dấu hiệu để nhận ra” [6,227-228].
16


Theo cuốn Lí luận văn học, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2006, Hà Minh Đức
(chủ biên) các tác giả cho rằng: “Nhân vật văn học là một hiện tượng nghệ
thuật mang tính ước lệ, đó không phải là sao chụp đầy đủ mọi chi tiết, biểu
hiện của con người mà chỉ là sự thể hiện con người qua những đặc điểm điển
hình về tiểu sử, nghề nghiệp, tính cách… và cần chú ý thêm một điều: thật ra
khái niệm nhân vật thường được quan niệm với một phạm vi rộng hơn nhiều,
đó không chỉ là con người, những con người có tên hoặc không tên được khắc
họa sâu đậm hoặc chỉ xuất hiện thoáng qua trong tác phẩm, mà còn là những
sự vật, loài vật khác ít nhiều mang bóng dáng, tính cách con người” [1,126].
Một tác phẩm thực sự thành công thì yếu tố cốt yếu không thể thiếu là
nhân vật. Các nhân vật văn học riêng lẻ với những đặc điểm riêng về nghề
nghiệp, tuổi tác, vùng miền, tính cách với những mối quan hệ đã làm nên một
thế giới nhân vật. Qua đó nhà văn không chỉ phản ánh cuộc sống với biết bao
bề bộn mà còn bày tỏ quan niệm, tư tưởng của mình.
Khái niệm thế giới nhân vật là một phạm trù rất rộng. Thế giới nhân vật
là một tổng thể những hệ thống nhân vật được xây dựng theo quan niệm của
nhà văn và chịu sự chi phối của tư tưởng tác giả. Thế giới ấy cũng mang tính
chỉnh thể trong sáng tác nghệ thuật của nhà văn và chỉ xuất hiện trong văn
học, trong sáng tác nghệ thuật. Thế giới nhân vật là cảm nhận một cách trọn
vẹn, toàn diện và sâu sắc của một chủ thể sáng tạo về toàn bộ nhân vật xuất
hiện trong tác phẩm, mối quan hệ, môi trường hoạt động của họ, ý nghĩ, tư
tưởng của họ trong cách đối nhân xử thế, trong giao lưu với xã hội, với gia
đình. Thế giới nhân vật vì thế bao quát sâu rộng hơn hình tượng nhân vật.
Con người trong văn học chẳng những không gắn với con người thực tại về
tâm lí, hành động mà cả ý nghĩa khái quát, tượng trưng. Trong thế giới nhân
vật người ta có thể chia thành các kiểu loại nhân vật nhỏ hơn dựa theo những

căn cứ, tiêu chí nhất định. Qua thế giới nhân vật nhà văn không chỉ phản ánh
hiện thực cuộc sống mà còn bày tỏ tư tưởng quan niệm của mình.

17


1.4.

Khảo sát và phân loại nhân vật trong Giết con chim nhại

1.4.1. Khảo sát nhân vật trong Giết con chim nhại
Tiểu thuyết Giết con chim nhại không phải là một tác phẩm đồ sộ nhưng
có số lượng nhân vật khá phong phú. Trong đó, Harper Lee tập trung miêu tả
về những con người trong thị trấn Maycomb, Alabama. Các nhân vật dù có
mặt xuyên suốt tác phẩm hay chỉ xuất hiện thoáng qua cũng đều được tác giả
đặt tên, miêu tả về nghề nghiệp, màu da, hành động, lời nói... Điều này cho
thấy sự tỉ mỉ của Harper Lee trong việc xây dựng một thế giới nhân vật chân
thực và sắc nét.
Giết con chim nhại của Harper Lee được tường thuật qua đôi mắt của cô
bé Scout - một bé gái trong những năm đầu của bậc tiểu học. Các nhân vật
trong tiểu thuyết dần xuất hiện qua lời kể của Scout, dù là nhân vật có mối
quan hệ thân quen hay chỉ thoáng qua trong những lần gặp gỡ bất ngờ của
Scout thì người kể chuyện cũng đều miêu tả, kể về nhân vật mình tiếp xúc với
những hành động, lời nói cụ thể. Từ đó, với tâm điểm là cô bé Scout, một thế
giới nhân vật xoay quanh sự quan sát của cô bé này dần hiện lên hoàn chỉnh
và các câu chuyện lẻ tẻ, vụn vặt ở thị trấn Maycomb được xâu chuỗi khéo léo
để tư tưởng của nhà văn được lộ diện. Khảo sát tiểu thuyết Giết con chim
nhại, chúng tôi đã thống kê các nhân vật theo các tiêu chí giới tính, tuổi tác,
nghề nghiệp và sắp xếp theo trật tự tên nhân vật (Bảng khảo sát chi tiết nằm ở
phần phụ lục).

Qua thống kê ta thấy có 41 nhân vật trong đó có 24/41 nhân vật là nam,
17/41 nhân vật là nữ; có 8/41 nhân vật là trẻ em, 33/41 nhân vật là người lớn.
Nhìn vào bảng khảo sát, ta thấy nghề nghiệp của các nhân vật rất bình dị như
người làm vườn, giúp việc, làm thuê… Điều này chứng tỏ những nhân vật mà
Harper Lee đề cập tới trong Giết con chim nhại đều là những con người bình
dị, đời thường.

18


1.4.2. Phân loại nhân vật trong Giết con chim nhại
Có nhiều cách phân loại nhân vật khác nhau. Dựa trên cuốn Từ điển
thuật ngữ văn học, tập 2, Nxb KHXH, Hà Nội và cuốn 150 thuật ngữ văn
học, Lại Nguyên Ân biên soạn thì nhân vật được phân loại như sau:
- Dựa trên mối quan hệ với lí tưởng xã hội có: nhân vật chính diện, nhân
vật phản diện.
- Dựa trên vai trò của nhân vật trong kết cấu và cốt truyện của tác phẩm
có: nhân vật chính, nhân vật phụ, nhân vật trung tâm.
- Dựa trên cấu trúc hình tượng có: nhân vật chức năng, nhân vật loại
hình, nhân vật tư tưởng.
Trên cơ sở đó cùng với quan niệm nghệ thuật về con người độc đáo tạo
nên hệ thống nhân vật phong phú, chúng tôi đi tìm hiểu thế giới nhân vật
trong Giết con chim nhại dựa trên sự phân chia nhân vật theo sự phát triển
của tính cách nhân vật. Nhân vật có tính cách thường xuyên xuất hiện trong
văn học hiện đại. Đó là loại nhân vật có tính cách nổi bật được xây dựng cụ
thể, sinh động như con người ở ngoài đời. Nhân vật được miêu tả như một
người với tư cách cá nhân có những tính cách nổi bật nào đó. Harper Lee đã
xây dựng được những tính cách lớn thông qua hệ thống nhân vật của mình.
1.4.2.1. Nhân vật mạnh mẽ, cá tính
Nhân vật mạnh mẽ, cá tính là những nhân vật có tính cách mạnh mẽ,

sôi nổi và đầy lòng tự trọng. Họ có những suy nghĩ rất riêng. Họ độc lập,
quyết liệt và thẳng thắn. Họ dám nói lên suy nghĩ và dám hành động theo ý
muốn của mình. Những nhân vật mạnh mẽ, cá tính đều dễ dàng gây ấn
tượng với độc giả.
Trong Giết con chim nhại, Scout là cô bé có tính cách mạnh mẽ. Chính
Harper Lee cũng nói rằng Scout là hình ảnh của bà khi còn nhỏ. Mẹ mất từ
năm Scout lên hai, cô bé nhận được sự yêu thương của cha và anh trai. Có lẽ

19