SKKN một số kinh nghiệm để vận dụng nội dung phong trào thi đua XD THTT,HSTC vào dạy học môn lịch sử ở trường THCS

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BẾN TRE
TRƯỜNG THCS AN THỚI

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ KINH NGHIỆM ĐỂ VẬN DỤNG
NỘI DUNG PHONG TRÀO THI ĐUA “ XÂY
DỰNG TRƯỜNG HỌC THÂN THIỆN, HỌC
SINH TÍCH CỰC” VÀO DẠY HỌC
MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THCS

-Đề tài thuộc lĩnh vực chuyên môn: Lịch sử

-Chức vụ: Giáo viên
-Sinh hoạt tổ chuyên môn: Sử- Địa- Giáo dục công dân
- Giáo viên: Phạm Thị Huệ

Bến Tre, tháng 3 năm 2012

Trang 1


PHẦN MỞ ĐẦU
I-Bối cảnh chọn đề tài
Phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”( XD
THTT, HSTC) trong các trường phổ thông do Bộ giáo dục đào tạo phát động giai đoạn
2008-2013 đã được sự hưởng ứng cao của các lượng lượng giáo dục trong nhà trường và
toàn xã hội. Mục tiêu của phong trào là huy động sức mạnh tổng hợp của các lực lượng
trong và ngoài nhà trường để xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, hiệu quả,
phù hợp với điều kiện của địa phương và đáp ứng yêu cầu xã hội, phát huy tính chủ
động, sáng tạo, tích cực của học sinh trong học tập và các hoạt động xã hội một cách phù

hợp, hiệu quả. Đây cũng là xu thế giáo dục mà nước ta đang trên đường hội nhập với nền
giáo dục toàn cầu hiện nay. Tham gia XD THTT, HSTC là trách nhiệm của toàn xã hội,
trong đó chủ thể quan trọng nhất là người làm công tác giáo dục. Đặc biệt môn Lịch sử là
môn học có ưu thế nhất trong việc góp phần hình thành nhân cách cho học sinh “ thông
qua dạy Lịch sử để dạy người”.
Năm học 2011-2012 là năm học thứ tư thực hiện chỉ thị 40/2008/CT-BGDĐT, do
đó các đối tượng là chủ thể tham gia phong trào thi đua cũng đã rút ra những kinh
nghiệm để hoàn thiện hơn, và làm hành trang trong việc thực hiện phong trào thi đua cho
các năm học tiếp theo. Riêng bản thân tôi trong quá trình tham gia thực hiện phong trào
tôi cũng đã đúc kết được một số kinh nghiệm thực tiễn, xin chia sẽ với đồng nghiệp trong
bài viết “ Một số kinh nghiệm để vận dụng nội dung phong trào thi đua XD THTT,
HSTC vào dạy học môn Lịch sử ở trường THCS”.
II-Lí do chọn đề tài
Một điểm nổi bật dễ dàng nhận ra trong phong trào thi đua XD THTT, HSTC là
vấn đề giáo dục truyền thống và kĩ năng sống cho học sinh. Nội dung giáo dục ấy phần
lớn nằm trong nội dung giáo dục của môn khoa học lịch sử: Thông qua dạy lịch sử để
dạy học sinh cách ứng xử, giải quyết tình huống trong thực tế cuộc sống và hình thành
nhân cách học sinh, do đó đòi hỏi người giáo viên dạy lịch sử phải có cả một nghệ thuật
thật khéo léo mới có thể hoàn thành tốt yêu cầu dạy học “thân thiện-tích cực”.

Trang 2


Là năm thứ tư thực hiện phong trào thi đua XD THTT, HSTC nhưng chúng ta phải
thừa nhận rằng vẫn còn có một số giáo viên lúng túng khi áp dụng nội dung phong trào
thi đua vào thực tế giảng dạy; hoặc vận dụng phạm trù “ thân thiện” một cách thiển cận:
Quá dễ dãi bỏ qua những sai phạm của học sinh; buông thả trong quan hệ Thầy - trò,
trong hoạt động giảng dạy...Qua bài viết này tôi muốn chia sẽ với đồng nghiệp tâm sự:
Thực hiện như thế nào cho đúng mực phạm trù “thân thiện”, “tích cực” trong giảng dạy;
trong từng phương pháp dạy học của bộ môn sẽ khai thác như thế nào để phát huy yếu tố

“thân thiện” “tích cực”, tạo nên môi trường thân thiện, học sinh học tích cực, đảm bảo
mục tiêu giáo dục của bộ môn đạt đến mức độ cao nhất.
III- Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
Có ba yếu tố tạo nên “trường học thân thiện” chính là: Cơ sở vật chất thân thiện,
con người thân thiện và hoạt động giáo dục thân thiện. Nhận thức đầy đủ quan điểm này
thì giáo viên bộ môn sẽ dễ dàng tìm ra cho mình những hoạt động dạy học thân thiện đối
với học sinh. Trong dạy học lịch sử giáo viên có những thủ thuật nào để tạo nên môi
trường thân thiện với học sinh? phương pháp dạy học thân thiện sẽ phát huy tính tích
cực, tự giác, sáng tạo của học sinh trong học tập lịch sử. Như vậy trong lĩnh vực hạn hẹp
của bộ môn tôi xin đề cập đến yếu tố “con người thân thiện” (Giáo viên-học sinh) và
“hoạt động giáo dục thân thiện – tích cực” (phương pháp dạy học) trong học tập môn lịch
sử ở trường THCS.
IV- Mục đích nghiên cứu
-Nhằm góp phần thực hiện chỉ thị 40/2008/CT-BGDĐT tham gia XD THTT,
HSTC trong giai đoạn 2008-2013. Đưa nội dung phong trào thi đua từng bước đi vào
chiều sâu, góp phần đẩy nhanh tốc độ hội nhập của nền giáo dục Việt Nam với toàn cầu,
góp phần xây dựng thế giới hòa bình, thân thiện, phát triển và bền vững.
-Đưa chất lượng, hiệu quả giáo dục môn lịch sử trong nhà trường đạt hiệu quả cao
nhất, phát huy vai trò giáo dục của bộ môn cao nhất. Thành công trong dạy học thân
thiện - tích cực ở môn lịch sử sẽ góp phần thúc đẩy tiến độ, chất lượng thực hiện phong

Trang 3


trào thi đua của nhà trường nhanh chóng thắng lợi. Góp phần chứng minh quan điểm
“giáo dục là hướng thiện”.
-Giúp bản thân hoàn thiện hơn phương pháp giảng dạy môn lịch sử theo hướng
“thân thiện, tích cực”. Khắc phục những quan điểm thiển cận về phạm trù “ thân thiện”,
“tích cực” như đã nêu trên. Khắc phục những lúng túng khi giáo viên áp dụng nội dung
phong trào thi đua vào thực tế giảng dạy môn lịch sử.

V- Điểm mới trong nghiên cứu
-“Con người thân thiện” trong dạy học lịch sử chính là giáo viên và học sinh,
nhưng vấn đề được đặt ra “Thế nào là người thân thiện?”. Vâng, người “thân thiện”
chính là ở thái độ tình cảm, hành vi ứng xử thân thiện giữa giáo viên và học sinh; giữa
giáo viên, học sinh với môi trường xung quanh. Việc phát hiện và rèn luyện được yếu tố
thân thiện trong dạy học lịch sử là cơ sở cho việc hình thành “học sinh tích cực” trong
học tập lịch sử.
-“Hoạt động thân thiện” chính là cách thức để giáo viên phát huy cao độ tính tích
cực, tự giác, sáng tạo, say mê học tập của học sinh dựa trên cơ sở hệ thống các phưong
pháp dạy học đặc trưng của bộ môn. Hay nói khác hơn đó chính là “nghệ thuật” để giáo
viên khai thác tối đa ưu thế của từng phướng pháp nhằm bật lên yếu tố tích cực, thân
thiện cho học sinh trong quá trình học.
PHẦN NỘI DUNG
I- Cơ sở lí luận
-Trường học thân thiện, học sinh tích cực không phải tự nhiên mà có, mà là kết
quả của quá trình phấn đấu gian khổ, phối hợp nhiều lực lượng giáo dục ( giáo viên, học
sinh, nhà trường, cộng đồng...). Trong đó lực lượng Thầy-Trò là nòng cốt: Dạy học thân
thiện sẽ tạo nên học sinh tích cực; giáo viên thân thiện sẽ tạo ra lớp học trò thân thiện
cho xã hội ( gồm tình cảm, thái độ, hành vi thân thiện). Như vậy đòi hỏi tất cả các môn
học, bộ phận giáo dục trong nhà trường phải có một “nghệ thuật” giáo dục “rất riêng”
phù hợp với lĩnh vực chuyên môn mình phụ trách, để giúp học sinh học tích cực môn học
của mình phụ trách. Môn lịch sử là môn học quan trọng mà không môn học nào trong

Trang 4


nhà trường có thể thay thế được, bởi lẽ “ sử học là cô giáo của cuộc sống”, “ Lịch sử là
triết học cho sự noi gương”. .Thật vậy, thông qua những tri thức lịch sử sẽ giúp chúng ta
rút ra những bài học kinh nghiệm phục vụ cho cuộc sống thực tiễn; nhìn vào quá khứ của
người xưa mà chúng ta có những điều chỉnh tư tưởng, thái độ, tình cảm hành vi cho phù

hợp trong cuộc sống hiện tại và tương lai. Thông qua dạy sử để dạy người là thế! Song,
mục tiêu giáo dục của khoa học lịch sử chỉ đạt được tối ưu khi có học sinh học tích cực,
nhưng học sinh chỉ học tích cực trong môi trường, giờ học thân thiện. Nguyên lí của quá
trình nhận thức đã chứng minh rằng: Lúc tâm trạng sảng khoái sẽ dễ dàng tiếp thu tri
thức hơn lúc tâm trạng mệt mõi, tinh thần bị ức chế.
-Trong 5 tiêu chí đánh giá phong trào thi đua XD THTT, HSTC thì nội dung sử
dụng hình thức tổ chức và phương pháp dạy học tích cực, đánh giá thường xuyên kết quả
học tập của học sinh là nội dung có tác động to lớn từ người giáo viên trực tiếp đứng lớp
giảng dạy. Thông qua cách tổ chức dạy học của giáo viên sẽ hình thành nên sự “thân
thiện- tích cực” ở học sinh trong học tập bộ môn, do đó người giáo viên phải có cả một
nghệ thuật để khơi dậy yếu tố “thân thiện- tích cực” ở học sinh.
- Môn học lịch sử ở trường phổ thông giúp học sinh có kiến thức cơ bản, cần thiết
của lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc, góp phần hình thành ở học sinh thế giới quan khoa
học, giáo dục lòng yêu nước, yêu quê hương, bồi dưỡng năng lực tư duy, thái độ và hành
vi ứng xử đúng đắn, cũng như kĩ năng sống trong đời sống xã hội....đó chính là yếu tố
“thân thiện” trong xã hội.
II- Thực trạng của vấn đề
-Năm học 2011-2012 là năm thứ tư thực hiện phong trào XD THTT, HSTC nhưng
đa số giáo viên vẫn còn lúng túng khi vận dụng nội dung của phong trào vào trong
phương pháp dạy học của bộ môn lịch sử: vận dụng còn mang tính gượng ép, máy móc,
chưa mang lại hiệu quả cao. Hoặc phạm trù “ thân thiện” lại được một số giáo viên áp
dụng một cách thiển cận, dẫn đến hình ảnh cao đẹp của người Thầy bị nhoà đi trong ý
tưởng của học sinh. Thực tế cho thấy chính thái độ, phương pháp dạy học thân thiện của
giáo viên đã góp phần lớn trong việc tạo ra môi trường thân thiện cho học sinh học tích

Trang 5


cực, đồng thời hình ảnh người Thầy luôn gần gũi trong sự thương yêu kính trọng của học
sinh. Đến lớp học sinh luôn cảm nhận được không khí của sự “tham gia, phù hợp, chào

đón, dân chủ, an toàn, lành mạnh”.
-Vẫn còn hiện tượng giáo viên xử lí tình huống sư phạm cứng nhắc, gây ức chế
cho học sinh trong giờ học; giận dữ khi học sinh phạm lỗi lầm; có thái độ căng thẳng khi
lên lớp; sẵn sàng trách mắng khi học sinh phạm phải sai lầm, thậm chí trừng phạt, chú
trọng hình thức... tạo nên áp lực quá tải cho học sinh.
- Hoạt động giáo dục nghèo nàn, phương pháp đơn điệu...sẽ ức chế hứng thú học
tập của học sinh, các em cảm thấy chán nãn, không hứng thú khi đến giờ học lịch sử,
càng không thích giáo viên dạy lịch sử, và hiệu quả giáo dục của bộ môn cũng không đạt
đến mức tối ưu.
-Thân thiện trong dạy học lịch sử chính là thái độ của giáo viên đối với học sinh
trong họat động dạy học; phương pháp dạy học khích thích sự say mê học tập tích cực
của học sinh.
III- Các biện pháp tiến hành để giải quyết vấn đề
1) Con người thân thiện (Chính là thái độ thân thiện của giáo viên- học sinh)
-Chính “Lịch sử” là Cô giáo của cuộc sống, nên “Người” dạy lịch sử cần phải thật
sự là một minh chứng sống cho mục đích noi gương các thế hệ đi trước trong nhận thức
của học sinh. Muốn thành công, muốn tạo nên mối quan hệ thân thiện với học sinh ư?
Trước hết chúng ta hãy suy nghĩ sâu sắc về nghề dạy học “giáo dục là hướng thiện” “dạy
lịch sử là dạy làm người”; nhận thức sâu sắc về nội dung phong trào XD THTT, HSTC
cùng với tình yêu nghề, tình thương học trò...thì chuẩn mực thân thiện trong giáo dục của
người giáo viên mới thật sự hoàn thiện, có hiệu quả giáo dục cao.
-Sự thương yêu, quan tâm, gần gũi của giáo viên đối với học sinh, sẳn sàng lắng
nghe chia sẽ những yêu cầu, khó khăn; không phân biệt đối xử giữa nam hay nữ, học
sinh ngoan, chưa ngoan và cùng các em giải quyết vấn đề.... sẽ là phương pháp tốt nhất
giúp các em học tập tốt môn lịch sử. Sự thân thiện của giáo viên đối với học sinh không
chỉ trong sinh hoạt vui chơi mà ngay trong giờ học tập bộ môn. Hãy gạt bỏ hết những lo

Trang 6

toan của cuộc sống đời thường bên ngoài cổng trường; Hãy đến lớp dạy học sinh với tâm
trạng vui vẽ cởi mở như vừa gặp lại người thân sau những ngày xa vắng; Hãy thể hiện
tình yêu thương, vị tha đối với học sinh, là chỗ dựa tin cậy nhất của các em ở trường để
các em cảm thấy được che chở, bảo vệ ở trường giống như ở trong ngôi nhà thân yêu của
mình. Ứng xử tình huống sư phạm thân thiện khéo léo, chính là “nghệ thuật” của sự
thành công: Khi có học sinh phạm lỗi lầm trong học tập giáo viên không nên có thái độ
giận dữ hay trách mắng, trừng phạt...Chúng ta nên nhớ việc trách mắng, trừng phạt chỉ
có hiệu quả tức thời và thể hiện sự bất lực của giáo viên đối với học sinh.
* Ví dụ: Học sinh không thuộc bài, hoặc không làm bài tập lịch sử...Giáo viên nên bình
tỉnh tìm hiểu lí do vì sao em phạm lỗi, để rồi từ đó giáo viên có biện pháp giáo dục thích
hợp: Nếu lí do chính đáng thì giáo viên nên chia sẽ, động viên em cố gắng học tốt hơn;
nếu lí do không chính đáng thì giáo viên hãy ân cần chỉ ra cho em nhận ra lỗi lầm của
mình, giáo dục em nhận ra đúng sai với tất cả lòng bao dung, trách nhiệm lương tâm của
nhà giáo (tất nhiên nằm trong phạm vi kĩ luật của nhà trường).Chính thái độ và cách xử lí
tình huống sư phạm thân thiện của giáo viên đã góp phần giáo dục “ tính thân thiện trong
cách ứng xử” cho học sinh. Đồng thời, học sinh cũng cảm nhận được tình cảm bao dung
của giáo viên đối với mình, đó chính là động lực giúp em sửa sai lầm nhanh, hiệu quả và
hướng thiện nhất. Ngược lại, trong tình huống trên giáo viên có thái độ giận dữ hay
trách mắng, trừng phạt học sinh thì lại có rất nhiều vấn đề xãy ra: Không khí lớp học trở
nên căng thẳng, ức chế khả năng tiếp thu bài của những học sinh khác; riêng học sinh
phạm lỗi sẽ bị khủng hoảng tinh thần, bất mãn với giáo viên, với môn học, cảm thấy tự
ti, mặc cảm với bạn, thầy cô, xa lánh bạn, thầy, trở nên thụ động hơn trong giờ học, thậm
chí phạm phải những sai lầm lớn hơn, sống bất cần. Như vậy, chính thái độ ứng xử thân
thiện của giáo viên đã có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển nhân cách của học sinh- ảnh
hưởng đến quan hệ Thầy-trò, ảnh hưởng đến kết quả học tập của học sinh. Giáo viên
không nên “cho qua” không cần tìm hiểu lí do vì sau học sinh không thuộc bài, không
làm bài, cũng không phê bình hay ghi điểm xấu đối với học sinh vì sợ quan hệ Thầy trò

Trang 7

không còn “ thân thiện”, nếu xử lý như thế thì vô tình người giáo viên đã tạo cho học
sinh thói quen ĩ lại, xem thường môn học, thậm chí kết quả học tập bộ môn sa sút hơn.
-Hãy dành ít thời gian suy ngẫm về chuyên môn nghiệp vụ của mình, mỗi ngày
bạn nên giành chút thời gian suy nghĩ về những gì mình đã làm đối với bản thân và học
sinh thân yêu của mình: Có điểm hạn chế nào cần khắc phục không? Có tình huống nào
mình đã xử lý khiến học sinh đã xa lánh mình không? Bài giảng hôm nay có thu hút
được sự tham gia học tích cực của học sinh không? Phải tự thẳng thắn nhận ra hạn chế và
khắc phục sau mỗi lần lên lớp với học sinh. ( Cần rút kinh nghiệm cụ thể sau mỗi tiết dạy
trong giáo án để tiết dạy sau sẽ tốt hơn).
2- Phương pháp dạy học thân thiện
a) Khai thác triệt để mục đích thực hiện phương pháp thảo luận nhóm
Phương pháp thảo luận nhóm phải được thực hiện đúng quy trình của một hoạt
động thảo luận( giao việc- điều động nhóm thảo luận- báo cáo kết quả - tổ chức nhận xét
kết quả thảo luận và kết luận). Giáo viên cần bao quát hoạt động của các nhóm, kịp thời
giúp đỡ những học sinh còn rụt rè chưa tham gia thảo luận tích cực. Cần để ý xem các
em “có nói cho bạn nghe và nghe bạn nói không ”. Chú ý rèn cho học sinh được kĩ năng
ứng xử trước tập thể ( gọi bất kì học sinh trong nhóm để báo cáo kết quả thảo luận, và
hãy cho các em nói hết những điều mà nhóm đã thảo luận, không nên phủ nhận ngay kết
quả của nhóm mà hãy cố gắng tìm và hướng cho các em có một kết quả đúng). Như vậy
thông qua phương pháp thảo luận nhóm giúp học sinh phát triển khả năng tư duy, sáng
tạo; kĩ năng giao tiếp, hợp tác, lãnh đạo...giải quyết vấn đề một cách tích cực và nhanh
chóng, đây cũng là một trong những mục tiêu của phong trào xây dựng trường học thân
thiện, học sinh tích cực đề ra.
b) Phát huy thế mạnh của phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan
Khai thác thế mạnh của phương pháp này là ở chỗ học sinh sẽ phát huy vai trò
“chủ động” của cá nhân một cách tích cực nhất thông qua việc tìm hiểu, quan sát, khai
thác nội dung của đồ dùng trực quan để đi tìm tri thức. Muốn được như thế đòi hỏi người
giáo viên phải có sự đầu tư đúng mức cho quá trình thiết kế các thao tác của phương

Trang 8


pháp sử dụng đồ dùng trực quan một cách hợp lí với kiểu bài, đối tượng học sinh( giỏi,
khá, trung bình, yếu- kém); kết hợp với thái độ ân cần, lòng bao dung, tình yêu thương
đầy trách nhiệm của giáo viên sẽ tạo ra không khí thân thiện, ấm áp cho học sinh yên tâm
tham gia tích cực vào thi công hoạt động mà giáo viên vừa đặt ra cho học sinh. Thực tế
cho thấy hơn 90% học sinh học tốt môn lịch sử là những học sinh thích sử dụng đồ dùng
trực quan trong học tập. Ví dụ: Qua thông tin từ sách giáo khoa và kí hiệu từ bản đồ
chiến thắng Rạch Gầm-Xoài Mút 1785: Giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát bản đồ
và yêu cầu học sinh trình bày diễn biến trận đánh ; ý nghĩa của chiến thắng Rạch GẩmXoài Mút( rèn cho học sinh khả năng tư duy, tích cực trong học tập); rút ra nhận xét vì
sao Nguyễn Huệ lại chọn khúc sông Rạch Gầm-Xoài Mút làm trận địa quyết chiến với
quân Xiêm( rèn cho học sinh thái độ ứng xử thân thiện với môi trường). Thực tế cũng
cho thấy học sinh sẽ càng thích thú hơn khi được học lịch sử qua mô hình( có một số mô
hình do Thiết bị cấp, giáo viên cũng có thể tự làm những mô hình mà Thiết bị chưa có):
Ví dụ mô hình Hành trình hoạt động của Nguyễn Ái Quốc ở nước ngoài từ 1919-1925 (
lớp 9). Qua sự “thiết kế”, gợi ý, khuyến khích, động viên học sinh phát biểu ý kiến....
học sinh sẽ tự phát hiện, tự khám phá tri thức cần tìm, tham gia vào bài giảng để đi đến
kết luận vấn đề.“Hãy để học sinh quan sát kĩ hơn, làm việc nhiều hơn, suy nghĩ nhiều
hơn và thể hiện mình nhiều hơn nữa trong việc khai thác đồ dùng trực quan” chắc chắn
rằng học sinh sẽ tự tin hơn với chính mình và sẽ hứng thú hơn trong giờ học. ( thông
thường do sợ “cháy giáo án” nên đa số giáo viên giới thiệu hết về ĐDTQ, thậm chí thuật
luôn cả diễn biến trận đánh trên bản đồ; học sinh chỉ cần dựa vào bản đồ để thực hiện lại
những nội dung mà giáo viên vừa giới thiệu xong – với cách thực hiện này thì chỉ có
khoảng 60% học sinh trong lớp nắm nội dung bài học sâu sắc và chỉ khoảng 30% học
sinh có hứng thú học tập tích cực).
c)Khai thác khéo léo phương pháp đàm thoại
Đàm thoại là phương pháp phổ biến nhất nhưng lại là phương pháp có ảnh hưởng
lớn đến hiệu quả của dạy học “thân thiện” “tích cực” bởi lẽ: Khi giáo viên đặt vấn đề để
đàm thoại, trao đổi với học sinh, tất nhiên kết quả của những học sinh trong lớp sẽ không

Trang 9


giống nhau. Học sinh A trả lời đúng, học sinh B trả lời gần đúng, học sinh C trả lời
sai...Sự “thân thiện, tích cực” sẽ bắt đầu từ cách xử lý kết quả đàm thoại nêu trên của
giáo viên: Đối với học sinh trả lời đúng, giáo viên không nên tiết lời khen ngợi, biểu
dương khích lệ tinh thần học tập của học sinh ( tất nhiên ai cũng cảm thấy sung sướng và
tự hào khi được khen!); đồng thời những học sinh còn lại trong lớp chắc rằng cũng muốn
mình được khen như thế, do đó càng cố gắng học tích cực hơn. Kết quả là lớp học càng
sinh động, nhẹ nhàng...Đối với học sinh B trả lời gần đúng giáo viên nên khuyến khích,
gợi mở, dẫn dắt học sinh tìm hướng để giải quyết vấn đề đúng đắn, cùng học sinh để giải
quyết vấn đề. Đối với học sinh C trả lời sai, giáo viên không nên chỉ trích, phê bình mà
hãy nhẹ nhàng nhắc nhở, sửa sai, giúp học sinh điều chỉnh sai sót một cách tận tình, học
sinh tiếp thu và điều chỉnh điều mình sai sót một cách tự nhiên, không gượng ép, không
mặc cảm với bạn bè và giáo viên. Nghệ thuật ở phương pháp này là giáo viên phải tạo
cho học sinh trạng thái tâm lý an toàn khi tham gia đàm thoại. Có như thế, dù “trả lời
không đúng”, nhưng tinh thần học tập của các em không bị ức chế, tiếp tục tham gia phát
biểu ý kiến xây dựng bài. Kinh nghiệm cho thấy nếu trong một giờ học có dù chỉ một
học sinh bị giáo viên chỉ trích, thì chắng những tinh thần học tập của học sinh ấy bị ức
chế, mà còn ức chế cả tinh thần, thái độ học tập của cả lớp. Nếu tình trạng này lập lại
nhiều lần thì không thể có được sự “thân thiện, tích cực” trong học tập môn lịch sử.
d) Đầu tư -đẩy mạnh thực hiện tiết thực hành ngoại khóa môn lịch sử
Thân thiện hơn với môi trường là một yêu cầu trong đổi mới giáo dục bộ môn lịch
sử theo yêu cầu của Bộ giáo dục-đào tạo: Học sinh có ý thức bảo vệ môi trường tự nhiên,
xã hội, bảo vệ và phát huy những Di tích lịch sử, văn hóa....Đây cũng là một nội dung
trọng tâm phong trào XD THTT, HSTC. Mỗi trường học là một địa chỉ nhận chăm sóc
công trình văn hóa, lịch sử của địa phương, tham gia trồng cây bảo vệ cảnh quan môi
trường ở địa phương. Như vậy phương pháp “thực hành, ngoại khóa” trong dạy học lịch
sử sẽ là phương pháp trực tiếp giáo dục học sinh nội dung nêu trên, chúng ta hãy chú ý

khai thác “thế mạnh” của phương pháp này (thông thường giáo viên còn xem nhẹ tiết
thực hành, ngoại khóa, dạy lịch sử địa phương). Theo tôi đây là tiết học dễ thực hiện và

Trang 10


đạt hiệu quả cao nhất trong yêu cầu nêu trên bởi lẽ: Hiện nay khắp các địa phương trên
toàn quốc, địa phương nào cũng có Di tích lịch sử, văn hóa của địa phương; Tỉnh Bến
Tre hiện nay có 14 di tích lịch sử văn hóa được công nhận cấp quốc gia. Như vậy trong
tiết ngoại khóa, hoặc dạy lịch sử địa phương mà nội dung dạy có liên quan đến các Di
tích lịch sử văn hóa ở địa phương, giáo viên nên mạnh dạn tổ chức cho học sinh về
nguồn tham quan di tích lịch sử văn hóa ở địa phương ( nơi gần nhất, trong khả năng
hiện có của nhà trường). Ví dụ tiết 47 của lịch sử địa phương lớp 9 giáo viên tổ chức cho
học sinh tham quan Nhà truyền thống Đồng khởi Bến Tre.Tổ bộ môn sẽ tham mưu với
lãnh đạo nhà trường lên kế hoạch chuyến tham quan, thu hút sự tham gia của các lực
lượng giáo dục trong nhà trường và xã hội: Đoàn, Đội, Công đoàn, Chi bộ, Ban đại diện
Cha mẹ học sinh..... Thực hiện được vấn đề này có nghĩa là giáo viên đã vận dụng được
việc thực hiện được một trong ba nội dung lớn của phong trào thi đua XD THTT, HSTC
vào giảng dạy môn lịch sử ở trường phổ thông.
-Sau chuyến tham quan giáo viên sẽ thu nhiều kết quả từ yêu cầu giáo dục:
+ Quan hệ giữa giáo viên và học sinh, học sinh với học sinh sẽ được gần gũi hơn,
thân mật hơn, hiểu nhau hơn: cùng đi, cùng học, cùng vui, cùng chia sẽ...không khí một
buổi học trên thực địa (tham quan) sẽ hưng phấn hơn là không khí của một tiết học trên
lớp. Qua đó đã rèn cho các em kĩ năng sống một cách tự nhiên.
+ Học sinh cảm thấy gần gũi hơn với môi trường, có ý thức trách nhiệm sâu sắc
trong việc giữ gìn và phát huy Di sản văn hóa lịch sử của địa phương ( 100% bài thu
hoạch của học sinh đều thể hiện cảm xúc của mình và quyết tâm giữ gìn, phát huy Di sản
Nhà truyền thống Đồng Khởi Bến Tre).
+Thông qua bài thu hoạch sau chuyến đi giáo viên sẽ nắm bắt được khả năng sáng
tạo, tâm tư, nguyện vọng, thắc mắc của học sinh để giáo viên điều chỉnh phương pháp

dạy học của bản thân cho phù hợp, hoặc điều chỉnh những nhận thức sai lệch của học
sinh. Đây là cách để giáo viên nhận được thông tin phản hồi kết quả giáo dục nhanh nhất
từ phía học sinh. Ví dụ: Sau chuyến tham quan Nhà truyền thống Đồng Khởi Bến Tre,
giáo viên cho học sinh viết bài thu hoạch với nội dung: “Sau chuyến tham quan Nhà

Trang 11


truyền thống Đồng Khởi Bến Tre, em hãy ghi lại vấn đề em tâm đắc nhất, và nêu vấn đề
em còn thắc mắc về phong trào Đồng Khởi Bến Tre 1960”. Như vậy, qua bài thu hoạch
của học sinh, giáo viên sẽ nắm bắt được mức độ nhận thức của học sinh về phong trào
Đồng Khởi (Thích gì?); nắm bắt được học sinh “đang cần gì”? Đây chính là cơ sở cho
giáo viên điều chỉnh phương pháp, nội dung bài giảng của mình trong tiết học lịch sử địa
phương: Hài hòa giữa mục tiêu bài dạy và nhu cầu người học.
+Chọn những bài thu hoạch hay nhất giới thiệu cho học sinh trong lớp, khối lớp:
Học sinh sẽ cảm thấy tự tin hơn, học tích cực hơn...
e- Vận dụng khéo léo phương pháp dạy học nêu vấn đề
Mặc dù đã nắm vững nguyên tắc của dạy học nêu vấn đề nhưng giáo viên cũng
cần phải hết sức thận trong khi vận dụng vào giảng dạy: Trong quá trình tổ chức, hướng
dẫn học sinh tích cực, chủ động giải quyết vấn đề trong “tình huống có vấn đề”, giáo
viên phải tôn trọng nhân cách của học sinh, tôn trọng ý kiến của các em. Khi giáo viên
nêu lên “tình huống có vấn đề” cho học sinh trả lời, thì ở giai đoạn đầu nhận thức của
học sinh chưa chính xác, đầy đủ nên ý kiến các em có thể sai. Dù vậy, giáo viên cũng
không được phủ nhận ngay, mà phải giúp các em thấy chỗ sai. Trong mọi ý kiến của học
sinh khi giải quyết vấn đề, giáo viên cần cố gắng tìm ra phần nào hợp lý để nâng cao
lòng tự tin của học sinh về khả năng của mình. Ví dụ: * Ví dụ: Để tìm nguyên nhân
thắng lợi của của cách mạng tháng 8/1945 ( bài 23 lịch sử lớp 9), giáo viên đưa học sinh
vào “tình huống có vấn đề” để cho học sinh giải quyết: “ Có ý kiến cho rằng thành công
của cách mạng tháng 8/1945 là việc ăn may, nhưng cũng có ý kiến cho rằng thành công
của cách mạng tháng 8/1945 là kết quả của quá trình chuẩn bị qua ba cao trào ( 19301931; 1936-1939; 1939-1945)”. Em đồng ý với ý kiến nào? Tại sao?. Trả lời tình huống

này có thể có học sinh chọn ý kiến “ thành công của cách mạng tháng 8/1945 là việc ăn
may”, ý kiến này là sai; nhưng giáo viên không nên phủ nhận ngay mà hãy giúp học sinh
tìm những minh chứng chi tiết cho ý kiến sai này, sau đó yêu cầu học sinh hãy rút ra kết
luận từ những minh chứng vừa nêu để rút ra câu trả lời đúng. Thực hiện được như thế
học sinh sẽ không cảm thấy mặc cảm khi trả lời sai mà càng hiểu bài sâu hơn.

Trang 12


3-Ứng dụng công nghệ thông tin vào soạn giảng:
Có nhiều cách, mức độ để ứng dụng công nghệ thông tin vào soạn giảng:
- Mạnh dạn soạn bài giảng điện tử để dạy trực tiếp trên lớp.
- Sưu tầm tranh ảnh, phim, tư liệu lịch sử... có liên quan đến bài học. Nếu có điều
kiện giáo viên nên giới thiệu với học sinh các đồ dùng trực quan trên qua màn ảnh trình
chiếu. Với cách thực hiện này chúng ta sẽ hạn chế được việc mất thời gian cho những
lúng túng của giáo viên khi phải “treo, tháo gỡ đồ dùng dạy học trên bản”; Học sinh
được quan sát đồ dùng trực quan rõ nét hơn sẽ có nhận thức sâu sắc hơn trong học tập.
Ví dụ dạy bài 23 lịch sử lớp 9, giáo viên cần sử dụng đoạn phim “ Bác Hồ đọc Tuyên
ngôn độc lập 2/9/1945” vào hoạt động dạy học. Học sinh được tiếp xúc với không gian,
thời gian và nhân vật lịch sử một cách sống động, gần gũi ( Được nghe, nhìn.... trực tiếp
biến cố lịch sử đang diễn ra) các em càng thích thú, không khí lớp học sôi động hơn, học
sinh tham gia phát biểu sôi nổi hơn khi giáo viên cho học sinh khai thác kiến thức lịch sử
từ việc xem đoạn phim trên. 100% học sinh đều khắc sâu sự kiện cách mạng 8/1945.
+ Khuyến khích học sinh tìm kiếm thông tin, tư liệu lịch sử từ mạng Internet để
ứng dụng vào học tập (cần có những cách khen thưởng khích lệ khi các em thực hiện
tốt). Ví dụ: Chuẩn bị cho tiết học bài 23 lớp 9 giáo viên hướng dẫn học sinh về sưu tầm
tranh ảnh, tư liệu về cách mạng tháng 8/1945 của cả nước và của địa phương. Trước khi
vào học bài 23 học sinh sẽ báo cáo với giáo viên kết quả việc chuẩn bị của mình; khi vào
học tùy tình huống giáo viên sẽ áp dụng kết quả sưu tầm của học sinh vào hoạt động dạy
học bằng cách mời em học sinh đó giới thiệu về sản phẩm mình sưu tầm được để cả lớp

cùng tìm hiểu. Với phương pháp này học sinh không những thích thú học môn lịch sử
trong giờ học trên lớp mà ngay cả ở nhà ( tích cực sưu tầm, nghiên cứu tư liệu...). Qua đó
tình cảm học tập bộ môn, tình cảm với giáo viên bộ môn cũng nâng cao lên rõ rệt, mức
độ nhận thức lịch sử cũng sâu sắc hơn...
4-Trao đổi học tập với đồng nghiệp trong các buổi họp chuyên môn
Trong các buổi họp chuyên môn cần mạnh dạn đề xuất ý kiến, tranh luận, trao đổi
những khó khăn thắc mắc của mình để tìm ra giải pháp thực hiện tốt nhất và mang tính

Trang 13


thống nhất đặc trưng của bộ môn: Ví dụ “làm thế nào để phát huy tính tích cực của học
sinh trong giờ làm bài tập lịch sử”, đây cũng sẽ là chuyên đề mà tổ sẽ bàn đến trong
phiên họp chuyên môn, sau phiên họp chắc chắn tất cả giáo viên trong tổ đều thống nhất
chung phương pháp dạy học trong tiết “làm bài tập lịch sử”. Trong quá trình dự giờ rút
kinh nghiệm đồng nghiệp chúng ta phải chú ý rút kinh nghiệm: Phương pháp dạy có đa
dạng không? Có phát huy tính tích cực của học sinh không? Thái độ, tác phong, ứng xử
sư phạm của giáo viên trong tiết học đối với học sinh có thân thiện không? ( thông
thường khi rút kinh nghiệm chúng ta chỉ chủ chú trọng đến chuyên môn của tiết dạy,
xem nhẹ cách ứng xử sư phạm của giáo viên đối với học sinh).
5- Thực hiện đổi mới kiểm tra đánh giá
Kiểm tra đánh giá đúng nguyên tắc, đa dạng về phương pháp ( trắc nghiệm, tự
luận, quan sát, nghiên cứu sản phẩm, chuyên gia). Giáo viên cần nắm bắt và giải quyết
hợp lý những mong đợi ở học sinh vừa kiểm tra đánh giá ( Sự công bằng, khách quan,
chỉ ra được những ưu điểm, hạn chế của học sinh; học sinh được tự đánh giá kết quả học
tập của mình và so với các bạn khác). Thực hiện tốt vấn đề này là giáo viên đã tạo cho
học sinh niềm tin trong học tập lịch sử, đây chính là động lực để học sinh học tập tích
cực.
IV-Hiệu quả của sáng kiền kinh nghiệm
- Giáo viên không còn lúng lúng khi đưa nội dung phong trào thi đua XD THTT,

HSTC vào giảng dạy bộ môn. Học sinh học tập một cách tích cực, hăng hái tham gia xây
dựng bài mới, nắm vững kiến thức đã học, quan hệ thầy trò gần gũi, thân thiện đúng
mực.
-Học sinh được quyền bài tỏ nguyện vọng, được giáo viên sẳn sàng an ủi, chia sẽ,
lắng nghe, cùng các em giải quyết vấn đề.... là cơ sở cho giáo viên điều chỉnh và hoàn
thiện phương pháp dạy học của mình, nâng cao dần chất lượng của bộ môn lịch sử. Chất
lượng dạy học của bộ môn và thái độ học tập của học sinh thay đổi theo hướng tích cực:

Trang 14


+Chất lượng bộ môn năm học 2010-2011: Giỏi 54,4% (tăng hơn năm học 2009-2010 là
3.2%), khá 22.2% (tăng 0.8%), trung bình 19.9% (giảm 0,1% ) , yếu: 3.5% ( giảm 2.1%),
kém: 0% ( Giảm 0.4%).
+Số học sinh năng khiếu năm học 2010-2011: Cấp huyện: 3 học sinh ( tăng 01 học
sinh so với 2009-2010); cấp tỉnh 2 học sinh ( tăng 1 học sinh so với 2009-2010).
-100% học sinh rất thích học môn lịch sử( từ khâu chuẩn bị bài, học thuộc bài
tham gia xây dựng bài mới), không còn ĩ lại hoặc xem nhẹ môn học như trước đây. Tay
nghề và uy tín của giáo viên nâng cao hơn.
- 100% học sinh có ý thức bảo vệ môi trường, có thái độ ứng xử thân thiện với môi
trường tự nhiên và xã hội, có ý thức bảo vệ và chăm sóc các Di tích lịch sử văn hóa của
địa phương. Rèn luyện tốt kĩ năng sống cho học sinh.
- Cả Thầy và trò đều có áp dụng công nghệ thông tin vào dạy và học. Tổ chuyên
môn hoạt động đồng bộ hơn về phương pháp soạn giảng.
PHẦN KẾT LUẬN
I-Bài học kinh nghiệm
-Luôn nhớ rằng “ thân thiện” không đồng nghĩa với không còn khoảng cách giữa
giáo viên và học sinh, nếu như thế thì vô tình ta đã dắt học sinh đi sai lệch những chuẩn
mực đạo đức truyền thống của dân tộc.Thân thiện không có nghĩa là dễ dãi, dẫn đến học
sinh buông lõng kỉ luật học tập của bộ môn (phạm lỗi cũng không bị chê trách, phê

bình...)
-Muốn thành công khi thực hiện các phương pháp trên đòi hỏi người giáo viên
phải thật sự tích cực rèn luyện mình sau mỗi giờ lên lớp: Rèn về nghiệp vụ ( xử lý tình
huống sư phạm...); chuyên môn( phương pháp dạy học); tích cực làm đồ dùng dạy học
như bản đồ, mô hình, hoặc soạn bài giảng điện tử ( nếu có điều kiện). Ngoài ra phải tích
cực phối hợp với các bộ phận giáo dục khác trong nhà trường. Để có được kết quả trên là
cả một quá trình lao động sư phạm nghiêm túc, tràn đầy thân thiện của giáo viên đối với
chủ thể giáo dục của mình.
II – Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm

Trang 15


-Hiểu một cách đúng đắn, thực hiện một cách khéo léo và có trách nhiệm những
vấn đề nêu trên thì giáo viên sẽ thành công trong mục tiêu giáo dục bộ môn và yêu cầu
của phông trào DX THTT, HSTC. Khắc phục được những khó khăn đã nêu ở trên. Qua
bài viết này cho thấy “ thân thiện” chính là ở thái độ- tình cảm - ứng xử nghiệp vụ sư
phạm của giáo viên; “tích cực” là ở phương pháp dạy học. Khai thác và vận dụng hết thế
mạnh của hai phạm trù trên thì người giáo viên sẽ thành công.
-Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực hiện nay có ý nghĩa thiết thực
vô cùng to lớn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong giai đoạn hội nhập với quốc
tế, mà Lịch sử là một môn học tham gia tích cực, có hiệu quả phong trào thi đua XD
THTT, HSTC.
III- Khả năng ứng dụng, triển khai
Thiết nghĩ, những kinh nghiệm dạy học trong môn lịch sử nhằm tham gia phong
trào thi đua XD THTT, HSTC nêu trên có thể áp dụng rộng rãi cho phương pháp giáo
dục lịch sử nói chung ở trường phổ thông; đồng thời có thể áp dụng một cách linh hoạt,
khéo léo trong việc giảng dạy các môn học khác trong hệ thống giáo dục phổ thông như:
Ngữ văn, Giáo dục công dân, Địa lý....Tóm lại các biện pháp giáo dục tích cực không
khó thực hiện, chỉ cần bạn thật sự muốn thay đổi thì sẽ làm được và sẽ thành công.

IV- Những kiến nghị đề xuất:
Tuy nhiên để tạo điều kiện cho việc áp dụng những kinh nghiệm nêu trên vào thực
tiễn quá trình dạy học, nhà trường cần xây dựng hộp thư “Điều em muốn nói”; vị trí hộp
thư có thể để ở văn phòng Đoàn, Đội, vừa tầm học sinh để học sinh tự bỏ thư vào. Việc
làm này nhằm mục đích khuyến khích học sinh chia sẽ những vấn đề quan tâm, thắc mắc
mà em chưa có điều kiện để trao đổi với giáo viên. Nhà trường sẽ thành lập ban phụ
trách hộp thư gồm: đại diện BGH, tổng phụ trách đội, bí thư Chi đoàn, đại diện học sinh,
đại diện giáo viên chủ nhiệm. Mỗi tuần sẽ mở hộp thư một lần và qua đó giúp giáo viên
nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng của học sinh, hiểu học sinh hơn để điều chỉnh hoạt
động giáo dục của mình cho phù hợp.

Trang 16


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1- PGS.TS Đặng Quốc Bảo- TS Nguyễn Thị Bảy- ThS Bùi Ngọc Diệp- ThS Bùi
Đức Thiệp- TS Ngô Thị Tuyên, 2009 Cẩm nang xây dựng trường học thân
thiện, học sinh tích cực, Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam, trang 12- 65.
2- TS Vũ Đức Bằng, 2009, Đổi mới phương pháp quản lí lớp học bằng các biện
pháp giáo dục kỉ luật tích cực, Nhà xuất bản Hà Nội, trang 41-45.
3- GS Phan Ngọc Liên ( chủ biên)- PGS Trịnh Tùng- PTS Trần Vĩnh Tường
Nghiêm Văn Thái, 2007, Phương pháp luận sử học, Nhà xuất bản giáo dục,
trang 50-55.
4- Phan Ngọc Liên- Trần Văn Trị, 1992, Phương pháp dạy học lịch sử, Nhà xuất
bản giáo dục, trang 130-162.

Trang 17


MỤC LỤC

Phần mở đầu
I-Bối cảnh chọn đề tài ……………………………………....Trang 1
II-Lí do chọn đề tài………………………………………….Trang 1
III-Phạm vi và đối tượng nghiên cứu……………………….Trang 2
IV-Mục đích nghiên cứu……………………………………Trang 2
V-Điểm mới trong nghiên cứu……………………………..Trang 3
Phần nội dung
I-Cơ sở lí luận………………………………………………Trang 3
II-Thực trạng vấn đề………………………………………..Trang 4

III-Các biện pháp tiến hành để giải quyết vấn đề…………..Trang 5
IV- Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm……………………….Trang 13
Phần kết luận
I - Bài học kinh nghiệm………………………………………Trang 14
II- Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm………………………Trang 14
III-Khả năng ứng dụng, triển khai…………………………...Trang 15
IV-Những kiến nghị đề xuất…………………………………Trang 15
Tài liệu tham khảo.........................................................................Trang 16
Mục lục..........................................................................................Trang 17

Trang 18


Trang 19


Trang 20